Νεανική εξέγερση:
Η νέα γενιά αλλάζει. Εμείς;
Η δολοφονία του Αλέξη ήρθε να αναδεύσει τα ήρεμα νερά της κοινωνίας και έφερε στην επιφάνεια όλα όσα έχουν συσσωρευτεί στον πάτο, χρόνια ολόκληρα. Οι εκπαιδευτικοί, που είναι κομμάτι του σημερινού σχολείου της απόρριψης, της απόγνωσης, της εγκατάλειψης, ζουν μια σημαντική πλευρά των προβλημάτων της νεολαίας. Είναι πια προφανής η κρίση της εκπαίδευσης συνολικά και η αμφισβήτηση αυτού του μηχανισμού και των στόχων που έχει από παντού, γονείς, μαθητές, δασκάλους. Μαθαίνουν τα παιδιά γράμματα; Αναγνωρίζουν κάπου αξίες και ιδέες που να τους εκφράζουν; Θεωρούν το σχολείο τους δημοκρατικό, ένα σχολείο που τους ακούει και τους καταλαβαίνει; Βλέπουν το σχολείο τους δημιουργικό; Βλέπουν γύρω τους ένα περιβάλλον που να δημιουργεί αισιοδοξία; Βλέπουν κάποια προοπτική για το μέλλον τους μέσα από την εκπαίδευση;
Τίποτε απ’ όλα αυτά. Τα παιδιά δεν αγαπούν το σχολείο κι αυτό δεν είναι παρά ανταπόδοση γι’ αυτά που εισπράττουν από αυτό. Οργή και απόγνωση, λοιπόν, για το σημερινό σχολείο. Οργή, απόγνωση και απελπισία για τη μαύρη εργασία-ανεργία που τους περιμένει. Την ανασφάλεια, τη μισή δουλειά και τη μισή ζωή. Τα stage και την ομηρία των συμβάσεων. Όλοι πια το λένε πως αυτή η γενιά θα ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη.
Οι νέοι μπορεί να μας ξάφνιασαν, γιατί νομίζαμε ότι το χωνευτήρι του συστήματος είναι πανίσχυρο και έχει αλώσει τα πάντα, και τη νέα γενιά. Όλα ακούγονταν γραφικά, αξίες, ιδέες, αλλά και τα πιο απλά, όπως φιλότιμο, αξιοπρέπεια. Σήμερα ζούμε μια τεράστια χρεοκοπία και διάψευση όλων όσοι είχαν βαλθεί να διαμορφώσουν μια νέα γενιά κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση των πιο βάρβαρων, νεοφιλελεύθερων και αγοραίων προτύπων. Σε πείσμα όλων αυτών, οι νέοι στην εξέγερση του Δεκέμβρη έδωσαν μαθήματα στους δασκάλους και τους καθηγητές, στα σωματεία και τα συνδικάτα, στους γονείς ή τους μεγάλους.
Οι καθηγητές και η νεανική εξέγερση
Ο κόσμος της εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί και οι δάσκαλοι ξαφνιάστηκαν και δεν κατάλαβαν το εύρος και τη διάσταση των γεγονότων. Ακόμη και τώρα, πρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για το Δεκέμβρη. Οι παρακαταθήκες της εξέγερσης και διάφορες διεργασίες στους χώρους της νεολαίας πρέπει να βαθύνουν και να μην παγώσουν. Οι εκπαιδευτικοί έχουν τεράστια ευθύνη γι’ αυτό. Χρειάζεται να ερμηνεύσουν και να καθορίσουν μια στάση προοδευτική, που να προωθεί τις διεργασίες που έχουν ξεκινήσει στους χώρους της νεολαίας.
Τις μέρες του Δεκέμβρη υπήρχαν εκπαιδευτικοί που δεν είδαν με καλό μάτι όλη την κίνηση της νεολαίας. Που πίεσαν τα παιδιά με απειλές για απουσίες, πίεσαν να ανοίξουν τα σχολεία. Αναρωτιόνταν: “Τι θέλετε πια, ρε παιδιά;” Στην πανεργατική απεργία της Τετάρτης, 4 μέρες μετά τη δολοφονία του Αλέξη, η συμμετοχή των εκπαιδευτικών ήταν μικρή, ενώ δεν ήταν “άλλη μία απεργία”. Ακόμη και από παιδαγωγική σκοπιά, οι εκπαιδευτικοί έπρεπε να είναι δίπλα στους μαθητές τους, συμπαραστάτες στον αγώνα τους αλλά και “προστάτες” απέναντι στην αυθαιρεσία, την κρατική βία, τις ακροδεξιές ομάδες και το παρακράτος που τους απειλούσε.
Εκφράστηκε κάποιος συντηρητισμός των εκπαιδευτικών; Κάποιων, ναι. Οι περισσότεροι ένιωσαν αμηχανία. Διαπαιδαγωγημένοι σε έναν πιο “συγκροτημένο” τρόπο κινητοποίησης και γενικά άσκησης πολιτικής, πιθανά να τρόμαξαν από την απεγνωσμένη και ορμητική κραυγή των μαθητών. Δεν τους κατάλαβαν και εύκολα τους κατηγόρησαν για μηδενισμό, για τυφλή βία, για μιμητισμό. Μα δεν είναι μηδενισμός να λες “θέλω να δω, αλλά δεν βλέπω μέλλον, βοηθήστε με”. Και δεν είναι βοήθεια να τους λες “μα τι θέλετε, επιτέλους;”. Δεν είναι τυφλή βία να θες να καταδείξεις τους ενόχους, να μην ξέρεις πώς να το κάνεις και να το κάνεις στον πιο “ορατό” στόχο, στην αστυνομία.
Το κρίσιμο για τους εκπαιδευτικούς δεν ήταν και δεν είναι να γίνουν μαθητοπατέρες. Είναι να δουν τον εαυτό τους σαν κομμάτι του προβλήματος. Γιατί είναι πολύ κοντά στη νεολαία, σε καθημερινό επίπεδο. Και γιατί το κράτος τούς θέλει παιδονόμους, φορείς της καταστολής, παθητικούς στη διάλυση του δημόσιου σχολείου, αδιάφορους στην προσπάθεια λοβοτόμησης της νέας γενιάς. Σε αυτά πρέπει να αντισταθούν. Και αν το κάνουν, τότε μπορεί να αποτελέσουν και πραγματικό παράδειγμα για τους μαθητές τους – πραγματικό αντίβαρο στον κάθε μηδενισμό.
Η νεανική εξέγερση πρέπει να βαρέσει ένα καμπανάκι. Μέσα στη συνολική κρίση (αξιών, θεσμών, οικονομική, εκπαιδευτική) ποια θέση θα πάρουμε; Ενδιάμεσες θέσεις δεν υπάρχουν. Η ίδια η κρίση αναγκάζει σε καθαρές τοποθετήσεις. Θα αλλάξει το εκπαιδευτικό κίνημα; Θα σταματήσει να είναι συνομιλητής της κάθε εξουσίας και θα γίνει αντίπαλός της; Θα αλλάξουμε οι εκπαιδευτικοί; Θα περάσουμε από την παθητικότητα σε μια ενεργητική στάση αντίστασης στο ρόλο που μας επιφυλάσσει το σχολείο της αμάθειας;
Ανδρέας Καράμπελας, Αθήνα