Είναι πολλά αυτά που ζήσαμε την τελευταία πενταετία. Δύσκολο και μόνο να τα ανασύρεις στη μνήμη. Πόσο μάλλον να τα χωνέψεις, να βγάλεις συμπεράσματα, να κάνεις έναν στοιχειώδη απολογισμό χωρίς να χαθείς στις λεπτομέρειες και τα επουσιώδη.
Η ΚΟΕ έχει μια σειρά εφόδια και κεκτημένα απ’ όλη την πρόσφατη περίοδο. Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Παρ’ όλα αυτά, η εποχή ΣΥΡΙΖΑ τέλειωσε, και μαζί με αυτή ένας τρόπος να υπάρχουμε, να αγωνιζόμαστε, να προσφέρουμε. Ένας νέος κύκλος ανοίγει συνολικά για τη χώρα. Οφείλουμε να τον καταλάβουμε στις χοντρές του γραμμές, να βρούμε την ιδιαίτερη θέση μας σε αυτόν, και μάλιστα γρήγορα.
Τι πρέπει και τι μπορεί να γίνει; Αυτό είναι το διπλό ερώτημα που ζητά κάποιες βασικές απαντήσεις. Τι μπορούμε εμείς ως συλλογικότητα να κάνουμε γι’ αυτό που πρέπει και μπορεί να γίνει; Με αυτό θέλουμε να αναμετρηθούμε, να βασανιστούμε, μακριά από λύσεις ευκολίας και με την απαιτητικότητα που ταιριάζει στην εποχή.
Να μην ενδώσουμε λοιπόν στο πνεύμα αποσάθρωσης που η ίδια η περίοδος γεννά και που όλοι το νιώθουμε, μας ζορίζει, «συνειδητά» ή «ασυνείδητα», ως άτομα και ως μέλη μιας οργάνωσης. Αυτή είναι η σοβαρότερη πράξη που έχουμε καταρχήν μπροστά μας, αυτό είναι προϋπόθεση για ένα νέο ξεκίνημα. Καλή συζήτηση, καλό κουράγιο σε όλους μας.
Α.
Εποχή κατανόησης και πιο συνειδητής προώθησης της πολιτικής γραμμής διεξόδου. Ειδική στιγμή ανόρθωσης της ΚΟΕ σε δύσκολες συνθήκες. Ο χαρακτήρας των συνδιασκέψεων.
Μετά τις εκλογές του Σεπτέμβρη, εκτιμώντας και όσα έγιναν το καλοκαίρι, αποφασίσαμε να ανοίξουμε μια συζήτηση-διαδικασία όπου θα εξετάζονταν ορισμένα σημαντικά ζητήματα. Έτσι ορίστηκαν 4 περιφερειακές συνδιασκέψεις (Αθήνα, Βόρεια Ελλάδα, Κρήτη, Δυτική Ελλάδα) και καταρτίστηκε η παρακάτω εισήγηση προς συζήτηση σε ολόκληρη την οργάνωση.
1. Επειδή τα πυκνά και απανωτά γεγονότα της συγκυρίας είναι δύσκολο καταρχάς να «αναγνωστούν», και πολύ περισσότερο να ορίσουμε μια στάση, συμπεριφορά ή αντιμετώπισή τους: Ας δώσουμε τον απαραίτητο «σεβασμό», ιεράρχηση, συλλογική δύναμη και προσήλωση σε αυτήν την απαίτηση. Χωρίς αυτή, δεν μπορούμε να μιλάμε στα σοβαρά για πολιτική.
2. Επειδή ζούμε την ήττα και τη χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ/Αριστεράς, με ό,τι αυτή καταγράφει στους συσχετισμούς, τα μυαλά, τις ψυχολογίες των ανθρώπων και των αγώνων, αλλά και σε εμάς τους ίδιους: Καμιά καθήλωση, καμιά απαισιοδοξία ή αναμονή, αλλά και καμιά αυταπάτη ότι με έναν εύκολο τρόπο ή μερικές καλές ιδέες θα «εφορμήσουμε» εκ νέου.
3. Επειδή αναζητούμε ένα νέο στάτους για την ΚΟΕ, έναν τρόπο ύπαρξης σε μια εντελώς διαφορετική φάση και περίοδο: Έχει κλείσει και για εμάς ένας κύκλος και οφείλουμε να σκεφτούμε σε βάθος το τι είναι αυτό στο οποίο αξίζει να «επενδύσει» και να «επενδυθεί» εκ νέου η συλλογική μας προσπάθεια. Πράγμα καθόλου εύκολο, στόχος που προϋποθέτει τη συμβολή, την εμπειρία, τη σκέψη του καθένα μας.
4. Επειδή αυξάνονται οι δυσκολίες επιβίωσης, τα προσωπικά προβλήματα, οι ματαιώσεις διαφόρων ειδών: Αυτό δεν είναι μια «λεπτομέρεια», αλλά μια «κατάσταση με την οποία θα ζούμε» από ‘δώ και πέρα.
5. Επειδή όλα τα παραπάνω λειτουργούν ΜΑΖΙ: Έτσι, απαιτείται η ακόμα μεγαλύτερη επίγνωση, προσφορά, δράση όλων μας στο στόχο της ανόρθωσης, ανάκαμψης, επαναπροσδιορισμού, συμμαζέματος της οργάνωσής. Αυτή είναι η ειδική στιγμή και το αναγκαίο βήμα.
6. Κυρίαρχο ζήτημα είναι ο πολιτικός επαναπροσανατολισμός τόσο του κινήματος όσο και της συλλογικότητάς μας. Και μάλιστα με πιο ποιοτικά στοιχεία πολιτικοποίησης, με πιο γρήγορους ρυθμούς. Να κατανοήσουμε τις τάσεις, να συλλάβουμε το πώς διαμορφώνονται σήμερα οι εξελίξεις, να χωρέσουμε στις εκτιμήσεις μας τα νέα δεδομένα και προβλήματα (π.χ. γεωπολιτικά – πόλεμος, αλλαγές στη στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων, κατάσταση πνευμάτων στο λαϊκό παράγοντα μετά από μια ήττα, ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό, στάση νεολαίας και άλλων κατηγοριών κ.λπ.)
7. Αυτό δεν είναι κάτι που έχουμε ή που παράγεται εύκολα, και μένει μόνο η «εφαρμογή στην πράξη». Είναι κατάκτηση που, όσο μάλιστα μας αφορά, πρέπει να γίνεται ολοένα και πιο συλλογική.
8. Η διαδικασία κατανόησης δεν αποκόπτεται από την πράξη. Αποτελεί στιγμή της πράξης μιας συλλογικότητας και διαρκή διαδικασία για κινήματα και αντιστεκόμενα εγχειρήματα. Δεν αποτελεί απόσυρση από τη δράση και την κίνηση, αλλά αντιθέτως συνιστά ουσιαστική νοηματοδότησή της. Δίχως αυτήν, κανένας αναπροσανατολισμός, καμιά ανασύνταξη δεν μπορεί να προχωρήσει.
9. Η ίδια η μαζική δράση θα αποκτήσει τους νέους τρόπους της να εκδηλώνεται, που απαιτούν από εμάς κατανόηση και συμμετοχή. Προς το παρόν πάντως θα έχει τις δυσκολίες της, κι αυτό θα καθιστά προβληματική την οπτική «συμμετέχω και παρεμβαίνω σε κάτι μαζικό».
10. Η οργανωτική πλευρά όλων των προσπαθειών δεν μπορεί να είναι η βάση εκκίνησης, η αφετηρία, ο αυτοσκοπός. Η οργανωτική πλευρά και η λειτουργία είναι υπεραναγκαία όσο υπηρετούν, αναδεικνύουν, συνεισφέρουν και τροφοδοτούν κάποια ιεραρχημένα περιεχόμενα και στόχους πάλης, όπως και κάποιες πιο ουσιαστικές συμφωνίες μεταξύ όσων συμμετέχουν.
11. Για να πετύχουμε το συμμάζεμα και τον επαναπροσανατολισμό της ΚΟΕ πρέπει να αποκτήσουμε –με τη μορφή του κατεπείγοντος– την ικανότητα να εντοπίζουμε σε κάθε θέμα που αντιμετωπίζουμε 2-3 το πολύ «κλειδιά» (κεντρικά ζητήματα, άξονες, εκτιμήσεις, επιλογές κ.λπ.) που να δημιουργούν όρους απάντησης.
12. Η δυσκολία της φάσης που ζούμε είναι ότι τα ζητήματα, οι τομείς, τα πεδία που ζητούν τα 2-3 κλειδιά είναι πολλοί και πρέπει να εντοπιστούν και να ιεραρχηθούν. Οφείλουμε να γίνουμε ικανοί και να εκπαιδευτούμε σε αυτό το ζήτημα, πράγμα δύσκολο αλλά αναγκαίο.
13. Άρα: Συνδιασκέψεις συμμαζέματος, επαναπροσανατολισμού, απόκτησης μεθόδου και χαρακτηριστικών που να μας κάνουν ικανούς να υπάρχουμε και να δρούμε σε συνθήκες που χρειάζονται τοποθετήσεις, ξεκαθαρίσματα, δουλειές, δραστηριότητα, που όλα μαζί να υπηρετούν και στηρίζουν μια πολιτική γραμμή. Συνδιασκέψεις που ανοίγουν τη συζήτηση και δεν την κλείνουν, που προάγουν τα πνεύματα τα οποία θα μας βάλουν στον προθάλαμο γενικότερων συλλογικών διαδικασιών: πανελλαδικών συνδιασκέψεων και συνεδρίου.
Β.
Ορισμένα «κλειδιά» για τον απολογισμό
Η συζήτηση για τον απολογισμό του 5χρονου κύκλου που έκλεισε αφορά ολόκληρο το λαό και ιδιαίτερα τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν ενάντια στο μνημονιακό καθεστώς, στήριξαν τη δυνατότητα μιας άλλης πορείας τιμωρώντας το δικομματισμό (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ), αψήφησαν την ενορχηστρωμένη επίθεση δίνοντας ένα 62% στο «ΟΧΙ» και ένοιωσαν προδομένοι από τις επιλογές και τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ στη συνέχεια. Αυτός ο ουσιαστικός απολογισμός πρέπει να γίνει και να είναι γόνιμος. Όσο μας αφορά, θεωρούμε ότι πρέπει να δούμε αυτοκριτικά και αναστοχαστικά την ιδιαίτερη δράση μας την περασμένη 5ετία, στον προηγούμενο κύκλο, και ότι η στιγμή αυτού του απολογισμού είναι τοποθετημένη σε μια ευρύτερη συζήτηση που τώρα και ανοίγει και θα συνεχιστεί. Προς στιγμήν και για να υποβοηθήσουμε και στηρίξουμε την πρόταση που γίνεται με την εισήγηση αυτή, αναγκαστικά απαντάμε σε 2-3 κρίσιμα κλειδιά της δράσης μας, για να φωτιστεί η δράση μας άμεσα στο νέο κύκλο που ανοίγει.
1. Κλειδί πρώτο: «Τι κατάφερε και τι δεν κατάφερε η ΚΟΕ τα τελευταία 5 χρόνια». Δεν είναι μικρό θέμα, αλλά σημαντικό ζήτημα που θέλει γεμίσματα, ερμηνείες, ευθύνες, αξιολόγηση επιλογών, εξέταση σε χρονικές στιγμές κ.ο.κ. (άρα και ανάγκη να θεωρούμε το θέμα υπαρκτό και ανοικτό).
2. Γενικά μιλώντας, η ιδεολογική και πολιτική μας συγκρότηση (αλλά και η οργανωτική μας εμβέλεια και υπόσταση) αποδείχθηκε ανεπαρκής και ελλιπής για να αντιμετωπίσει τα εκθετικά αναπτυσσόμενα και εκτινασσόμενα καθήκοντα με τα οποία βρεθήκαμε αντιμέτωποι. Άλλο κινήματα διαμαρτυρίας και καταγγελίας, άλλο ομάδες-οργανώσεις ιδεολογικής κριτικής και συγκρότησης, και άλλο μαζικά λαϊκά κινήματα, παρατάξεις διακυβέρνησης και αιτήματα διεξόδου-σωτηρίας της χώρας. Αυτή ήταν και η βασική αιτία όλων των καθυστερήσεων και υποχωρήσεων που δείξαμε, όπως και η αιτία πληγμάτων που δεχθήκαμε.
3. Παρ’ όλα αυτά η ΚΟΕ μπόρεσε σε δύσκολες συνθήκες, σε μια κρίσιμη στιγμή για τον τόπο και την ύπαρξη κάθε συλλογικότητας, να κάνει έναν διπλό (όχι εύκολο) διαχωρισμό τόσο από την ενσωμάτωση όσο και από την αριστερά που αρκείται, επιλέγει μια εύκολη στάση καταγγελίας (ΣΥΡΙΖΑ – ΛΑΕ/ΚΚΕ/ΑΝΤΑΡΣΥΑ). Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι μέσα στην 5ετία διαμορφώσαμε και ένα σώμα απόψεων και αντιλήψεων που μας επέτρεψαν την αποφασιστική στιγμή να κάνουμε μια σημαντική και θαρραλέα επιλογή. Αυτός ο διπλός διαχωρισμός στηρίζεται σε ταυτοτικά στοιχεία και στοιχεία γραμμής και συνείδησης που έχει οικοδομήσει η ΚΟΕ ειδικά την τελευταία 5ετία, και είναι μια επιλογή στρατηγικής σημασίας για το μέλλον της συλλογικότητάς μας.
4. Η ΚΟΕ, σήμερα, αναζητά δρόμο έξω από τις επιλογές της ενσωμάτωσης και της καταγγελιολογίας. Αναζητά δρόμο με άλλο πρακτικό τρόπο. Αποτελεί μια συλλογικότητα αναζήτησης και ανοίγματος δρόμων (συμβολής) και όχι μια οργάνωση κλεισμένη στον εαυτό της και στις βεβαιότητές της. Δηλώνει πως προσανατολίζεται προς τα εκεί.
5. Τώρα χρειάζεται να δείξουμε ανθεκτικότητα και σε συνθήκες χωρίς «στέγη», σε συνθήκες αυτόνομης αναζήτησης, και πάλης να δώσουμε βάρος σε μια γραμμή που επενδύει στο πολιτικό κίνημα και όχι στην ίδια την οργάνωση – φρούριο – καβούκι. Δύσκολο, αλλά απαραίτητο.
6. Αυτή η επιλογή απέναντι στις υψηλές απαιτήσεις της περιόδου και των προβλημάτων του λαού είναι η στοιχειώδης, η ελάχιστη. Αν όμως δεν την κάναμε τώρα, θα χάνονταν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας, θα μινιμάραμε σε θέματα στρατηγικής και προσανατολισμού που υποτιμήθηκαν εντελώς στον προηγούμενο κύκλο (γεωπολιτικά, εθνικά, παραγωγικής ανασυγκρότησης κ.λπ.) και απλά θα μπαίναμε σε περιπέτειες.
7. Ο διπλός διαχωρισμός (η δυνατότητα να τον κάνεις και να τον στηρίξεις) είναι ήδη σημαντικός και αποτελεί το πιο χειροπιαστό αποτέλεσμα της εμπειρίας μας από τη δράση μας. Μια συμπύκνωση και ένα κλειδί που πρέπει να αξιοποιηθεί.
8. Κλειδί δεύτερο: «Η ΚΟΕ φέρει ένα βάρος για τη στήριξη που έδωσε στον Τσίπρα». Έχουμε πει ορισμένα αυτοκριτικά πράγματα σχετικά με τις ευθύνες μας και το βάρος που νοιώθουμε για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ και του Τσίπρα.
9. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η υποστήριξη που δώσαμε ήταν η μορφή και το αναγκαίο τίμημα για να συμμετάσχουμε στην κεντρική ιστορική διαδικασία – μορφή ύπαρξης του κινήματος σε μια δεδομένη φάση. Ήταν έκφραση της υιοθέτησης μιας αντισεχταριστικής στάσης σύμφωνα με την εμπειρία μας. Το να είσαι μέσα σε ένα μεγάλο εγχείρημα που απευθύνεται και καταφέρνει να συγκινήσει ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας και του λαού είναι το αυτονόητο. Αν δεν είσαι μέσα σε αυτό, είναι δύσκολο εξηγήσεις τη στάση σου.
10. Στα πλαίσια αυτής της επιλογής, ήταν δεδομένο ότι θα συνυπήρχαμε με καταστάσεις αμφίσημες, αντιφατικές, με πιθανό το ενδεχόμενο υπαναχωρήσεων. Άλλωστε η ΚΟΕ δεν είχε καν το πάνω χέρι στη διαδικασία αυτή ώστε να την ελέγξει. Η μοναδική δυνατότητα ελέγχου και αποτροπής των υπαναχωρήσεων θα ήταν η καταλυτική παρουσία του λαϊκού κινήματος. Θέσαμε το θέμα με όλους τους τόνους, χωρίς να μπορέσουμε να αντιστρέψουμε την πορεία. Αυτό δεν αναιρεί τις ευθύνες μας.
11. Η συμπόρευση με τις επιλογές του Α. Τσίπρα ενέχει ευθύνες. Αυτές οφείλουμε να τις πάρουμε. Ειδικά από το 2012-2013 κι έπειτα. Υπήρξε μια συμπόρευση, όπως υπήρξαν και ψευδαισθήσεις.
12. Κυρίως δεν μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε έγκαιρα και πολιτικά τον «κυβερνητισμό» ως κεντρική επιλογή και κατάσταση που θα οδηγούσε, όπως και οδήγησε τελικά, στο συντριπτικό συμβιβασμό και τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε βεβαίως την κεντροαριστερή ανασύσταση που σαν σχέδιο είχε δρομολογηθεί από νωρίς. Καλυφθήκαμε από αυταπάτες γύρω από το εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ και, ενώ από τη συνδιάσκεψή μας τον Οκτώβρη του 2014 είχαμε αποφασίσει το διαχωρισμό, όλα ξεχάστηκαν γρήγορα κάτω από την πίεση της κατάστασης, και ευθυγραμμιστήκαμε στην προεκλογική περίοδο του Γενάρη του 2015 στη λογική περί «ιστορικής νίκης» Η απορρόφησή μας από τις διαδικασίες και τις μορφές ύπαρξης και λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι επομένως ένα μυστήριο… Το καμπανάκι που χτυπούσαμε με τοποθετήσεις στα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ ή την ΚΟ, οι δηλώσεις στελεχών και βουλευτών μας, δεν ήταν τόσο ισχυρό, δεν έδωσε κάποιον τόνο. Το ότι παραιτηθήκαμε από τα όργανα μόλις δρομολογήθηκαν οι τελικές αποφάσεις (20 και 30/7/2015) δείχνει την απόρριψη που κάναμε των μνημονίων και της ευθυγράμμισης του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό όμως ήταν λίγο.
13. Κλειδί τρίτο: «Η ΚΟΕ δεν κατάφερε να παλέψει τη γραμμή της». Είναι ίσως και η πιο δύσκολη πλευρά του απολογισμού μας. Δίναμε την εικόνα μιας μη μαχόμενης οργάνωσης. Δεν οικοδομήσαμε σχέσεις με ένα δυναμικό μέσα και έξω από το ΣΥΡΙΖΑ στη βάση μιας πολιτικής γραμμής και ενός σχεδίου διεξόδου που ήταν αναγκαίο να συνδιαμορφωθεί από ένα υπαρκτό δυναμικό, ιδιαίτερα όταν οι ελλείψεις και οι καθυστερήσεις της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν φανερές. Γιατί έγινε αυτό; Πολλοί λόγοι.
14. Βασικό πρόβλημα η αντίληψη ότι η οργάνωση υπάρχει κυρίως για τον εαυτό της, ασχολείται για την ύπαρξη και αναπαραγωγή της, και ότι η πολιτική δεν είναι παρά μια βοηθητική πλευρά στο στόχο της συγκρότησης μιας οργάνωσης. Σημασία έχει η ύπαρξη και ενδυνάμωση της οργάνωσης κι όχι πόσο ορθή και μάχιμη μπορεί να είναι μια γραμμή. Η γραμμή μπορεί να αλλάζει (σαν τα πουκάμισα) φτάνει να υπάρχουμε ως υποκείμενο ή συλλογικότητα.
15. Η πολιτική γραμμή έγινε στην πράξη επουσιώδες θέμα. Η γραμμή μετατράπηκε σε βιτρίνα, έγινε άλλοθι για συλλογικό και ατομικό πλασάρισμα στο ΣΥΡΙΖΑ, μετασχηματίστηκε σε απλή εκφώνηση. Κύριο μέλημα ήταν η «οικοδόμηση» που οδηγούσε σε έλλειψη εμπιστοσύνης για την πολιτική γραμμή, μη επένδυση στην προώθησή της, υποστολή, στρογγύλεμα και, πρακτικά, εγκατάλειψή της.
16. Αποτέλεσμα ήταν η αφομοίωση τμημάτων, ατόμων, πνευμάτων στο σύστημα ΣΥΡΙΖΑ, η χαλάρωση, η νομιμοφροσύνη, οι αυταπάτες, οι λαθεμένες ή μη κατανοημένες θέσεις (κυβερνητισμός, πρόγραμμα, κεντροαριστερή ανασύσταση).
17. Η προώθηση της γραμμής, η πάλη για το προχώρημα μιας κατεύθυνσης –με ό,τι συνεπάγεται αυτό– είναι αυτό που μπορεί να αλλάξει δεδομένα και καταστάσεις, να φέρει αποτελέσματα. Όχι ο εμπειρισμός, η προσαρμογή και ο κομματισμός. Δια μέσου αυτής μπορεί να αλλάξει και πρέπει να αλλάξει ακόμα και η ΚΟΕ.
18. Κυριάρχησε μια λογική ωφελιμισμού, η επιβίωση εντός του ΣΥΡΙΖΑ, μια μορφή παρασιτικής ύπαρξης εντός του μεγάλου οργανισμού.
19. Έτσι επήλθε μια αδρανοποίηση της οργάνωσης. Δεν αποτελέσαμε έναν πολιτικό πόλο μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ, στη βάση της διακριτικότητας της πολιτικής γραμμής μας. Η αφωνία και κονιορτοποίηση της ομάδας βουλευτών μας στην πιο κρίσιμη στιγμή είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για το πόσο είχαμε απορροφηθεί από το σύστημα ΣΥΡΙΖΑ σε όλες τις εκδοχές του.
20. Συμπέρασμα: Τα παραπάνω τρία «κλειδιά» επιτρέπουν μια βαθύτερη προσέγγιση στο τι έγινε και τι δεν έγινε στη διάρκεια του κύκλου που έκλεισε, που δεν αφορούν αποκλειστικά και μόνο τον τρόπο ύπαρξης και δράσης μιας οργάνωσης. Όσον αφορά την ΚΟΕ, αν δεν κατανοήσει αυτά τα «κλειδιά» δεν θα μπορέσει να καταλάβει το παρελθόν της στα θετικά του και τα αρνητικά του.
Γ.
Βασικά στοιχεία της συγκυρίας – Το κεντρικό πρόβλημα που πρέπει να απαντηθεί – Οι επείγουσες απαιτήσεις
Συγκυρία – Κεντρικό πρόβλημα
1. Κεντρικό πρόβλημα: Η χώρα είναι βυθισμένη σε μια καθολική κρίση, σε συνθήκες έντονων γεωπολιτικών αναταράξεων. Αδυνατεί να συγκροτήσει στοιχεία διεξόδου και εναλλακτικής προοπτικής, ενώ έχει κλείσει ένας κύκλος με συνολικά δυσμενέστερους όρους για το λαό. Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και ο γεωπολιτικός παράγοντας αποκτά καθοριστική θέση επηρεάζοντας τις πολιτικές εξελίξεις.
2. Γιατί τέτοια αδυναμία να προσδιοριστεί μια διέξοδος; Σύνθετη και δύσκολη η απάντηση. Πάντως το «θηρίο» δεν είναι απλά ο αντίπαλος, αλλά και η άρνηση μέχρι τώρα, ολόκληρης της Αριστεράς, να καταπιαστούμε συστηματικά και σοβαρά –κι όχι επιφανειακά και εκλογικοθηρικά– με τις ανάγκες και τις προϋποθέσεις μιας εναλλακτικής πορείας – διαδικασίας – απάντησης διεξόδου.
3. Άρα: Η διέξοδος και η ανάγκη για ένα πολιτικό κίνημα βρίσκονται στο προσκήνιο με επιτακτικό τρόπο. Αυτά αποτελούν την απάντηση στο κεντρικό πρόβλημα, τη βάση για την «επίλυση» του σύγχρονου νεοελληνικού προβλήματος, αλλά και το άμεσα ζητούμενο για να μην βουλιάξει η χώρα.
4. Η πολιτική γραμμή δεν είναι ακριβώς η απάντηση των ερωτημάτων που απασχολούν την κοινωνία. Πρώτα πρέπει να στοχαστούμε αν βάζουμε τα σωστά ερωτήματα. Δεύτερον να δούμε αν η πολιτική μας γραμμή προάγει, συμβάλει στη διατύπωση μιας πρότασης διεξόδου, δημιουργεί όρους, συγκρούεται με στερεότυπα και δυνάμεις οπισθέλκουσες, διαλυτικές, δυνάμεις παθητικότητας και καθήλωσης.
5. Το πολιτικό σύστημα αποτελεί τον πιο κεντρικό – καθοριστικό παράγοντα της σημερινής καθολικής κρίσης: Η χώρα δεν πάσχει κυρίως από τα δάνεια, όσο από ένα ανίκανο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Το πολιτικό σύστημα είναι ένας κακοήθης όγκος που παραλύει και εμποδίζει κάθε απόπειρα και προσπάθεια διεξόδου. Λειτουργεί ως παράγοντας εμβάθυνσης της καθολικής κρίσης, συστρατεύεται με τις απαιτήσεις «αγορών» και ισχυρών δυνάμεων, δρα ως παράγοντας διάλυσης και διαμελισμού της χώρας.
6. Δίπλα στο ντόπιο πολιτικό σύστημα (με την ανοχή του και την υπαλληλική σχέση που έχει προς τους ισχυρούς) δημιουργείται ένα παράλληλο καθεστώς. Δεν κυβερνιέται η χώρα από την ελληνική κυβέρνηση. Το στοιχείο αυτό αποτελεί την ουσία της νεο-αποικίας που έχει επιβληθεί στη χώρα. Τα χρόνια αυτά οικοδομήθηκε ένα παράλληλο κράτος (διεθνικό και εγχώριο) πάνω και δίπλα στο κλασικό πολιτικό επίπεδο, στο πολιτικό σύστημα που είχαμε.
7. Το ελληνικό κράτος/έθνος (κι ό,τι το συγκροτεί) βρίσκεται σε πλήρη ανικανότητα να κατανοήσει και κατ’ επέκταση να συγκροτήσει απάντηση μπροστά στις απειλές που συσσωρεύονται στη κοινωνία και τη χώρα. Η επιτακτική ανάγκη απάντησης αυτών των απειλών έχει κατεπείγουσα σημασία. Στο νέο κύκλο που ανοίγει θα υπάρχουν ζητήματα που η αντιμετώπισή τους θα γίνεται υπό την πίεση του κατεπείγοντος, χωρίς να υπάρχει ο χρόνος για επεξεργασία και προετοιμασία, και η απλή καταγγελία όσων γίνονται θα γίνεται κουραστική ακόμα και σε όσους πάσχουν. Λύσεις χρειάζονται, και όχι καταγγελίες γνωστών πραγμάτων.
8. Ο κεντροαριστερός άξονας είναι η καθοριστική συνισταμένη (βασική άγουσα) των εξελίξεων στη χώρα. Οι εξελίξεις διευκολύνονται και προωθούνται σε συστημική τροχιά μέσα από κεντροαριστερές φόρμουλες, κι όχι με ανοικτά κεντροδεξιές-ακροδεξιές. Ο ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε το σύστημα από τεράστιους κινδύνους και προώθησε ρυθμίσεις που δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αν τις προωθούσαν άλλοι.
9. Οι εξελίξεις δεν ευνοούν την Αριστερά. Η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ και το έργο της κυβέρνησής του επηρεάζουν βαθιά τη συνείδηση του κόσμου (πρώτη και δεύτερη φορά Αριστερά). Η κοινωνία δεν ακούει γενικά την Αριστερά (είτε της ενσωμάτωσης είτε της καταγγελίας) και τα σχήματά της, τα συνθήματά της, το λόγο της. Δεν πιστεύει σε αυτήν. Δεν αποτελεί πρόταση, λύση, εναλλακτική, ελπίδα. Η δομική κρίση της Αριστεράς θα θέσει συνολικά ζητήματα γι’ αυτήν, που δεν μπορούν να ξεπεραστούν με διακηρύξεις της μορφής “εμείς τα λέγαμε ή εμείς δεν φταίμε”.
10. Την ίδια στιγμή το πολιτικό σύστημα δεν σταθεροποιείται. Είναι ασταθές και ρευστό. Τα εκλογικά ποσοστά του παλαιού δικομματισμού, οι τάσεις που διαμορφώνονται στη ΝΔ, οι αναταράξεις σε ΠΑΣΟΚ και ΠΟΤΑΜΙ, η ισχνή πλειοψηφία των 153 του ΣΥΡΙΖΑ φανερώνουν τις δυσκολίες προώθησης της μνημονιακής πολιτικής και τα ανοικτά μέτωπα.
11. Σήμερα συνυπάρχουν η αμφισβήτηση, ο αποπροσανατολισμός, ο ριζοσπαστισμός σε υποχώρηση, η κούραση αλλά και το πνεύμα αντίστασης. Είναι πιθανό να υπάρξουν εξελίξεις, αντιστάσεις, ακόμα και συγκρούσεις, αλλά δυστυχώς θα απουσιάζει η κατεύθυνση και το σχέδιο διεξόδου.
12. Η διέξοδος δεν θα είναι ένας αυτοματισμός που θα γεννήσει γενικά το κίνημα, το στοιχείο «από τα κάτω». Αναζητείται επειγόντως διέξοδος σχεδιασμένου τύπου που θα υπερβαίνει τις αυθόρμητες αντιδράσεις.
Επείγουσες απαιτήσεις – Η κεντρικότητα του πολιτικού κινήματος διεξόδου
13. Πολιτική αποκάλυψη και κριτική απέναντι στην κυβέρνηση και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, τολμηρά και συνολικά.
14. Ξέκομμα, διαχωρισμός, αποκάλυψη από την κεντροαριστερή αντίληψη. Προβολή των θέσεών μας σε σειρά θεμάτων (π.χ. προσφυγικό, παιδεία, πολιτικό σύστημα, γεωπολιτικά, διεθνής θέση χώρας κ.λπ.). Δεν υποστηρίζουμε αυτά που έλεγε ο ΣΥΡΙΖΑ πριν τον Αύγουστο του 2015. Δεν είναι αυτά οι θέσεις μας.
15. Να σταθούμε πολιτικά, κυρίως πολιτικά, να αντιληφθούμε τα πολιτικά ζητήματα και χαρακτηριστικά του νέου κύκλου.
16. Να εντοπίσουμε τα καίρια ζητήματα: Καίριο είναι αυτό που γίνεται στη σωστή στιγμή, αυτό που γίνεται αποτελεσματικά, γύρω από τα πάρα πολύ σημαντικά ζητήματα.
17. Να κινηθούμε προωθώντας μια πολιτικοποίηση με χειραφετητική συμμετοχή σε κρίσιμα θέματα και σε νέες θεματικές περιοχές.
18. Η οικοδόμηση πολιτικού κινήματος διεξόδου είναι κεντρικός στόχος, στον οποίο πρέπει να στοιχίζονται και σε αυτόν να απολογούνται τα όσα λέμε και κάνουμε. Πρέπει, μπορούμε να δώσουμε ζωή στο πολιτικό κίνημα διεξόδου.
19. Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξής μας στις σημερινές συνθήκες. Η υπογραφή δεν έχει σημασία όταν δεν προωθείται μια πολιτική γραμμή ή όταν δεν υπηρετείται ένας στόχος. Δεν έχει σημασία η υπογραφή ως στέγη, οικογένεια, φενάκη, βιτρίνα, τρόπος ύπαρξης (και έλλειψης πρότασης, φιλοδοξίας, στόχων).
20. Η χώρα (ο λαός, η κοινωνία, ο τόπος, η Αριστερά κ.λπ.) δεν έχει ανάγκη από ένα ακόμα αριστερό κόμμα, ούτε διασώζεται μέσω της αλήθειας και του κλεισίματος στους στενούς ορίζοντες μικρών οργανώσεων. Η χώρα πάσχει από την έλλειψη ενός πολιτικού κινήματος διεξόδου που να μπορεί να αντιστρατευτεί στα καίρια ζητήματα ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, και να συμβάλλει αποφασιστικά στο μπόλιασμα ολόκληρου του μαζικού λαϊκού κινήματος-ριζοσπαστισμού με στόχους, ιδέες, συνθήματα, πρακτικές, μορφές πάλης, προσανατολισμό. Δεν είναι εποχή συγκρότησης μετώπου αριστερών δυνάμεων, δεν είναι απαραίτητος ένας αριστερός πόλος (αυτά ανήκουν στον προηγούμενο κύκλο και δοκιμάστηκαν), αλλά είναι εποχή προετοιμασίας του πολιτικού και ιδεολογικού εδάφους για την ανάπτυξη και ύπαρξη ενός πολιτικού κινήματος, που σαν δρών υποκείμενο να προσφέρει σε μια πολιτική διεξόδου της χώρας. Όλες οι υποκειμενικές προσπάθειες αναμετρώνται με το τι έχουν να προσφέρουν στη διέξοδο της χώρας από την καθολική κρίση, κι όχι με το τι έχουν να προσφέρουν στην Αριστερά και στον εαυτό τους. Πάνω σε αυτό το πεδίο θα γίνει ο απολογισμός του μέλλοντος και η συμβολή κάθε προσπάθειας.
21. Ολόκληρη η ΚΟΕ πρέπει να προσανατολιστεί γύρω από το ζήτημα του πώς μπορεί να μπουν οι βάσεις για να δημιουργηθεί ένα πολιτικό κίνημα διεξόδου. Τι προϋποθέσεις χρειάζονται, γύρω από ποιους στόχους, γύρω από ποια κατεπείγοντα και καίρια θέματα πρέπει να γίνουν αγώνες και αντιστάσεις. Πώς όλες οι προσπάθειες θα αξονίζονται γύρω από το στόχο της δημιουργίας του πολιτικού κινήματος διεξόδου, κι όχι να απομακρύνονται από το στόχο αυτό λειτουργώντας σαν τυχαίοι περισπασμοί.
22. Άρα η γραμμή μας στην πρακτική διάσταση αφορά την προβολή της ανάγκης, των στόχων, των προϋποθέσεων, των θέσεων ενός πολιτικού κινήματος διεξόδου.
Δ.
Μια φυσιογνωμία που διαμορφώνεται εν πτήσει
1. Επειδή υπήρξαν και θετικά σε όλη αυτή την πορεία, που οφείλουμε να τα ξανασκεφτούμε: Στοιχεία πολιτικής, στοιχεία για τις υποκειμενοποιητικές διεργασίες, κριτική στα στερεότυπα της Αριστεράς, στοιχεία πολιτικής γραμμής (με τη διατύπωση περί Πολιτικής Οικονομικής Κοινωνικής Διεξόδου της Χώρας και τη διατύπωση της ανάγκης για Πολιτικό Κίνημα Διεξόδου), η συμμετοχή μας στο εγχείρημα της εφημερίδας Δρόμος και το φεστιβάλ Resistance που καθιερώθηκε ως κινηματικός θεσμός, το βάρος που δίνουμε στη μορφή κίνημα, η σημασία που δίνουμε σε διεθνείς εμπειρίες, κόμματα και εγχειρήματα.
2. Σημαντικό: η κατοχύρωσή μας ως μια ανοικτή και σε αναζήτηση συλλογικότητα που μετασχηματίζεται, που στοχάζεται για τους «πυλώνες» της, που λαμβάνει υπόψη της την πείρα του πραγματικού κινήματος, που δεν μένει κολλημένη σε δογματισμούς.
3. Ο δημόσιος τρόπος αυτοκριτικής μας μέσα από ανακοινώσεις, τοποθετήσεις στελεχών μας και εκδηλώσεις, δίνει και ένα παράδειγμα σοβαρής και υπεύθυνης στάσης, αλλά και μιας άλλης ποιότητας που είναι αναγκαία σε όσους αναφέρονται στην Αριστερά. Επειδή η φυσιογνωμία κάθε προσπάθειας δεν κρίνεται μονάχα ή κυρίως στο τι εκφωνεί, αλλά και στα πιο βαθιά χαρακτηριστικά της.
4. Όλα αυτά δίνουν στοιχεία μιας ιστορικότητας (επειδή είναι αποτυπώματα που έχει αφήσει η δράση μας, που χρησιμεύουν έτσι κι αλλιώς και για τα μελλούμενα και για όποιον θελήσει να συνεχίσει να παλεύει σήμερα και αύριο) και ιδιαιτερότητας της προσπάθειάς μας.
5. Επειδή, όσο και αν έχουμε τραυματιστεί, τα στοιχεία αυτά συνεχίζουν να μας δίνουν συνοχή, και μας πιέζουν να προετοιμαστούμε με τον καλύτερο τρόπο ώστε να αντιμετωπίσουμε το νέο κύκλο που ανοίγει στη χώρα σε μια ταραγμένη περίοδο.
Διέξοδος από τη δύσκολη κατάσταση στη βάση της προώθησης της πολιτικής γραμμής
Για μια συλλογικότητα αγωνιζόμενων ανθρώπων, σαν την ΚΟΕ, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να αποπειραθεί τη δική της «διέξοδο» προς μια πιο συνειδητή, πιο οργανωμένη, πιο συλλογικά διαμορφωμένη πολιτική.
6. Μέσα από τρία «κλειδιά»:
• Στήριξη και πάλεμα της πολιτικής γραμμής. Η πολιτική γραμμή ανοίγει δρόμους, κι όχι απλά η ύπαρξη της οργάνωσης.
• Κατανόηση όσων λέμε και διαπιστώνουμε.
• Ελάχιστο έδαφος στον υποκειμενισμό (αδυναμίες στελεχικού δυναμικού, μετασχηματισμός της γραμμής κατά το τι είναι εύκολο ή τι νομίζει ο καθένας, στρεβλώσεις, κακές καταστάσεις μικρών οργανώσεων, προβλήματα επιβίωσης κ.λπ.)
7. Επικέντρωση στο πρώτο με επιμονή. Είτε μας αρέσει είτε όχι, μόνο αν αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα του νέου κύκλου που ανοίγει, αν εντοπίσουμε τα ουσιώδη και καίρια ζητήματά του, αν εκτιμήσουμε σωστά τις εξελίξεις και τις τάσεις που φέρουν, αν προσανατολιστούμε σωστά για αυτά που έρχονται (και όχι να στρέφουμε γενικώς το βλέμμα προς τα πίσω ) μπορούμε να προχωρήσουμε.
8. Επομένως καταπιανόμαστε με τα ζητήματα της πολιτικής γραμμής και με το ζητούμενο να αναπτυχθεί πολιτικό κίνημα διεξόδου. Εκεί επενδύουμε και την ύπαρξη και το ωρίμασμά μας ως συλλογικότητα.
Ιδεολογικός και πολιτικός ορίζοντας της ΚΟΕ
Οι ιδεολογικές αναφορές δεν είναι δόγματα, ούτε τσιτάτα που πρέπει να επαναλαμβάνονται. Έχουν σημασία σε σχέση με τα ιστορικά επίδικα, με τη συνείδηση που φέρουμε ως άνθρωποι και ως συλλογικότητα για την πηγή έμπνευσής μας (σωστότερα τις πηγές) και τους γενικούς στόχους που θέτουμε προς κατάκτηση. Το απελευθερωτικό κίνημα της ανθρωπότητας, από τα δεσμά του κεφαλαίου και ιμπεριαλισμού πέρασε από πολλά στάδια, μάχες, πολέμους, νίκες και υποχωρήσεις. Σήμερα, σε συνθήκες κυριαρχίας του απόλυτου καπιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, ξαναθεμελιώνεται και πάνω στο ξεσκαρτάρισμα μορφών και σχημάτων, νοοτροπιών και αντιλήψεων, πρακτικών και θεσμών, που δεν μπορούν να εκφράσουν το περιεχόμενο, τις μορφές και τις ανάγκες που φέρνει επιτακτικά η ζωή στην επιφάνεια. Η ΚΟΕ δεν ορίζεται με βάση το παρελθόν, αλλά με βάση αξίες και ανάγκες που προσανατολίζονται προς το μέλλον, προς τη χειραφέτηση από τα δεσμά του γερασμένου καπιταλισμού και όλων των αλλοτριωτικών μορφών που αυτός παράγει.
9. Αναφερόμαστε στον Κομμουνισμό: Χρειάζονται πολλοί προσδιορισμοί για το τι είναι ο κομμουνισμός σήμερα. Ξεκινάμε από μια θέση: Άλλο κομμουνισμός, κι άλλο το κομμουνιστικό κόμμα. Ο κομμουνισμός δεν ισούται με το κόμμα. Σήμερα τελούμε σε απουσία κομμουνιστικού κινήματος και απουσία κομμουνιστικού κόμματος. Είναι επομένως πολύ ειδικές οι συνθήκες στις οποίες υπάρχει το αίτημα του κομμουνισμού.
10. Ο Σοσιαλισμός συνεχίζει να είναι η στρατηγική εναλλακτική πρόταση. Όχι όμως με τη μορφή που τον γνωρίσαμε, ούτε μέσα από το δρόμο που αυτός πραγματοποιήθηκε. Αντιλαμβανόμαστε το σοσιαλισμό ως μια μετάβαση που έχει ξεκινήσει ιστορικά και συνεχίζεται. Η μετάβαση περιλαμβάνει πολλούς δρόμους, πολλές δυνατές απαντήσεις, πολλά εγχειρήματα, πολυμορφία μορφών και θεσμών.
11. Ζούμε σε μια ιστορική εποχή: χαοτική, νεοταξική, αποσταθεροποίησης, πολέμων, δυαδικοποίησης, μετάβασης, αλλοτρίωσης, επαναστάσεων. Εποχή κυοφορίας και μετάβασης. Έτσι η φυσιογνωμία, η γραμμή, ο τρόπος ύπαρξής μας έχουν ένα στρατηγικό βάθος. Δεν ξεκινούν π.χ. από το μνημόνιο του ΣΥΡΙΖΑ και δεν τελειώνουν στο απλουστευτικό «καλό είναι να αγωνιζόμαστε».
12. Δεν υπάρχει Αριστερά έξω και πέρα από την ανταπόκριση αναμέτρησης με ιστορικές προκλήσεις και καθήκοντα, έξω από τη συνάντησή της με ανάγκες και απαιτήσεις ευρύτερων λαϊκών ακροατηρίων και υποκειμένων που αγωνίζονται γύρω από μεγάλα ιστορικά επίδικα. Η Αριστερά κατά ένα τρόπο αποτελεί το αποτέλεσμα της συνάντησης των ιστορικών κινημάτων και λαϊκών σκιρτημάτων με το αίτημα του κομμουνισμού που έχει ξεπροβάλλει στη σύγχρονη εποχή.
13. Σε εποχές που υπήρχε το κομμουνιστικό κίνημα, πολλά πράγματα ήταν πιο απλά. Ακόμα και η συνάντηση με τα ιστορικά κινήματα και καθήκοντα. Όταν λέμε απλά δεν σημαίνει εύκολα – ιδιαίτερα η ένταξη, η ταυτότητα, το «ανήκειν» σε ένα στρατόπεδο προοδευτικό σήμαινε απίστευτες δυσκολίες, στερήσεις, διώξεις, θυσίες κ.λπ.
14. Σήμερα που αυτό το κίνημα δεν υπάρχει, ο δρόμος για τη συνάντηση με τα ιστορικά αιτήματα και κινήματα είναι αναγκαστικά πιο σύνθετος, πιο αντιφατικός, όχι απλός και πάντως πάλι όχι εύκολη υπόθεση. Σε τέτοιες συνθήκες, η ποιότητα και το βάθος της ανάγνωσης της πραγματικότητας, η δυνατότητα συγκεκριμένης ανάλυσης της συγκεκριμένης κατάστασης, το τολμηρό πνεύμα αναζήτησης, το γκρέμισμα στερεότυπων και ένα πλατύ ρεύμα χειραφέτησης και συμμετοχής, η ανεξαρτησία άποψης, η διαμόρφωση άποψης έξω από μόδες και η δοκιμασία της, αποτελούν χαρακτηριστικά προς κατάκτηση.
Πολιτική ταυτότητα
Τα βασικά στοιχεία της πολιτικής μας ταυτότητα που οφείλουμε να προσδιορίσουμε πιο αναλυτικά την επόμενη περίοδο είναι:
15. Ανάγκη διεξόδου της χώρας:
• Από μνημονιακά πλαίσια
• Από εθνική και κοινωνική καταστροφή
• Από μεταπρατική φύση κράτους, πολιτικού συστήματος, κοινωνικών στρωμάτων
• Από το καθεστώς της νεο-αποικίας
16. Ευρώπη και διαστάσεις, τριγμοί της – Γεωπολιτικά – Εθνικά ζητήματα και απειλές:
• Αυτοί οι άξονες αποκτούν κεντρική θέση σε όλους τους τομείς: οικονομία, πολιτική, άμυνα.
• Υπόσταση της χώρας.
• Σύνδεση του κοινωνικού προβλήματος και εθνικού στοιχείου στη χώρα.
17. Παραγωγική ανασυγκρότηση:
• Σημασία του ζητήματος
• Ενδογενής – στήριξη στο μικρομεσαίο χαρακτήρα – πνευματικές και τεχνικές δυνάμεις – παραγωγοί
18. Υποκειμενοποιητικές διαδικασίες:
• Όχι μονοταξικά στερεότυπα
• Όχι ιδεοληψίες για «πρωτοπορίες»
• Μαζικό λαϊκό κίνημα
• Ριζοσπαστισμός – δυσαρέσκεια – ιστορική μνήμη
• Αριστερά
• ΚΟΕ και αυτογνωσία της
19. Φρόνημα:
• Προσφορά στη χώρα και στο λαό (όχι σκέτα στην Αριστερά ή στο μαγαζί μου)
• Δημοκρατία και ουσιαστικές δημοκρατικές λειτουργίες
• Αγάπη για τον τόπο μας – πατριωτισμός
• Αντιιμπεριαλισμός
• Αντιπαράθεση με ραγιαδισμό, ευρωπαϊσμό, ωφελιμισμό, πραγματισμό.
• Σοσιαλισμός, άλλος κόσμος εφικτός
20. Επανασύνδεση πολιτικής και ηθικής.
21. Κριτική στην αφασία της Αριστεράς και τα στερεότυπά της.
Εργαλεία και μέθοδοι της ΚΟΕ
22. Ανάλυση – αναγνώριση – κατανόηση της πραγματικότητας
23. Ειλικρίνεια – τιμιότητα – όχι στη διπλότητα.
24. Οργάνωση: απλή, πρακτική, δημοκρατική, σύγχρονη, ανθρώπινη, συλλογική, χειραφετητική.
25. Αναγκαία η κατάκτηση μιας πιο συλλογικής και πιο χειραφετητικής λειτουργίας και δράσης.