Ο πόλεμος στον Καύκασο, με όλες τις παρενέργειες που θα φέρει στην περιοχή και στον κόσμο, αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός που σωστά εκλαμβάνεται ως απαρχή μια νέας φάσης στις διεθνείς εξελίξεις. Ορισμένοι ξαφνιάστηκαν από την ένταση και το βάθος των αντιπαραθέσεων, και τρομάζουν μπροστά στις συνέπειες που αυτή η σύγκρουση θα φέρει. Είναι όμως εντελώς φυσιολογικό σε κάθε στροφή να μπαίνουν ερωτήματα, να δοκιμάζονται πολιτικές, να αναδεικνύονται ζητήματα προς εξέταση, να γίνονται συζητήσεις και αντιπαραθέσεις. Στο σημείωμα αυτό θα θιγούν ορισμένα από τα θέματα που έχουν προκύψει. Δεν πρόκειται για κάτι αφηρημένο, αλλά για ζητήματα που άπτονται άμεσα της πολιτικής συμπεριφοράς και του προσανατολισμού της Αριστεράς.
Ζήτημα πρώτο: Η θαλπωρή ενός ανύπαρκτου διεθνούς δικαίου
Το γεγονός ότι η σημερινή σύγκρουση δεν αφορά μια πάνω κάτω ενιαία στάση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων απέναντι σε κάποιο "κατάλοιπο" του παλαιού κόσμου (Σαντάμ, Μιλόσεβιτς κ.λπ.) αλλά μια άμεση διένεξη ανάμεσα σε δύο δυνάμεις, την αμερικάνικη υπερδύναμη και την ανερχόμενη Ρωσία του Πούτιν, δημιουργεί πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες στην άμεση πρακτική στάση κυβερνήσεων, χωρών, συμμαχιών, κομμάτων, οργανισμών κ.λπ.
Διάφορες ενδιάμεσες δυνάμεις (κυρίως από το ρεφορμιστικό χώρο – βλέπε δηλώσεις του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς ή του ευρωβουλευτή του ΣΥΝ Δ. Παπαδημούλη) θέτουν ως πρώτη προτεραιότητα τη "δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού περιεκτικού συστήματος ασφαλείας". Πιο συγκεκριμένα, ο πρόεδρος του ΚΕΑ, Λόταρ Μπίσκι, σε δήλωσή του στις 18/8 τόνιζε: "Ταυτόχρονα, [η κρίση αυτή] αποδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για αναβάθμιση του ΟΑΣΕ και τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού περιεκτικού συστήματος ασφαλείας που να προσανατολίζεται στη διατήρηση της ειρήνης, την παντελή απόρριψη των στρατιωτικών επιλογών στις διαφορές μεταξύ των εθνών και την καθιέρωση του διαλόγου ως μόνης επιλογής για όλα τα μελλοντικά ζητήματα σχετικά με την ευρωπαϊκή ήπειρο και όλο τον κόσμο". Ο Δ. Παπαδημούλης σε δήλωσή του (Αυγή 31/8) αναφέρει μεταξύ άλλων: "Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη για την αναβάθμιση του ΟΑΣΕ και τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος ασφάλειας με τη συμμετοχή και της Ρωσίας. […] Η πρόταση για μια πανευρωπαϊκή συνθήκη ασφάλειας που να βάζει φρένο στο χορό που σέρνει το αλληλοτροφοδοτούμενο δίδυμο Μπους-Πούτιν είναι μονόδρομος για τις δυνάμεις της λογικής και της ειρήνης."
Με άλλα λόγια, η ευρωπαϊκή ενοποίηση μπορεί να είναι η βασική λύση στα σύγχρονα ζητήματα του πολέμου και των ανταγωνισμών, μπορεί να είναι το πολιτισμένο αντίβαρο στις επιθετικές βλέψεις αυτοκρατορικών δυνάμεων ή ανερχόμενων καθεστώτων τύπου Πούτιν. Πρόκειται για μια πολιτική θέση που δεν τοποθετείται ανοικτά κατά των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Δεν θέτει καθόλου τον όρο της πλήρους αποαμερικανοποίησης της Ευρώπης, π.χ. ζητώντας να φύγουν τα στρατεύματα των ΗΠΑ και να κλείσουν όλες οι βάσεις τους, να μην προχωρήσει η λεγόμενη "αντιπυραυλική ασπίδα". Και παράλληλα προτείνει η Ρωσία του Πούτιν να παίρνει μέρος στο σύστημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Οι ίσες αποστάσεις –χωρίς πολλές πολλές αιχμές– απέναντι σε ΗΠΑ και Ρωσία, με την ταυτόχρονη επίκληση της ευρωπαϊκής ενοποίησης ως αντίβαρου και παράγοντα σταθερότητας και ειρήνης, ξεχνά να αναλύσει τη σημερινή κατάσταση και το διχασμό της Ευρώπης, και κυρίως ξεχνά τελείως τα αντιμπεριαλιστικά-αντινεοταξικά καθήκοντα της Αριστεράς στη σύγχρονη περίοδο. Το να δυναμώσει το μέτωπο των λαών που στρέφονται ενάντια στον ιμπεριαλισμό, που καταπολεμούν την καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση, το να ηττηθεί ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός και να υπάρξει μια μεγάλη στροφή στις διεθνείς εξελίξεις προς όφελος των λαών, όλα αυτά τα ζωτικά ξεχνιούνται. Αντίθετα, υπάρχει σπατάλη δυνάμεων γύρω από δήθεν "ρεαλιστικούς" στόχους μιας ουτοπίας την οποία η πραγματικότητα έχει διαψεύσει πολλάκις: της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Ζήτημα δεύτερο: Το "νέο αντίβαρο", η Ρωσία
Ο εκτραχηλισμός των ΗΠΑ και το χωρίς ουσιαστικά εμπόδια αλώνισμά τους για δύο περίπου δεκαετίες έχει δημιουργήσει ισχυρά και υγιή αντιαμερικάνικα αισθήματα σε δισεκατομμύρια ανθρώπων. Είναι επομένως φυσιολογική ως ένα σημείο η χαρά που νιώθουν οι μάζες κάθε φορά που τα σχέδια των ΗΠΑ συναντούν εμπόδια και κάθε φορά που οι Αμερικάνοι παίρνουν "μαθήματα", στη Λατινική Αμερική, στη Μέση Ανατολή, στον Καύκασο. Την ίδια στιγμή, η αδυναμία που μπορεί να νιώθουν σήμερα οι άνθρωποι απέναντι στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ, εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε απόψεις για "αναγκαία αντίβαρα" που να θέτουν φρένο στην αλαζονεία τους. Έτσι και σήμερα, μετά τον πόλεμο στη Γεωργία, υπάρχουν ισχυρά φιλορωσικά αισθήματα και έχουν ακουστεί από τις πιο αντιφατικές και απίθανες πλευρές κραυγές χαράς για τον ερχομό στη διεθνή σκηνή του νέου "αντίβαρου".
Στο σημείο αυτό ξεχνιούνται πολλά πράγματα που είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε: Η Ρωσία δεν είναι ένα λαϊκό κίνημα, δεν είναι μια έστω μια περιφερειακή δύναμη που αποσπάστηκε από την επιρροή του διεθνούς ιμπεριαλισμού, δεν είναι μια χώρα που τα συμφέροντά της έρχονται σε αντίθεση με το διεθνή ιμπεριαλισμό. Δεν είναι κάτι σαν τη Βενεζουέλα, ή έστω σαν το Ιράν, ή τη Χεζμπολάχ. Δεν στηρίζεται διόλου στο λαό ή το λαϊκό κίνημα. Είναι μια μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη που κέρδισε μέρος από το χαμένο έδαφος των προηγούμενων δεκαετιών, και η οποία στηρίζεται στη δύναμη των όπλων και των πρώτων υλών, κυρίως των ενεργειακών. Είναι μια ιμπεριαλιστική δύναμη που εφαρμόζει στο εσωτερικό της όλα τα νεοφιλελεύθερα δόγματα, και τώρα επιδιώκει όχι μόνο να αντιμετωπίσει την αμερικανονατοϊκή περικύκλωση αλλά και να κατοχυρώσει ένα νέο διεθνή ρόλο, πολύ ευρύτερο από αυτόν της υποδεέστερης ιμπεριαλιστικής δύναμης (ρόλο που "αναγκαστικά" είχε πάρει μετά το ’89, παρόλο που ήταν μια πυρηνική δύναμη με μεγάλο οπλοστάσιο).
Από την άποψη αυτή, παρόλο που πρέπει να εκτιμηθεί η σχετική υποχώρηση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ή οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει, η σημαία μας δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι το "νέο αντίβαρο". Η ιμπεριαλιστική μεγαλοκρατική Ρωσία του Πούτιν και όλη η συμπεριφορά της δεν την εντάσσουν σε καμιά περίπτωση στη Διεθνή Κοινότητα των Λαών, τον αναδυόμενο και μοναδικό ελπιδοφόρο πόλο στον υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο. Επί της ουσίας, η Ρωσία είναι ένας πόλος του σύγχρονου κόσμου που ισχυροποιείται –πότε βαδίζοντας μαζί με το G8, πότε σε αντίθεση με ορισμένες δυνάμεις του– και επιδιώκει ένα νέο, αρκετά πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεθνή σκηνή.
Το σύνθημα "Να μην γίνουν λαοί και χώρες θύματα στον πόλεμο της ενέργειας και των αγωγών" μπορεί και πρέπει να εκφράσει το αντινεοταξικό-αντιμπεριαλιστικό κίνημα και να το προσανατολίσει ορθά για όσα πρόκειται να έρθουν στο εγγύς μέλλον.
Η Διεθνής Κοινότητα των Λαών στην πορεία σχηματισμού της μπορεί να χρησιμοποιήσει ή να εκμεταλλευτεί τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις προς όφελός της σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Θα ήταν όμως μεγάλο λάθος να εναποτεθούν όλες οι ελπίδες στο "νέο αντίβαρο", να καλλιεργηθούν αυταπάτες για το ρόλο και τη φύση του και να εγκαταλειφθούν στόχοι και θέσεις που είναι αναγκαίοι για το προχώρημα της Διεθνούς Κοινότητας των Λαών. Η ουσιαστική ανεξαρτησία από όλες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είναι όρος ώστε ο αγώνας ενάντια στην κύρια ιμπεριαλιστική δύναμη, τις ΗΠΑ, να οδηγήσει σε έναν καλύτερο κόσμο, με δυναμωμένο το μέτωπο των λαών και των χωρών που θα εκφράζουν κάτι διαφορετικό από τον ιμπεριαλισμό, το νεοφιλελευθερισμό, την πολιτική της ισχύος, το ρατσισμό, το σοβινισμό, το φασισμό. Η Νέα Τάξη Πραγμάτων δεν ταυτιζόταν με τις ΗΠΑ, αν και οι ΗΠΑ έπαιζαν και παίζουν ακόμα ηγετικό ρόλο. Η Νέα Τάξη Πραγμάτων δεν είναι ο μονοπολικός κόσμος, αλλά το πλέον αντιδραστικό και επιθετικό πολιτικό εποικοδόμημα που προώθησε από κοινού το G8 υπό την μπαγκέτα των ΗΠΑ. Μετά τις 11/9/2001 και τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία (στον οποίο συντάχθηκε όλο το G8, δηλαδή και ο Πούτιν, και η ΕΕ και η Κίνα και σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις του κόσμου) δημιουργήθηκε τεράστια αταξία και θύελλα, την οποία σήμερα εισπράττουν οι εμπνευστές της. Επομένως, το γκρέμισμα της Νέας Τάξης Πραγμάτων δεν είναι απλά το πέρασμα από τον "μονοπολικό" στον πολυπολικό κόσμο με αδυνατισμένες τις ΗΠΑ και ενδυναμωμένες κάποιες άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ή συμμαχίες, αλλά σχετίζεται άμεσα με το δυνάμωμα της Διεθνούς Κοινότητας των Λαών.
Ζήτημα τρίτο: Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας
Ο ρόλος της Αριστεράς δεν είναι να βαθμολογεί τη στάση της κυβέρνησης Καραμανλή, πόσο σοβαρή και υπεύθυνη φάνηκε, πόσο ρεαλιστική ήταν, τι κινήσεις έκανε και να καταλήγει σε ένα εντελώς λαθεμένο συμπέρασμα, πως "σύσσωμο το ελληνικό πολιτικό σύστημα" επέδειξε σύνεση και ψυχραιμία. Πολύ περισσότερο τη στιγμή που η επίσημη ελληνική εξωτερική πολιτική, δια δηλώσεων της Ντόρας Μπακογιάννη, στήριξε προκλητικά την εγκατάσταση της αμερικανικής "αντιπυραυλικής ασπίδας" και έσπευσε να καταδικάσει τη Ρωσία στο πρόσφατο επεισόδιο, βγαίνοντας "ΝΑΤΟϊκότερη" του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Ο ρόλος της Αριστεράς, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, είναι να εντείνει και να δυναμώσει τον αντικυβερνητικό, αντινεοφιλελεύθερο και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα. Αν η κυβέρνηση Καραμανλή έχει επιλέξει να στηρίζει κάθε ΝΑΤΟϊκή πρωτοβουλία, συντασσόμενη ταυτόχρονα με ορισμένες δυνάμεις της Ευρώπης και προχωρώντας σε ορισμένα ανοίγματα προς τη Ρωσία (βλέπε αγωγούς), καταλήγοντας σε μια "μετρημένη" θέση στη παρούσα κρίση, ο ρόλος της Αριστεράς δεν είναι να βαρά παλαμάκια για τη στάση αυτή, αλλά να πάρει πρωτοβουλίες για να φύγει η επικίνδυνη κυβέρνηση των σκανδάλων, της μίζας, των αντιλαϊκών μέτρων, της ακρίβειας και της φτώχειας. Να ξεσηκώσει αγώνα για να μειωθούν οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί (όπου γίνονται οι μεγαλύτερες αρπαχτές), και να δοθούν λεφτά για την κοινωνική μέριμνα. Να πάρει πρωτοβουλίες ώστε να κλείσει άμεσα η βάση της Σούδας, απ’ όπου έφυγαν τουλάχιστον δύο πολεμικά πλοία των ΗΠΑ για την Μαύρη Θάλασσα. Να απαιτήσει να γυρίσουν αμέσως πίσω όλοι οι Έλληνες στρατιωτικοί που βρίσκονται έξω από τα σύνορα της χώρας, να φύγει η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ – να φύγει το ΝΑΤΟ από την Ελλάδα. Να συνταχθεί με όλες τις δυνάμεις που αντιμάχονται την εγκατάσταση της "αντιπυραυλικής ασπίδας", να καταγγείλει την προετοιμασία επίθεσης στο Ιράν. Να παλέψει για να καταργηθούν οι μαύρες λίστες και η λεγόμενη "αντιτρομοκρατική" νομοθεσία και τα έκτακτα μέτρα. Να πρωτοστατήσει σε αγώνες για να γίνει η Μεσόγειος μια θάλασσα ειρήνης και συνεργασίας, χωρίς ξένες βάσεις και στόλους.