ΔΙΚΤΥΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, τεύχος 5, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2008

Σύστημα εισαγωγής:
Ποια εμπιστοσύνη στο Υπουργείο Ιδιωτικής Παιδείας;

Πολύς λόγος γίνεται την τελευταία περίοδο για την αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κουβέντα ανοίγει με μαέστρο την κυβέρνηση της ΝΔ και τον υπουργό Παιδείας Ε. Στυλιανίδη. Αυτό που συζητιέται είναι να αρχίσει “διάλογος” που να καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις και αλλαγές του συστήματος εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η συζήτηση έχει παγώσει, προς το παρόν, μπροστά στις συνολικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει αυτή η κυβέρνηση να προωθήσει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση.

Για την αλλαγή του συστήματος εισαγωγής έχουν ακουστεί διάφορα το τελευταίο διάστημα. Όλοι όμως οι “ειδήμονες” (Βερέμης, Μπαμπινιώτης) και το υπουργείο συναινούν ότι η πηγή της κακοδαιμονίας της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι η σύνδεση που έχει το Λύκειο με την εισαγωγή στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Έτσι, λοιπόν, ο Ε. Στυλιανίδης κάνει σαφές στη Βουλή ότι “ξεκινούμε το σχεδιασμό για την καθιέρωση της αυτονομίας του Λυκείου με την αποδέσμευσή του από το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ”.

Μία πρόταση που ακούγεται είναι ότι θα υπάρχει ένας χρόνος μετά το Λύκειο, όπου θα υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση για τους μαθητές σε έναν κύκλο σπουδών από τους περίπου 8 που θα υπάρχουν. Η επιλογή θα γίνεται στο τέλος αυτού του χρόνου με κριτήρια που θα αποφασίζουν τα τμήματα τα οποία θα αντιστοιχούν στο συγκεκριμένο κύκλο σπουδών.

Το υπουργείο λέει ότι θέλει να ανακτήσει το μορφωτικό ρόλο του σχολείου και γι’ αυτό βγάζει τις εισαγωγικές εξετάσεις από τη Γ’ Λυκείου. Η διαπίστωση ότι ο μορφωτικός ρόλος του Λυκείου στραγγαλίζεται από τη θηλιά των πανελλαδικών εξετάσεων ακούγεται και από τους εκπαιδευτικούς. Κι αυτό είναι σωστό, με τη διαφορά ότι δεν πρέπει να μπερδεύουμε το σύμπτωμα ενός φαινομένου με την αιτία του. Και η αιτία της μορφωτικής απαξίωσης του σχολείου δεν είναι οι πανελλαδικές εξετάσεις. Αυτές είναι ένα ακραίο σύμπτωμά του. Η αντίληψη που διαμορφώνουν οι μαθητές για τη γνώση είναι το βασικό πρόβλημα για την κατάσταση που διαμορφώνεται στο Λύκειο. Η αντίληψη αυτή είναι ότι χρήσιμη γνώση είναι η γνώση που αναγνωρίζεται σαν επαγγελματικό προσόν, σαν δεξιότητα που άμεσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αγορά εργασίας. Και επίσης ότι η γνώση- δεξιότητα είναι μετρήσιμη μέσω του βαθμού. Η γενική αξία της γνώσης δεν υπάρχει, η μόρφωση σαν προσωπική καλλιέργεια, σαν διαδικασία που μαθαίνει το παιδί να σκέφτεται, δεν έχει αξία. Πόσες φορές έχουμε συναντήσει μαθητές μας, από νωρίς, στο Γυμνάσιο, που μας χλευάζουν όταν τους διδάσκουμε π.χ. το τάδε κείμενο ή την άσκηση ή κάποιον τύπο ρωτώντας μας “και πού θα μας χρειαστεί αυτό;”; Πόσες φορές έχουν ακούσει οι καθηγητές Πληροφορικής ή Καλλιτεχνικών ή άλλων μαθημάτων το “δεν με νοιάζει, αφού δεν μετράει ο βαθμός”; Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι απότοκα του συστήματος εισαγωγής.

Η αποσύνδεση του Λυκείου από το σύστημα εισαγωγής πρέπει να γίνει, όμως αυτό πρέπει να επιβληθεί από ένα μορφωτικό κίνημα που θα θέτει ξανά τη μορφωτική λειτουργία του σχολείου. Όχι από μια κυβέρνηση που θέλει να την ακυρώσει, οικοδομώντας το “σχολείο των δεξιοτήτων”.

Θα χτυπηθεί η παραπαιδεία;

Ακόμη, το υπουργείο λέει ότι η αλλαγή στο σύστημα εισαγωγής θα χτυπήσει την παραπαιδεία. Το πρόβλημα είναι αν το φαινόμενο και η ανάγκη για φροντιστήρια στους μαθητές προκύπτει μόνο από το σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια. Τα φροντιστήρια έχουν μια διαρκώς αυξανόμενη πελατεία, που αυξάνεται πλέον στις τάξεις και του Γυμνασίου ή ακόμα και του Δημοτικού. Η εξωσχολική στήριξη των παιδιών ξεκινάει να γίνεται ανάγκη από τη στιγμή που το σχολείο γίνεται ξένο και βραχνάς για το παιδί. Η οικογένεια δεν μπορεί να βοηθήσει το παιδί να παρακολουθήσει τα μαθήματα και την όλο και περισσότερο διογκούμενη ύλη και αναγκάζεται να πάρει βοήθεια για να το διαβάζει για τα μαθήματα της επόμενης μέρας. Ας πάρουμε τα νέα βιβλία στο Δημοτικό και την ύλη που διαρκώς μεγαλώνει και κατεβαίνει προς τα κάτω. Ας δούμε πόσοι μαθητές αρκούνται πια σε φροντιστήρια μόνο στη Γ’ Λυκείου.

Το υπουργείο, αν ήθελε να χτυπήσει την παραπαιδεία, θα μπορούσε να κάνει πολλά. Να δίνει το σχολείο πιστοποιητικά γλωσσομάθειας και πιστοποιητικά χρήσης Η/Υ, και όχι να θησαυρίζουν τα φροντιστήρια υπολογιστών και ξένων γλωσσών. Να μειωθεί αποφασιστικά η ύλη και να μην είναι ένα σχολείο κομμένο και ραμμένο μόνο στα μέτρα των μαθητών “που αντέχουν”.

Ακόμα και οι προτάσεις που ακούγονται για προπαρασκευαστικό έτος ή για “ξεκαθάρισμα” στο 1ο έτος στα τριτοβάθμια ιδρύματα ξεκαθαρίζουν ότι όλη η βιομηχανία φροντιστηρίων θα παραμείνει ως έχει. Απλώς θα μετατοπιστεί ένα χρόνο μετά.

Ελεύθερη πρόσβαση. Πόσο εφικτό;

“Κάποιο σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια πρέπει να υπάρχει, δεν γίνεται αλλιώς, κάπως πρέπει να γίνεται η επιλογή!”. Να δυο προτάσεις που πιάνουν στον κόσμο και επιστρατεύονται κάθε φορά που τίθεται το θέμα της ανοιχτής Δημόσιας Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της ελεύθερης πρόσβασης των μαθητών στη σχολή που επιθυμούν. Αλήθεια, για να σπουδάσει ένας μαθητής στα ιδιωτικά κολέγια ή στο εξωτερικό, ποια είναι η διαδικασία επιλογής; Μα, κι αν δεν μπορούσε να σπουδάσει ο καθένας στα ιδιωτικά κολέγια ή στο εξωτερικό, υπάρχει κάποιο “αντικειμενικό” σύστημα επιλογής;

Είναι κοινό μυστικό ότι, για να περάσει κάποιος στο δημόσιο πανεπιστήμιο, χρειάζεται να πληρώσει πολλά στα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα, άρα χρειάζεται η οικογένειά του να έχει την άνεση να πληρώσει. Λίγοι μαθητές δεν πηγαίνουν φροντιστήριο για να περάσουν στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Επίσης, το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας παίζει καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση του παιδιού αλλά και τη δυνατότητά του ακόμα και να τελειώσει το Λύκειο. Η “επιλογή” δεν γίνεται στις εξετάσεις, αλλά πολύ πιο πριν. Στις εξετάσεις γίνεται η κατανομή των υποψηφίων στις σχολές. Η “επιλογή” έχει γίνει πριν από το Λύκειο, όπου για διάφορους λόγους, όπως αυτοί που έχουμε αναφέρει, τα παιδιά αδυνατούν να παρακολουθήσουν και “παραιτούνται” από την προσπάθεια. Δεν έχει τίποτα το “αντικειμενικό” αυτή η “επιλογή”, αλλά είναι καθαρά ταξική. Γιατί, λοιπόν, να μην αφαιρέσουμε αυτόν τον ψεύτικο μανδύα της “αντικειμενικής επιλογής”;

“Η ελεύθερη πρόσβαση είναι ανέφικτη, δεν γίνεται όλοι να γίνουν επιστήμονες!”. Πράγματι, πολλά πράγματα δεν είναι εφικτά όταν την ευθύνη για τα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας την έχει ένα υπουργείο που κάνει τα πάντα προς όφελος της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Όμως χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Πρώτον, για την ανεργία δεν ευθύνεται το όποιο σύστημα εισαγωγής. Η ανεργία είναι δίδυμο αδελφάκι αυτού του σχιζοφρενικού συστήματος που βασίζεται στο κέρδος. Δεύτερον, η ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης είναι ζήτημα αρχής για την αριστερά. Το αίτημα “η μόρφωση είναι δικαίωμα” δεν σταματάει σε κάποια βαθμίδα. Κι αυτό γιατί η αριστερά έχει –ή θα έπρεπε να έχει– οργανική σχέση με τη μόρφωση. Κακώς κάποιες πτέρυγες της αριστεράς (π.χ. ΣΥΝ) έχουν το άγχος να χωρέσουν δυο καρπούζια σε μια μασχάλη με το να προτείνουν και ελεύθερη πρόσβαση και φιλτράρισμα στο νεοφιλελεύθερο πάντα πανεπιστήμιο.

Τρίτον, ας κοπεί η πλάκα για το πόσους π.χ. γιατρούς αντέχει η Ελλάδα, όταν τα δημόσια νοσοκομεία υπολειτουργούν λόγω των ελλείψεων, κι ας πάμε στην ουσία. Να δοθούν λεφτά στα δημόσια πανεπιστήμια και ΤΕΙ, ώστε να υπάρχουν υποδομές για να μη φεύγουν παιδιά στο εξωτερικό. Να κλείσουν όλα τα κολέγια και όλα τα παιδιά να μπαίνουν στα δημόσια ανώτατα ιδρύματα. Πριν φτάσουμε να μιλάμε για το αν η ελεύθερη πρόσβαση είναι σωστή, δεν είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε ότι εμείς δεν έχουμε τίποτα να συζητήσουμε με το υπουργείο που στέλνει σε ένα καλοκαίρι 60.000 μαθητές στα κολέγια; Ας το έχουμε αυτό ξεκάθαρο, γιατί πλησιάζουν οι προτάσεις για “διάλογο”…

Αντρέας Καράμπελας,
Αθήνα

 

---

 

Το “δικαίωμα” στη μόρφωση στην Ελλάδα

Κάποια πρώτα στοιχεία από την Ε.Σ.Υ.Ε

 

	2005-06	2006-07	2007-08
Σύνολο μαθητών στα νηπιαγωγεία	143.637	143.716	148.529
Σύνολο μαθητών που αποφοίτησαν από τη ΣΤ’Δημοτικού	110.367	108.698
Μαθητές σε Τεχνικά Λύκεια ΤΕΕ/ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ	122.500	106.752
Μαθητές σε Ενιαία Λύκεια	235.528	231.098
Μαθητές Ενιαίου Λυκείου Γ’Τάξη	80.715	75.064
Φοιτητές σε ΑΕΙ	170.629	171.857	170.422
Πήραν πτυχίο από ΑΕΙ	32.781	29.483
Φοιτητές σε ΤΕΙ	139.572	136.697	116.312
Πήραν πτυχίο από ΤΕΙ	17.618	15.417

Εν έτει 2007-08

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΥΠΕΠΘ, από το σύνολο των 97.407 υποψηφίων (όλων των κατηγοριών) που υπέβαλαν μηχανογραφικό δελτίο, εισάγονται στις σχολές οι 68.224 (εκ των οποίων οι 39.122 σε ΑΕΙ και οι 26.004 σε ΤΕΙ). Μένουν, δηλαδή, εκτός Ανώτατης Εκπαίδευσης 29.183 απόφοιτοι Λυκείου, ενώ, εάν υπολογιστούν περί τους 30.000 κι εκείνοι που έμειναν εκτός ΑΕΙ-ΤΕΙ απ’ όλες τις κατηγορίες υποψηφίων (δεν συμπλήρωσαν μηχανογραφικά), τότε το σύνολο των αποφοίτων που αποκλείονται από την Ανώτατη Εκπαίδευση προσεγγίζει τους 60.000. Το σύνολο των θέσεων που έμειναν ακάλυπτες σε ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι 18.500.

Τα τελευταία 3 χρόνια έχουν μείνει κενές γύρω στις 50.000 θέσεις σε ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Τελικά, αν προσέξουμε τα στοιχεία, κάτι λίγο πάνω από τους μισούς μαθητές έχουν, προς το παρόν, μια θέση στα δημόσια ανώτατα ιδρύματα. Λιγότερο από το 45% από τα Ελληνόπουλα θα λάβουν τελικά κάποιον τίτλο από ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ! Πόσο σχέση έχουν αυτά τα στοιχεία με την εικόνα που θέλουν να παρουσιάσουν, ότι “όλοι οι Έλληνες σπουδάζουν” και ότι “όλοι θέλουν να γίνουν γιατροί και δικηγόροι”; Τελικά, η ανώτατη μόρφωση είναι δικαίωμα; Αυτή είναι και η αφετηρία που πρέπει να θέσει η αριστερά σ’ αυτό το ζήτημα.