10 ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ
Αυτό που ζούμε πάνω από δύο εβδομάδες στη Γαλλία από το βράδυ της Πέμπτης 27 Οκτώβρη, μέχρι σήμερα, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας αυθεντικής, αυθόρμητης, κοινωνικής εξέγερσης των απόκληρων του συστήματος: Νεολαίοι άνεργοι και φτωχοί, περιθωριοποιημένοι, δεύτερης και τρίτης γενιάς μετανάστες, χωρίς μέλλον και ελπίδα, χωρίς φωνή και έκφραση, δίνουν μάθημα περηφάνιας στην αλαζονεία της εξουσίας. Η έκρηξη των αποκλεισμένων εναντίον του συστήματος, των εκπροσώπων του, των θεσμών του. Έκρηξη που θυμίζει έντονα την κατάσταση στα γκέτο της Ορλεάνης ενάμισι μήνα πριν, αλλά και την εξέγερση των γκέτο του Λος Άντζελες 13 χρόνια νωρίτερα.
Η δυαδική κοινωνία δεν είναι σχέδιο προς εφαρμογή είναι πραγματικότητα: Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, σε όλο τον κόσμο πια, υπάρχουν δύο κοινωνίες. Η πρώτη που ζει από τον ιδρώτα και το αίμα της δεύτερης. Και η δεύτερη που ζει από τα αποφάγια της άλλης, και ενίοτε δεν μπορεί άλλο να ζει έτσι. Συμβαίνει ακόμη να μην την αφήνουν να ζει ούτε καν έτσι. Στην καρδιά του πρώτου κόσμου υπάρχει μια άλλη κοινωνία μέσα στην κοινωνία των πολιτών. Μια κοινωνία που θυμίζει τον τρίτο κόσμο στις χειρότερες πλευρές του. Μια κοινωνία που γίνεται καύσιμη ύλη για την κερδοφορία του κεφαλαίου, και πετιέται στα αζήτητα όταν η κρίση το επιβάλει.
Η δυναμική και αυξανόμενη ένταση της έκρηξης αυτής ξάφνιασε πολλούς. Τα επεισόδια αντί να τελειώσουν, δυνάμωσαν. Η εξεγερμένη νεολαία πήρε πίσω το χώρο που την καταδίκασαν, στο χρόνο που την καταδίκασαν: Στα γαλλικά γκέτο τις νύχτες, κουμάντο δεν κάνει το κράτος και η αστυνομία. Ανεξάρτητα από το πόσο θα κρατήσει η εξέγερση, η πολιτική και κοινωνική τάξη αμφισβητήθηκε όσο τίποτα. Το φάντασμα του ’68, πιο αυθόρμητο, πιο πληβειακό, πιο «κολασμένο», λιγότερο «πολιτικό» πλανιέται πάνω από τη Γαλλία.
Οι φόβοι για πανευρωπαϊκή εξάπλωση της έκρηξης των σύγχρονων κολασμένων δεν είναι παράλογοι, ακόμη και αν εκφράζονται από βασικούς πυλώνες αυτού του συστήματος που γέννησε την πυρκαγιά. Η σημερινή Ευρώπη είναι πολύ μακριά από το πολυδιαφημιζόμενο, αλλά και πολυχτυπημένο και χιλιοξηλωμένο πάλαι ποτέ κοινωνικό κράτος. Από κάθε άποψη στην καρδιά του ευρωπαϊκού καπιταλισμού το κοινωνικό μοντέλο δεν διαφέρει σε τίποτε με αυτό που υπάρχει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Οι φτωχοί, οι άνεργοι, οι μετανάστες, οι νέοι είναι τα θύματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και πληρώνουν τις άγριες νεοφιλελεύθερες πολιτικές κεντροαριστερών και κεντροδεξιών κυβερνήσεων εδώ και είκοσι χρόνια.
Η κοινωνική εξέγερση των παιδιών των μεταναστών, αν και δεν φαίνεται έτσι είναι βαθιά πολιτική. Πολιτική γιατί από την πρώτη στιγμή ζήτησαν την παραίτηση του Υπουργού Εσωτερικών Σαρκοζί, πολιτικού υπεύθυνου για τα διαδοχικά πογκρόμ σε γειτονιές μεταναστών εδώ και δύο χρόνια και κυρίως εδώ και λίγους μήνες. Οι μετανάστες που καήκαν ζωντανοί το καλοκαίρι στη Γαλλία ήταν από αυτούς που ο κος Σαρκοζί έβαλε τον κατασταλτικό μηχανισμό να κυνηγήσουν. Ακόμη και μετά το θάνατο των δύο ανήλικων και το ξεσπασμα των πιτσιρικάδων των προαστίων, ο Σαρκοζί δεν έπαυε να βρίζει, να συκοφαντεί, να χτυπά, να στέλνει τα CRS (γαλλικά ΜΑΤ) στις φτωχογειτονιές. Οι εξεγερμένοι νέοι ζητούν να ζητήσει συγνώμη η κυβέρνηση και να φύγει ο Σαρκοζί. Και δεν ψαρώνουν καθόλου με τα μεγαλεπήβολα τάχα σχέδια της κυβέρνησης Σιράκ για προγράμματα ανάπτυξης. Οι αιχμές της εξέγερσης αναιρούν τη λασπολογία της γαλλικής άρχουσας τάξης για εγκληματίες και ισλαμιστές. Είναι πολιτική η εξέγερση γιατί το πρόβλημα δεν είναι θρησκευτικό, όπως θα βόλευε να πιστεύουν τα κατεστημένα. Ούτε αφορά τα «μερεμέτια» των μεταναστευτικών πολιτικών, τα «προγράμματα ανοικοδόμησης», τα «κονδύλια για τα προάστια» που τώρα προβάλλονται σαν καρότο. Το πρόβλημα είναι κοινωνικό. Είναι η ανεργία, το περιθώριο, η απόρριψη, ο ρατσισμός.
Η σπέκουλα που γίνεται σε σχέση με το μεταναστευτικό στη Γαλλία, δεν πρέπει να κρύψει το γεγονός ότι η νεολαία που εξεγείρεται, είναι γάλλοι πολίτες, γεννημένοι στη Γαλλία, από γονείς γεννημένους στη Γαλλία. Οι παράνομοι είναι ελάχιστοι. Η κυβέρνηση και η αστυνομία όμως τους κυνηγά καθημερινά. Με την αστυνομία, με τον κρατικό ρατσισμό, με καθημερινές εφόδους, με εξευτελισμούς. Όποιος έχει χρώμα μελαμψό είναι εξορισμού όχι ύποπτος, αλλά ένοχος για τους κρατικούς μηχανισμούς της «δημοκρατικής χώρας». Για τη γαλλική ελίτ τα προάστια αποτελούν «ευαίσθητες αστικές περιοχές» και οι νεολαίοι τους είναι εν δυνάμει εχθροί. Πρέπει να κατασταλούν, να σιωπήσουν, να βουλιάξουν στη μιζέρια, στο ναρκωτικό, στην παραβατικότητα, στην αναξιοπρέπεια. Να όμως που δεν είναι έτσι. Να που οι νέοι μιλάνε με το δικό τους, καθόλου καθωσπρέπει ή πολίτικαλ κορέκτ τρόπο, με καταστροφικές μορφές, όχι γιατί έτσι γεννήθηκαν, αλλά γιατί έτσι τους έκαναν. Δεν έχουν τίποτε να χάσουν, δεν έχουν λόγια να μιλήσουν. Μιλούν με πράξεις που ξενίζουν, που ενοχλούν, που σοκάρουν την κοινωνική πλειοψηφία.
Η συκοφάντηση των εξεγερμένων νεολαίων παίρνει τη μορφή του οργανωμένου εγκλήματος και των ισλαμιστικών κύκλων. Ο πρωθυπουργός Ντε Βιλπέν μίλαγε στο γαλλικό κοινοβούλιο και έλεγε για τους «δυνατούς που επιβάλλονται στους αδύνατους» εννοώντας πως ο ξεσηκωμός των γκέτο ήταν σχέδιο μεγαλεμπόρων ναρκωτικών ή ακόμη και τρομοκρατικών ισλαμικών κύκλων. Ακόμη και την ώρα που γκρεμίζονται μπροστά στα μάτια τους οι ψευδαισθήσεις της κοινωνικής ειρήνης του σάπιου μοντέλου τους, θέλουν να κουκουλώνουν την πραγματικότητα με τρόπο προκλητικό και γελοίο.
Τα χαρακτηριστικά της εξέγερσης έχουν έντονα τα στοιχεία της αξιοπρέπειας και της τιμής. Ο Σαρκοζί τους έβρισε, τους είπε κατσαρίδες, τσογλάνια, απόβλητους, ο Βιλπέν τους είπε εγκληματίες, η «σιωπηλή πλειοψηφία» τους χαρακτηρίζει βανδάλους. Η εξέγερση πήρε έκταση όταν τα CRS επιτέθηκαν σε τζαμί την ώρα της προσευχής και οι «άντρες» στους οποίους το ίδιο πρωί έδινε συγχαρητήρια ο Σαρκοζί, έφτυναν τις ηλικιωμένες μανάδες, βρίζοντας τις που δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τα «μπάσταρδά» τους. Η αντίδραση έδειξε ότι υπάρχει αξιοπρέπεια και αλληλεγγύη. Η ανεργία που φτάνει το 50%, η φτώχεια, το ναρκωτικό, η υποβάθμιση, η γκετοποίηση, η εξαφάνιση από την καθημερινή πολιτική και κοινωνική ατζέντα δεν αναιρεί αλλά ίσα ίσα δυναμώνει την αξία της απάντησης.
Η έκρηξη των νέων στα γαλλικά γκέτο είναι η δεύτερη άνοιξη στη Γαλλία λίγο πριν μπει ο χειμώνας. Η πρώτη ήταν το «όχι» στο ευρωσύνταγμα, που ακολουθήθηκε από πολλαπλές εκδηλώσεις απονομιμοποίησης του νεοφιλελευθερισμού σε όλη την Ευρώπη. Η ΕΕ είναι σε κρίση και οι λαοί που στενάζουν, μιλάνε συχνότερα, δυνατότερα, ενίοτε πιο βίαια, από όσο τους «επιτρέπεται». Το «όχι» στο ευρωσύνταγμα, ακολουθείται από το «όχι» στην κοινωνία που οι κυρίαρχες πολιτικές οικοδομούν, που το σύστημα δημιουργεί. Η εξέγερση των κολασμένων της Γαλλίας είναι ένα ηχηρό χαστούκι στον νεοφιλελευθερισμό, στις κυβερνήσεις του, στην οικονομική του πολιτική, στην ΕΕ, στον ίδιο τον καπιταλισμό. Μαζί και δίπλα στην Ευρώπη που στενάζει έχουμε μια Ευρώπη που ξυπνάει…
Η συνάντηση της αριστεράς με αυτό το κομμάτι είναι εξαιρετικά δύσκολο, και για την πλειοψηφία της αριστεράς ανεπιθύμητο. Η ευρωπαϊκή αριστερά (και σε σημαντικό βαθμό και η ελληνική) αποφεύγει να εκφράσει τους πληβείους αυτού του κόσμου. Αρκείται σε γενικές καταγγελίες, σε ευχές ή σε καθυστερημένες αντιδράσεις. Ακόμη χειρότερα, μέσα στη Γαλλία, οι εκκλήσεις για τάξη και ασφάλεια περισσεύουν από την πλευρά της αριστεράς, την ώρα που η κυβέρνηση κηρύσσει πόλεμο σε φτωχούς και μετανάστες. Το αίτημα για παραίτηση του Σαρκοζί που ακόμη και κύκλοι της κεντροδεξιάς (ενόψει των προεδρικών εκλογών προβάλουν) η αριστερά είτε το απέρριψε, είτε το αποδέχτηκε μια βδομάδα μετά την εξέγερση. Είναι μια αριστερά που δεν νιώθει άνετα με το κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο. Προτιμά να κάνει ότι δεν το βλέπει, να ασχολείται με τους ορατούς και όχι τους αόρατους. Η εξέγερση στη Γαλλία βάζει ακόμη μια φορά στο προσκήνιο την ανάγκη του μετώπου των φτωχών ενάντια στους πλούσιους.