Για τη σημερινή κατάσταση της Αριστεράς και τις προοπτικές της
Λεύτερης Ρίζας *
Aρχικά να ευχαριστήσω τη συντακτική ομάδα της εφημερίδας «Αριστερά!», που μου ζήτησε να πάρω μέρος στο διάλογο. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουνα ενήμερος γι’ αυτόν. Τώρα στην ουσία.
Νομίζω ότι η κατάσταση της Αριστεράς, γενικά, δεν είναι καθόλου καλή. Δεν πρόκειται για ένα ελληνικό φαινόμενο. Όλες οι εκφάνσεις του σοσιαλιστικού κινήματος: η σοσιαλιστική/σοσιαλδημοκρατική και η κομμουνιστική δεν πέτυχαν τον κοινό, από την γέννηση τους, και βασικό στόχο και σκοπό τους: την αντικατάσταση του καπιταλισμού από μια σοσιαλιστική κοινωνία. Όχι μόνο δεν τον πέτυχαν αλλά στη διαδρομή του το σοσιαλιστικό κίνημα διασπάστηκε και συνεχίζει να διασπάται μέχρι τώρα, άπειρες φορές. Στην πραγματικότητα από τα πρώτα του βήματα δεν ήταν ποτέ ενωμένο, ενιαίο και μονολιθικό. Ο Μαρξ, 25άρης ακόμα, είχε επισημάνει ότι «αν και κανένας δεν αμφιβάλλει για το “από πού ερχόμαστε”, βασιλεύει αντίθετα μεγάλη σύγχυση για το “πού πάμε”. Εκτός από μια γενική αναρχία που μαίνεται στους κύκλους των κοινωνικών μεταρρυθμιστών μας, ο καθένας μας χωριστά θα υποχρεωθεί σε λίγο να ομολογήσει ότι δεν έχει καμία συγκεκριμένη ιδέα για το πώς πρέπει να είναι το αύριο. Στο μεταξύ, εδώ ακριβώς βρίσκεται η αξία του καινούργιου προσανατολισμού: δεν προγραμματίζουμε τον αυριανό κόσμο με τη δογματική σκέψη, αλλά αντίθετα αναζητάμε το νέο κόσμο στο ακροτελεύτιο ακριβώς σημείο της κριτικής του παλαιού». Τα διαφορετικά ρεύματα που υπήρχαν ακόμα από την Πρώτη Διεθνή, είναι γνωστά. Όπως και το τέλος της.
Έκτοτε το σοσιαλιστικό κίνημα υπέστη διασπάσεις επί διασπάσεων με καταστροφικά αποτελέσματα για την πορεία του. Η κυριότερη και μεγαλύτερη είναι αυτή που συνέβη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μεταξύ κομμουνιστών και σοσιαλιστών/σοσιαλδημοκρατών. Ακολούθησαν οι διασπάσεις μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα – και μάλιστα την εποχή που φαινότανε πολύ ισχυρό, έως παντοδύναμο. Η πιο μεγάλη, αυτή που σχετίζεται με τη σινοσοβιετική διένεξη.
Όσοι την εποχή εκείνη πήραμε το μέρος του ΚΚ Κίνας, ταχθήκαμε ενάντια στο σοβιετικό ρεβιζιονισμό και στη συνέχεια ακολουθήσαμε τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση και τον ηγέτη της, πρόεδρο Μάο, γνωρίζουμε επίσης πολύ καλά πως και τότε δεν ήμασταν –καλώς ή κακώς– ενωμένοι. Χωρισμένοι σε αντίπαλες ομάδες και ομαδούλες, με αιτία ή αφορμή αυτό ή εκείνο το «χωρίο» από τα Άπαντα των κλασικών, του Λένιν ή του Μάο –αστεία πράματα όταν τα σκεφτόμαστε σχεδόν 40 χρόνια μετά– καταφέραμε να προσφέρουμε στο κίνημα πολύ λίγα πράγματα. Λιγότερα από όσα, ενδεχομένως, όλοι μαζί και από κοινού θα μπορούσαμε. Καμιά έκκληση για «ενότητα» δεν έπιασε τόπο. Αντίθετα οι διασπάσεις πολλαπλασιάστηκαν. Μετρείστε πόσα σχήματα Μ-Λ υπήρξαν στην χώρα μας, πόσα παγκόσμια και που κατέληξαν.
H κατάσταση σε όλη την αριστερά δεν υπήρξε καλύτερη. Όχι μόνο δηλαδή στην αυτοαποκαλούμενη επαναστατική. Η διάλυση του σοβιετικού μπλοκ –η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού»– δεν άφησε αλώβητο το «αντιρεβιζιονιστικό» μπλοκ: Κίνα, Αλβανία, Βόρειο Βιετνάμ και Κορέα. Στη δίνη της κρίσης βέβαια και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, αυτά που πήραν την εξουσία, με σημαία τους το μαρξισμό, κλπ.
Αυτή η εξέλιξη μας υποχρεώνει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά γι’ αυτές τις ήττες. Πέρα από πρόσωπα, «γραμμές» και όσα άλλα επικαλούμαστε με ελαφρότητα κάθε φορά. Ακόμα κι όταν εξελίξεις όπως αυτές στη Λατινική Αμερική και αγώνες όπως στη Μέση Ανατολή μας δίνουν θάρρος. Πάνω στις βαθύτερες αιτίες αυτής της σειράς από ήττες ή αποτυχίες πρέπει σοβαρά να συζητήσουμε. Ταυτόχρονα βέβαια πάνω στον σημερινό κόσμο: τον καπιταλισμό/ιμπεριαλισμό, τις ιδέες, την πολιτική του κλπ. Τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή μας –και την αριστερά– η κυριαρχία, π.χ., του μεταμοντερνισμού.
Μια ακόμα έκκληση για ενότητα της αριστεράς δεν έχει πραγματικό, πρακτικό, νόημα. Όσον αφορά την εκτός ΠΑΣΟΚ αριστερά δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα. Το ΚΚΕ έχει το δικό του «μαγαζί», δεν νοιάζεται να το «μοιραστεί» με κανέναν άλλο – έστω κι αν αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση του τζίρου. Το δοκίμασε ως Συνασπισμός κι αποχώρησε. Η υπόλοιπη αριστερά δεν μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο από αυτό που είναι και προσφέρει ο ΣυΡιζΑ. Η άλλη αριστερά –η «επαναστατική»–- δεν έχει να δώσει κάτι περισσότερο από το «Μέτωπο». Όλα έχουν δοκιμαστεί. Όλα έχουν ειπωθεί. Κι εκλογικά ήδη έχουν καταγραφεί. Δεν πρόκειται να συμβεί καμιά εκλογική έκπληξη με κάποιο άλλο σχήμα, που έτσι κι αλλιώς δεν έχει μεγάλη επιρροή στην «κοινωνία».
Yπάρχει αγωνία για την πορεία της Αριστεράς, για το μέλλον της. Το κατανοώ απόλυτα. Αλλά η ενότητά της δεν θα επιτευχθεί με εκκλήσεις για την ενότητά της. Υπάρχουν ακόμα μεγάλες διαφορές μεταξύ αυτών που υπάρχουν –και παίρνουν μέρος– στο διάλογο. Πιστεύω ότι αυτό είναι γνωστό και στη συντακτική ομάδα.
Χρειάζεται συζήτηση, διάλογος πάνω σε πολύ συγκεκριμένα προβλήματα και θέματα, δράσεις και παρεμβάσεις. Σιγά-σιγά. Ώστε να αποκτήσουμε την εμπιστοσύνη ο ένας για τον άλλο. Κοινές εμπειρίες κλπ. Σε αυτή την πορεία και εγώ προσωπικά άλλά και η έκδοση του «Monthly Review» που μαζί με τον Βαγγέλη Χωραφά εκδίδουμε θα είμαστε ανοιχτοί.
*Συνεκδότης του «Monthly Review», γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων του υπ.Παιδείας (ΠΟΣΥΠ) και πρόεδρος του Συλλόγου των Μόνιμων Υπαλλήλων της Γ. Γ. Εκπαίδευσης Ενηλίκων