Για κάποιους από εμάς, που δεν ζήσαμε εκείνα τα χρόνια παρά μόνο στη φαντασία μας, από τις διηγήσεις των παλιότερων, γραπτές και προφορικές, η Έλλη Παππά, η συντρόφισσα του Νίκου Μπελογιάννη, δεν ήταν το σκονισμένο σύμβολο μιας άλλης εποχής, αλλά ένα ζωντανό της παράδειγμα κι ένα μάθημα αξιοπρέπειας – είτε τη γνωρίσαμε μέσω των βιβλίων της, είτε μέσω των συνεντεύξεών της, είτε ακόμα και έμμεσα, μέσα από την Εντολή της αδελφής της, της Διδώς Σωτηρίου.
Με τα δικά της λόγια, η Έλλη Παππά έζησε τον εικοστό αιώνα, με ζωή και με θάνατο, και πάλεψε μαζί του, με ζωή και με θάνατο. Και μέχρι το τέλος της μακράς ζωής της εξακολούθησε να γοητεύει και να συγκινεί.
Ο θάνατός της μοιάζει να κλείνει έναν ιστορικό κύκλο αλλά και να ξανανοίγει την αποτίμησή του, όχι μόνο γιατί έδωσε αφορμή να γραφτούν πράγματα για την ιστορική περίοδο με την οποία συνδέθηκε –σε μια συγκυρία, όπου ούτως ή άλλως η σχετική συζήτηση έχει ξανανοίξει και με βάση την Ψυχή Βαθιά του Βούλγαρη– αλλά και γιατί η Παππά έχει παραδώσει τον διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελο Δεληβοριά, την πολιτική της διαθήκη που εικάζεται ότι περιέχει στοιχεία και εκτιμήσεις της για τη δίκη και εκτέλεση του Μπελογιάννη.
“Και εγώ ακόμη αυτή τη στιγμή που σας μιλάω ζω γιατί ήταν μωρό το παιδί μου. Δεν θα ζούσα. Θα είχα πάει να εκτελεστώ, όπως πήγαν όλοι οι άλλοι. Περάσαμε με τον Νίκο όλη αυτή την πορεία μαζί. Μαζί στις απομονώσεις, μαζί στις φυλακές, μαζί στα μπουντρούμια, μαζί στις δίκες. Ε, μαζί θα πηγαίναμε και στον θάνατο. Απλώς δεν θέλησαν να έχουν και αυτή τη ρετσινιά- ότι σκότωσαν μάνα με μωρό- και με άφησαν να ζήσω. Μάλιστα μου διεμήνυσαν τότε οι ασφαλίτες μέσω της Διδώς (Σωτηρίου) ότι “αυτή την αφήσαμε να ζήσει, αλλά θα της κάνουμε τέτοια μαρτύρια που θα εύχεται να είχε σκοτωθεί”. Και πραγματικά έτσι έγινε. Αλλά επειδή τους ήξερα πια, μπορούσα να τους αντιμετωπίσω. Και το έκανα. Δεν ευχήθηκα να μη ζούσα γιατί είχα και τις εντολές του Νίκου. Αυτά που και την τελευταία στιγμή μου είπε. Ήθελε να ζήσω για το παιδί και για την εκδίκηση…”
(Από συνέντευξη στο Βήμα,
τον Μάρτιο του 2003,
με αφορμή τη δίκη της 17Ν)