Αμέσως μετά την έναρξη των χερσαίων επιχειρήσεων στις 3 Ιανουαρίου, ο Αντρέ Γλικσμάν αναφερόμενος στην επιχείρηση Λιωμένο Μολύβι, έγραφε ότι δεν έχει καμία αξία το επιχείρημα περί ασυμμετρίας στον αγώνα παλαιστινίων και ισραηλινών, καταδικάζοντας συγχρόνως όσους χαρακτήριζαν ασύμμετρη την αντίδραση των ισραηλινών στην εκτόξευση ρουκετών από τη Λωρίδα της Γάζας. Κατά τη γνώμη του, η ασυμμετρία ισχύει μόνο επειδή οι παλαιστίνιοι διαθέτουν πρωτόγονο εξοπλισμό. Και ασφαλώς, για το γάλλο διανοούμενο, πρόκειται για νόμιμη άμυνα. Τι σημαίνει όμως για τη σημερινή ισραηλινή κοινωνία, νόμιμη άμυνα;
Ένα μεγάλο τμήμα της ισραηλινής και ευρωπαϊκής κοινής γνώμης θεωρεί αυτή την επίθεση ως νόμιμη άμυνα. Για μένα αυτό είναι καθαρή ανοησία. Ένα μεγάλο λάθος, πρώτα απ’ όλα, αλλά κατά βάθος μια ανοησία.
Το Ισραήλ έχει καταλάβει τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη εδώ και 42 χρόνια. Αυτό είναι ένα γεγονός αναμφισβήτητο. Οποιαδήποτε πράξη κατά της κατοχής είναι πράξη αυτοάμυνας, και όχι το αντίθετο. Όλα τα άλλα είναι συνειδητή διαστρέβλωση, που πετυχαίνει τους στόχους της, σε σημείο όμως που κάποιες φορές μοιάζει σαν να αναφέρεται σε ένα ζήτημα που έχει προκύψει μόλις πριν έξι μήνες, ένα χρόνο ή πριν δύο χρόνια. Δεν είναι δυνατόν όμως να μην πάρουμε υπόψη μας τη διάρκεια αυτής της κατοχής. Αυτό που συμβαίνει τον τελευταίο χρόνο είναι η πλήρης και απάνθρωπη πολιορκία της Γάζας. Μία περιοχή και ένας λαός υπό αφανισμό που επιβιώνει μόνο χάρις στα περιβόητα τούνελ από την Αίγυπτο και την ανθρωπιστική βοήθεια της διεθνούς κοινότητας.
Για ποια καταραμένη αυτοάμυνα μιλάει το Ισραήλ; Ο ισραηλινός στρατός καταδικάζει στην πείνα, σκοτώνει και οδηγεί ένα πληθυσμό ενάμισι εκατομμυρίου ανθρώπων στα τελευταία όρια φυσικής αντοχής του. Μόνο κάποια μικρά τμήματα της ισραηλινής κοινωνίας αντιδρούν σε όλα αυτά, ονομάζοντας τα πράγματα με το πραγματικό τους όνομά: το Ισραήλ είναι ο εισβολέας και το Ισραήλ είναι ο κατακτητής. Όλα τα υπόλοιπα είναι ψέμα και ο κύριος Γλικσμάν διαθέτει μεγάλη εμπειρία στο να παραποιεί τα πράγματα, ικανός να κάνει τη νύχτα μέρα και το αντίστροφο.
Παραποιήσεις από τις οποίες βλάπτονται και οι ίδιοι οι κάτοικοι της Σντερότ και των άλλων ισραηλινών πόλεων που βρίσκονται στο βεληνεκές των ρουκετών της Γάζας. Τους κατοίκους των περιοχών αυτών τους χρησιμοποιεί με απόλυτο κυνισμό, η ισραηλινή κυβέρνηση. Τα θύματα αυτών των ημερών δεν είναι δυνατόν να συγκριθούν με όσα συμβαίνουν στη Γάζα. Όχι αριθμητικά, αφού η κάθε ζωή μετράει το ίδιο. Αλλά επειδή η κυβέρνηση του Ισραήλ φέρει τεράστια ευθύνη όταν βομβαρδίζει αδιάκριτα τον πληθυσμό της Γάζας. Η αποτρόπαιη πράξη αυτών που εκτοξεύουν τις ρουκέτες δεν μπορεί ούτε στο ελάχιστο να συγκριθεί με τη σχεδιασμένη μαζική εισβολή κατά του παλαιστινιακού πληθυσμού της Γάζας.
Οι πολίτες της Σντερότ και οι άποικοι, μας είναι χρήσιμοι μόνο όταν είναι να βγάλουμε πολιτικά οφέλη;
Αυτό γίνεται. Αυτές τις πόλεις, η κυβέρνηση δεν τις θεωρεί παρά σαν μία «περιφέρεια». Αυτή η σχέση κέντρου περιφέρειας είναι ένα κομβικό σημείο της ιστορίας αυτής της χώρας, αν και συχνά παραγνωρισμένο. Η μεσαία τάξη των εβραίων από την Κεντρική Ευρώπη, που είναι η πραγματική άρχουσα τάξη της χώρας, ζει στο Τελ Αβίβ, στη Χάιφα και αλλού. Στο βορά, στο νότο και στα Κατεχόμενα Εδάφη, από την περίοδο ίδρυσης του Ισραήλ αλλά και μετά,ξεκίνησε ένας πραγματικός αποικισμός .Οι άποικοι και οι μετανάστες χαμηλών τάξεων χρησιμοποιήθηκαν σαν ανθρώπινες ασπίδες, μεταξύ πλουσίων ισραηλινών και παλαιστινίων. Οι ισραηλινοί πολίτες της «περιφέρειας» πληρώνουν το τίμημα της πολιτικής του κέντρου και είναι στόχος της οργής των αράβων. Και οι δύο τους όμως είναι τα θύματα των συμφερόντων του Τελ Αβίβ.
Πόσο μέτρησαν στην κυβέρνηση, στην επιλογή της να ξεκινήσει αυτή η επίθεση, οι προσεχείς εκλογές του Φεβρουαρίου στο Ισραήλ;
Στην απόφαση διάπραξης αυτού του εγκλήματος οι εκλογές έπαιξαν ένα καθοριστικό ρόλο. Μετά την αποτυχία της εισβολής στο Λίβανο του 2006,ο ανταγωνισμός μεταξύ των κυριότερων πολιτικών ηγετών του Ισραήλ για τις προσεχείς εκλογές στηρίζεται συνολικά στη ρητορική της βίας και της συντριβής των παλαιστινίων. Όλοι τους προσπαθούν να αποδείξουν ποιος είναι πιο κτηνώδης από τον άλλο. Η επίθεση στη Γάζα αποτελεί βασικό στοιχείο του προεκλογικού αγώνα. Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι αυτή τη συμπεριφορά την επιβραβεύει η ισραηλινή κοινή γνώμη. Ο υπουργός Αμυνας Μπάρακ, ο αρχιτέκτονας αυτής της επίθεσης, αισθάνεται υπερήφανος που ανέβηκαν τα ποσοστά του κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες από τη μέρα έναρξης της επιχείρησης Λιωμένο Μολύβι. Αυτό σημαίνει, και είναι τρομερό, ότι δέχεται πως υπάρχει μία συμμετρία μεταξύ του αριθμού των σκοτωμένων παλαιστίνιων και της εκλογικής επιτυχίας.
Πού βρίσκεται όμως η αριστερά του Ισραήλ; Το κόμμα Μερέτζ, στις πρώτες ώρες της επίθεσης, ζήτησε την παύση των βομβαρδισμών, φρόντισε όμως να διευκρινίσει ότι θεωρεί την επιχείρηση νόμιμη άμυνα.
Η ισραηλινή αριστερά κινείται δυστυχώς στα πλαίσια ενός παλιού σεναρίου. Κάθε φορά που το Ισραήλ ξεκινούσε μια στρατιωτική επιχείρηση, ήταν πάντα πρόθυμη να στηρίξει τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Με ένα αυτοματισμό, όπως ακριβώς το σκυλάκι του Παβλόφ. Αυτό έκανε στην πρώτη και στη δεύτερη εισβολή στο Λίβανο, αυτό έκανε και στις επιχειρήσεις στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Η θεσμική αριστερά στο Ισραήλ πάντα ακολουθούσε την ενιαία σκέψη περί αυτοάμυνας της χώρας. Έσπευδε βέβαια να καταδικάσει τις σφαγές, αφού όμως όλα είχαν τελειώσει, όταν ήταν ήδη πολύ αργά. Δεν με εκπλήσσει διόλου η τοποθέτηση του Μερέτζ, γιατί ήταν πάντα η ίδια. Παθητική και προβλέψιμη.
Όταν, κι αυτή τη φορά, κατεβήκαμε στους δρόμους για να διαδηλώσουμε κατά της εισβολής, τα μέλη και κάποια στελέχη του Μερέτζ βρέθηκαν στο πλευρό μας, αλλά πάντα σε προσωπική βάση. Τι σόι αντίφαση είναι πια αυτή; Μια συμπεριφορά που δημιούργησε προβλήματα σε ολόκληρη την αριστερά, και δεν είναι τυχαίο που το Μερέτζ περνάει βαθιά κρίση, όπως και το, ανύπαρκτο πλέον κίνημα, Ειρήνη Τώρα (Peace Now). Η έλλειψη αποφασιστικότητας και καθαρού μυαλού σ’ αυτή τη χώρα κόντρα στις αποφάσεις των ισραηλινών κυβερνήσεων οδήγησαν την ισραηλινή αριστερά σε βαθιά κρίση. Σήμερα η αριστερά σ’ αυτή τη χώρα είναι μία μειοψηφία ασήμαντη χωρίς καμία δυνατότητα παρέμβασης στα σημαντικά ζητήματα.
Τι γνώμη έχετε για τις διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών της μειονότητας των αραβο-ισραηλινών; Στην αρχή της Δεύτερης Ιντιφάντα, το 2000,ένα από τα νέα στοιχεία σε σχέση με το παρελθόν υπήρξε ακριβώς η συμμετοχή της μειονότητας των αραβοισραηλινών στον αγώνα των παλαιστινίων. Αυτό δημιούργησε μεγάλη ένταση στο εσωτερικό της ισραηλινής κοινωνίας. Πιστεύετε ότι θα επαναληφθεί αυτή η κινητοποίηση, αν και μεταξύ των αραβοισραηλινών η Χαμάς δεν χαίρει και ιδιαίτερης εκτίμησης;
Το ζήτημα αυτή τη στιγμή δεν αφορά τις σχέσεις Χαμάς και αραβοισραηλινών.Οι άνθρωποι θεωρούν την εισβολή στη Γάζα σαν μια προσβολή κατά της ανθρωπότητας. Δεν πρόκειται για κάποιο πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, αλλά για μια επίθεση του ισραηλινού στρατού κατά του πληθυσμού της Γάζας. Όταν βομβαρδίζεις το κέντρο μίας από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις στο κόσμο διαπράττεις έγκλημα, δεν πολεμάς. Αυτό αισθάνονται οι αραβοισραηλινοί. Μου έκανε εντύπωση ο μεγάλος αριθμός των διαδηλώσεών τους αυτές τις μέρες, η ένταση των διαμαρτυριών τους. Το επίπεδο κινητοποίησης τους κατά αυτής της εισβολής είναι πολύ μεγάλο, αν το συγκρίνουμε με το παρελθόν. Έχω την αίσθηση ότι αυτή η επιχείρηση θα αφήσει βαθιά σημάδια στην ισραηλινή κοινωνία, και όχι μόνο, με συνέπειες σοβαρές που δεν μπορούμε να τις αντιληφθούμε αυτή τη στιγμή. Και σε άλλες χώρες, για παράδειγμα στην Ευρώπη, ο κόσμος έχει εξοργιστεί. Και αυτή τη φορά δεν φαίνονται να στηρίζονται πουθενά οι δικαιολογίες «στρατηγικού» χαρακτήρα. Δεν υπάρχει κανένας στόχος για επίτευξη, καμία μάχη να κερδηθεί. Πρόκειται πολύ απλά για μία άγρια και ανούσια σφαγή… Η πολλοστή πράξη μιας τραγωδίας.
Την ισραηλοπαλαιστινιακή διένεξη,σε σχέση με άλλες, τη χαρακτήριζε πάντα η συμβολή στο διάλογο διανοούμενων όπως εσείς. Μ’ αυτή την έννοια, δύο μεγάλες μορφές, όπως ο ποιητής Μαχμούτ Νταργουίς και ο Εντουαρντ Σαϊντ δεν υπάρχουν πια. Ξεχωρίζετε, κάποιες φωνές σε παλαιστίνιους και ισραηλινούς που να μπορούν να συμβάλλουν στην εξάλειψη της βίας;
Όχι, δεν βλέπω να υπάρχουν.Η κρίση στο χώρο των διανοουμένων δεν αφορά ασφαλώς μόνο το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Πρόκειται για φαινόμενο παγκόσμιο, ιδιαίτερα σοβαρό. Αν εξαιρέσουμε τους τρεις ισραηλινούς συγγραφείς Γιεχοσουά, Οζ και Γκρόσμαν, που έγιναν παπαγαλάκια της ενιαίας σκέψης, δεν βλέπω να υπάρχουν πρόσωπα υψηλού προφίλ στον τομέα του πολιτισμού, φωνές που να μπορούν να συμβάλλουν στην υπέρβαση της βίας. Αυτή την ιστορική περίοδο λείπουν οι μεγάλες φωνές της συνείδησης, οι φωνές της ηθικής. Δεν υπάρχουν Ζαν Πωλ Σαρτρ και Μπέρτραντ Ράσελ. Δεν υπάρχουν πραγματικοί διανοούμενοι, αφθονούν όμως οι «πολιτιστικοί» φύλακες του εθνικού συμφέροντος. Στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη υπάρχουν διανοούμενοι υψηλού επιπέδου, δεν έχουν όμως το ειδικό βάρος και βάθος κάποιων φωνών του παρελθόντος. Όπως έλεγα, όμως, αυτό δεν συμβαίνει μόνο στο Ισραήλ ή στον αραβικό κόσμο. Συμβαίνει παντού, και στη Δύση. Υπάρχει μία γενικότερη κρίση συνείδησης στις κοινωνίες, και ο πολιτισμός είναι έκφραση αυτών των ίδιων των κοινωνιών. Γύρω μας κυριαρχεί μια απόλυτη σιωπή.
* Ο 60χρονος Michel Warschawski, δημοσιογράφος, συγγραφέας, είναι μία από τις φωτεινές προσωπικότητες του Ισραήλ. Το 1982, όταν ο ισραηλινός στρατός στο Λίβανο επέτρεψε στους συμμάχους του χριστιανούς μαρωνίτες πολιτοφύλακες να σφάξουν τους παλαιστίνιους πρόσφυγες στους καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα, ήταν ένας από τους ιδρυτές του κινήματος Yesh Gvul, που κατέβασε στους δρόμους την οργή 400.000 ισραηλινών κατά της κυβέρνησης τους. Λίγο αργότερα, το 1984, ίδρυσε το Alternative Information Center (AIC),για να δώσει τη μάχη και στο επίπεδο της ενημέρωσης, στο εσωτερικό της ισραηλινής κοινωνίας και υπέρ του αγώνα του παλαιστινιακού λαού.