Πώς (ξανα)γράφεται η ιστορία… (μια απάντηση στο «Πριν»), του Ρούντι Ρινάλντι

Στην εφημερίδα «Πριν» της 15/4/07 δημοσιεύτηκε άρθρο του Κυριάκου Νασιόπουλου με τίτλο «Πώς το κίνημα κατάργησε το νόμο 815». Στο άρθρο αυτό υπάρχει πλήθος από ανακρίβειες. Δεν γνωρίζουμε αν ο Κ.Ν. έχει ζήσει τα γεγονότα εκείνα, αλλά πολλοί μέσα στο χώρο της εφημερίδας «Πριν» τα γνωρίζουν «από πρώτο χέρι» και θα μπορούσαν να αποφύγουν τόσες ανακρίβειες και αποσιωπήσεις.

Οσυντάκτης του άρθρου θέλει να συσχετίσει τη σημερινή στιγμή με όσα έγιναν τότε που, πάλι το φοιτητικό κίνημα, είχε καταργήσει ένα νόμο ψηφισμένο από μια κυβέρνηση της ΝΔ, και γράφει: «Και τότε υπήρχαν οι λογικές της “μη εφαρμογής” και των λελογισμένων αγώνων (που πρέσβευαν το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού), οι οποίες όμως σαρώθηκαν από το ρεύμα ανατροπής της βάσης». Ενώ λοιπόν ο συντάκτης είναι υποχρεωμένος να μιλά για «επίσημη ρεφορμιστική γραμμή της μη εφαρμογής», δεν μας φωτίζει για το πώς γεννήθηκε το κίνημα αυτό. Σαν να έγινε μια αυθόρμητη εξέγερση της βάσης. Και όμως. Πριν τις καταλήψεις του 1979 υπήρξε η κατάληψη της Πάτρας, που σημάδεψε την πορεία των πραγμάτων στο φοιτητικό κίνημα. Η κατάληψη της Πάτρας δεν έγινε για το νόμο 815, αλλά για τη μη εφαρμογή των εξαμήνων και ήταν στην κατεύθυνση της πάλης του φοιτητικού κινήματος ενάντια στην εντατικοποίηση. Η κατάληψη κτυπήθηκε από την αστυνομία, πιάστηκαν και καταδικάστηκαν και φυλακίστηκαν φοιτητές και συκοφαντήθηκε από τις δυνάμεις του ρεφορμισμού. Το σύνθημα «Όχι σε αυτούς που πούλησαν την Πάτρα» ακούγονταν για καιρό στις διαδηλώσεις.

Επομένως ο βασικός διαχωρισμός μέσα στο φοιτητικό κίνημα ήταν ανάμεσα στις δυνάμεις που αγωνίζονταν ενάντια στην εντατικοποίηση, τον αστικό «εκσυγχρονισμό» και τη φασιστικοποίηση, και στις δυνάμεις που ήθελαν «τον εκσυγχρονισμό, τις διαρθρωτικές αλλαγές και τη συνδιοίκηση» μέσα στα ΑΕΙ. Πάνω σε αυτή τη βάση υπήρχε ένας διαχωρισμός και πάνω σε αυτή τη βάση αναπτύχθηκαν αγώνες ή πουλήθηκαν αγώνες από τη ρεφορμιστική πτέρυγα.

Μια γενική παρατήρηση: Από το 1977 και ύστερα η Νεολαία ΠΑΣΟΚ τοποθετείται ενάντια στην εντατικοποίηση των σπουδών και συμμετέχει σε αρκετούς αγώνες που γίνονται μέσα στα έτη και στις σχολές. Ακόμα, στην πρώτη φάση της πάλης ενάντια στον 815 η Νεολαία ΠΑΣΟΚ τοποθετείται υπέρ της «κατάργησης» του νόμου και βρίσκεται πιο αριστερά από ΚΝΕ και Ρήγα Φεραίο. Στην πρώτη φάση των συνελεύσεων παρουσιάζονται δύο πλαίσια: αυτό της κατάργησης του 815 (ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, Β’ Πανελλαδική, Ανεξάρτητοι, ΧΣΚ, ΟΣΕ αλλά και ΠΑΣΠ) και αυτό της «μη εφαρμογής στην πράξη» (ΠΣΚ, Δημοκρατικός Αγώνας). Αυτά ο συντάκτης του άρθρου τα αγνοεί. Με μια φράση («Η ψήφιση του ν. 815 πυροδοτεί αμέσως μεγάλες αντιδράσεις από την πλευρά των φοιτητών») δείχνει πως δεν έχει μεγάλη σχέση και γνώση με την περίοδο αυτή: Δεν υπήρξαν αμέσως μεγάλες αντιδράσεις, αλλά μια περίοδος προετοιμασίας του κλίματος σε όχι τόσο καλές συνθήκες. Ο πρώτος γύρος συνελεύσεων έδειξε ότι κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει μέσα στο φοιτητικό χώρο.

Ο συντάκτης ακόμα δεν γνωρίζει ή δεν εκτιμά το ρόλο που έπαιξαν οι οργανωμένες δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς στην προετοιμασία, τη στήριξη και την πραγματοποίηση του κινήματος των καταλήψεων. Οι δυνάμεις αυτές, με κύριες την ΠΠΣΠ και την Β’ Πανελλαδική, έδωσαν μια σειρά από μάχες που προετοίμασαν το κλίμα: Στην κατάληψη της Πάτρας, στις γενικές συνελεύσεις, στη διάλυση πειθαρχικών που είχαν συσταθεί, στη διάλυση συνεδριάσεων των καθηγητών, στο σπάσιμο της τρομοκρατίας και της ηττοπάθειας μέσα στους φοιτητικούς χώρους. Σε πανελλαδικό επίπεδο η ΠΠΣΠ είναι η κύρια οργανωμένη δύναμη της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που συστηματικά και με επιμονή προετοίμασε τους πολιτικούς όρους, αντιπαράθεσε μια πολιτική γραμμή στο ρεφορμισμό, στήριξε και πρόβαλλε αγώνες και αντιστάσεις, και σε πολλές από αυτές έπαιξε το βασικό ρόλο. Χωρίς μια σειρά μικρές και μεγάλες μάχες που δόθηκαν την περίοδο 1976-79, χωρίς τη συστηματική παρουσία και τις απόπειρες να σπάσει η ηττοπάθεια και η αναδίπλωση των χρόνων αυτών, χωρίς την προετοιμασία του κλίματος, δεν ήταν δυνατόν να φτάσουμε στις καταλήψεις του 1979.

Ο συντάκτης γράφει: «Οι οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, οι αυτόνομες αριστερές συσπειρώσεις και αναρχικοί προτείνουν καταλήψεις διαρκείας με αίτημα την κατάργηση του νόμου». Λάθη ή άγνοια; Τότε λειτουργούν πανελλαδικά μόνο δύο σχήματα σαν συσπειρώσεις που έχει συγκροτήσει στην Αθήνα η ΑΠΣ (ΟΣΕ), υπάρχουν ορισμένες «ιδιόρρυθμες» καταστάσεις σε Χημικό Αθήνας και Αρχιτεκτονική και, τέλος, υπάρχουν ομάδες ανεξαρτήτων που σχηματίζονται από μέλη που αποχωρούν γενικά από οργανώσεις. Δεν υπάρχει παρέμβαση των αναρχικών μέσα στις σχολές (ΑΕΙ) την περίοδο εκείνη (για την ακρίβεια υπάρχουν μεμονωμένοι αναρχικοί στα ΑΕΙ και μια πιο αναπτυγμένη παρουσία στα ΤΕΙ, κυρίως σαν «αυτόνομοι»). Μετά τις καταλήψεις πληθαίνουν σχήματα και συσπειρώσεις, που όμως δεν έχουν το βάρος και την εμβέλεια που θα αποκτήσει π.χ. το εγχείρημα των Αριστερών Συσπειρώσεων στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980 σαν η μόνη κίνηση που αντιπαλεύει την πασοκική πολιτική στο πανεπιστήμιο.

Ο συντάκτης δεν αναφέρει διόλου το σε πόσες σχολές έγιναν καταλήψεις πανελλαδικά. Μήπως δεν το γνωρίζει; Κι όμως, είναι πολύ βασικό στοιχείο για να δειχθούν ορισμένα πράγματα: Δεν ξεπερνούσαν τις 10 σχολές πανελλαδικά. Το ότι δεν ξεπερνούσαν τις 10 σχολές οδηγεί σε τρία βασικά συμπεράσματα: α) Δημιουργήθηκε ένα ρήγμα σημαντικό, αλλά οι γενικοί συσχετισμοί και μηχανισμοί ήταν τέτοιοι που εμπόδιζαν μια συνολική έκφραση του ρήγματος. Έτσι, ενώ υπήρχαν δυνάμεις του αγωνιστικού φοιτητικού κινήματος σε κάθε σχολή, δεν μπορούσαν να κερδίσουν τις συνελεύσεις και μάλιστα με τη μορφή πάλης της κατάληψης. β) Παρόλο που ήταν μόνο 10 σχολές, μετατρέπονταν σε κέντρο ολόκληρου του φοιτητικού κινήματος και παίρνονταν πρωτοβουλίες στις οποίες αναφέρονταν όλο το αγωνιστικό φοιτητικό κίνημα. Για παράδειγμα, το Χημικό και η Νομική της Αθήνας συγκέντρωναν σε καθημερινή βάση χιλιάδες φοιτητές, και τα βράδια εκατοντάδες φοιτητές έμεναν μέσα. Πρέπει να προστεθεί ότι η κατάληψη σαν μορφή πάλης ήταν ένα ταμπού για ολόκληρη την κοινωνία και δεν υπήρχε η αποδοχή που υπάρχει σήμερα. γ) Αυτό το ρήγμα ήταν επικίνδυνο για την κυβέρνηση γιατί μπορούσε να πάρει διαστάσεις και να συναντηθεί με άλλα κοινωνικά στρώματα. Αυτό οδήγησε στην απόσυρση του νόμου με διάγγελμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων.

[Σήμερα που ξέρουμε την πορεία των πραγμάτων πρέπει να σημειώσουμε πως το ρήγμα αυτό έκφραζε πραγματικές ανάγκες και διαθέσεις. Όμως πολιτικά και ιδεολογικά οι πρωτοπορίες δεν ήταν έτοιμες να πάρουν τις ευθύνες τους ή να το βαθύνουν με πραγματικούς όρους. Αυτό θα φανεί καθαρά σε σύντομο χρονικό διάστημα: Ένα χρόνο μετά, το Νοέμβρη του 1980, θα γίνει απόπειρα να σπάσει η απαγόρευση της διαδήλωσης στην αμερικάνικη πρεσβεία στην πορεία του Πολυτεχνείου, και θα έχουμε 2 νεκρούς (Κουμής και Κανελλοπούλου), αλλά οι ηγεσίες του εξωκοινοβουλευτικού χώρου δεν θα μπορέσουν να αντιρροπήσουν τις αφόρητες πιέσεις που τους ασκήθηκαν. Επίσης, μόλις ένα χρόνο αργότερα (1981), το ΠΑΣΟΚ θα έχει «μαζέψει» πολιτικά σχεδόν ολόκληρη τη δυσαρέσκεια, συγκεντρώνοντας το 48%, ενώ η εξωκοινοβουλευτική αριστερά θα μπει στη μεγαλύτερη κρίση της με έντονα διαλυτικά φαινόμενα. Το κίνημα των καταλήψεων θα φαντάζει σαν ένα πολύ μακρινό παρελθόν…]

Πριν ακόμα φτάσουμε στις καταλήψεις και ενώ άρχιζε η ακαδημαϊκή χρονιά τέθηκε το ζήτημα αν θα λειτουργήσει ή όχι το Πανεπιστήμιο με βάση το νόμο 815. Ειδικά τότε θα πήγαιναν στη Γ’ εξεταστική περίοδο όλοι εκτός από τους πρωτοετείς, για τους οποίους θα ίσχυε ο νόμος. Τότε ρίχτηκε το σύνθημα της αποχής από τη Γ’ περίοδο. Κανείς να μην πάει στις εξετάσεις χωρίς τους πρωτοετείς! Γύρω από το ζήτημα αυτό έγινε κύκλος γενικών συνελεύσεων και ήταν βασικό σύνθημα σε διαδήλωση 12.000 φοιτητών στη Θεσσαλονίκη.

Άρχισε να γίνεται φανερό ότι υπήρχε αναβρασμός και το σύνθημα «τέρμα-τέρμα στις εκτονώσεις, εμπρός για καταλήψεις και διαδηλώσεις» φωνάζονταν σε όλες τις εκδηλώσεις. Η ΠΑΣΠ διαφοροποιήθηκε και δεν ψήφιζε τις καταλήψεις, η ΠΣΚ ούτε να ακούει για κατάληψη δεν ήθελε, ενώ ο Δημοκρατικός Αγώνας αντιπαρέθετε την πρόταση για 4ήμερες αποχές συγκεντρώνοντας ελάχιστες ψήφους.

Όταν το κίνημα των καταλήψεων αγκάλιασε μεγάλο μέρος των φοιτητών και άρχισε να πρωταγωνιστεί, τότε η ΕΦΕΕ με πρωτεργάτη την ΠΑΣΠ έκανε ένα μεγάλο ελιγμό: σε μια μεταμεσονύκτια συνεδρίαση του Κ.Σ. της ΕΦΕΕ στην Πάντειο αποφασίζεται 3ήμερη πανελλαδική κατάληψη όλων των σχολών με ευθύνη των συλλόγων. Έτσι είχαμε δύο τύπους καταλήψεων: αυτές που αναφέραμε και τις «επίσημες» που διεύθυναν τα Δ.Σ. και ήταν εντελώς τυπικές. Ούτε αυτό γνωρίζει ο συντάκτης όταν αναφέρει «Η ΕΦΕΕ αναγκάστηκε να κηρύξει τριήμερη προειδοποιητική αποχή, 16 με 18 Δεκέμβρη».

Αλλά ξεχνά και ένα άλλο γεγονός ο συντάκτης: Την οργανωμένη επίθεση της ΚΝΕ στις καταλήψεις Χημικού και Φυσικού, τα συγχαρητήρια που πήρε για την ενέργεια αυτή από τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Μπάλκο, τις καταγγελίες που εκδόθηκαν σε βάρος της από συντονιστικές επιτροπές κατάληψης και την εξαφάνισή της επί 3 μέρες από τους χώρους της ΦΜΣ για να αποφύγει την αγανάκτηση των φοιτητών. Ορισμένοι που είναι στο «Πριν» γνωρίζουν καλά τα γεγονότα αυτά και μπορούσαν να ενημερώσουν το συντάκτη. Από όσο γνωρίζουμε, μόνο ένας προερχόμενος από την ΚΝΕ έχει κάνει μια δημόσια αυτοκριτική για την αντιδημοκρατική συμπεριφορά του όσο ήταν μέλος της: Ο Δημήτρης Φύσσας, μέλος του Δ.Σ. Φιλοσοφικής και στέλεχος της ΚΝΕ. Η δημόσια αυτοκριτική έγινε στο περιοδικό «Αντί» και μάλιστα ζητά συγγνώμη που είχε γρονθοκοπήσει και αποκαλέσει χαφιέ και προβοκάτορα, επικεφαλής ομάδας κνιτών έξω από το Πολυτεχνείο, τον Γ. Καραμπελιά, όταν ο τελευταίος μοίραζε υλικό της «Επιτροπής Σερίφη» για την απελευθέρωση του Γιάννη Σερίφη για την υπόθεση της AEG.

Αυτή η αναφορά γίνεται επειδή είναι λίγο οξύμωρο να έχεις διατελέσει τμήμα της ρεφορμιστικής τότε αριστεράς, σήμερα να θεωρείς και να προβάλλεις τον εαυτό σου σαν το πιο επαναστατημένο πρωτοπόρο τμήμα στην Ελλάδα, να κομπορρημονείς περί «κομμουνιστικής απελευθέρωσης και καθεστωτικής αριστεράς», αλλά καθόλου να μην έχεις μια αυτοκριτική τοποθέτηση για το παρελθόν σου.

Τελειώνοντας, τόσα λάθη, τόσες αποσιωπήσεις και παραλείψεις σε ένα σημείωμα είναι πρόβλημα. Μεγαλύτερη προσοχή σύντροφοι δεν βλάπτει. Συμβουλευτείτε τα έντυπα όσων τότε ήταν από την πλευρά των καταλήψεων, αυτό θα σας βοηθήσει καλύτερα. Αν δεν τα έχετε, μπορούμε να σας βοηθήσουμε να τα πάρετε και να τα διαβάσετε.