Κανόνας και όχι εξαίρεση τα επικίνδυνα τρόφιμα, του Μιχάλη Σιάχου

Από τις τρελές αγελάδες στα ορυκτέλαια

Ηλιέλαιο νοθευμένο με ορυκτέλαια δόθηκε στην κατανάλωση, και σήμανε για ακόμα μια φορά "συναγερμός" σε όλη την Ευρώπη. Το σκηνικό των διατροφικών κρίσεων επανέρχεται με μια όχι τυχαία περιοδικότητα, και επιμένει… Οι τρελές αγελάδες, η νόσος των πτηνών και οι διοξίνες είναι μόνο τρία από τα πιο πρόσφατα και τρανταχτά παραδείγματα που πήραν μεγάλες διαστάσεις. Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται κάθε τόσο και αφορά, βέβαια, μόνο όσα κρούσματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Το "παράδοξο", σύμφωνα με "επαΐοντες" και μη, είναι ότι ενώ η τεχνολογία και οι έλεγχοι ποιότητας στη βιομηχανία μεταποίησης τροφίμων προχωρούν με άλματα, την ίδια ώρα πληθαίνουν τα επικίνδυνα προς κατανάλωση τρόφιμα που προωθούνται στην αγορά, και τα οποία, μάλιστα, διοχετεύονται –στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης– σε ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές που καλύπτουν ολόκληρες ηπείρους, ακόμα και ολόκληρο τον κόσμο. Πόσο, όμως, η παραπάνω διαπίστωση είναι πραγματική και πόσο τα αλλεπάλληλα κρούσματα επικίνδυνων τροφίμων συνιστούν… παράδοξο; Αρχικά πρέπει να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις, οι οποίες θα βάλουν το ζήτημα στην πραγματική του διάσταση, θα αναδείξουν τις αιτίες και ουσιαστικά θα αποκαλύψουν ότι τα περί "παράδοξου" δεν είναι τίποτα άλλο από έναν ακόμα ψευτοπροβληματισμό στην υπηρεσία των βιομηχάνων και του κεφαλαίου. Αρχικά πρέπει να θυμίσουμε τη βασική και αυταπόδεικτη διαπίστωση ότι στον καπιταλισμό όλες οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου γίνονται αντικείμενο κερδών για τους κατέχοντες τα μέσα παραγωγής. Επίσης να θυμίσουμε ότι το κυνήγι του κέρδους ποτέ δεν είχε όρια και κανόνες, άσχετα με όσα κάθε φορά διαφημίζονται για ελέγχους και θεσμικά πλαίσια, τα οποία ουσιαστικά ντύνουν με ένα μανδύα "νομιμότητας" ό,τι στην πραγματικότητα συμβαίνει.

Με δεδομένα τα πιο πάνω, να θυμίσουμε ότι η βιομηχανία τροφίμων αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους πιο κερδοφόρους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπακούοντας στο βασικό κανόνα των ανταγωνισμών, των ολιγοπωλίων και των κάθε είδους πρακτικών που έχουν ένα και μοναδικό στόχο: Τη μεγιστοποίηση των κερδών και την ηγεμονία στην εκάστοτε αγορά.

Για παράδειγμα, η πολυδιαφημισμένη ποιότητα με τις αντίστοιχες ακριβοπληρωμένες πιστοποιήσεις από τους "ανεξάρτητους" φορείς, δεν αναδεικνύεται ποτέ ως μέσο για τη διασφάλιση της υγείας των καταναλωτών, αλλά ως… ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις που τη διαθέτουν. Πιστοποιημένη ήταν η εταιρεία με τα ηλιέλαια, όπως πιστοποιημένη είναι και η ΦΑΓΕ, που πρόσφατα πούλησε μουχλιασμένα γιαούρτια. Ο κατάλογος είναι τόσο μακρύς, όσο και τα (γνωστά) κρούσματα επικίνδυνων τροφίμων.

Με δεδομένα και αναμφισβήτητα τα πιο πάνω, είναι προφανές ότι το αρχικό ερώτημα αλλάζει, και δεν έχει να κάνει με "παράδοξα" ή μεμονωμένα περιστατικά, αλλά με το αν ο καπιταλισμός από τη φύση του μπορεί να έχει στο επίκεντρό του την (και διατροφική) προστασία των ανθρώπων. Η με κάθε μέσο μεγιστοποίηση του κέρδους και ο σεβασμός στον άνθρωπο, όμως, είναι δύο εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις. Το κέρδος πάντα εξασφαλίζεται και πολλαπλασιάζεται εις βάρος του ανθρώπου, είτε ως εργαζόμενου, είτε ως καταναλωτή. Ποτέ στην ιστορία δεν υπηρετήθηκαν ταυτόχρονα και οι δύο αυτές κατευθύνσεις. Ακόμα και η μόδα που καλλιεργείται τα τελευταία χρόνια για την υγιεινή διατροφή και τα βιολογικά προϊόντα δεν είναι παρά η απάντηση του καπιταλισμού στα δικά του αδιέξοδα, ώστε να συνεχιστεί η απρόσκοπτη κερδοσκοπία. Όπως ακριβώς δομικό στοιχείο του καπιταλισμού είναι η ανεργία, η φτώχεια, η εγκληματικότητα κ.λπ., έτσι ακριβώς και τα επικίνδυνα προϊόντα διατροφής θα συνεχίσουν να παράγονται και να… προβληματίζουν – με "τηλεοπτικούς", πάντα, όρους. Το ανελέητο κυνήγι του κέρδους έφερε τα μεταλλαγμένα, το ανελέητο κυνήγι του κέρδους μας ταΐζει με ορυκτέλαια, το ανελέητο κυνήγι του κέρδους παράγει διοξίνες, και συνολικά το ανελέητο κυνήγι του κέρδους καταστρέφει πόρους, ανθρώπους, κοινωνίες και χώρες ολόκληρες.

Η κατά περίπτωση αντιμετώπιση των συμπτωμάτων-κρουσμάτων που κάθε φορά εμφανίζονται, δεν ακουμπά τις αιτίες που γεννούν τα εν λόγω φαινόμενα. Και όσο οι αιτίες όχι μόνο υπάρχουν αλλά και καθημερινά αυξάνονται, έτσι και τα (φανερά) διατροφικά σκάνδαλα θα έρχονται και θα επανέρχονται επίμονα…

Μιχάλης Σιάχος