Εθνικισμός-ιμπεριαλισμός
Ένα "δυναμικό δίδυμο" ενάντια στους λαούς
Εθνικισμός: Ιδεολογία και πολιτική που αποσκοπεί στη διέγερση του μίσους των λαών ή των εθνοτήτων ενάντια σε άλλους λαούς ή έθνη. Ο εθνικισμός βασίζεται και προσπαθεί να στερεώσει μέσα στην κοινωνία την αντίληψη της ανωτερότητας και της κυριαρχίας του ενός έθνους ή κράτους πάνω στα άλλα.
Ξεκινήσαμε από τον ορισμό γιατί ακόμα και αυτός είναι στις μέρες μας μια δύσκολη υπόθεση. Όχι γιατί δεν είναι λυμένο ιστορικά τι είναι ο εθνικισμός και ποιος είναι ο ρόλος του αλλά ακριβώς γι’ αυτό. Ακριβώς επειδή ιστορικά ο εθνικισμός ως ιδεολογία και πολιτική έχει καταγραφεί στις συνειδήσεις των λαών σαν μια αντιδραστική αντίληψη, με αποκορύφωμα τον ναζιφασισμό (το αποκορύφωμα και ολοκλήρωση του εθνικισμού) γι’ αυτό υπάρχει και η προσπάθεια να "ξαναμάθουμε γράμματα". Και μαζί με το ξαναγράψιμο της ιστορίας ξαναγράφονται και οι ορισμοί. Μάλιστα ορισμένοι, μεταξύ τους και πολλοί "επώνυμοι", προσπαθούν να λανσάρουν τον ορισμό ότι εθνικισμός είναι η αγάπη για την πατρίδα (και ο πατριωτισμός τι είναι άραγε;). Ορισμός ο οποίος, πέρα από τα λογικά άλματα που απαιτεί για να γίνει δεκτός, προσπαθεί να κρύψει το γεγονός ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο εθνικισμός, όπου έχει κυριαρχήσει, οδήγησε σε τραγωδίες τόσο τα έθνη όσο τις χώρες και τους λαούς.
Ο βαλκανικός εθνικισμός
Ο εθνικισμός στα Βαλκάνια δεν είναι άγνωστος. Η ύπαρξη διαφορετικών εθνοτήτων και λαών σε μια περιοχή όπου ήταν ενεργός ιστορικά ο ξένος παράγοντας οδήγησε στην ανάπτυξη του εθνικισμού σαν μιας επιθετικής πολιτικής ιδιαίτερα κατά την περίοδο της διάλυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας όπου τα διάφορα "κομιτάτα" βάφτιζαν στην κολυμβήθρα και στο αίμα τους λαούς της περιοχής προκειμένου να γίνουν "ομοεθνείς" τους. Εξάλλου ο όρος βαλκανοποίηση σημαίνει διεθνώς τη δημιουργία κρατών (συνόρων) με τεχνητό τρόπο έτσι ώστε στο εσωτερικό τους να συνυπάρχουν διαφορετικές αντιμαχόμενες εθνότητες και άλυτα προβλήματα και να είναι ως εκ τούτου ασταθή. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια (καταπίεσης και ανάπτυξης του εθνικισμού σε όλη την περιοχή) για να φτάσουμε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια κατάσταση σταθερότητας και συγκράτησης του εθνικισμού. Και σ’ αυτό έπαιξε καταλυτικό ρόλο η ύπαρξη σοσιαλιστικών χωρών στην περιοχή γιατί στο Νότο (βλ. Κύπρος) ο εθνικισμός δεν σταμάτησε να δρα, να δηλητηριάζει τις σχέσεις των λαών και να οδηγεί σε συγκρούσεις και αγριότητες.
Η σύγχρονη βαλκανική κρίση, η οποία ξεκινάει με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, σημαδεύεται από την ανάπτυξη και τη δράση του εθνικισμού και από αυτή την άποψη αξίζει το κόπο να προσπαθήσουμε να δούμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά του. Πρόκειται για έναν εθνικισμό ο οποίος υποδαυλίζεται από τα ξένα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Όλοι οι "πρωταγωνιστές" των τελευταίων χρόνων υπήρξαν επί χρόνια "επαγγελματίες πατριώτες" σε άμεση σχέση με τον ξένο παράγοντα και μάλιστα με αλλαγές αφεντικών όταν οι καιροί το απαίτησαν. Η περίπτωση του UCK, τον οποίο αρχικά τροφοδοτούσε ο γερμανικός ιμπεριαλισμός και εν μία νυκτί υιοθετήθηκε από τους Αμερικάνους (ας είναι καλά ο Χόλμπουργκ) είναι χαρακτηριστική. Ακόμα και ο εθνικιστής Μιλόσεβιτς ενισχύθηκε στην άνοδό του στην εξουσία από τις ΗΠΑ (αμερικανοσπουδασμένος γαρ) και βοήθησε τα μέγιστα στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (για να απαλλαγεί υποτίθεται η Σερβία από το βάρος των άλλων), άσχετα αν στην πορεία οδηγήθηκε στη σύγκρουση με τη Δύση με τα γνωστά αποτελέσματα. Έχουμε να κάνουμε με έναν εθνικισμό με έντονα τα στοιχεία της υποτέλειας. Ο οποίος δρα ή αδρανεί, προβάλλει αιτήματα και απαιτήσεις ή τα αποσύρει, "εξεγείρεται" ή "ειρηνεύει" ανάλογα με τις εντολές των ιμπεριαλιστών. Η περίπτωση των Αλβανών του Τέτοβου είναι χαρακτηριστική, όπως και των αντίστοιχων του Κόσοβου που γιορτάζουν την ανεξαρτησία τους κουνώντας ξένες σημαίες στην πλατεία Κλίντον – τόση εθνική συνείδηση.
Μπορεί να πατάει, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην εθνική καταπίεση αλλά δεν έχει σχέση με την άρση αυτής της καταπίεσης. Όχι γιατί δεν "νικάει τον εχθρό" -με ξένα όπλα- αλλά γιατί αντικαθιστά την εθνική καταπίεση από μια άλλη, πολλές φορές χειρότερη. Γιατί παραδίδει τους λαούς δέσμιους στις πολιτικές των ιμπεριαλιστών. Τέλος, γιατί αντικαθιστά την όποια εθνική καταπίεση με μια καταπίεση κάθε άλλου έθνους που βρίσκεται στην επικράτειά του. Και κανένας λαός δεν είναι ελεύθερος όταν καταπιέζει κάποιον άλλο λαό. Τέλος, βασικό χαρακτηριστικό του είναι ο αλυτρωτισμός. Η προβολή "προαιώνιων" αιτημάτων και οραμάτων για "Μεγάλη Αλβανία", "Μεγάλη Μακεδονία" κοκ. Μάλιστα όσο πιο "μικρός" και "υποβασταζόμενος" είναι ο εθνικισμός τόσο μεγαλύτερα "όνειρα" προβάλλει. Έτσι κι αλλιώς οι ιμπεριαλιστές τα χρειάζονται "για ώρα ανάγκης". Με αυτούς τους όρους και με αυτά τα μέσα η βαλκανοποίηση της βαλκανικής -και όχι μόνο- επιτεύχθηκε χάρη στην επέμβαση του ιμπεριαλισμού και τη συνέργια του εθνικισμού. Και οι μεγάλοι έχουν πολλές δεκαετίες πείρα στο πώς να χωρίζουν λαούς και έθνη. Στο πώς να φροντίζουν να μπει το αίμα ανάμεσα στους λαούς έτσι που να μοιάζει αδύνατη κάθε συμβίωση. Όμως όλα αυτά συντελέστηκαν και σε ένα κενό. Στο κενό αντίδρασης σε αυτή την πολιτική. Στηρίχθηκαν και στην αδυναμία των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων κάθε χώρας της περιοχής να προβάλουν ένα διαφορετικό δρόμο. Να βάλουν φρένο στο μίσος και τα εθνικιστικά κηρύγματα. Να εξηγήσουν πως δεν μπορεί να υπάρξει ανεξαρτησία υπό την παρουσία και την επιτήρηση του ιμπεριαλισμού. Και δυστυχώς στον τομέα αυτό έχουν να γίνουν ακόμα πάρα πολλά βήματα. Αλλά είναι αναγκαία.