"Ποιος θα πληρώσει την κρίση; Θα την πληρώσουν οι καπιταλιστές ή θα την πληρώσει ο λαός;"
Συνέντευξη με τον Ότο Βάργκας, γ.γ. του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος Αργεντινής
Στη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου σημείωσαν κάθετη πτώση. Δεν μετριούνται πια οι ανακοινώσεις σχεδίων σωτηρίας για να αποφευχθεί η κατάρρευση μεγάλων τραπεζών και μονοπωλίων των ιμπεριαλιστικών χωρών. Ο Ότο Βάργκας, γενικός γραμματέας του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCR) της Αργεντινής, αναλύει τις υλικές βάσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας παγκόσμιας κρίσης υπερπαραγωγής. Το κείμενο της συνέντευξης, που δόθηκε στις 10 Οκτωβρίου, δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του PCR (www.pcr.org.ar).
Αυτή η χρηματοπιστωτική κρίση είναι έκφραση των κυκλικών κρίσεων του καπιταλισμού τις οποίες ανέλυσε ο Μαρξ;
Όλη η προπαγάνδα των καπιταλιστών, οικονομολόγων και δημοσιογράφων την παρουσιάζει σαν μια χρηματοπιστωτική κρίση στο περιθώριο του κόσμου της παραγωγής. Πρόκειται για πλάνη, διότι αυτή η χρηματοπιστωτική κρίση είναι ακριβώς το προϊόν πολύ μεγάλων αλλαγών που πραγματοποίησε ο καπιταλισμός στη σφαίρα της παραγωγής. Για να μοχλεύσουν τη ζήτηση, ανέπτυξαν εργαλεία όπως οι πιστώσεις και οι τοξικές υποθήκες, και μείωσαν τα επιτόκια για να τονώσουν την κατανάλωση. Αυτό που ζούμε είναι το ξέσπασμα μιας κρίσης στην παραγωγή, αρχικά στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Είναι σίγουρο ότι αυτό που έπεται να τρανταχτεί θα βρίσκεται στο πεδίο αυτής καθαυτής της παραγωγής.
Ποιες είναι οι συγκεκριμένες συνθήκες που οδήγησαν σ’ αυτή την κρίση;
Αυτή η κρίση έχει πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Εδώ και πάνω-κάτω ένα χρόνο ο Άλαν Γκρίνσπαν, ο πρώην διευθυντής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, είπε ότι υπάρχει μία γιγαντιαία μάζα κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί στη χρηματιστηριακή σπέκουλα, κι ότι είναι αναμενόμενο πως θα σκάσουν η μία μετά την άλλη μια σειρά φούσκες οι οποίες δημιουργήθηκαν στο χρηματοπιστωτικό τομέα, στον τομέα των ακινήτων κ.λπ.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, με ελατήριο την ήττα του σοσιαλισμού και το θρίαμβο του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα, δηλαδή αυτό που τώρα ονομάζεται "παγκοσμιοποίηση", ο καπιταλισμός είχε πλέον στη διάθεσή του όχι μόνο μία αγορά (διότι αυτή η αγορά έχει μία σχετικά πεπερασμένη δυνατότητα) αλλά και μια τεράστια μάζα εκατοντάδων εκατομμυρίων παραγωγών, εργατών που δουλεύουν δέκα-δώδεκα ώρες τη μέρα και παίρνουν μεροκάματα της τάξης του 1-2 δολαρίων. Αυτή η κατάσταση του επέτρεψε να συσσωρεύσει μία μάζα υπεραξίας πραγματικά εντυπωσιακή.
Ο καπιταλισμός αυτά τα χρόνια πέτυχε ένα μυθικό ρυθμό κερδοφορίας. Όμως αυτά τα κέρδη δεν μπορούν να επενδυθούν εκ νέου στην παραγωγή για να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, ακριβώς εξαιτίας των προβλημάτων που συναντά ο καπιταλισμός στη ζήτηση. Η ζήτηση είναι πάντα περιορισμένη, και πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχει στον κόσμο ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων που "ζουν" με 1 δολάριο τη μέρα – δηλαδή υπάρχει μια περιορισμένη αγορά. Για παράδειγμα, η αυτοκινητοβιομηχανία κατασκευάζει ένα εκατομμύριο οχήματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα κέρδη μπορεί να τα επανεπενδύσει για να κατασκευάσει τον επόμενο χρόνο 1,5 ή 2 εκατομμύρια οχήματα, επειδή δεν υπάρχει αγορά ικανή να απορροφήσει τέτοια παραγωγή. Επομένως, αυτά τα χρήματα επενδύθηκαν στη χρηματιστηριακή σπέκουλα και γέννησαν τεράστιες φούσκες τζόγου, που τώρα έσκασαν. Ξεκίνησε με την έκρηξη της φούσκας των λεγόμενων υποθηκών υψηλού κινδύνου, όρος που σημαίνει ότι δάνειζαν χρήματα με επιτόκια πολύ χαμηλά, σχεδόν δωρεάν, ώστε οι δανειολήπτες να χρησιμοποιήσουν αυτά τα κεφάλαια για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, να αγοράσουν αγαθά κ.λπ. Με τη σειρά τους, αυτές οι υποθήκες αποτελούσαν κεντρικό κομμάτι του πακέτου των πιστώσεων που ένας θεός ξέρει πού κατέληγαν, σε ποια τράπεζα ή σε ποιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, και με τη σειρά τους γίνονταν επενδυτικά κεφάλαια που χρησιμοποιούνταν για να στηρίξουν συγκεκριμένους παραγωγικούς τομείς. Τώρα όλα αυτά έχουν σκάσει και επηρεάζουν ολόκληρο το σύστημα. Πρόκειται για μια αλυσίδα που άρχισε να σπάει στους πλέον αδύναμους κρίκους της.
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον γενικά, και ειδικότερα στην Αργεντινή;
Οι πιθανές επιπτώσεις είναι ανυπολόγιστες, γι’ αυτό και κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο "τσουνάμι". Όλες αυτές οι ανοησίες που έλεγαν διάφοροι, και ιδίως τα μέλη της κυβέρνησής μας, που υποστηρίζουν ότι εμείς δεν θα πληγούμε από την κρίση, ότι οικονομίες όπως η κινεζική ή η ευρωπαϊκή δεν θα επηρεαστούν από τη κρίση, αποδείχθηκε ότι είναι βλακείες. Ποιος μπορεί να αποφύγει μια τέτοια κρίση όταν, για παράδειγμα, ένας ρώσος καπιταλιστής είναι βασικός μέτοχος της καναδέζικης Barrik, η οποία με τη σειρά της είναι μητρική της Veladero Pascua Lama εδώ στην Αργεντινή; Η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Κίνας μόλις εξαγόρασε το 20% των μετοχών της τράπεζας Ρότσιλντ, που είναι ο πιο παλιός καπιταλιστικός χρηματοπιστωτικός οργανισμός, αυτός που είχε δανείσει τα κεφάλαια για τον πόλεμο εναντίον του Ναπολέοντα. Με λίγα λόγια, τα πάντα είναι αλληλεξαρτώμενα.
Καθώς μία από τις επιπτώσεις της κρίσης είναι η πτώση των τιμών των εμπορευμάτων, και πρώτα-πρώτα του πετρελαίου και της σόγιας, η κρίση θα μας επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι συνέβη με την κρίση του ‘30: Στην Αργεντινή αυτό που συνέβη ήταν, πρώτον, το πραξικόπημα του 1930, και δεύτερον ότι ακολούθησαν χρόνια τεράστιας εξαθλίωσης. Όσοι ζήσαμε εκείνη την εποχή το θυμόμαστε πολύ καλά. Και εάν δεν ληφθεί υπόψη εκείνη η εξαθλίωση, είναι πολύ δύσκολο να κατανοηθούν, μεταξύ άλλων, πολιτικά φαινόμενα που εμφανίστηκαν στην Αργεντινή αργότερα, όπως ο περονισμός.
Στην Αργεντινή θα έχουμε πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή, στην πίστωση. Και, πάνω απ’ όλα, η εργατική τάξη θα πληγεί από τον εφιάλτη της ανεργίας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι, όπως λένε οι καπιταλιστές, θα πρέπει να σταματήσουμε να παλεύουμε για τους μισθούς και τις συντάξεις! Το πρόβλημα που τίθεται μπροστά μας σήμερα είναι: ποιος θα πληρώσει την κρίση; Θα την πληρώσουν οι μεγάλοι καπιταλιστές, που είναι οι κύριοι υπεύθυνοι γι’ αυτήν; Ή θα την πληρώσει ο εργαζόμενος λαός; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα που τίθεται σήμερα μπροστά σε εκατομμύρια εργατών και εργαζόμενων της Αργεντινής.