O σώζων εαυτόν σωθήτω» θα μπορούσε να είναι ο τίτλος που θα περιγράφει σε λίγο καιρό την κατάσταση στο εσωτερικό της ΕΕ. Η παγκόσμια οικονομική κρίση ξεσκεπάζει και φανερώνει και στους πιο τυφλούς θαυμαστές της «ευρωπαϊκής διαδικασίας» τα άθλια θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκε και χτίζεται (;) το οικοδόμημά της.
1. Πρωταρχική, σχεδόν ανακλαστική αντίδραση της ΕΕ στη βαθύτατη οικονομική κρίση, στην οποία βυθίζεται, είναι η χωρίς προηγούμενο επίθεση στους εργαζόμενους. Αν και η συνταγή αυτή δεν ξεχωρίζει την ευρωπαϊκή «κυβέρνηση» από οποιαδήποτε νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση στον κόσμο «παίρνει μέτρα» αντιμετώπισης της κρίσης, το ξεγύμνωμα εδώ είναι ιδιαίτερο. Διότι, μαζί με την οικονομία, καταρρέει ο μύθος για κάθε είδους «ευρωπαϊκό κεκτημένο» και μαζί καταρρέει ο μύθος της «ισχύος εν τη ενώσει».
Το ευρωπαϊκό διευθυντήριο πρωτοστατεί και οργανώνει το ίδιο όχι την προστασία των εργαζόμενων της ΕΕ από τις συνέπειες της κρίσης αλλά την επίθεση ενάντιά τους. Απαιτεί και επιβάλλει τις πιο σκληρές αντεργατικές πολιτικές και ρυθμίσεις στις χώρες-μέλη της. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως αυτή της Ελλάδας, χωρίς τη συνδρομή των Βρυξελλών θα ήταν πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις να περάσουν ορισμένα μέτρα. Πρόκειται πράγματι για την «ισχύ εν τη ενώσει», αλλά την ισχύ του ενωμένου μεγάλου μονοπωλιακού κεφαλαίου των ευρωπαϊκών ομίλων ενάντια στους κατακερματισμένους εργαζόμενους και λαούς της ΕΕ.
2. Η οικονομική κρίση όπου βυθίζεται η ΕΕ δεν ήρθε απ’ έξω, γεννιέται και γιγαντώνεται από τις ίδιες οικονομικές δομές πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και διεύρυνσης. Αν και το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε από την κατάρρευση χρηματοπιστωτικών κολοσσών πέραν του Ατλαντικού, οι πάντες ομολογούν ότι το βάθος και οι διαστάσεις που παίρνει η κρίση στην ΕΕ οφείλεται όχι στην έκθεση στα αμερικανικά τοξικά προϊόντα και στην εξωτερική ύφεση, αλλά στο εξίσου τοξικό χρηματοπιστωτικό υπόστρωμα, πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ευρωπαϊκή επέκταση και διεύρυνση προς Ανατολάς την τελευταία δεκαετία.
Διεθνείς οικονομικοί αναλυτές αποκαλούν την υπερχρέωση της Ανατολικής Ευρώπης «subprime αγορά χρέους της Ευρώπης». Μέσα σε τρία μόλις χρόνια από το 2005, ο εξωτερικός δανεισμός των χωρών αυτών τριπλασιάστηκε (!) αγγίζοντας τα 1,6 τρισ. δολάρια, για τα οποία μόνο φέτος πρέπει να αποδοθούν σε τοκοχρεολύσια μόνο των δυτικοευρωπαϊκών τραπεζών 400 δισ. δολάρια.
Ενδεικτικά για τις χώρες που πρέπει να αποδώσουν τα χρέη αυτά, η Λιθουανία, που το 2007 είχε ανάπτυξη 10%, θα παρουσιάσει φέτος συρρίκνωση μεγαλύτερη από 10%. Η Λετονία, με ανάπτυξη ρεκόρ 12,2% το 2006, θα παρουσιάσει φέτος συρρίκνωση κοντά στο 12%. Η Εσθονία θα παρουσιάσει συρρίκνωση πάνω από 5%, με το χρέος της να έχει εκτιναχτεί μέσα σε λίγα χρόνια στο 146% του ΑΕΠ. Αυτές ήταν οι αποκαλούμενες μέχρι πριν από λίγους μήνες «τίγρεις της Βαλτικής», και ακολουθούν όχι σε πολύ καλύτερη κατάσταση οι υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, εντός κι εκτός ΕΕ.
3. Στην πρώτη μεγάλη δυσκολία που συναντά η ΕΕ η «αλληλεγγύη» πάει περίπατο και οι Βρυξέλλες αναλαμβάνουν να πιέσουν τους πιο αδύναμους να αποδεχτούν δυσβάστακτους όρους για λογαριασμό του ΔΝΤ. Το Νοέμβριο, με την εγγύηση της ΕΕ, χορηγήθηκε πακέτο 25,1 δισ. δολαρίων στην Ουγγαρία από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και την ΕΕ. Ακολούθησε η Λετονία με 7,5 δισ. ευρώ και πρόσφατα η Ρουμανία με 7,5 δισ. ευρώ. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι απαιτήσεις του ΔΝΤ με τις ευλογίες της ΕΕ συνδυάζουν πάγωμα μισθών, δραστικές περικοπές των δημοσίων δαπανών, παραπέρα ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και «χέρι» στο ασφαλιστικό. Στην Ουγγαρία, το ΔΝΤ ζήτησε και πήρε το κόψιμο του δώρου των Χριστουγέννων των δημοσίων υπαλλήλων…
Είναι ιστορικά η πρώτη φορά που χώρες-μέλη της ΕΕ μπαίνουν στη μέγγενη του ΔΝΤ. Σε τι, αλήθεια, διαφέρει η «οικογένεια» της ΕΕ και η σχέση των Βρυξελλών με τις χώρες-μέλη από τη σχέση του ΔΝΤ με τις χώρες που αναλαμβάνει να «εξυγιάνει»; Το ερώτημα είναι προφανώς ρητορικό.
Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, οι πιέσεις των χωρών με τις πιο καταρρέουσες οικονομίες για έκτακτη οικονομική ενίσχυση (η ουγγρική κυβέρνηση έκανε λόγο για πακέτο 180 δισ.) προσέκρουσαν πάνω στην κατηγορηματική αντίθεση της Γερμανίας ιδιαίτερα. Τσεχία και Πολωνία πήραν το μέρος της τελευταίας μετά την παρασκηνιακή υπόσχεση πως θα συντομευτεί το χρονοδιάγραμμα εισόδου τους στην ευρωζώνη. Σχετική ήταν η δήλωση του Χοακίν Αλμούνια: «Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την κατάσταση της οικονομίας της Λετονίας με αυτή της Τσεχίας», και πιο χαρακτηριστική της Μέρκελ ότι «δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τη Σλοβακία και τη Σλοβενία με την Ουγγαρία. Η βοήθεια θα δοθεί μέσω των διεθνών οργανισμών»…
Αντί γι’ αυτό, η σύνοδος αποφάσισε το διπλασιασμό του Ταμείου Βοήθειας αλλά και των πόρων του ΔΝΤ από τις χώρες της ΕΕ! Και ο Χοσέ Μπαρόζο χαρακτήρισε την απόφαση αυτή «απόδειξη του πνεύματος αλληλεγγύης»… Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι φωνές για άπλωμα της «αγκαλιάς» της ΕΕ μέχρι και στις χώρες του Καυκάσου και τις δανειακές τους ανάγκες.
4. Η απονομιμοποίηση κυβερνήσεων και των ίδιων των Βρυξελών δεν αποκλείεται να πάρει στο κοντινό μέλλον διαστάσεις χιονοστιβάδας. Μέχρι σήμερα έχουν παραιτηθεί οι κυβερνήσεις σε Ουγγαρία, Τσεχία και Λετονία – στην τελευταία λίγο μετά τις μαζικές και βίαιες κινητοποιήσεις του Γενάρη. Μεγάλες κινητοποιήσεις γίνονται όλο και συχνότερα σε πολλές χώρες της ΕΕ.
Από την παραίτηση της κυβέρνησης στην Τσεχία, που έχει και την προεδρία στην ΕΕ, τέθηκε σε αμφιβολία και η επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας, που έτσι κι αλλιώς πρέπει να περιμένει το νέο δημοψήφισμα των Ιρλανδών το ερχόμενο φθινόπωρο. Το οικοδόμημα της ΕΕ μοιάζει να μπαίνει σε περίοδο πολιτικής κρίσης, βαθύτερης από την οικονομική κρίση πάνω στην οποία αναπτύσσεται. Κι αν η μία αιτία είναι οι λαϊκές αντιδράσεις απέναντι σε πρωτοφανή έκτακτα μέτρα, η άλλη, και ίσως καθοριστικότερη στο κοντινό μέλλον, είναι οι αντιθετικές πορείες των ισχυρών.
Η Βρετανία, που ποτέ δεν ήταν, έτσι κι αλλιώς, ο πιο φανατικός υποστηρικτής της ΕΕ, προσδένεται μέσα στην κρίση ακόμη περισσότερο στο αμερικανικό άρμα, ευθυγραμμιζόμενη με τη ρητορική Ομπάμα για επιπλέον πακέτα στήριξης. Η Γαλλία, αφού βρήκε τη στιγμή για επανένταξη στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, κάνει κάθε τόσο λόγο διά στόματος Σαρκοζί για «ευέλικτη αντιμετώπιση του κριτηρίου του 3%» και, μαζί με την Ιταλία, είναι οι θιασώτες των προτάσεων για μεγαλύτερο προστατευτισμό.
Το αν και τι διατηρηθεί από την τάχα «συντεταγμένη πορεία» της ΕΕ μένει να αποδειχτεί πολύ σύντομα. Προς το παρόν, η σύγχυση που εκ των πραγμάτων κυριαρχεί στις Βρυξέλλες συνδυάζεται με μια χωρίς προηγούμενο πυγμή και ομοφωνία ενάντια στους εργαζόμενους και υπέρ της δημοσιονομικής πειθαρχίας για τους οφειλέτες στα ευρωπαϊκά μεγαθήρια, καθώς και με τη –σχεδόν– μηνιαία αναθεώρηση των οικονομικών προβλέψεων για το 2009-10, διαρκώς προς τα κάτω.
Γιώργος Tσίπρας
Δήλωση του A.Aλαβάνου για την E.E.
Δεν υπάρχει Ε.Ε. Υπάρχει η Μέρκελ, ο Σαρκοζί, υπάρχει ο Μπράουν, ο καθένας με τα δικά του συμφέροντα και με τις αντιλήψεις. Δεν υπάρχει έκφραση της Ευρώπης της ανεργίας, της φτώχειας και της κρίσης. Και με αυτή την έννοια, θα χρειαζόμαστε μια κυβέρνηση μέσα στην Ε.Ε. που θα θέσει όλα αυτά τα ζητήματα.