Για τον ατομικό αναλυτικό προγραμματισμό της ύλης στα σχολεία
Το παρακάτω κείμενο μοιράστηκε για χρήση όσον αφορά τον προγραμματισμό
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι ένα γενικό περίγραμμα που παίρνει σάρκα και οστά μέσα από τη ζωντανή σχέση καθηγητή-μαθητών. Κι έτσι πρέπει να παραμείνει.
Η υποχρέωση της υλοποίησης της ογκώδους ύλης του μέσα από τον αναλυτικό προγραμματισμό οδηγεί στην εντατικοποίηση, στην απλή παρουσίαση της ύλης, στο κυνηγητό της σελίδας. Μέσα σ’αυτά τα ασφυκτικά πλαίσια, ο στόχος του καθηγητή, αντί να είναι οι μαθησιακές ανάγκες των μαθητών, καταντά σε αγώνα δρόμου για να εκπληρώσει “το τι έχει καταθέσει”. Ο πολύτιμος χρόνος για επανάληψη, για κατανόηση και αφομοίωση θεμελιωδών σημείων της ύλης, για διατύπωση και απάντηση αποριών, για διόρθωση ασκήσεων και εργασιών, για επίλυση μαθησιακών προβλημάτων δεν υπάρχει. Ο έλεγχος του ρυθμού της ύλης αποκλείει οποιαδήποτε δημιουργική πρωτοβουλία του καθηγητή, η διδασκαλία τυποποιείται. Αν απ’ αυτόν το βομβαρδισμό τα παιδιά από τα εκατό “αρπάξουν” ένα ή δύο πράγματα, μεμονωμένα και χωρίς σύστημα, τότε το αποτέλεσμα δεν είναι η ανάπτυξη-μάθηση αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, η εκγύμναση σε κάποια δεξιότητα-τεχνική.
Ακόμα, ο προγραμματισμός, από τώρα, των τεστ και των διαγωνισμάτων αφαιρεί τη δυνατότητα του καθηγητή να ορίζει αυτός πότε είναι αναγκαία για τους μαθητές, έτσι ώστε να αποκρυσταλλωθούν σ’ αυτά και η πρόοδος αλλά και τα λάθη και οι αδυναμίες, για να μπορέσει μετά να κατευθύνει το μάθημα στη σωστή πορεία. Μέσα σ’αυτά τα πλαίσια, όπου διαλύονται οποιαδήποτε περιθώρια παιδαγωγικής-μαθησιακής παρέμβασης από τον καθηγητή, ο μαθητής αφήνεται να καλύψει μόνος του το κενό. Όμως ο μαθητής δεν ζει στο κενό, κι αν αυτό δεν καλύπτεται από την κοινωνική του θέση και την αντίστοιχη οικονομική δυνατότητα, τότε είτε φταίει αυτός ο ίδιος είτε ο καθηγητής του. Έτσι επικυρώνονται οι “άξιοι” κι όλοι οι άλλοι περιθωριοποιούνται.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο στόχος μας ως εκπαιδευτικοί; Να μπαίνουμε στην τάξη και να στηρίζουμε την πνευματική ανάπτυξη των μαθητών μας ανεξαρτήτως κοινωνικού στρώματος, ή να αναδειχθούν/επιλεγούν οι άξιοι μέσα από την εντατικοποίηση της ύλης, με αποτέλεσμα την κατηγοριοποίησή τους; Τα τελευταία χρόνια, τα γραπτά των Πανελληνίων είναι πολωμένα στα δύο άκρα.
Επομένως, ένα χαρτί είναι εύκολο να γραφτεί. Υπάρχουν και οι “πλούσιες” οδηγίες του βιβλίου του καθηγητή. Καλές οι θεωρητικές συμβουλές και οι παρατηρήσεις, αλλά για το ρυθμό, το περιεχόμενο και τον προγραμματισμό της διδασκαλίας τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο δικαιωματικά τον έχουν όσοι διδάσκουν και ξέρουν την τάξη με τις ανάγκες και τα προβλήματά της και κανένας άλλος.
Σεπτέμβρης 2008
Ένα μήνα μετά, κάποια σχόλια…
Για πρώτη φορά, φέτος, σύμφωνα με την υπουργική εγκύκλιο για τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου, ζητήθηκε από τους εκπαιδευτικούς να συντάξουν και να καταθέσουν ατομικό αναλυτικό προγραμματισμό ύλης στην αρχή της σχολικής χρονιάς.
Όταν τέθηκε το θέμα, γιατί έπρεπε να κατατεθεί ο προγραμματισμός μέχρι τις 11 Σεπτέμβρη, υπήρξαν διάφορες αντιδράσεις. Εκτός των φανατικών της κατάθεσης του προγραμματισμού, άλλοι έλεγαν ότι “γίνεται για τα μάτια του κόσμου”, άλλοι ότι “είναι κάτι το τυπικό και οι άσχετοι του υπουργείου δεν έχουν ιδέα για το τι γίνεται μέσα στην τάξη” και μεγάλο μέρος των συναδέλφων ανησύχησαν σοβαρά, γιατί θεώρησαν ότι έτσι αρχίζει η αξιολόγηση με τους σχολικούς συμβούλους ή ότι, κυνηγώντας την υλοποίηση της τεράστιας ύλης που προβλέπει το Αναλυτικό Πρόγραμμα, το μάθημα θα είναι ρηχό και επιφανειακό, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μη μαθαίνουν τίποτα. Ο καθένας μόνος του και απροετοίμαστος προβληματιζόταν για το τι θα κάνει.
Ενώ αυτή ήταν η κατάσταση πνευμάτων στα σχολεία, καμιά συλλογική διαδικασία (Γενικές Συνελεύσεις) συζήτησης και απόφασης δεν είχε προγραμματιστεί από την ΟΛΜΕ το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Παρόλο που στη Μετασυνεδριακή, τον Ιούνιο, ψηφίστηκε ψήφισμα από 40 προέδρους ΕΛΜΕ που καλούσε τους εκπαιδευτικούς να μην καταθέσουν τον προγραμματισμό, η ΟΛΜΕ, με νέα ανακοίνωσή της (3-09-08) –στην πρώτη της ανακοίνωση τον Ιούνιο έγραφε ότι είναι “θετικό βήμα” ο προγραμματισμός– καλεί “τους διευθυντές, τους συλλόγους διδασκόντων, τους σχολικούς συμβούλους και τον κάθε συνάδελφο” να μην καταγράψουν στα πρακτικά των συλλόγων διδασκόντων τα σχέδια του αναλυτικού προγραμματισμού. Επίσης καλεί η συγκέντρωση θεμάτων από τους σχολικούς συμβούλους να γίνεται κάτω από προϋποθέσεις, όπως η ομαδική συνάντηση πριν από τις εξετάσεις, με προσωπική ανωνυμία και “προαιρετικά και ελεύθερα”! Έτσι, αντί να διαμορφωθεί μια συλλογική στάση μέσα από συνελεύσεις και με κεντρική απόφαση, η ΟΛΜΕ μετακύλισε το ζήτημα στους συλλόγους και στον κάθε συνάδελφο ατομικά. Και, βέβαια, το θέμα δεν ήταν που θα κατατεθεί ο προγραμματισμός, αλλά αν θα κατατεθεί ή όχι. Να σημειωθεί ότι ήδη τότε συζητιόταν από τη διοίκηση να κατατεθεί σε ένα φάκελο στο σχολείο.
Απ’ όσο γνωρίζουμε, μόνο μία Γενική Συνέλευση 70 εκπαιδευτικών έγινε πανελλαδικά (ΕΛΜΕ Α. Λιοσίων – Ζεφυρίου – Φυλής) και αποφάσισε τη μη κατάθεση.
Σ’αυτό το φόντο, μεγάλο μέρος εκπαιδευτικών που προβληματίζονταν και αντιδρούσαν, αφέθηκε μόνο του και απροστάτευτο απέναντι στη διοίκηση. Από την επαφή μας με τα σχολεία, μάθαμε ότι υπήρξε ποικιλία αντιδράσεων. Άλλοι συνέταξαν προγραμματισμούς σε γενικές γραμμές, άλλοι αρνήθηκαν, αλλού σύλλογοι αποφάσισαν κ.λπ. Όσον αφορά τη γραμμή, “ο σύλλογος αποφασίζει”: Είναι δημοκρατικό η “πλειοψηφία” ενός διοικητικού οργάνου, που τα μέλη δεν είναι ισότιμα (διευθυντής, υποδιευθυντής) να επιβάλλει την άποψή της στη μειοψηφία;
Αργότερα, ήρθε συμπληρωματικό από το υπουργείο, που λύνοντας ένα πρακτικό πρόβλημα, δηλαδή να καταγραφούν στο πρακτικό άπειρες σελίδες σχεδίων έδινε την εντολή να συγκεντρωθούν όλοι οι προγραμματισμοί σε ένα φάκελο στο σχολείο, με ευθύνη του διευθυντή, που όμως να είναι στη διάθεση του σχολικού συμβούλου ανά πάσα στιγμή.
Ορισμένοι το χαιρέτισαν σαν τακτική νίκη της ΟΛΜΕ. Όμως, όταν ο σχολικός σύμβουλος αργότερα θα αρχίσει την αρχειοθέτηση, δηλαδή τη δημιουργία του ατομικού φακέλου του εκπαιδευτικού και θα ζητήσει αντίγραφα, αυτό είναι νίκη; Το ότι ανοίγει έτσι η πόρτα για να επεμβαίνουν στο ρυθμό και στο περιεχόμενο της διδασκαλίας παράγοντες άσχετοι με τη διδασκαλία στην τάξη (σχολικοί σύμβουλοι, διευθυντές), αυτό είναι νίκη;
Με τέτοιες νοοτροπίες, το μόνο που κατορθώνεται είναι να βυθίζεται ο κλάδος στη μιζέρια και τη διάλυση της συλλογικής συνείδησης. Τόσο σοβαρά θέματα, όπως η γενική κατεύθυνση που δίνεται στη μαθησιακή διαδικασία μέσα από τον ατομικό αναλυτικό προγραμματισμό και η αναγκαιότητα για στοιχειώδεις ανθρώπινες συνθήκες εργασίας με περιεχόμενο και ανθρώπινο ρυθμό, μόνο με συλλογικές διαδικασίες και συντεταγμένα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να διεκδικήσουμε.
Αφαλωνιάτης Θεόδωρος, 1ο ΓΕΛ Άνω Λιοσίων
Ψιμούλη Χρυσούλα, ΓΕΛ Ζεφυρίου
