ΔΙΚΤΥΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, τεύχος 4, Μάρτιος-Απρίλιος 2008

“Έξυπνο σχολείο”. Για χαζούς μας έχουν;

Οι εξαγγελίες του νέου υπουργού Παιδείας για το μοντέλο του “έξυπνου σχολείου” που σχεδιάζει μοιάζουν με ανέκδοτο στους εκπαιδευτικούς που γνωρίζουν την πραγματική κατάσταση στα δημόσια σχολεία και τα αναλυτικά προγράμματα. Πέρα από το γέλωτα, όμως, χρειάζεται μια πιο σοβαρή ανάλυση και μελέτη για το τι πραγματικά προωθεί πολύ “έξυπνα” το Υπουργείο Παιδείας με όχημα το μοντέλο αυτό. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον υπουργό (ομιλία του στην 1η ημερίδα Προϊσταμένων Γραφείων και Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, 28-01-2008), το σχέδιο περιλαμβάνει “τα σύγχρονα κτίρια, εννοούμε τους επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς, τους συνεργαζόμενους γονείς και τα βέλτιστα εποπτικά μέσα, είτε αφορά αυτό το βιβλίο είτε αφορά τα άλλα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας”. Ωραία ακούγονται αυτά, ειδικά όταν εξειδικεύονται: κτίρια με εναλλακτικές μορφές ενέργειας, βιοκλιματικά, σύγχρονα εποπτικά μέσα, νέες τεχνολογίες, επιμορφωμένοι εκπαιδευτικοί, σύγχρονες συνθήκες υγιεινής, μεγάλοι διαμορφωμένοι αύλειοι χώροι κ.ά.

Δούλεμα Νο 1: Περί υποδομών…

Πέρα από το γεγονός ότι τα “οικολογικά κτίρια” εξαγγέλλονται από μια κυβέρνηση που έχει πολύ λερωμένη τη φωλιά της στο ζήτημα του περιβάλλοντος (προσπάθεια αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγματος για τα δάση, ευλογία των καταπατήσεων, “μαύρο” καλοκαίρι του 2007, δημιουργία ρυπογόνων εργοστασίων της ΔΕΗ με το ξεπούλημα στους Γερμανούς κ.ά.), πρέπει να μας προβληματίσει ότι το βασικό όχημα κατασκευής των 1.233 νέων κτιρίων είναι τα ΣΔΙΤ, δηλαδή η Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα.

Μάλιστα, σύμφωνα με τον υπουργό, όλος ο προϋπολογισμός λειτουργεί σαν όχημα για τη δημιουργία έργων και υποδομών στο χώρο της παιδείας μέσω της μεθόδου ΣΔΙΤ και μέσω των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων. Δηλαδή, έργα που θα σπρώχνουν την παιδεία στο δρόμο της εμπορευματοποίησης και θα προσθέτουν χαράτσια στο λαό. Οι “συμβάσεις παραχώρησης” στο μεγάλο κατασκευαστικό κεφάλαιο σημαίνουν ότι το σχολείο θα λειτουργεί σαν τη Γέφυρα του Ρίου και την Αττική Οδό. Σημαίνει ξεπούλημα του δημόσιου ΟΣΚ και παραχώρηση όλων των δικαιωμάτων του στους ιδιώτες, εκτινάσσοντας το κόστος (γιατί το κράτος πληρώνει στο ιδιωτικό κεφάλαιο πολύ περισσότερα απ’ όσα θα του κόστιζε, αν έκαναν τη δουλειά οι κρατικοί οργανισμοί). Επιπλέον, τα κέρδη του ιδιωτικού κεφαλαίου δεν είναι μόνο η πολλαπλάσια αποπληρωμή που θα έχει από τον κρατικό κορβανά (π.χ. ο ΟΣΚ μετατρέπεται σε τράπεζα χρηματοδότησης-αποπληρωμής μεγαλοεργολάβων) αλλά και η εκμετάλλευση που θα κάνει χρησιμοποιώντας και εξαργυρώνοντας τα “δημιουργήματά” του (βιβλία, σχολεία κ.λπ.). Το ιδιωτικό κεφάλαιο θα κερδοφορεί διά βίου, εκμεταλλευόμενο δραστηριότητες του σχολείου. (Η περίπτωση της πρόσφατης συμφωνίας με τη Microsoft για τις χρήσεις λογισμικού και τα εποπτικά μέσα είναι χαρακτηριστική).

Εδώ πρέπει να μπει και ένα άλλο εύλογο ερώτημα. Πόσο μπορεί αυτό το σχέδιο-μοντέλο να λύσει την υπάρχουσα άθλια κατάσταση στις υλικοτεχνικές υποδομές, με τις ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, με τις τεράστιες ανισότητες ανά περιοχή; Αν δούμε σοβαρά την κατάσταση, μάλλον το υπουργείο προσπαθεί να “χρυσώσει το χάπι”. Ας μας πείσει για το διαφορετικό ο υπουργός, όταν αυτή τη στιγμή ξεπερνούν κατά πολύ τα 1.000 κενά –κι είμαστε ήδη στον πέμπτο μήνα του σχολικού έτους–, όταν πολλά σχολεία έχουν ακόμα ελλείψεις σε βιβλία, όταν υπάρχουν ακόμα πολλές διπλοβάρδιες, όταν στεγάζονται-στοιβάζονται πολλοί μαθητές σε αίθουσες-κοντέινερ, όταν ο προϋπολογισμός για τα σχολεία δεν φτάνει να καλύψει ούτε τα βασικά λειτουργικά έξοδα, όταν… όταν… Κατά τ’ άλλα, τα βιοκλιματικά κτίρια και τα σύγχρονα εποπτικά μέσα μάς μάραναν. Να το πούμε ξεκάθαρα πώς το αντιλαμβανόμαστε: Προωθείται, μέσω των ΣΔΙΤ και των ευρωπαϊκών κονδυλίων, το μεγάλο φαγοπότι για τους ιδιώτες, που εξυπηρετεί η κυβέρνηση εις βάρος του λαϊκού νοικοκυριού, σε μια εκπαίδευση πολλών ταχυτήτων. Από τη μία, βιοκλιματικά κτίρια –αν δεν τα φάνε κι αυτά– και, από την άλλη, σχολεία-τρώγλες.

Δούλεμα Νο 2: Περί στόχων και περιεχομένου…

Βέβαια, ο υπουργός έρχεται να συμπληρώσει το όραμά του με την απαραίτητη πλατφόρμα της “καινοτόμου” πολιτικής του, που είναι “Έλληνας πολίτης της Ευρώπης, Έλληνας πολίτης του κόσμου”. Και συνεχίζει: “Αυτή η πλατφόρμα, λοιπόν, ακουμπά πάνω σε 5 πυλώνες εφαρμοσμένων πολιτικών, οι οποίες είναι οι ακόλουθες: Είναι η ανθρωποκεντρική εκπαίδευση, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η πολυγλωσσία – γλωσσομάθεια – ελληνομάθεια – ελληνοφωνία, η ψηφιακή σύγκλιση και η σύνδεση της παιδείας με τον πολιτισμό και τον αθλητισμό”.

Για ποια ανθρωποκεντρική εκπαίδευση μιλάμε, όταν εντείνεται η μαθητική διαρροή, ειδικά στις φτωχιές και υποβαθμισμένες περιοχές; Δηλαδή, μέχρι τώρα ή πριν από 20 χρόνια δεν είχαμε ανθρωποκεντρική εκπαίδευση; Για ποιον –υποτίθεται, πάντα– ότι ήταν η εκπαίδευση; Παίζουμε με τις λέξεις κ. υπουργέ; Όταν δεν υπάρχει καμία σοβαρή πολιτική για τα παιδιά των μεταναστών και την ομαλή ένταξή τους στο σχολείο; Είναι πρόσφατο το παράδειγμα της δασκάλας-διευθύντριας από το 132ο Δημοτικό της Γράβας, που απομακρύνθηκε από τη θέση της και μαζί μ’ αυτή και το πραγματικά ουσιαστικό πρόγραμμα που είχε δημιουργήσει με το μεράκι και το φιλότιμο των συναδέλφων της για τους μετανάστες μαθητές.

Για ποια πολυγλωσσία – γλωσσομάθεια – ελληνομάθεια – ελληνοφωνία κ.λπ. μιλάμε, όταν τα αναλυτικά προγράμματα οδηγούν στην αμάθεια και τη στείρα γνώση-πληροφορία, στην παπαγαλία και την ανικανότητα κριτικής σκέψης; Ειδικά για το θέμα της Γλώσσας και της γνώσης στοιχειωδών ελληνικών, έχει να κάνει κάποιον απολογισμό ο νέος υπουργός; Έχει ακούσει περί λειτουργικού αναλφαβητισμού, για παιδιά που περνούν σε ένα ΑΕΙ, που ξέρουν να σερφάρουν στο Internet, να κάνουν project, αλλά δεν μπορούν να γράψουν, δεν μπορούν να σκεφτούν, να συνδέσουν αίτιο και αποτέλεσμα κ.ο.κ.; Γι’ αυτά το “έξυπνο σχολείο” δεν έχει να πει και πολλά, πέρα από γενικόλογα συνθήματα του στυλ “κάνουμε απ’ όλα και συμφέρουμε”! Πολλοί εκπαιδευτικοί μιλάνε για το σχολείο της αμάθειας και αναφέρουν δύο βασικές πληγές: τις εξετάσεις και την πολλή και δύσκολη ύλη. Και η απάντηση του υπουργού είναι η πολυγλωσσία; Αλήθεια, πόσες γλώσσες μπορεί να μάθει ένας μαθητής; Να βάλουμε κι άλλη ύλη;

Για ποια ακριβώς σύνδεση της παιδείας με τον πολιτισμό και τον αθλητισμό μιλάμε; Υπάρχει κάποιο σχέδιο για την προώθηση του λαϊκού αθλητισμού και της λαϊκής τέχνης, ή μιλάμε για τον αθλητισμό-πρότυπο του ανταγωνισμού και της ντόπας (βλέπε ολυμπιακό ιδεώδες); Αναπαράγει το σχολείο καμία κουλτούρα στα παιδιά, ανταγωνιστική της περιρρέουσας ατμόσφαιρας των πολιτιστικών σκουπιδιών; Υπάρχει, αλήθεια, χρόνος στους μαθητές, είτε μέσα είτε έξω από αυτό το εξαντλητικό, ψυχοφθόρο και ανταγωνιστικό εξετασιοκεντρικό σχολείο, να ασχοληθούν με οτιδήποτε;

Η ψηφιακή σύγκλιση είναι το κερασάκι της νέας εποχής. Ακούγεται ωραία το “γρήγορο Διαδίκτυο”, “υπολογιστής σε κάθε μαθητή”, η τηλεκπαίδευση κ.λπ. Την ίδια στιγμή, βέβαια, το υπουργείο δεν αναγνωρίζει καν τις δεξιότητες στη χρήση Η/Υ που είδη παρέχονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά ουσιαστικά σπρώχνει τους μαθητές σε πιστοποιήσεις σε ιδιωτικά κέντρα (ECDL). Την ίδια στιγμή, σε πολλά εργαστήρια Πληροφορικής δουλεύουν οι μισοί υπολογιστές, ενώ πρόσφατα διαλύθηκαν οι τεχνικές υπηρεσίες των διευθύνσεων εκπαίδευσης (ΠΛΗΝΕΤ) για να δοθούν τα εργαστήρια σε ιδιώτες. Και όταν, μάλιστα, οι νέες εξαγγελίες γίνονται τις μέρες που βρίσκεται εδώ και ο Bill Gates, κάτι βρωμάει… Και η ουσία είναι, πέρα από το επικοινωνιακό παιχνίδι, να προσδεθεί και η Ελλάδα στις ψηφιακά εξαρτημένες χώρες από την πολυεθνική-γίγαντα Microsoft. Το είπε, εξάλλου, και ο υπουργός μας, θαυμάζοντας την πολυεθνική: “Το ’χουν ρίξει στα εκπαιδευτικά προγράμματα”. Για τα δεκάδες ερωτήματα που δημιουργεί η σχέση εκπαίδευσης και πληροφορικής δεν είπε κουβέντα. Πώς χρήση του Υ/Η; Γιατί χρήση; Από ποια ηλικία; Με ποια εκπαίδευση; Γιατί η κοινωνία της πληροφορίας μετατρέπεται σε κοινωνία της αμορφωσιάς; Όλα αυτά είναι τρίχες γι’ αυτούς…

Το θέμα δεν αφορά απλώς το γεγονός ότι ο υπουργός εξαγγέλλει ένα σχέδιο μέχρι το 2012, για να γίνει μεγάλο φαγοπότι από το κατασκευαστικό κεφάλαιο και από εταιρίες πληροφορικής, και πρώτα και κύρια από τη Microsoft. Το ερώτημα είναι πού κατευθύνεται το σχολείο. Και μαζί μ’ αυτό και οι μαθητές που βγάζει. Τι σχολεία θα έχουμε στο Πέραμα και στην ορεινή Θράκη; Σίγουρα θα είναι βιοκλιματικά (συχνά μπάζουν τα τζάμια), σχολεία δεν θα είναι όμως. Πώς απαντάμε στον επεκτεινόμενο και εντεινόμενο λειτουργικό αναλφαβητισμό; Αν στα σχέδια του υπουργού για “ψηφιακή σύγκλιση” είναι η υιοθέτηση της λεγόμενης “διά βίου διαδικτυακής μάθησης”, αντί της μάθησης γλώσσας, εννοιών στα βασικά μαθήματα και αντίστοιχης πρακτικής δραστηριότητας (και γι’ αυτά ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να αντικατασταθεί από το Internet), τότε ανησυχούμε. Γιατί, αν είναι έτσι, ο υπουργός έκανε εξαγγελίες για το “έξυπνο σχολείο” προωθώντας ταυτόχρονα το χαζό μαθητή, το χαζό νέο άνθρωπο, που είναι σίγουρα ακίνδυνος για το σύστημα…

Χριστόφορος Σφακιανάκης
καθηγητής Πληροφορικής, Ιεράπετρα