"Εγώ είμαι το Θείο Βρέφος"
Το 2006 στο Θέατρο του Νέου Κόσμου είχε ανέβει μια παράσταση με τίτλο "Εγώ Είμαι το Θείο Βρέφος". Ο κεντρικός της ήρωας, ο Αντώνης, γεννημένος στη Βηθλεέμ σε φάτνη κοντινή με αυτή του Ιησού, προσπαθούσε να πείσει ότι από λάθος δεν αναγνωρίστηκε ο ίδιος ως ο υιός του θεού, αλλά ο Ιησούς.
Με τέτοια υπόθεση, και με μια αφίσα που κρίθηκε πολύ προκλητική, δεν ήταν ίσως παράξενο –μια και στην Ελλάδα ζούμε– που το θέατρο γρήγορα περικυκλώθηκε από μαινόμενους ορθόδοξους χριστιανούς που θεωρούσαν ότι προσβάλλεται η θρησκεία τους. "Καρκίνο να πάθετε! Να ψοφήσετε! Θα σας βιάσουμε! Θα σας λιθοβολήσουμε! Θα σας κάψουμε ζωντανούς!" ήταν μερικά από τα ωραία πράγματα που ακούστηκαν από τους συγκεντρωμένους πιστούς εναντίον συντελεστών και θεατών. Ο συγγραφέας και σκηνοθέτης της παράστασης, ο Γιάννης Καλαβριανός, κάλεσε τους μαινόμενους συγκεντρωμένους να την παρακολουθήσουν και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους? φυσικά η πρόταση αγνοήθηκε, οι υπεύθυνοι του θεάτρου αναγκάστηκαν να κλείσουν τις πόρτες για να προστατευτούν οι ίδιοι και οι θεατές, και για να μπορέσουν να φύγουν από το θέατρο επιστρατεύτηκε η αστυνομία. Ενδεικτικό του κλίματος που δημιουργήθηκε ήταν ότι όταν ο σκηνοθέτης αναζήτησε νέα θεατρική στέγη για την παράσταση την επόμενη σεζόν, συνάντησε κλειστές πόρτες.
Η υπόθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια, με τους συντελεστές να αντιμετωπίζουν την κατηγορία της κακόβουλης καθύβρισης του Ιησού Χριστού, ιδρυτή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κατηγορία από την οποία (ευτυχώς) απαλλάχθηκαν λίγες μέρες πριν (14/1).
Φυσικά αυτή δεν είναι η πρώτη, ούτε η τελευταία φορά που καλλιτέχνες βρίσκουν μπροστά τους… προσβεβλημένους πιστούς. Αντιθέτως, πρόκειται για μάλλον συνηθισμένο περιστατικό στη χώρα μας, κι αυτό είναι το χειρότερο: δεν έχει κανείς να κάνει "απλώς" με μια ομάδα γραφικών φανατικών, αλλά με ένα ολόκληρο σύστημα αντιλήψεων που τροφοδοτείται διαρκώς και καταφέρνει να επιβιώσει με άνεση σε ένα κράτος που είναι ακόμα σφιχτά εναγκαλισμένο με τη θρησκεία. Και για να γίνουν ακόμα πιο κωμικοτραγικά τα πράγματα, βρέθηκαν οι συντελεστές να δικάζονται ότι προσβάλλουν τα θεία σε μία χρονική περίοδο που το σκάνδαλο του Βατοπεδίου δεν έχει βουλιάξει ακόμα εντελώς στη λήθη. Υπάρχει ένα παράδοξο εδώ: κατηγορείται μια θεατρική παράσταση για κακόβουλη καθύβριση, την ώρα που τη μεγαλύτερη ζημιά στην εκκλησία την κάνουν οι ίδιοι οι άνθρωποί της. Αυτό, όμως, οι φανατικοί δεν θα το αποδεχτούν φυσικά ποτέ.
Και αναρωτιέται κανείς: ο Βασίλης Αλεξάκης, που –σε μια εξαιρετική χρονική συγκυρία, λίγο πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο του Βατοπεδίου– κατέγραφε την –τεκμηριωμένη και αυστηρή– κριτική του για το Άγιο Όρος στο μυθιστόρημα μ.Χ., που εδώ και ένα χρόνο κατατάσσεται σταθερά στα ευπώλητα μυθιστορήματα, πώς τη γλίτωσε τη μήνυση; Ή μήπως τώρα βάζουμε ιδέες σε μερικούς;
Τον Ιούλιο του 2007, με αφορμή την απαγόρευση ενός εικαστικού έργου της Εύας Στεφανή από την Art Athina γράφαμε ("Αριστερά!", φύλλο 222, 6/7/2007):
Ο χώρος της τέχνης έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις σαν "εύκολος" στόχος, προκειμένου να παγιωθούν πρακτικές λογοκρισίας, και γενικότερα για την επιβολή μίας ιδεολογικής τρομοκρατίας κι ελέγχου του τι είναι κοινωνικά αποδεκτό και τι όχι. Ο ρηγκανισμός τη δεκαετία του ‘80, που έστρωσε το δρόμο για την κυριαρχία της κουλτούρας του τηλε-ευαγγελικού πουριτανισμού στις ΗΠΑ, αποτελεί ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα. Η εισαγωγή του κυνικού οικονομικού νεοφιλελευθερισμού συνοδεύτηκε από καμπάνιες διαβάθμισης κι ελέγχου των ορίων και των προϊόντων καλλιτεχνικής έκφρασης από πλευράς των αμερικάνικων αρχών στο όνομα της "σιωπηλής πλειοψηφίας". Μήπως τα χρωματιστά σύμβολα καταλληλότητας πριν από κάθε εκπομπή σάς λένε κάτι;
Πόσο απέχει μία Ελλάδα όπου οι "αγανακτισμένοι πολίτες" παίρνουν την τέχνη στα χέρια τους, με την κάλυψη κράτους και κυβερνήσεων, κι επιβάλλουν έναν πολιτισμό που "θίγεται η αιδώς του", όταν καυτηριάζεται η υποκρισία του, ενώ από την άλλη περηφανεύεται για την ανωτερότητά του ωρυόμενος πως "είναι βαριά η… του τσολιά" στην ανώτατη στιγμή μεταμοντέρνας εθνικής παλιγγενεσίας; Σε μία Ελλάδα όπου η κριτική τέχνη απαγορεύεται και αντικαθίσταται από τα βίντεο των βασανιστών της ΕΛΑΣ;
Η εγγενής σχιζοφρένεια του καπιταλιστικού συστήματος ανάμεσα στον ιδεολογικό-κοινωνικό του συντηρητισμό και την υπεράνω ηθικών αρχών άπληστη όρεξή του για κέρδος, ωστόσο, δημιουργεί εντάσεις, που η αρτηριοσκλήρωση μιας εκσυγχρονισμένης ελληνορθοδοξίας δεν μπορεί να ανεχτεί, βάζοντας εμπόδιο στο ίδιο το "όραμα" εξευρωπαϊσμού κι εξευγενισμού του ελληνικού αστισμού. Οι ΗΠΑ π.χ. ανέχονται και προωθούν ταινίες όπως το Shortbus, αμερικάνικη ανεξάρτητη παραγωγή που παίχτηκε φέτος και στη χώρα μας και διέφυγε ευτυχώς της χολής των "προστατών του καλού γούστου και των ελληνορθόδοξων αρχών" (ίσως λόγω του ραγιαδισμού τους), όπου τρεις άντρες πρωταγωνιστές έκαναν σεξ τραγουδώντας τον αμερικάνικο ύμνο. Ή ακόμη και το Ισραήλ όχι μόνο δεν απαγορεύει αλλά βραβεύει την πρόσφατα προβαλλόμενη και στην Ελλάδα ισραηλινή ταινία Bubble, που αναφέρεται στον έρωτα ενός Ισραηλινού κι ενός Παλαιστίνιου.
Μαρία Ξυλούρη
Το… άθεο λεωφορείο
Και ενώ στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά τα όμορφα, μια καμπάνια με τίτλο Atheist Bus που ξεκίνησε πριν από κάποιους μήνες στη Μεγάλη Βρετανία φαίνεται να βρίσκει μιμητές και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι εμπνευστές της καμπάνιας είχαν την ιδέα, όταν είδαν διαφημίσεις μιας εκκλησίας σε ένα λεωφορείο, να βάλουν κι αυτοί το δικό τους μήνυμα, προβάλλοντας την πιθανότητα να μην υπάρχει, τελικά, θεός. Ξεκίνησαν μια κινητοποίηση συλλογής χρημάτων με σκοπό να προβάλλουν το μήνυμα σε κάποια λεωφορεία για λίγες μέρες? ο οικονομικός στόχος όμως που είχαν θέσει γρήγορα ξεπεράστηκε καθώς η ανταπόκριση ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτή που υπολόγιζαν, και έτσι η καμπάνια συνεχίζεται εδώ και μήνες και εξαπλώνεται διαρκώς, πυροδοτώντας το δημόσιο διάλογο.
Το βασικό σύνθημα της καμπάνιας Atheist Bus είναι "Κατά πάσα πιθανότητα, δεν υπάρχει Θεός? τώρα σταματήστε να ανησυχείτε και απολαύστε τη ζωή σας". Φαντάζεστε τι έχει να γίνει αν κυκλοφορήσει κάποιο τρόλεϊ ή λεωφορείο με αντίστοιχο μήνυμα στη χώρα μας; Και φυσικά, το πρόβλημα δεν θα είναι οι άνθρωποι που πιστεύουν στο θεό –κάτι που είναι δικαίωμά τους– αλλά αυτοί που δεν πιστεύουν στο δικαίωμα των γύρω τους να μην πιστεύουν στο θεό, και μάλιστα τον δικό τους.
*Πληροφορίες και φωτογραφίες από την καμπάνια μπορείτε να δείτε στο: http://www.atheistcampaign.org