ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Α.ΓΚΡΑΜΣΙ, της Χ.Μπάρτσα

Bιογραφικά στοιχεία για τον Αντόνιο Γκράμσι

της Χριστίνας Μπάρτσα

Ο Γκράμσι γεννήθηκε στη Σαρδηνία το 1891, όπου έζησε μέχρι τα είκοσί του. Η καταγωγή και οι εμπειρίες του συγκεντρώνουν την ευαισθησία του προς τον εγκαταλελειμμένο ιταλικό νότο, κατά συνέπεια και στο αγροτικό ζήτημα. Απομονωμένη από την ηπειρωτική Ιταλία, με μια ιδιαίτερη διάλεκτο, η Σαρδηνία δεν είναι απλώς μια περιοχή του ιταλικού νότου, διαπερνιέται από ένα έντονο διαχωριστικό πνεύμα και μια καχυποψία για ό,τι προέρχεται από την ιταλική χερσόνησο.

Από τα παιδικά του χρόνια ο Γκράμσι θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα υγείας που θα τον βασανίζουν σε όλη του τη ζωή. Η σπονδυλική του στήλη είναι παραμορφωμένη, οι πονοκέφαλοι και οι ζαλάδες δεν θα τον εγκαταλείψουν σχεδόν ποτέ. Θα προστε-θούν φυματίωση, υπέρταση, κυναγχικές κρίσεις και προσπάθεια για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα, που θα τον επηρεάσουν σημαντικά.

Από νωρίς ο Γκράμσι δείχνει ιδιαίτερη κλίση και ενδιαφέρον για την ιστορία και την κουλτούρα. Καταβροχθίζει μια σειρά περιοδικά και έντυπα. Είναι, ωστόσο, αναγκασμένος να δουλέψει, ακόμη και να διακόψει το σχολείο για κάποια χρόνια μέχρι να πάρει το απολυτήριο. Με πολλές δυσκολίες παίρνει μια μικρή υποτροφία και γράφεται στη Σχολή Φιλολογίας του Τορίνο. Μελετάει Γλωσσολογία και ενδιαφέρεται ειδικά για τη σαρδηνική διάλεκτο. Παρακολουθεί σε-μινάρια Ιταλικής Λογοτεχνίας, δικαίου και Θεωρητικής Φιλοσοφίας. Συνεργάζεται με διάφορα έντυπα, γράφοντας και καθιερώνοντας ένα εντελώς προσωπικό στυλ, ενώ παράλληλα ασχολείται με τη θεατρική κριτική. Η κατάρτισή του είναι ένα στοιχείο που θα καθορίσει την ιδιαιτερότητά του. Εξελίσσεται σε βαθύ γνώστη της ιταλικής κουλτούρας και παράδοσης. Μέχρι το 1918, δεν εγκαταλείπει την ιδέα να πάρει πτυχίο, αν και η ζωή του έχει πάρει άλλη κατεύθυνση.

Στις σοσιαλιστικές ιδέες έχει ήδη μυηθεί από τον αδελφό του, που είχε σχέσεις με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, αλλά είναι ο ερχομός του στο Τορίνο που συνοδεύεται από τις πρώτες επαφές με τους σοσιαλιστικούς κύκλους. Δεν πρόκειται για μια οποιαδήποτε πόλη. Είναι η καρδιά της βιομηχανικής Ιταλίας, μια μεγάλη εργατούπολη που σφύζει από ζωή και αγώνα. Αλλά και το Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν είναι σαν τα άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν παίρνει το μέρος της αστικής τάξης. Ο Γκράμσι το 1913 γίνεται μέλος του ΣΚΙ και το 1915 συνεργάζεται με το Il Grido del Popolo και μπαίνει στη συνταχτική επιτροπή του τορινέζικου Avanti!.

Η επανάσταση του Οχτώβρη και η επαφή με το άγνωστο τότε έργο του Λένιν παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του Γκράμσι. Οι κλίμακες του εφικτού, οι κλίμακες του σύγχρονου κόσμου τροποποιούνται. Το νικηφόρο προλεταριάτο και η σοβιετική εξουσία ανοίγουν έναν καινούριο δρόμο. Το κύμα της επανάστασης απλώνεται και στην Ιταλία. Μαζί με άλλους συντρόφους στο Τορίνο (Τολιάτι, Τερατσίνι, Τάσκα κ.λπ.) ο Γκράμσι εκδίδει το εβδομαδιαίο «Όρντινε Νουόβο», μια εφημερίδα που ασκεί σημαντική επιρροή στο εργατικό κίνημα της πόλης. Η υπόθεση των εργοστασιακών συμβουλίων σαν μορφή εργατικής εξουσίας είναι ο κεντρικός πυρήνας του «Όρντινε Νουόβο». Μέσα από την εμπειρία του εργατικού κινήματος του Τορίνο και των μεγαλειώδικων αγώνων του, με τις επιτυχίες του και τις αποτυχίες του, ο Γκράμσι ωριμάζει πολιτικά.

Η ίδρυση του ΚΚ Ιταλίας, το 1921 με το συνέδριο του Λιβόρνο, είναι η φυσιολογική κατάληξη μιας χρόνιας αντιπαράθεσης μέσα στα πλαίσια του ΣΚΙ με τα ρεφορμιστικά στοιχεία. Σημείο ρήξης αποτέλεσε η αποδοχή ή μη των 21 σημείων που έβαζε η III Διεθνής. Φυσιολογική κατάληξη, αλλά όχι ώριμος καρπός μιας πολιτικής και ιδεολογικής ωρίμανσης. Το νέο κόμμα συσπειρώνει μια μειοψηφία του παλιού, και στο εσωτερικό του κυριαρχεί η φυσιογνωμία του Αμαντέο Μπορντίγκα. Οι σχέσεις του νεαρού κόμματος με τη Διεθνή δεν είναι εύκολες εξαιτίας της άρνησής του να αποδεχτεί την ταχτική του ενιαίου μετώπου και να οδηγηθεί σε μια ενοποίηση με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από το οποίο μόλις έχει αποσπαστεί.

Το 1922, ο Γκράμσι ταξιδεύει στη Μόσχα ως αντιπρόσωπος του ΚΚΙ στην Εκτελεστική Επιτροπή της Διεθνούς. Παίρνει μέρος στο 4ο Συνέδριό της. Στα δύο χρόνια που θα λείψει από την Ιταλία, αποχτά μια σημαντική εμπειρία και αρχίζει σιγά σιγά να διαμορφώνει ένα συνολικότερο σχέδιο δράσης για το ΚΚΙ, σε αντιπαράθεση με τις αντιλήψεις του Μπορντίγκα. Κατά τον Γκράμσι, για να γίνει αυτό, χρειάζεται μια περίοδος προετοιμασίας. Στις εκλογές του 1924 εκλέγεται βουλευτής και επιστρέφει στην Ιταλία. Αναλαμβάνει Γενικός Γραμματέας του κόμματος, και μέσα στα δύο χρόνια που καθοδηγεί το κόμμα, έρχονται πολλές επιτυχίες στο πολιτικό και μαζικό επίπεδο. Στις τοτινές συνθήκες, όπου ο φασισμός άρχισε να εδραιώνει την κυριαρχία του, ο Γκράμσι επεξεργάζεται μια νέα ταχτική και στρατηγική. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο πρόβλημα του νότου, επεξεργάζεται συνθήματα και θέσεις που να σχετίζονται με την ταχτική του κόμματος για εκείνη την περίοδο, οργανώνει όσο είναι δυνατό μια πλατιά ιδεολογική συγκρότηση. Όλη αυτή η προσπάθεια κορυφώνεται με το συνέδριο της Λυόν το 1926.

Ωστόσο, την ίδια χρονιά, οι φασιστικές αρχές συλλαμβάνουν τον Γκράμσι. Δικάζεται μαζί με άλλους συντρόφους του και καταδικάζεται σε κάθειρξη είκοσι χρόνων. Μόλις το Γενάρη του 1929, του δίνεται η άδεια να προμηθευτεί έντυπα και γραφική ύλη. Αρχίζει το γράψιμο των «τετραδίων της φυλακής» στο Τούρι, κοντά στο Μπάρι. Διαβάζει πολύ και, όποτε το επιτρέπει η υγεία του, γράφει. Σταματά να γράφει το 1935, καταβεβλημένος και εξουθενωμένος από τις απαίσιες συνθήκες κράτησής του και τη χειροτέρευση της υγείας του. Πεθαίνει στις 27 Απρίλη 1937, μόλις έχει αποφυλακιστεί.