Βαλκάνια της κρίσης και των ανακατατάξεων, του Χρίστου Καραμάνου

Η κρίση, το ψαλίδισμα της ηγεμονίας του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και η έλλειψη κονδυλίων από πλευράς Ευρωπαίων για την οικονομική ενσωμάτωση των Βαλκανίων στην ΕΕ οδηγούν τα Βαλκάνια σε μια περίοδο υπόγειων διεργασιών. Αυτές δεν έχουν το χαρακτηριστικό του μεγάλου γεγονότος, όπως π.χ. η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, που πριν ενάμισι χρόνο διακηρύχθηκε εν μέσω έντονων αντιπαραθέσεων, για να παραμείνει επί του παρόντος “στον αέρα”. Παρ’ όλα αυτά, οι τρέχουσες εξελίξεις και οι υπόγειες διεργασίες διατηρούν τη σημασία τους, ιδιαίτερα για τη χώρα μας, που βρίσκεται μπλεγμένη σε σειρά αντιθέσεις και ανταγωνισμούς στην περιοχή.

Η αμερικάνικη πολιτική παραμένει σταθερά προσανατολισμένη α) στην αναβάθμιση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην περιοχή μετά την ένταξη χωρών της περιοχής (Αλβανία, Κροατία) και με την αναβάθμιση των ΝΑΤΟϊκών βάσεων – ανάμεσά τους και η μεγαλύτερη βάση στον κόσμο, η Μπόνστιλ στο Κόσοβο, β) στην αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας σαν περιφερειακής δύναμης, γ) στον έλεγχο των ενεργειακών δρόμων και στον περιορισμό της ρωσικής διείσδυσης που συνδέεται ευθέως με την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης, δ) στην ύπαρξη και τη στήριξη των προτεκτοράτων της περιοχής (Κόσοβο, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ), ε) στη συντήρηση (για να πυροδοτηθούν αργότερα και ανάλογα με τις ανάγκες) των μειονοτικών και εθνοτικών ζητημάτων.

Από τους Ευρωπαίους συντηρείται η πολιτική της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, ακόμη και της Σερβίας, ενώ Βουλγαρία και Ρουμανία είναι ήδη μέλη της ΕΕ. Όμως η δυναμική των Ευρωπαίων είναι περιορισμένη, ειδικά σε σύγκριση με τη δεκαετία του ’90, λόγω της ολοένα μεγαλύτερης οικονομικής στενότητας. Αντίθετα, σημαντικά αναβαθμισμένος σε σχέση με το παρελθόν παραμένει ο ρόλος του ρωσικού παράγοντα, με μοχλό τους ενεργειακούς αγωγούς, παρά το ότι και αυτός αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα από την κρίση.

Με βάση τα προηγούμενα, ας περιοριστούμε στις πιο καίριες επισημάνσεις:

Η πιο σημαντική ίσως είναι ότι σε όλα τα Βαλκάνια επικρατεί μια κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Το έδειξαν αυτό όλες οι πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις. Από την αποχή στην Ελλάδα μέχρι την τιμωρία κάθε κυβέρνησης που είναι το μόνιμο συμπέρασμα των εκλογών στη Βουλγαρία, ίσως την πιο αντιφατική χώρα της Ευρώπης – με τη μεγαλύτερη διαφθορά, με την απουσία πολιτικής Αριστεράς αλλά και με τη λαϊκή έκρηξη μέσα στην κρίση, το Γενάρη. Συχνά, επίσης, δρομολογούνται “περίεργα” κυβερνητικά σχήματα, που βρίσκονται στη ρότα του “Μεγάλου Συνασπισμού”, από το συνασπισμό Δημοκρατικών-Σοσιαλιστών, που κυβερνά τη Σερβία, μέχρι την υπό διαμόρφωση κυβέρνηση Μπερίσα και Σοσιαλιστών στην Αλβανία.

Ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα αποτελεί ο αναβαθμισμένος ρόλος της Τουρκίας. Επικυρώθηκε με την επίσκεψη Ομπάμα τον Απρίλιο. Επιβεβαιώνεται με τους νέους αγωγούς. Η Τουρκία επεκτείνεται στη βαλκανική ενδοχώρα, όπου ο κεντρικής σημασίας οδικός άξονας, που συνδέει Αλβανία και Κόσοβο, αναλαμβάνεται από την κοινοπραξία της Αμερικανικής Bechtel και της τουρκικής Enka. Εξέλιξη που σχετίζεται και με την ενδυνάμωση του αλβανικού εθνικισμού, το σχέδιο της Μεγάλης Αλβανίας (με επιπλέον βλέψεις στην ΠΓΔΜ και την Ήπειρο), πάντα υπό την μπαγκέτα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, πάντα με τις πλάτες των ΗΠΑ, αντιμετωπίζει με υπεροψία την αμφισβήτηση από το γαλλογερμανικό άξονα της ευρωπαϊκής της πορείας, ενώ πιέζει για επίλυση του Κυπριακού σε ένα πλαίσιο πολύ χειρότερο από αυτό που προέβλεπε το σχέδιο Ανάν.

Παράλληλα εντείνονται οι πιέσεις προς την Ελλάδα από τις ΗΠΑ να δεχθεί τη διπλή ονομασία της ΠΓΔΜ. Δηλαδή, σύνθετη ονομασία στις διμερείς σχέσεις και σκέτο “Δημοκρατία της Μακεδονίας” στις σχέσεις της ΠΓΔΜ με οποιοδήποτε άλλο κράτο-μέλος. Πρόκειται για “λύση” που συντηρεί την αλυτρωτική προπαγάνδα και τις διεκδικήσεις της ΠΓΔΜ, που με τη στήριξη –αν, όταν και όποτε απαιτηθεί– των ΗΠΑ μπορεί να προκαλέσουν σε επόμενη φάση ζήτημα σε σχέση με την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αστισμός της Ελλάδας συζητά αυτή τη φόρμουλα – ο Νίμιτς συναντήθηκε σε θετικό κλίμα με Ντ. Μπακογιάννη και Γ. Παπανδρέου. Κι αυτό δεν δείχνει παρά τη δύσκολη και υποβαθμιζόμενη θέση στην οποία βρίσκεται ο αστισμός της Ελλάδας. Η κρίση οδηγεί σε πιο κλασσικούς προσανατολισμούς και πειθάρχηση στις ΗΠΑ, μετά από τα πολυδιαφημισμένα “βέτο” στο Βουκουρέστι και τα “ανοίγματα προς τη Μόσχα” για τους αγωγούς.

Την ίδια στιγμή, ο Γ. Παπανδρέου, ως επικεφαλής της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, παίζει για μια ακόμη φορά το παιχνίδι των Αμερικάνων. Αφού ο σύμβουλός του Άλεξ Ρόντος έπαιξε κεντρικό ρόλο για τη διάλυση της Σερβίας, τώρα ο ίδιος παίζει ενεργό ρόλο ώστε οι αναδυόμενες αστικές τάξεις της περιοχής να αποκτήσουν φιλοαμερικάνικο προσανατολισμό. Παρενέβη, λοιπόν, πριν ένα χρόνο, στις εκλογές στη Σερβία υποστηρίζοντας το Δημοκρατικό Κόμμα, ενώ πρόσφατα οργάνωσε μια σύνοδο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Μαυροβούνιο. Περιμένουν, με τέτοιες υπηρεσίες προς τους Αμερικάνους, να αποκτήσουν την εύνοιά τους, αλλά αντίθετα εισπράττουν διπλή ονομασία στο ζήτημα της ΠΓΔΜ. Η ξεφτίλα στο τετράγωνο, δηλαδή.

Απέναντι σ’ αυτή την κυριαρχούσα πρακτική, η αναζήτηση δρόμων αντιμπεριαλιστικής αλληλεγγύης και συνεργασίας των λαών είναι η μόνη θετική διέξοδος από την κρίση.

Χρίστος Καραμάνος