Για τα 90 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση

Τοποθέτηση της ΚΟΕ

Εισαγωγή

Συμπληρώνονται στις 7 Νοεμβρίου 90 χρόνια από την Οχτωβριανή Επανάσταση. Για όλους τους κομμουνιστές η επέτειος αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και η ΚΟΕ έχει αποφασίσει από το 2^ο συνέδριό της να οργανώσει μια πλατιά καμπάνια προβολής της επετείου αυτής μέσα στο Νοέμβριο. Παράλληλα οργάνωσε για το σκοπό αυτό την καλοκαιρινή σχολή με κεντρικό ζήτημα την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Ενδιαφερόμαστε να αναδείξουμε δύο σημαντικές πλευρές σχετικά με την Οκτωβριανή Επανάσταση και όχι όλες ή τα πάντα που σχετίζονται με αυτήν.

Πρώτο, μας ενδιαφέρει να κατοχυρωθεί η έννοια της Επανάστασης μέσα στις ταξικές κοινωνίες και η κοσμοϊστορική σημασία που έχει η Οχτωβριανή Επανάσταση.

Δεύτερο μας ενδιαφέρει να συνδέσουμε την Επανάσταση με τις σύγχρονες συνθήκες και να αναδείξουμε την επικαιρότητα και την αναγκαιότητα του κομμουνισμού σαν μοναδικής θετικής υπέρβασης του γενοκτονικού καπιταλισμού/ιμπεριαλισμού.

Ο συνδυασμός της πρώτης και της δεύτερης πλευράς προσδίδει σήμερα μια ειδική φυσιογνωμία στην ΚΟΕ, αναδεικνύει την ταυτότητά της και όλη η τοποθέτηση γίνεται από την πλευρά των πολιτικών ιδεολογικών και οργανωτικών χαρακτηριστικών της κομμουνιστικής αριστεράς. Δεν έχουμε μια τυπική επετειακή υπενθύμιση ή μια νοσταλγική διάθεση απέναντι σε περασμένα μεγαλεία, αντίθετα, οφείλουμε να γνωρίζουμε τα πιο κομβικά ζητήματα που σχετίζονται με το σπουδαιότερο εγχείρημα του προλεταριακού επαναστατικού κινήματος και, φυσικά, να μπορούμε να οριστούμε με βάση τις σύγχρονες αντιθέσεις και τα καθήκοντα που απορρέουν από αυτές.

Επομένως δεν θα αναφερθούμε διεξοδικά σε όλες τις πλευρές. Για παράδειγμα δεν θα αναφερθούμε στο πολύ σημαντικό ζήτημα του γιατί «χάθηκαν» οι επαναστάσεις αυτές, ζήτημα γύρω από το οποίο έχουμε τοποθετηθεί σε πολλές περιπτώσεις.

Πριν προχωρήσουμε, είναι ενδιαφέρον να πούμε ότι κάθε δεκαετία που περνά από την Οχτωβριανή επανάσταση γίνεται και μια ιδιαίτερη συζήτηση γύρω από αυτήν. Το 1997 (80 χρόνια) ήταν η χρονιά που δημοσιεύτηκαν η «Μαύρη Βίβλος του κομμουνισμού» και χρεώνονταν σε αυτόν τα περισσότερα εγκλήματα που έγιναν ποτέ στην ιστορία. Ήταν δηλαδή ένα ορόσημο στην κατασυκοφάντηση του κομμουνιστικού κινήματος που τότε δεν ήταν σε καθόλου καλή κατάσταση (μόλις λίγα χρόνια μετά την «κατάρρευση» του υπαρκτού «σοσιαλισμού»). Σήμερα το κλίμα αυτό έχει υποχωρήσει κάπως. Λέμε ‘κάπως’ γιατί τα βασικά επιχειρήματα της αστικής τάξης παραμένουν ίδια και γιατί ο αντικομμουνισμός τείνει να γίνει επίσημη γραμμή σε πανευρωπαϊκή κλίμακα (αντικομμουνιστικό μνημόνιο ΕΕ, απαγόρευση κομμουνιστικών κομμάτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ταύτιση κομμουνισμού και ναζισμού σαν ολοκληρωτικές θεωρήσεις κλπ). Όμως κάτι έχει αλλάξει στην δεκαετία που πέρασε και σχετίζεται με τον νέο κύκλο αγώνων σε ολόκληρο τον κόσμο που ξαναέφερε στην επιφάνεια ζητήματα και θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική αλλαγή (άλλος κόσμος εφικτός ή αναγκαίος – μετασχηματισμοί στην Λ. Αμερική – επαναστατικές διαδικασίες στο Νεπάλ – ανασυγκρότηση αριστερών και κομμουνιστικών δυνάμεων σε όλο τον κόσμο) και έτσι το ιδεολογικό κλίμα μέσα στο οποίο συμπληρώνονται τα 90 χρόνια είναι διαφορετικό από το 1997.

Μαρξισμός και Επανάσταση

«Ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του. Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι».[1]

 

Ο μαρξισμός είναι η θεωρία του απελευθερωτικού κινήματος του προλεταριάτου, αποτελεί μια κοσμοθεωρία που θεμελιώνεται πάνω στις κατακτήσεις της επιστήμης, ασυμβίβαστη απέναντι σε κάθε δεισιδαιμονία, σε κάθε αντίδραση, σε κάθε υπεράσπιση της αστικής καταπίεσης. Ο Καρλ Μαρξ έκανε δύο μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις που με αυτές «ο σοσιαλισμός έγινε επιστήμη» και «έδωσε στην ανθρωπότητα –και ιδιαίτερα στην εργατική τάξη- ισχυρά όργανα γνώσης»: Την υλιστική αντίληψη της ιστορίας και την αποκάλυψη του μυστικού της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, την υπεραξία.

Βασικό στοιχείο, θεμέλιο θα λέγαμε της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας είναι η προτεραιότητα που έχει η ταξική πάλη σαν κινητήριος μοχλός της ιστορίας. Στην πορεία της ταξικής πάλης καθοριστικής σημασίας για την ανθρώπινη ιστορία διαδραματίζουν οι εποχές της «κοινωνικής επανάστασης», γενικά οι επαναστάσεις.

Οι επαναστάσεις είναι οι ατμομηχανές της ιστορίας ή διαφορετικά οι επαναστάσεις είναι νόμος της κοινωνικής προόδου. Κάθε μεγάλο βήμα προς τα εμπρός της ανθρώπινης ιστορίας έγινε μέσα από επαναστάσεις και ποτέ δεν υπήρξε ένα βαθμιαίο, ήρεμο, χωρίς μεγάλη διαπάλη και τραντάγματα πέρασμα από μια ποιοτική κατάσταση κοινωνικής οργάνωσης σε μια άλλη.

Αυτό το μεγάλο δίδαγμα της ανθρώπινης ιστορίας, είναι λογικό να το καταπολεμούν όλες οι γερασμένες και κυρίαρχες τάξεις που φοβούνται το καινούργιο, το αντιπαλεύουν και γι’ αυτό ξοδεύουν πολλές δυνάμεις για να παρουσιαστεί η επανάσταση σαν ουτοπία, σαν βιασμός, σαν τρέλα και πάντως σαν ξεπερασμένη ιδέα για τις σύγχρονες συνθήκες..

 

Η αναγκαιότητα των επαναστάσεων

Σύμφωνα με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας (σύμφωνα με τον μαρξισμό) σε κάθε ταξική κοινωνία εκδηλώνεται μια αντίθεση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις. «Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή –πράγμα που αποτελεί τη νομική γι αυτό έκφραση- με τις σχέσεις ιδιοκτησίας μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί μέχρι ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται μια εποχή κοινωνικών επαναστάσεων».

Είναι φανερό, λογικό και ιστορικά επιβεβαιωμένο πως οι κυρίαρχες εκμεταλλεύτριες τάξεις που στηρίζονται και επομένως υπερασπίζονται λυσσαλέα τις παλιές παραγωγικές σχέσεις και ιδιαίτερα τις σχέσεις ιδιοκτησίας και όλο το πολιτικό εποικοδόμημα που στηρίζεται σε αυτές, αντιδρούν και προσπαθούν να ματαιώσουν κάθε ουσιαστική αλλαγή. Η αντικατάσταση ενός κοινωνικού καθεστώτος από ένα άλλο δεν μπορεί να γίνει με τις μεταρρυθμίσεις, με βαθμιαίο, σταδιακό, εξελικτικό τρόπο αλλά γίνεται με την επανάσταση που προϋποθέτει την πιο οξεία ταξική πάλη, την πάλη για ζωή ή για θάνατο.

Κάθε κοινωνική επανάσταση στις κοινωνίες που βασίζονται στον ανταγωνισμό των τάξεων είναι βίαιη επανάσταση. «Η βία –λέει ο Μαρξ- είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας όταν κοιλοπονάει νέα».[2]

Σε ένα από τα πρώτα τους έργα οι Μαρξ – Ένγκελς δικαιολογούσαν την επανάσταση σαν αναγκαία επειδή «τόσο για την παραγωγή σε μαζική κλίμακα αυτής της κομμουνιστικής συνείδησης, όσο και για την επιτυχία αυτής της υπόθεσης, είναι αναγκαία η αλλαγή των ανθρώπων σε μαζική κλίμακα, μια αλλαγή που μπορεί να γίνει μονάχα με ένα πρακτικό κίνημα, με μιαν επανάσταση. Αυτή η επανάσταση είναι επομένως αναγκαία, όχι μόνο επειδή η κυρίαρχη τάξη δεν μπορεί να ανατραπεί με κανέναν άλλο τρόπο, αλλά επίσης επειδή η τάξη που την ανατρέπει μόνο σε μιαν επανάσταση μπορεί να πετύχει να απαλλαγεί από την προαιώνια «κόπρο του Αυγείου» και να γίνει ικανή να θεμελιώσει εξ αρχής την κοινωνία.»[3]

Επομένως υπάρχουν 4 λόγοι που οδηγούν στην αναγκαιότητα της επανάστασης: α) η ανάγκη αλλαγής των ανθρώπων σε μαζική κλίμακα μέσα από μεγάλα γεγονότα β) η αντιμετώπιση της αντίστασης που προβάλλει η κυρίαρχη τάξη που επιστρατεύει όλα τα μέσα και η ενεργοποίηση μιας αντιθετικής μεγάλης δύναμης ικανής να συντρίψει την αντίσταση αυτή γ) γιατί μόνο έτσι μπορεί να απαλλαγεί κανείς από προαιώνιες συνήθειες και καταστάσεις που πρέπει να ξεπεραστούν άμεσα δ) γιατί μόνο έτσι μπορούν να δημιουργηθούν όροι για να μπούνε διαφορετικά θεμέλια στην κοινωνική οργάνωση.

Σε ολόκληρη την μακραίωνη ιστορία των ταξικών κοινωνιών οι ριζικές αλλαγές, το πέρασμα από ένα κοινωνικό σύστημα σε ένα άλλο έγιναν πάντα με επαναστατικό τρόπο. Ολόκληρη η ιστορία είναι ιστορία ταξικής πάλης με κορυφαίες στιγμές της τις εξεγέρσεις, τις στάσεις, τα επαναστατικά κινήματα, τους εμφυλίους πολέμους ανάμεσα σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, τις επαναστάσεις.

Στην σύγχρονη ιστορία, τόσο το πέρασμα από τις φεουδαρχικές κοινωνίες στις καπιταλιστικές έγινε μέσα από τις αστικές επαναστάσεις, όσο και το πέρασμα από τις καπιταλιστικές κοινωνίες στις σοσιαλιστικές έγινε μέσα από τις προλεταριακές επαναστάσεις. Οι επαναστάσεις ήταν ο νόμος της ιστορικής προόδου.

«Κάθε επανάσταση σημαίνει μια απότομη μεταβολή στη ζωή των πλατύτατων μαζών του λαού. Αν δεν έχει ωριμάσει μια τέτοια μεταβολή, δεν μπορεί να γίνει αληθινή επανάσταση. Και όπως κάθε μεταβολή στη ζωή οποιουδήποτε ανθρώπου τον διδάσκει πολλά, τον αναγκάζει να ζήσει και να νοιώσει πολλά, έτσι και η επανάσταση δίνει σ’ όλο το λαό, μέσα σε λίγο καιρό, τα πιο περιεκτικά και τα πιο πολύτιμα διδάγματα.

Τον καιρό της επανάστασης εκατομμύρια και δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι διδάσκονται κάθε βδομάδα περισσότερα απ’ ό,τι σ’ ένα χρόνο συνηθισμένης νυσταλέας ζωής. Γιατί σε μια απότομη μεταβολή στη ζωή ενός ολόκληρου λαού φαίνεται εξαιρετικά καθαρά ποιες τάξεις του λαού επιδιώκουν τούτους ή εκείνους τους σκοπούς, τι δυνάμεις διαθέτουν, με ποια μέσα ενεργούν».[4]

«Εποχή κοινωνικής επανάστασης»

Σύμφωνα με τον Μαρξ, όταν οι παραγωγικές δυνάμεις αναπτυχθούν σε μια κλίμακα που ασφυκτιούν από τις παραγωγικές σχέσεις, τότε έρχεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Δηλαδή μέσα από μια σειρά γεγονότα, ανατροπές, εξεγέρσεις, πολιτικές εξελίξεις, πολέμους κλπ μπαίνει στην ιστορική ημερήσια διάταξη η επαναστατική αλλαγή ολόκληρου του πολιτικού και νομικού εποικοδομήματος που φυλακίζει τις παραγωγικές δυνάμεις όταν διατηρεί τις απηρχαιωμένες παραγωγικές σχέσεις και ιδιαίτερα τις σχέσεις ιδιοκτησίας προς τα μέσα παραγωγής και όλο το εποικοδόμημα που προσιδιάζει σε αυτές.

Ο συσχετισμός δύναμης ανάμεσα στο καινούργιο και το παλιό, ανάμεσα στις δυνάμεις που θέλουν την διαιώνιση ενός εκμεταλλευτικού συστήματος και στις δυνάμεις που θέλουν την ανατροπή του καθορίζουν ρυθμούς, βάθος, εναλλαγές, τροποποιήσεις, γενικά χαρακτηριστικά κάθε εποχής. Οι εποχές της κοινωνικής επανάστασης διακρίνονται από τις άλλες από το γεγονός της ορμητικής –θυελλώδικης- παρέμβασης τάξεων και στρωμάτων που έχουν γενικά αιτήματα, στόχους, μορφές οργάνωσης και συνείδηση που να είναι αντίστοιχα των επαναστατικών στόχων που μπαίνουν ή βάζουν.

Στην νεότερη ιστορία είναι γνωστές τέτοιες εποχές κοινωνικών επαναστάσεων. Πιο συγκεκριμένα είχαμε δύο μεγάλες τέτοιες εποχές: την εποχή των αστικών κοινωνικών επαναστάσεων και την εποχή των προλεταριακών επαναστάσεων. Κάθε μια από αυτές διακρίνονταν από ιδιαίτερα επαναστατικά κύματα και επαναστατικές ορμές όπως ονομάζονται διαφορετικές φάσεις και στάδια των προσπαθειών να εδραιωθούν. Στα πρώτα βήματα εδραίωσης των κοινωνικών επαναστάσεων είναι δυνατό –και έχει συμβεί αυτό- να εμφανιστούν και να επικρατήσουν και ειδικές εποχές αντεπαναστάσεων που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις εποχές των κοινωνικών επαναστάσεων.

Η αγγλική και η γαλλική αστική επανάσταση όρισαν σε γενικές γραμμές μια εποχή αστικών κοινωνικών επαναστάσεων που διάρκεσε μέχρι το 1848, όταν πλέον μπορούμε να πούμε ότι οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις κατορθώνουν να επιβληθούν και να αποτινάξουν τα φεουδαρχικά δεσμά και να θέσουν στην τροχιά του κεφαλαίου σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο. Ο γνωστός άγγλος μαρξιστής ιστορικός Έρικ Χόμπσμπουμ το περιγράφει πετυχημένα: «Η ιστορική περίοδος που αρχίζει με την οικοδόμηση του πρώτου εργοστασιακού συγκροτήματος του σύγχρονου κόσμου στο Lancashire και με την Γαλλική Επανάσταση του 1789 τελειώνει με την κατασκευή του πρώτου σιδηροδρομικού δικτύου και με την έκδοση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου.»[5]

Η Οχτωβριανή επανάσταση ορίζει μια εποχή προλεταριακών επαναστάσεων του 20ού αιώνα που διάρκεσε μέχρι το 1976 (βάζουμε ορόσημο την ήττα της Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα). Από τότε σημειώθηκε μια μεγάλη υποχώρηση του εργατικού κινήματος, της ταξικής συνείδησης, της επαναστατικής υποκειμενικότητας. Πιο απλά, μπορούμε να πούμε, ότι δεν συγκροτείται ένα κίνημα της εργατικής τάξης που να θέτει σαν αίτημα και σαν στόχο την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, την διεύθυνση της κοινωνίας υπό εργατικό έλεγχο.

Στα πλαίσια αυτής της εποχής (1917-1976) σημειώθηκαν τρία μεγάλα επαναστατικά κύματα, πολλές εξεγέρσεις και επαναστάσεις, πολλές ανατροπές και άλλαξε ριζικά η πολιτική και κοινωνική εικόνα του πλανήτη. Τα τρία επαναστατικά κύματα ήταν: α) 1917 – 1923. Οι προλεταριακές επαναστάσεις που εξαπολύθηκαν μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918) και ξεκίνησαν με την νικηφόρα Οκτωβριανή επανάσταση για να καταλήξουν με την ήττα των επαναστάσεων σε Γερμανία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Βουλγαρία, Πολωνία. β) 1940-1949. Μέσα από την φωτιά του πολέμου αναπτύσσονται και δυναμώνουν λαϊκά επαναστατικά κινήματα που θα φθάσουν μέχρι την εξουσία με το τέλος του πολέμου (Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Αλβανία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία κλπ) και θα κορυφωθεί με την νίκη της κινέζικης επανάστασης 1949 που πλέον αλλάζει το συσχετισμό δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο. γ) 1960 – 1970. Ο κόσμος συγκλονίζεται από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα από την κουβανέζικη επανάσταση, τον ηρωικό αγώνα του βιετναμικού λαού, την νεολαιίστικη εξέγερση σε ολόκληρο τον κόσμο, το εργατικό κίνημα σε Ευρώπη και φυσικά την Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα. Το τρίτο κύμα έχει μια ιδιομορφία: συντελείται ενώ στις κορυφές του κομμουνιστικού κινήματος έχουν τεθεί πολλά και σοβαρά προβλήματα: το ζήτημα της παλινόρθωσης του καπιταλισμού, το ζήτημα της προλεταριακής δημοκρατίας, το βάθεμα της επανάστασης σε όλους τους τομείς ή η αντιγραφή των καπιταλιστικών μεθόδων. Ένα μεγάλο τμήμα –η πλειοψηφία- των κομμουνιστικών κομμάτων τάσσεται ενάντια σε αυτό το επαναστατικό κύμα και φτάνει μέχρι και στην ανοιχτή συνεργασία με τον ιμπεριαλισμό και την αστική τάξη για την κατάπνιξή του.

Ο διεθνικός χαρακτήρας των επαναστάσεων

Από την εποχή της Γαλλικής αστικής επανάστασης μπορούμε να ισχυριστούμε πως οι εποχές των κοινωνικών επαναστάσεων έχουν διεθνικό χαρακτήρα. Ήταν ελάχιστες εξαιρέσεις οι επαναστάσεις που διεξάγονταν σε εποχές αντεπανάστασης ή ακόμα με εντελώς αποκομμένο και μεμονωμένο τρόπο. Αντίθετα, μετά την αστική επανάσταση είχαμε την σοβαρή επίδρασή της σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες, είχαμε και την επανάσταση του 1848 που εκδηλώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε μια αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα στην περίοδο που μεσολάβησε ανάμεσα στην γαλλική αστική επανάσταση και το 1848 είχαμε και την «εξαγωγή της επανάστασης’ με την μορφή των πολέμων που έκανε η ναπολεόντεια Γαλλία ενάντια σε όλες τις αντιδραστικές ευρωπαϊκές δυνάμεις ανοίγοντας τον δρόμο στην πλήρη κυριαρχία του καπιταλισμού.

Οι προλεταριακές επαναστάσεις έχουν και αυτές διεθνικό χαρακτήρα και συνήθως αφορούν ολόκληρες περιοχές και ηπείρους και όχι μια μεμονωμένη χώρα. Η Οχτωβριανή επανάσταση ξεκίνησε σαν μια ευρωπαϊκή προλεταριακή επανάσταση, τέτοια επανάσταση εκδηλώθηκε και σε΄ άλλες χώρες. Νίκησε στην Ρωσία αλλά ηττήθηκε στην υπόλοιπη ήπειρο. Παράλληλα τροφοδοτήθηκε ένα μεγάλο εθνικοαπελευθερωτικό επαναστατικό κίνημα στην Ανατολή. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έχουμε ένα νέο κύμα που στηρίζεται στην πάλη των λαών και νέες θέσεις στο διεθνές προλεταριάτο με κορυφαίο γεγονός την επανάσταση στην Κίνα και στην δεκαετία του 60 έχουμε μια νέα θύελλα που σημαδεύεται από την νίκη της επανάστασης στην Κούβα και τον ηρωικό αγώνα του Βιετναμέζικου λαού, ενώ απ’ άκρη σ’ άκρη του κόσμου υπάρχουν μεγάλα επαναστατικά κινήματα. Αυτή η ορμή τελειώνει με το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα.

Ακόμα και όσα συμβαίνουν στις μέρες μας πχ στην Λ. Αμερική επιβεβαιώνουν το διεθνικό χαρακτήρα αλλαγών και ανατροπών και όχι την απλή «εθνοκεντρική» αντίληψη για το χαρακτήρα της επανάστασης.[6]

Με τον ίδιο τρόπο συλλογισμού θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως και μια εποχή αντεπανάστασης έχει διεθνικό χαρακτήρα και το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει από το 1976 μέχρι σήμερα.

 

Αντεπανάσταση και παλινόρθωση

Οφείλουμε να αποσαφηνίσουμε την αντίληψή μας για την επανάσταση και γι αυτό είναι απαραίτητο να πούμε δυο λόγια για το αντίθετό της, την αντεπανάσταση και την αντίθετη κίνηση αποκατάστασης μιας προηγούμενης κατάστασης που ανατράπηκε που είναι η παλινόρθωση.

Η επανάσταση –από την φύση της- πρέπει να συντρίψει μια ισχυρή δύναμη που της αντιπαρατίθεται και δεν παραδίδει εύκολα τα όπλα ακόμα και όταν νικηθεί. Σε πολλές επαναστάσεις μέχρι να σταθεροποιηθούν [ή και αφού σταθεροποιηθούν] οι θέσεις της είχαμε ανοικτές αντεπαναστατικές κινήσεις είτε μέσα στην χώρα, είτε και από τον διεθνή περίγυρο με την μορφή πολεμικών εκστρατειών, επεμβάσεων, αποκλεισμών, πραξικοπημάτων κλπ. Η νίκη των ανερχόμενων επαναστατικών δυνάμεων, του νέου, ποτέ δεν έγινε με μιας, χωρίς πισωγυρίσματα και χωρίς αρκετό χρόνο (2-3 αιώνες) και αυτό μέσα από ένα σχήμα, επαναστάσεων, οπισθοχωρήσεων, ηττών, εμφυλίων πολέμων, διεθνών πολέμων, παλινορθώσεων, συμβιβασμών και ακύρωση κατακτήσεων κλπ.

Δεν υπήρξε καμιά ξεχωριστή επανάσταση ή εποχή κοινωνικών επαναστάσεων και ανατροπών που αυτές να διεξήχθησαν μέσα σε δοκιμαστικό σωλήνα ή μέσα σε συνθήκες που να ευνοούσαν την ομαλή και σύμφωνα με τις θεωρίες ή τα σχέδια εξέλιξή τους.

Ωστόσο οι προλεταριακές επαναστάσεις δεν ηττήθηκαν γενικά από τους διακηρυγμένους αντιπάλους τους. Δεν ηττήθηκαν στο στρατιωτικό επίπεδο μετά από επεμβάσεις και στρατιωτικές εκστρατείες. Ηττήθηκαν από τα μέσα, με την έννοια πως η μη επίλυση αντιθέσεων, το μη προχώρημα της επανάστασης σε όλους τους τομείς, η καθιέρωση αντιλήψεων και μεθόδων ξένων προς την ουσία του μαρξισμού κλπ, όλα αυτά οδήγησαν στην δημιουργία ενός προνομιούχου νεοαστικού στρώματος που η ολοκλήρωσή του πέρναγε όχι μέσα από το βάθεμα της προλεταριακής επανάστασης, αλλά αντίθετα, μέσα από την ακύρωση κατακτήσεών της, μέχρι και την τυπική αποτίναξη των σοσιαλιστικών στοιχείων στις παραγωγικές σχέσεις και στο εποικοδόμημα. Επομένως η παλινόρθωση είναι προϊόν της ταξικής πάλης κυρίως στο εσωτερικό των μεταβατικών σοσιαλιστικών κοινωνιών και λιγότερο από την πίεση του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Το κυριότερο ζήτημα που δεν έλυσαν οι προλεταριακές επαναστάσεις στον 20^ο αιώνα είναι η σωστή αποκρυπτογράφηση της σχέσης κεφάλαιο και επομένως η οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας και της κοινωνίας ολόκληρης με τρόπους και μορφές που να καταργούν την σχέση αυτή κι όχι να την αναπαράγουν με μια άλλη μορφή. Αυτό δεν σημαίνει πως η όλη πορεία ήταν ένα «λάθος» γιατί και βήματα έγιναν στην κατεύθυνση αυτή και το ζήτημα τέθηκε μέσα στις προλεταριακές επαναστάσεις (πχ στην κινέζικη πολιτιστική επανάσταση).⁷

Ο συσχετισμός δύναμης ανάμεσα στο καινούργιο και το παλιό, ανάμεσα στις δυνάμεις που θέλουν την διαιώνιση ενός εκμεταλλευτικού συστήματος και στις δυνάμεις που θέλουν την ανατροπή του καθορίζουν ρυθμούς, βάθος, εναλλαγές, τροποποιήσεις, γενικά χαρακτηριστικά κάθε εποχής. Οι εποχές της κοινωνικής επανάστασης διακρίνονται από τις άλλες από το γεγονός της ορμητικής –θυελλώδικης- παρέμβασης τάξεων και στρωμάτων που έχουν γενικά αιτήματα, στόχους, μορφές οργάνωσης και συνείδηση που να είναι αντίστοιχα των επαναστατικών στόχων που μπαίνουν ή βάζουν.

Σήμερα, σε μια εποχή κυριαρχίας της αντεπανάστασης, σε ελάχιστα μέρη του κόσμου η εργατική τάξη είναι οργανωμένη, έχει συνείδηση του ρόλου της και των δυνατοτήτων της και σχεδόν πουθενά (ίσως υπερβολή) δεν θέτει σαν στόχο την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από αυτήν. Αυτό και μόνο το γεγονός μπορεί να αντιπαραβάλει την σημερινή εποχή αντεπανάστασης με την εποχή της προλεταριακής επανάστασης (1917-1976) και τα διάφορα επαναστατικά κύματα που γνώρισε η τελευταία.

Αυτό το γεγονός σφραγίζει την ιδιαίτερη εποχή που ζούμε όσο αφορά το επίπεδο της ταξικής συνείδησης. Ενώ όσο ποτέ άλλοτε έχουν ωριμάσει οι υλικοί αντικειμενικοί όροι και ορισμένοι απλά λογικοί και λόγοι αυτοπροστασίας της ίδιας της ανθρωπότητας, να περάσει σε ένα ανώτερο κοινωνικό σύστημα, που θα χαρακτηρίζεται από τη κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και τη κατάλυση της αναρχίας στην παραγωγή που οδηγεί στην καταστροφική παραγωγή (παραγωγική καταστροφή) [Μεσζάρος].

Γενικά χαρακτηριστικά των επαναστάσεων στην σύγχρονη εποχή

Ο όρος «κοινωνική επανάσταση» μπορεί να χρησιμοποιηθεί με δύο έννοιες.

Με την ευρεία έννοια κοινωνική επανάσταση είναι η όλη διαδικασία μετάβασης από έναν κοινωνικό και οικονομικό σχηματισμό σε έναν άλλο ανώτερο, δηλαδή το προτσές ανοίγματος του δρόμου και καθιέρωσης και κυριαρχίας μιας νέας οικονομικής και πολιτικής τάξης. Ο χαρακτήρας, οι μορφές, η διάρκεια, το βάθος και το εύρος της κοινωνικής επανάστασης, εξαρτώνται κυρίως από τους κοινωνικούς στόχους που θέτει, από τις κοινωνικές δυνάμεις που συμμετέχουν σε αυτήν, αλλά και από την εκάστοτε περίπλοκη δυναμική του συσχετισμού της με την αντεπανάσταση. Οι δυνατότητες εμφάνισης και ανάπτυξης της κοινωνικής επανάστασης εξαρτώνται από μια σειρά αντικειμενικών όρων (συμπεριλαμβανομένης και της επαναστατικής κατάστασης) και από τον βαθμό ανάπτυξης του υποκειμενικού παράγοντα σε εθνική και διεθνή κλίμακα.

Με την στενή έννοια «κοινωνική επανάσταση» είναι η διαδικασία ανατροπής της άρχουσας τάξης, της κατάληψης της πολιτικής εξουσίας από τις υποτελείς τάξεις και το ξεκίνημα μέτρων και ρυθμίσεων για την ολοκλήρωση της ανατροπής. Στην συνέχεια θα αναφερόμαστε σε αυτήν την εκδοχή –χωρίς να ξεχνάμε την ευρεία έννοια μέσα στην οποία διεξάγονται οι επαναστάσεις.[8]

Τρία βασικά χαρακτηριστικά/στοιχεία των επαναστάσεων

Ποιο είναι το κεντρικό-βασικό στοιχείο κάθε επανάστασης; Ολόκληρη η μαρξιστική θεωρία και όλοι όσοι την ανέπτυξαν με το πρακτικό έργο τους τόνιζαν πως βασικό – κεντρικό κομβικό ζήτημα κάθε επανάστασης είναι η ανατροπή μιας κυρίαρχης τάξης από μια άλλη μέχρι τότε υποτελή η οποία κατακτώντας την πολιτική εξουσία γίνεται κυρίαρχη.

«Η επανάσταση δεν είναι συμπόσιο, δεν είναι λογοτεχνική δημιουργία, ούτε ζωγραφική ή κέντημα. Δεν μπορεί να γίνει έτσι όμορφα, με τόση ηρεμία και ευγένεια, με τόση αβρότητα, αγαθότητα, ευπρέπεια, επιφύλαξη και γενναιοψυχία. Η επανάσταση είναι εξέγερση, είναι πράξη βίας, με την οποία μια τάξη ανατρέπει μια άλλη.»[9]

«Δεν χωράει αμφιβολία πως το κυριότερο ζήτημα κάθε επανάστασης είναι το ζήτημα της κρατικής εξουσίας. Στα χέρια ποιας τάξης βρίσκεται η εξουσία – αυτό κρίνει το παν».[10]

Επομένως το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας είναι το βασικό ζήτημα κάθε επανάστασης. Η ανατροπή μιας τάξης από μια άλλη και η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από αυτήν είναι που διακρίνει τις επαναστάσεις από άλλες μορφές έκφρασης της κοινωνικής σύγκρουσης και του ταξικού ανταγωνισμού. Τα ξεσπάσματα των καταπιεζομένων, οι εξεγέρσεις, ο πολιτικός και οικονομικός αγώνας, οι μεταρρυθμίσεις κλπ είναι ορισμένες από αυτές αλλά όλες διακρίνονται από την επανάσταση στο ότι στην διάρκειά τους δεν ανατρέπεται η εξουσία μιας τάξης από μια άλλη.

«Ακόμα κι αν η επανάσταση έχει αρχίσει μέσα σε μια κατάσταση που δεν φαίνεται και τόσο περίπλοκη, η ίδια η επανάσταση στην εξέλιξή της δημιουργεί πάντα εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση. Γιατί η επανάσταση, η πραγματική, η ριζική, η «λαϊκή», σύμφωνα με την έκφραση του Μαρξ, επανάσταση είναι ένα αφάνταστα περίπλοκο και βασανιστικό προτσές απονέκρωσης του παλιού και γέννησης ενός νέου κοινωνικού συστήματος, νέου τρόπου ζωής δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Επανάσταση είναι η πιο έντονη, λυσσαλέα, απεγνωσμένη ταξική πάλη και εμφύλιος πόλεμος. Καμιά μεγάλη επανάσταση στην ιστορία δεν έγινε χωρίς εμφύλιο πόλεμο. Και μόνο άνθρωποι κλεισμένοι στο καβούκι τους μπορούν να πιστέψουν πως ο εμφύλιος πόλεμος είναι νοητός χωρίς μια «εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση». Αν δεν υπήρχε μια εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση, δεν θα υπήρχε επανάσταση. Όποιος φοβάται τους λύκους, ας μην πηγαίνει στο δάσος.»[11]

Το δεύτερο χαρακτηριστικό στοιχείο των επαναστάσεων. Στις επαναστατικές εποχές ξεσηκώνονται για συνειδητή ιστορική δημιουργία εκατομμύρια εργαζόμενες μάζες που στη «συνηθισμένη» εποχή είναι καταπιεσμένες, απομακρυσμένες από την πολιτική ζωή. Ακριβώς εξαιτίας της συμμετοχής των μαζών οι επαναστάσεις σημαίνουν τεράστια επιτάχυνση ολόκληρης της πορείας της ιστορικής ανάπτυξης.

«Όταν οι λαϊκές μάζες οι ίδιες, με όλο τον παρθενικό πρωτογονισμό, την απλή και κάπως απότομη αποφασιστικότητα, αρχίζουν να δημιουργούν ιστορία, ενσαρκώνουν στην ίδια την ζωή ίσια και άμεσα τις ‘αρχές και τις θεωρίες’ – τότε ο αστός νιώθει φόβο και φωνάζει ότι ‘το λογικό μπαίνει σε δεύτερη μοίρα’ (δεν γίνεται άραγε το αντίθετο, ω ήρωες του μικροαστισμού; Δεν προβάλλει μήπως στην ιστορία ίσα-ίσα σε τέτοιες στιγμές το λογικό των μαζών και όχι το λογικό ξεχωριστών προσωπικοτήτων; Δεν γίνεται ίσα-ίσα τότε η λογική των μαζών ζωντανή, ενεργητική, και όχι δύναμη του γραφείου)»[12]

Οι περίοδες της επανάστασης, τόνιζε ο Λένιν, ξεχωρίζουνε με τη μεγάλη έκταση και το μεγάλο πλούτο των γεγονότων, με την μεγαλύτερη συνειδητότητα των μαζών, με τη μεγαλύτερη τόλμη και σαφήνεια της ιστορικής δημιουργίας σε σύγκριση με τις περίοδες της μικροαστικής ρεφορμιστικής «προόδου». Η μαζική λαϊκή επανάσταση, που ξεσηκώνει τις καταπιεζόμενες τάξεις στην πάλη ενάντια στις τάξεις των καταπιεστών, δε μπορεί παρά να είναι επανάσταση δημιουργική, γιατί καταστρέφει το παλιό και δημιουργεί το νέο.

«Οι επαναστάσεις είναι οι ατμομηχανές της ιστορίας, έλεγε ο Μαρξ. Οι επαναστάσεις είναι οι γιορτές των καταπιεζόμενων και εκμεταλλευόμενων. Ποτέ η μάζα του λαού δεν είναι ικανή να εκδηλωθεί τέτοιος δραστήριος δημιουργός νέων κοινωνικών καθεστώτων, όπως τον καιρό της επανάστασης. Σε τέτοιους καιρούς ο λαός είναι ικανός να κάνει θαύματα, σε σύγκριση με το στενό μικροαστικό μέτρο της βαθμιαίας προόδου.»[13]

Τρίτο στοιχείο κάθε επανάστασης είναι ότι πριν ξεσπάσουν προηγείται πάντα μια περίοδος ιδεολογικής προετοιμασίας, προετοιμασίας των πνευμάτων, μιας περίοδος ζύμωσης, δοκιμών, αγώνων, συγκρούσεων, οργάνωσης και πάλης. Ποτέ δεν προκύπτουν επαναστάσεις έτσι στα ξαφνικά χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία.

«Οι επαναστάσεις ποτέ δεν γεννιούνται έτοιμες, ποτέ δεν βγαίνουν έτοιμες από κεφάλι του Δία, δεν ξεσπάνε μονομιάς. Πριν από αυτές προηγείται πάντα ένα προτσές ζυμώσεων, κρίσεων, κινημάτων, αναβρασμού, ένα προτσές αρχής της επανάστασης.»[14]

Υποστηρίζεται από πολλές πλευρές πως δεν είναι δυνατό να οριστεί το πότε επακριβώς θα γίνει μια επανάσταση και ότι μάλλον η επανάσταση είναι ένα αυθόρμητο κοινωνικό φαινόμενο. Έτσι ξανά το «αυθόρμητο» έρχεται να καλύψει την έλλειψη επιχειρημάτων και γνώσης της ιστορικής πείρας: όχι τυχαία αυτά λέγονται από όσους στην ουσία αρνούνται τον δρόμο του Οκτώβρη. Καμιά επανάσταση δεν πραγματοποιήθηκε χωρίς μεγάλη προετοιμασία, χωρίς δοκιμασίες, χωρίς ανάδειξη υποκειμένων επαναστατικών, ηγετικών φυσιογνωμιών, χωρίς πρόγραμμα και συγκεκριμένα αιτήματα. Από την περίοδο της αστικής επανάστασης ακόμα είχαν αρχίσει να εμφανίζονται τα πολιτικά κόμματα με την μορφή των τεκτονικών στοών και των μυστικών εταιρειών ή και ανοικτών «κομμάτων»-λεσχών που είχαν πολύ δραστήριο ρόλο είτε στην προετοιμασία της επανάστασης είτε στην διεξαγωγή της.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα για την εποχή προλεταριακών επαναστάσεων του 20^ου αιώνα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι σε αυτό έπαιξε τεράστιο ρόλο η δημιουργία του κομμουνιστικού κινήματος που ήταν συγκροτημένο στα κόμματα νέου τύπου που δρούσαν σε κάθε χώρα ξεχωριστά και στην δράση της Γ’ Διεθνούς που ήταν μια παγκόσμια οργάνωση, ένα παγκόσμιο κόμμα του επαναστατικού προλεταριάτου.

Ο Έρικ Χομπσμπάουμ αναφερόμενος στο κομμουνιστικό κόμμα θα γράψει: «Χωρίς το λενινιστικό «κόμμα νέου τύπου» των «επαγγελματιών επαναστατών» που ήταν στελέχη του, δεν είναι νοητό ότι μέσα σε 30 σχεδόν χρόνια από την Οκτωβριανή επανάσταση, το ένα τρίτο της ανθρώπινης φυλής θα ζούσε κάτω από κομμουνιστικά καθεστώτα.

Η δύναμη των κινημάτων για την παγκόσμια επανάσταση έγκειται στην κομμουνιστική μορφή οργάνωσης. Το «κόμμα νέου τύπου» του Λένιν αποτελεί τρομερή καινοτομία της κοινωνικής μηχανικής του εικοστού αιώνα».[15]

Σε σχέση με αυτό το ζήτημα υπάρχει μια κριτική και μια φιλολογία που υποστηρίζει ότι νομοτελειακά το «κόμμα νέου τύπου» και ο «λενινισμός» οδηγούν νομοτελειακά στην δικτατορία ενός ανθρώπου. Αντί για την τάξη το κόμμα, αντί για το κόμμα η Κεντρική Επιτροπή, αντί της ΚΕ το Πολιτικό Γραφείο και στη θέση του τελευταίο ο Γραμματέας που μπορεί να βγει και μοχθηρός, και αιμοσταγής και δικτάτορας. Με αυτό το σχήμα έχει ήδη εγκαταλειφθεί ο μαρξισμός, οι ταξικές σχέσεις, η πολιτική επιστήμη και όλα τα συναφή. Αυτά τα «σοβαρά» που διανθίζονται ανάλογα με την προέλευση του ομιλούντος ή του γράφοντος θεωρούνται οι πιο βασικές κριτικές στο λενινιστικό μοντέλο. Φυσικά δεν μπαίνουν καν στο κόπο να δούνε την ιστορική διαμόρφωση των κομμάτων γενικά, των προλεταριακών οργανώσεων γενικά και ειδικά, την δυνατότητά τους να παίζουν ή να πρωταγωνιστούν στην κοινωνική ζωή και το τι σήμαινε πρακτικά η μετατροπή τους σε «μορφή κράτους» μετά την κατάληψη της εξουσίας.

Ο Λένιν στο έργο του «Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» αναφερόμενος στην ιστορική πείρα του μπολσεβικισμού αναφέρει: «Το ξαναλέω: η πείρα της νικηφόρας δικτατορίας του προλεταριάτου στη Ρωσία έδειξε παραστατικά σε όσους δεν ξέρουν να σκέφτονται ή όσους δεν έτυχε να σκεφτούν αυτό το ζήτημα, πως η απόλυτη συγκεντροποίηση και η πιο αυστηρή πειθαρχία του προλεταριάτου είναι ένας από τους βασικούς όρους για την νίκη ενάντια στην αστική τάξη». «Όχι 2.5 χρόνια αλλά ούτε 2.5 μήνες δεν θα μπορούσαν να κρατηθούν στην εξουσία οι μπολσεβίκοι χωρίς την αυστηρότατη πραγματικά σιδερένια πειθαρχία μέσα στο Κόμμα μας χωρίς την πιο πλήρη και απεριόριστη υποστήριξή τους από όλη τη μάζα της εργατικής τάξης, δηλαδή από ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτή σκεπτόμενο, τίμιο, αφοσιωμένο, με κύρος, ικανό να οδηγεί μαζί του ή να προσελκύει τα καθυστερημένα στρώματα.»[16]

Όμως πως εξασφαλίζεται η πειθαρχία του προλεταριάτου;

Ολόκληρη η ιστορία του μπολσεβικισμού δείχνει πως η πειθαρχία του προλεταριάτου εξασφαλίζεται μόνον όταν υπάρχουν 3 όροι:

«Πρώτο με τη συνειδητότητα της προλεταριακής πρωτοπορίας και την αφοσίωσή της στην επανάσταση, την αντοχή της, την αυτοθυσία της, τον ηρωισμό της

Δεύτερο με τν ικανότητα να συνδέεται, να πλησιάζει και να συγχωνεύεται σε έναν βαθμό με την πλατιά μάζα των εργαζομένων και πρώτα απ όλα την προλεταριακή μα και με την μη προλεταριακή

Τρίτο ορθότητα της πολιτικής καθοδήγησης με τον όρο ότι οι πιο πλατιές μάζες θα πείθονται από την ίδια τους την πείρα γι αυτή την ορθότητα.

Χωρίς αυτούς τους όρους δεν μπορεί να υπάρξει πειθαρχία μέσα σε ένα επαναστατικό κόμμα.

Χωρίς αυτούς τους όρους κάθε απόπειρα να δημιουργηθεί πειθαρχία μετατρέπεται αναπόφευκτα σε σαπουνόφουσκα, σε λογοκοπία, σε πιθηκισμούς».[17]

(Ας συγκρίνει κανείς την κατάσταση της σημερινής αριστεράς για να διαισθανθεί περισσότερο τα χάλια της και τα χάλια όσων βάλλουν ενάντια στο λενινισμό)

 

Η Οκτωβριανή Επανάσταση επομένως δεν μπορεί να θεωρηθεί ένα «αυθόρμητο» γεγονός που κάποιος έξυπνος εκμεταλλεύτηκε και πήρε την εξουσία… Χωρίς την προετοιμασία που είχαν κάνει οι μπολσεβίκοι, πολιτικά, ιδεολογικά και οργανωτικά δεν θα είχαν μπορέσει να παίξουν πρωτοποριακό ρόλο στις επαναστατικές συνθήκες του 1917. Ούτε είναι τυχαίο πως στη Ρωσία η επανάσταση ήταν νικηφόρα.

Η σκέψη του Λένιν και ο λενινισμός είναι πολύ πιο πλούσιος και δεν τα ανάγει όλα σε «οργανωτικές» φόρμουλες, ούτε αρνείται την ενεργή δράση των μαζών. Ίσα ίσα στο ίδιο έργο αναφέρει ακόμα:

«Η ιστορία γενικά, η ιστορία των επαναστάσεων ειδικά, είναι πάντοτε πιο πλούσια σε περιεχόμενο, πιο ποικιλόμορφη, πιο πολύπλευρη, πιο ζωντανή, πιο «πονηρή», απ’ ό,τι το φαντάζονται τα καλύτερα κόμματα, οι πιο συνειδητές πρωτοπορίες των πιο πρωτοπόρων τάξεων. Κι αυτό είναι αυτονόητο, γιατί οι καλύτερες πρωτοπορίες εκφράζουν τη συνείδηση, τη θέληση, το πάθος, τη φαντασία δεκάδων χιλιάδων, ενώ την επανάσταση την πραγματοποιούν σε στιγμές εξαιρετικής ανόδου και έντασης όλων των ανθρώπινων ικανοτήτων, η συνείδηση, η θέληση, το πάθος, η φαντασία δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων που τους κεντρίζει η πιο σκληρή ταξική πάλη».

Μήπως ακυρώνουν οι σκέψεις αυτές τον ρόλο του κόμματος και της πρωτοπορίας; Δείτε πως συνεχίζει ο Λένιν:

«Από ‘δω βγαίνουν δυο πολύ σπουδαία πρακτικά συμπεράσματα: το πρώτο είναι ότι η επαναστατική τάξη για να εκπληρώσει το καθήκον της πρέπει να ξέρει να κάνει κτήμα της όλες, χωρίς την παραμικρή εξαίρεση, τις μορφές ή τις πλευρές της κοινωνικής δράσης (αποτελειώνοντας ύστερα από την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας, κάποτε ριψοκινδυνεύοντας πολύ και αντιμετωπίζοντας τεράστιο κίνδυνο, εκείνο που δεν πρόλαβε να αποτελειώσει πριν απ’ αυτή την κατάκτηση), το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η επαναστατική τάξη πρέπει να είναι έτοιμη για την πιο γρήγορη και αναπάντεχη εναλλαγή της μιας μορφής με την άλλη».[18]

Αστικές και προλεταριακές επαναστάσεις

Ο χαρακτήρας της επανάστασης βασικά καθορίζεται από τις αντιθέσεις που λύνει, από τα καθήκοντα που καλείται να πραγματώσει. Αφού η αιτία της κοινωνικής επανάστασης είναι η σύγκρουση ανάμεσα στις νέες παραγωγικές δυνάμεις και στις ξεπερασμένες παραγωγικές σχέσεις, ο χαρακτήρας εξαρτιέται από το ποιες παραγωγικές σχέσεις καλείται να καταστρέψει και ποιες να καθιερώσει. Για παράδειγμα, η επανάσταση που καλείται να εκμηδενίσει τις φεουδαρχικές σχέσεις είναι από το χαρακτήρα της αστική. Η επανάσταση που καλείται να εκμηδενίσει τις κεφαλαιοκρατικές παραγωγικές σχέσεις και να καθιερώσει σοσιαλιστικές είναι από το χαρακτήρα της προλεταριακή, σοσιαλιστική.

Οι αστικές επαναστάσεις και ορισμένες ιδιομορφίες τους

Η εποχή ανόδου και σταθεροποίησης της αστικής τάξης κάλυψε την ιστορία περίπου 300 χρόνων. Τόσο χρειάστηκε στην αστική τάξη για να ανατρέψει τις φεουδαρχικές σχέσεις και να εγκαθιδρύσει την εξουσία της ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για τις κεφαλαιοκρατικές σχέσεις. Η εποχή αυτή εκτείνεται από τον 17^ο, τον 18^ο και τον 19^ο αιώνα και ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό χώρο «ο αγώνας της ευρωπαϊκής αστικής τάξης εναντίον του φεουδαρχισμού έφτασε την ανώτατη ένταση σε τρεις αποφασιστικές μάχες»[19]. Πρώτη από αυτές ήταν ο πόλεμος των χωρικών το 1525 στη Γερμανία, που στρέφονταν ενάντια στην εκμετάλλευση των αγροτών και της φτωχολογιάς της πόλης, πόλεμος που τελείωσε με ήττα. Η δεύτερη μάχη ήταν η αγγλική επανάσταση του 1642-1649, που κατάφερε κτύπημα κατά του φεουδαρχικού κοινωνικού καθεστώτος στην Αγγλία. Τρίτη μάχη ήταν η αστική γαλλική επανάσταση του 1789-1794 που οδήγησε στην ανατροπή της φεουδαρχικής αριστοκρατίας και στην πολιτική κυριαρχία της αστικής τάξης.

Η αστική επανάσταση είναι η κοινωνική επανάσταση που κύριος στόχος της είναι η εξάλειψη του φεουδαρχικού καθεστώτος, του καθεστώτος της δουλοπαροικίας είτε των υπολειμμάτων του, η εγκαθίδρυση και εδραίωση της εξουσίας της αστικής τάξης και τέτοια μεταβολή του νομικού και πολιτικού εποικοδομήματος της κοινωνίας που επιτρέπει, στηρίζει και υποβοηθά την απρόσκοπτη λειτουργία και ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού καθεστώτος. Αστική επανάσταση με την ευρεία έννοια αποκαλείται ολόκληρη η περίοδος μετάβασης από τη φεουδαρχία στο αστικό καθεστώς. Με τη στενότερη έννοια αστική επανάσταση θεωρείται ορισμένη κοινωνικο-πολιτική επανάσταση, περιορισμένης χρονικής διάρκειας, η οποία διευθετεί άμεσα και κυρίως τα ζητήματα του νομικού και πολιτικού εποικοδομήματος..

Με γενικούς όρους η αστική επανάσταση πηγάζει από τις αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τη δεδομένη ιστορική εποχή: μεταξύ των νέων ανερχόμενων κεφαλαιοκρατικών παραγωγικών δυνάμεων και των παρωχημένων φεουδαρχικών σχέσεων παραγωγής (δουλοπαροικίας, συντεχνιακών δεσμών) είτε των καταλοίπων τους, μεταξύ της αναπτυσσόμενης κεφαλαιοκρατικής οικονομικής βάσης και του φεουδαρχικού εποικοδομήματος (θεσμών, δικαίου, θρησκευτικής ιδεολογίας κ.λπ.). Όμως κάθε συγκεκριμένη αστική επανάσταση έχει την ιδιομορφία της, η οποία συνδέεται με τη (διεθνή και εθνική) ιστορική συγκυρία, με τον ειδικό χαρακτήρα των αντιθέσεων που επιλύει, με τους στόχους και την ιδεολογία της, με τον τρόπο προώθησης αυτών των στόχων, με τον χαρακτήρα του συλλογικού υποκειμένου της και με τη χρονικότητά της (πότε γίνεται, ρυθμοί προώθησης κ.λπ.).

Έτσι οι πρώτες αστικές επαναστάσεις -η Μεταρρύθμιση και ο Πόλεμος των χωρικών (1524-25) στη Γερμανία, η επανάσταση στις Κάτω Χώρες (16ος αι.) και η Αγγλική επανάσταση (17ος αι.)-, παρά τη θρησκευτική μορφή τους, αποτέλεσαν το προανάκρουσμα της αστικής κυριαρχίας στην Ευρώπη. Στην Αμερική η αστική επανάσταση πήρε τη μορφή του πολέμου των αποικιών για την ανεξαρτησία τους, που οδήγησε στην ίδρυση των ΗΠΑ (18ος αι.). Η μεγάλη Γαλλική επανάσταση (1789-94), με τον ριζοσπαστισμό και τη διεθνή ακτινοβολία της, άσκησε σημαντική επίδραση στον χαρακτήρα αυτής της ιστορικής διαδικασίας.

Οι αστικές επαναστάσεις διακρίνονται κατά τη μορφή τους, ως προς τους στόχους που προτάσσουν. Αυτοί οι στόχοι είναι: 1) θρησκευτικοί (π.χ. Μεταρρύθμιση)· 2) εθνική ανεξαρτησία (π.χ. Κάτω Χώρες, ΗΠΑ, Ελλάδα του 1821) 3) διευθέτηση του αγροτικού ζητήματος (π.χ. Γαλλία, Ρωσία 1905-07)· 4) ενοποίηση του έθνους σε κρατικό μόρφωμα (π.χ. Γερμανία, Risorgimento στην Ιταλία του 19ου αι.)· 5) απελευθέρωση από τον ιμπεριαλιστικό αποικιακό ή νεοαποικιακό ζυγό (Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική του 20ού αι.).

Σε όλες τις επαναστάσεις που στρέφονταν κατά της φεουδαρχίας οι αγρότες απαρτίζανε τον μαχητικό στρατό, μα αυτοί ήταν η τάξη που ύστερα από την νίκη ξεκληριζόταν αναπόφευκτα γιατί το κοινωνικό αποτέλεσμα των επαναστάσεων ήταν η ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Πολλές αστικές επαναστάσεις από τις κινητήριες δυνάμεις τους, από την συμμετοχή λαϊκών μαζών, ήταν και «λαϊκές επαναστάσεις» με την έννοια ότι πραγματοποιήθηκαν από τις λαϊκές μάζες –τους αγρότες και τα πληβειακά στοιχεία της πόλης και αργότερα με τη συμμετοχή του βιομηχανικού προλεταριάτου. Επειδή όμως ο χαρακτήρας των επαναστάσεων ήταν βασικά αστικός οδηγούσαν μονάχα στο δυνάμωμα της ανάπτυξης του καπιταλισμού και στην πολιτική κυριαρχία της αστικής τάξης.

Ο Ένγκελς θα συνοψίσει την πείρα όλων μέχρι το 1850 επαναστάσεων ως εξής: «Όλες οι ως τώρα επαναστάσεις καταλήγανε στη παραμέριση μιας ορισμένης ταξικής κυριαρχίας από μιαν άλλη. Όλες όμως οι ως τώρα κυρίαρχες τάξεις δεν ήταν παρά μικρές μειοψηφίες απέναντι στην κυριαρχούμενη μάζα του λαού. Έτσι, μια κυρίαρχη μειοψηφία ανατρεπόταν, μια άλλη μειοψηφία έπαιρνε στη θέση της παλιάς το πηδάλιο του κράτους και διαμόρφωνε τους κρατικούς θεσμούς σύμφωνα με τα συμφέροντά της… Αν όμως παραβλέψουμε το κάθε φορά συγκεκριμένο περιεχόμενο, η κοινή μορφή όλων αυτών των επαναστάσεων είναι ότι είναι επαναστάσεις της μειοψηφίας. Ακόμα κι όταν η πλειοψηφία έπαιρνε μέρος σε αυτές, αυτό γινόταν –εν γνώσει ή όχι- μονάχα για την εξυπηρέτηση μιας μειοψηφίας. Έτσι όμως ή ακόμα και με το γεγονός της παθητικής και χωρίς αντίσταση στάσης της πλειοψηφίας, η μειοψηφία εμφανιζόταν σαν εκπρόσωπος ολόκληρου του λαού»[20]

Παρόλα αυτά η διάκριση σε λαϊκές επαναστάσεις ακόμα κι όταν πρόκειται για αστικές δεν είναι χωρίς νόημα και πολιτική σημασία. Ο Λένιν μιλώντας για επαναστάσεις αστικές που έγιναν τον 20^ο αιώνα θα πει σχετικά: «Αν πάρουμε για παράδειγμα τις επαναστάσεις του 20^ου αιώνα, και την πορτογαλική και την τούρκικη, μπορεί, βέβαια, να τις παραδεχθούμε ως αστικές. Όμως ‘λαϊκή’ δεν είναι ούτε η μια ούτε η άλλη, γιατί η μάζα του λαού, η τεράστια πλειοψηφία του, ούτε στη μια ούτε στην άλλη αισθητά πήρε ενεργητικό, ανεξάρτητο μέρος με τις δικές της οικονομικές και πολιτικές απαιτήσεις. Απεναντίας η ρώσικη αστική επανάσταση του 1905-1907 αν και δεν είχε τέτοιες ‘λαμπρές’ επιτυχίες που είχανε κάπου-κάπου η πορτογαλική και η τούρκικη, ήταν αναμφισβήτητα ‘πραγματικά λαϊκή’ επανάσταση, γιατί η μάζα του λαού, η πλειοψηφία του, τα πιο ‘κατώτερα’ κοινωνικά στρώματα που τα τσάκιζε η καταπίεση και εκμετάλλευση, ξεσηκώθηκαν ανεξάρτητα, βάλανε σε όλη την πορεία της επανάστασης την σφραγίδα των δικών τους απαιτήσεων, των δικών τους προσπαθειών να χτίσουν με τον τρόπο τους στη θέση της κοινωνίας που κατέρρεε, νέα κοινωνία».[21]

Παράλληλα με την αστική τάξη εμφανίζεται και το προλεταριάτο. Δεν υπάρχει αστική τάξη χωρίς προλεταριάτο. Επομένως υπάρχει το ζήτημα της σχέσης και της στάσης του προλεταριάτου στις αστικές επαναστάσεις. Σε μια σειρά από αντιφεουδαρχικές επαναστάσεις αρχίζοντας από την γαλλική επανάσταση του 1789-1794, το προλεταριάτο πήρε ενεργό μέρος, προβάλλοντας τις δικές του ταξικές απαιτήσεις αν και με αξεκαθάριστο και μπερδεμένο τρόπο. Στην επανάσταση του 1848 το προλεταριάτο του Παρισιού ανάγκασε την προσωρινή αστική κυβέρνηση να ανακηρύξει την δημοκρατία, ανάγκασε την αστική τάξη να κάνει μια σειρά δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Σύμφωνα με τα λόγια του Μαρξ η αστική τάξη υποχρεώθηκε «να ανακηρύξει τον εαυτό της δημοκρατία που περιστοιχίζεται από κοινωνικούς θεσμούς. Το παρισινό προλεταριάτο απόσπασε κι αυτήν επίσης την παραχώρηση.»[22]

Εξ αιτίας του ρόλου που έπαιζε το προλεταριάτο στις αστικές επαναστάσεις [και στις συνθήκες για τις οποίες μιλάμε ακόμα δεν ήταν σε σοβαρό βαθμό οργανωμένο], οι επαναστάσεις αυτές τραβούσανε σε σημαντικό βαθμό πιο πέρα από τους στόχους που έβαζε η αστική τάξη. Από την εποχή που εμφανίστηκε το προλεταριάτο στο στίβο του κοινωνικού αγώνα και πρόβαλλε τις απαιτήσεις του, η αστική τάξη από φόβο για τις επαναστατικές του τάσεις πέρασε σε συμβιβασμό με δυνάμεις και εκπροσώπους της φεουδαρχίας, αφήνοντας στη μέση επαναστάσεις, προδίδοντας τους στόχους που η ίδια είχε θέσει, συμμαχώντας με τους φεουδάρχες ενάντια στους εργαζόμενους.

Τα πράγματα θα τροποποιηθούν στα τέλη του 19^ου αιώνα και ιδιαίτερα στις αρχές του 20^ου αιώνα. Η εποχή του ιμπεριαλισμού δυνάμωσε την αντιδραστικότητα της αστικής τάξης και δημιούργησε νέα διάταξη των ταξικών δυνάμεων. Η ανάπτυξη και η οργάνωση του προλεταριάτου άνοιξε την δυνατότητα και δημιούργησε την ανάγκη να υπάρχει ηγεμονία του προλεταριάτου στις αστικές επαναστάσεις. Ο Λένιν εντόπισε αυτό το νέο στοιχείο και ανάπτυξε παραπέρα την θεωρία του Μαρξ για τη διαρκή επανάσταση. Ο Λένιν καθόρισε την διαφορά των αστικών επαναστάσεων παλιού τύπου, στις οποίες η ηγεμονία βρισκόταν στην αστική τάξη και η εξουσία περνούσε στα χέρια της, από τις αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις της περιόδου που η αστική τάξη έπαψε να είναι επαναστατική. Σε αυτές η ηγεμονία ανήκει (πρέπει να ανήκει, μπορεί να ανήκει) στο προλεταριάτο και οι επαναστάσεις αυτές βάζουν για καθήκον τους την εγκαθίδρυση ενός λαϊκού συνασπισμού δυνάμεων που μπορεί με γρήγορο τρόπο να μετεξελιχτεί σε προλεταριακή επανάσταση. Ο δρόμος αυτός ήταν οδηγητικό νήμα σε πολλές επαναστάσεις που έγιναν στον 20^ο αιώνα ιδίως σε εξαρτημένες από τον ιμπεριαλισμό χώρες, πχ στην κινέζικη επανάσταση, σε πολλά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα κλπ. Οι επαναστάσεις αυτές δεν είναι αστικές αλλά εντάσσονται γενικά μέσα στο σχήμα των προλεταριακών επαναστάσεων στην εποχή του ιμπεριαλισμού. [σύγχρονο παράδειγμα Νεπάλ]

Προλεταριακές επαναστάσεις

«Η επανάσταση νικά όταν κινεί την πρωτοπόρα τάξη, δίνοντας σοβαρά χτυπήματα στην εκμετάλλευση. Οι επαναστάσεις με τον όρο αυτό νικούν ακόμα και όταν νικιούνται.»[23]

Η Οχτωβριανή επανάσταση είναι η πρώτη μεγάλη νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση που άνοιξε μια νέα ιστορική εποχή για πολλούς λόγους που θα δούμε. Δεν ήταν η πρώτη προλεταριακή επανάσταση. Είχε προηγηθεί η «έφοδος στον ουρανό» του παρισινού προλεταριάτου (Κομμούνα του Παρισιού) που κράτησε την εξουσία για δύο μήνες και αποτέλεσε την πρώτη προλεταριακή επανάσταση στην ιστορία.

Η Οχτωβριανή επανάσταση (1917) ήταν η πρώτη νικηφόρα του 20^ου αιώνα που έγινε σε συνθήκες του ιμπεριαλισμού και εγκαινίασε μια νέα ιστορική εποχή – που δεν έχει λήξει- την εποχή των προλεταριακών επαναστάσεων.

Οι προλεταριακές επαναστάσεις «επιλύουν» την βασική αντίθεση του καπιταλισμού ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής (δηλαδή την ολοένα και μεγαλύτερη διαφοροποίηση της παραγωγής, δημιουργίας νέων κλάδων και την ολοένα μεγαλύτερη συνεργασία και συνδυασμό παραγωγών για να έχουμε παραγωγή) και στην ατομική κεφαλαιοκρατική μορφή ιδιοποίησης, που βρίσκει την έκφρασή της στον αυξανόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα στο προλεταριάτο και στην αστική τάξη (βασικές τάξεις στο καπιταλιστικό σύστημα).

Η «επίλυση» της αντίθεσης γίνεται μόνο με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα της παραγωγής που αποτελεί τη βάση της κεφαλαιοκρατικής ιδιοποίησης και ιμπεριαλιστικής ληστείας και την διεύθυνση της κοινωνίας σύμφωνα με ένα σχέδιο που θέτει στο κέντρο του την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας στο σύνολό της κι όχι μιας μειοψηφίας.

Η προλεταριακή επανάσταση αναγκαστικά φέρει τα τρία χαρακτηριστικά που αναφέραμε (ανατροπή μιας τάξης, της αστικής, κατάκτηση πολιτικής εξουσίας από το προλεταριάτο – τράβηγμα στην συνειδητή δράση εκατομμυρίων ανθρώπων – προηγείται μια περίοδος προετοιμασίας σε όλα τα επίπεδα) αλλά φέρει και ένα ακόμα καινούργιο στοιχείο στην όλη ιστορία των επαναστάσεων.

Η προλεταριακή επανάσταση δεν είναι επανάσταση μιας μειοψηφίας, δεν αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας, ούτε εγκαθιδρύει μια εξουσία μειοψηφίας. Αν σε όλες τις προηγούμενες επαναστάσεις το ζήτημα ήταν να αντικατασταθεί η μια μορφή ατομικής ιδιοκτησίας με άλλη, (η δουλοκτητική με τη φεουδαρχική, η φεουδαρχική με την κεφαλαιοκρατική), η σοσιαλιστική επανάσταση καλείται να εξαφανίσει κάθε ατομική ιδιοκτησία στα μέσα της παραγωγής και να εγκαταστήσει μια κοινωνική μορφή ιδιοκτησίας. Έτσι η προλεταριακή επανάσταση έχει σαν στόχο της να ανοίξει τον δρόμο στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Στο ζήτημα αυτό –απεραντοσύνη των σκοπών- ο στόχος που θέτει στον ίδιο τον εαυτό της η προλεταριακή επανάσταση διαφέρει ριζικά από όλες τις προηγούμενες και στο στοιχείο αυτό βρίσκεται η ιστορική σημασία της στην ανθρώπινη πορεία.

«Η αστική επανάσταση κλείνει συνήθως με την κατάληψη της εξουσίας, ενώ για τη προλεταριακή επανάσταση η κατάληψη της εξουσίας είναι μονάχα η αρχή της, και μάλιστα η εξουσία χρησιμοποιείται σα μοχλός για το μετασχηματισμό της παλιάς οικονομίας και την οργάνωση της νέας». «Η προλεταριακή επανάσταση αρχίζει όταν λείπουν ή σχεδόν λείπουν έτοιμες μορφές σοσιαλιστικού τρόπου ζωής».[24]

Επομένως η προλεταριακή επανάσταση διαφέρει από τις άλλες επαναστάσεις στη μεγάλη της δημιουργική αποστολή. Σε καμία από τις προηγούμενες επαναστάσεις δεν μπήκαν καθήκοντα δημιουργίας ενός νέου τρόπου παραγωγής. Η αστική οικονομία δημιουργήθηκε και ωρίμασε αυθόρμητα στους κόλπους της φεουδαρχικής κοινωνίας. Σε μια κοινωνία που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, στην εκμετάλλευση και στην καταπίεση των εργαζομένων δεν μπορούν να εμφανιστούν αυθόρμητα σοσιαλιστικές μορφές ιδιοκτησίας και παραγωγής. Στους κόλπους της αστικής κοινωνίας δημιουργείται η υλική βάση για το πέρασμα σε ένα άλλο σύστημα. Η υλική βάση δημιουργεί απλά την δυνατότητα και την αναγκαιότητα του περάσματος των μέσων παραγωγής σε κοινωνική ιδιοκτησία. Η μετατροπή όμως της δυνατότητας σε πραγματικότητα δεν γίνεται με αυθόρμητο τρόπο αλλά έχει σαν προκαταρτικό όρο την σοσιαλιστική επανάσταση, την ανατροπή της αστικής τάξης, την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από το προλεταριάτο, το τσάκισμα του αστικού κρατικού μηχανισμού και την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών.

Η προλεταριακή επανάσταση έχει προορισμό να οργανώσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων με νέο τρόπο πάνω στις αρχές του σοσιαλισμού.

Η Οχτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία ήταν η πρώτη μεγάλη απόπειρα, η πρώτη μεγάλη νικηφόρα επανάσταση που μπόρεσε να πραγματώσει όσα υποστήριζαν οι μαρξιστές πριν την επανάσταση. Η μετατροπή της ιδέας σε πράξη, η πραγματοποίηση της επανάστασης και οι μετασχηματισμοί που έφερε η επανάσταση αυτή, όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στην παγκόσμια σκηνή της δίνουν ένα ξεχωριστό ιστορικό χαρακτήρα. Κοσμοϊστορική η σημασία της επανάστασης με απεραντοσύνη στόχων και σκοπών. Να αλλάξει τον κόσμο, την κοινωνία, τον άνθρωπο. Αυτό το τόσο νέο έργο στην ανθρώπινη ιστορία άρχισε να υλοποιείται και να έχει αποτελέσματα. Xειροπιαστά αποτελέσματα.

Ο Λένιν αποτιμώντας την ιστορική σημασία της Οχτωβριανής επανάστασης έλεγε: «Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε υπερήφανοι και είμαστε υπερήφανοι, γιατί είχαμε το ευτύχημα να αρχίσουμε την οικοδόμηση του σοβιετικού κράτους και να εγκαινιάσουμε έτσι μια νέα εποχή στην παγκόσμια ιστορία, την εποχή της κυριαρχίας μιας καινούργιας τάξης, που καταπιέζεται σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες.

H πρώτη αυτή νίκη δεν είναι ακόμη τελειωτική νίκη. Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ότι ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε.»[25]

Τι κατάφερε η προλεταριακή επανάσταση στη Ρωσία

Τα επιτεύγματα της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία είναι εντυπωσιακά και κανένας –ακόμα και οι μεγαλύτεροι πολέμιοι- δεν μπορεί να τα αμφισβητήσει.

Έβγαλε από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο μια μεγάλη χώρα της εποχής και έτσι συνέβαλε στην επικράτηση της ειρήνης και στο σταμάτημα της αλληλοσφαγής που επέβαλλαν οι ιμπεριαλιστές στους προλετάριους της Ευρώπης. «Κανένας χείμαρρος μίσους, συκοφαντίας και ψευτιάς δεν μπορεί να κρύψει το κοσμοϊστορικό γεγονός ότι για πρώτη φορά μέσα σε χιλιάδες χρόνια οι δούλοι απάντησαν στον πόλεμο ανάμεσα στους δουλοκτήτες, διακηρύσσοντας ανοιχτά το σύνθημα: ας μετατρέψουμε τον πόλεμο των δουλοκτητών μεταξύ τους για το μοίρασμα της λείας, σε πόλεμο των δούλων όλων των εθνών ενάντια στους δουλοκτήτες όλων των εθνών. Για πρώτη φορά μέσα σε εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια το σύνθημα αυτό μετατράπηκε από αόριστη και ανίσχυρη αναμονή σε ένα καθαρό και ακριβολογημένο πρόγραμμα, μετατράπηκε σε πρώτη νίκη του προλεταριάτου…»[26]

Έλυσε με πρωτοφανή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα όλα τα αστικοδημοκρατικά καθήκοντα της επανάστασης: Γκρέμισε τα υπολείμματα του μεσαίωνα, δηλαδή τη μοναρχία, τον φεουδαρχικό χωρισμό σε κοινωνικά στρώματα, τη γαιοκτησία και την γαιοχρησία, τη θέση της γυναίκας, την θρησκεία, την καταπίεση των εθνοτήτων. «Kι έχουμε το δικαίωμα να είμαστε υπερήφανοι που κάναμε αυτό το ξεκαθάρισμα πολύ αποφασιστικά, πολύ γρήγορα, πιο θαρραλέα, πιο πετυχημένα, πιο πλατιά και πιο βαθιά ―από την άποψη της επίδρασης πάνω στις λαϊκές μάζες― απ’ ότι η μεγάλη Γαλλική επανάσταση πριν από 125 και πάνω χρόνια».[27]

Έβαλε τα θεμέλια και προχώρησε σε άγνωστους δρόμους για το νέο, το σοσιαλιστικό οικοδόμημα. Με την σχεδιοποιημένη οικονομία, με την εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας, κατόρθωσε μέσα σε λίγες δεκαετίες να βγάλει την Ρωσία από την καθυστέρηση, να δημιουργήσει σοβαρή τεχνική και επιστημονική υποδομή (στηριγμένη σε δικές της δυνάμεις και με εντελώς εχθρικό περίγυρο). Ανεξάρτητα από λάθη –που ήταν σε ένα βαθμό αναπόφευκτα- η πείρα, τα μέτρα, τα επιτεύγματα, οι θεσμοί κλπ που έφερε στη ζωή η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ θα φωτίζουν τις επόμενες επαναστάσεις, θα χρειαστεί οι επαναστάτες να τα μελετούν και να μαθαίνουν από αυτά.

Καλυτέρεψε από όλες τις απόψεις η ζωή, οι συνθήκες διαβίωσης, το πολιτιστικό επίπεδο, η συμμετοχή των εργαζόμενων μαζών στη κοινωνική ζωή. Εξάλειψε την ανεργία, την εκμετάλλευση και την καταπίεση της εργατικής τάξης.

Προώθησε μια σημαντική πολιτιστική επανάσταση στους λαούς της ΕΣΣΔ καλλιέργησε τις τέχνες, έδωσε ώθηση στην συμμετοχή του κόσμου σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες.

Δημιούργησε μια νέα πολυεθνική κρατική συγκρότηση που στηρίζονταν στην ολόπλευρη ανάπτυξη και στο κεντρικό σχεδιασμό, λύνοντας με επιτυχία πολλά εθνικά ζητήματα και αντιθέσεις που είχαν κληρονομηθεί από το παρελθόν.

Σήκωσε το κύριο βάρος της αντίστασης στο ναζιφασισμό, ήταν η αποφασιστική δύναμη που συγκρούστηκε μαζί του και είχε σημαντικές απώλειες που πάλι γρήγορα μεταπολεμικά κατόρθωσε να επουλώσει τις πληγές της.

Με δυο λόγια απόδειξε σε όλους τους τομείς την ανωτερότητα του σοσιαλισμού απέναντι στον καπιταλισμό. Αποτινάζοντας τις καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις απελευθερώνονται οι παραγωγικές δυνάμεις, γίνεται μπορετό να αναπτυχθούν ολόπλευρα και προς όφελος των εργαζομένων και αλλάζει εντελώς η θέση των εργαζόμενων μαζών μέσα στην κοινωνία. Στο διάστημα λίγων δεκαετιών μπορεί να μεταμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη η κοινωνία και να μπουν οι βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Ο διεθνής χαρακτήρας της Οκτωβριανής επανάστασης

Η νίκη της Οχτωβριανής επανάστασης σημαίνει α) ριζική στροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας β) ριζική στροφή στα ιστορικά πεπρωμένα του παγκόσμιου καπιταλισμού γ) ριζική στροφή στο απελευθερωτικό κίνημα του παγκόσμιου προλεταριάτου δ) ριζική στροφή στις μέθοδες πάλης και στις μορφές οργάνωσης, στη ζωή και στις παραδόσεις, στον πολιτισμό και στην ιδεολογία των εκμεταλλευόμενων μαζών όλου του κόσμου.

Η Οχτωβριανή επανάσταση είναι αξιόλογη, πριν απ’ όλα, γιατί διέσπασε το μέτωπο του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, ανέτρεψε την ιμπεριαλιστική αστική τάξη σε μια από τις πιο μεγάλες καπιταλιστικές χώρες κι ανέβασε στην εξουσία το προλεταριάτο. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας η τάξη των μισθωτών, των κατατρεγμένων, η τάξη των καταπιεζομένων και εκμεταλλευομένων υψώθηκε ως τη θέση της κυρίαρχης τάξης και με το παράδειγμά της ηλεκτρίζει τους προλετάριους όλων των χωρών.

Οι αναμφισβήτητες επιτυχίες του προλεταριάτου στο μέτωπο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης έδειξαν ολοκάθαρα στους εργάτες όλου του κόσμου ότι το προλεταριάτο μπορεί να κυβερνά μια χώρα χωρίς την αστική τάξη και ενάντια στην αστική τάξη, ότι μπορεί να διευθύνει μια λαϊκή οικονομία χωρίς την αστική τάξη και ενάντια στην αστική τάξη, ότι μπορεί να οικοδομεί με επιτυχία το σοσιαλισμό παρά την καπιταλιστική περικύκλωση. Η σοσιαλιστική επανάσταση κατάφερε θανάσιμο κτύπημα στην παλιά «θεωρία» πως οι εκμεταλλευόμενοι δεν μπορούν να κάνουν χωρίς τους εκμεταλλευτές τους.

Η Οχτωβριανή Επανάσταση τροποποίησε σε παγκόσμιο επίπεδο το συσχετισμό ανάμεσα σε αστική και εργατική τάξη. Ανέβασε σε ένα ορισμένο ύψος τη δύναμη και το ειδικό βάρος, την μαχητική ικανότητα των καταπιεζόμενων τάξεων όλου του κόσμου, αναγκάζοντας τις κυρίαρχες τάξεις να τις υπολογίζουν σαν καινούργιο σοβαρό παράγοντα. Τώρα πια οι εργαζόμενες μάζες του κόσμου δεν μπορούν να θεωρούνται «τυφλός όχλος», που πλανιέται στα σκοτάδια γιατί του λείπει η προοπτική, γιατί η ανθούσα Οχτωβριανή Επανάσταση τους δείχνει το δρόμο, τους δίνει προοπτικές. Αν προηγούμενα δεν υπήρχε ένα δημόσιο παγκόσμιο βήμα, από όπου θα μπορούσε κανείς να διαδηλώσει και να διατυπώσει τις ελπίδες και τους πόθους των καταπιεζόμενων τάξεων, η Οχτωβριανή Επανάσταση έπαιξε και αυτό το ρόλο.[28]

Η Οχτωβριανή Επανάσταση εξανάγκασε τον καπιταλισμό σε μια θανάσιμη «συγκατοίκηση» με τον σοσιαλισμό. Αυτό φάνηκε περισσότερο όταν δημιουργήθηκε μεταπολεμικά η ¨δεύτερη ζώνη» με τις λαϊκές δημοκρατίες στην κεντρική Ευρώπη και την Βαλκανική και φυσικά με την νικηφόρα κινέζικη επανάσταση το 1949. Έτσι ο καπιταλισμός/ιμπεριαλισμός αναγκάστηκε να καταφύγει σε «απαντήσεις», σε αντεπαναστάσεις, σε πολέμους. Συρρικνώθηκε επικίνδυνα η εκτατική βάση λειτουργίας του, στριμώχθηκε πολιτικά, αναγκάστηκε σε υποχωρήσεις και παραχωρήσεις. Και όχι μόνο αναγκάστηκε να τροποποιήσει ορισμένα στοιχεία του για να μπορέσει να απαντήσει στην πρόκληση του σοσιαλισμού.[29]

Η Οχτωβριανή Επανάσταση τράβηξε στην τροχιά της προλεταριακής επανάστασης και τα μετόπισθεν του ιμπεριαλισμού, τις αποικίες και τις εξαρτημένες χώρες. Τράβηξε στο δρόμο της επανάστασης και είχε σοβαρή επίδραση πάνω στο επαναστατικό κίνημα των αποικιών και των εξαρτημένων χωρών. Η εποχή της ανενόχλητης εκμετάλλευσης και καταπίεσης των αποικιών και εξαρτημένων χωρών πέρασε. Ήρθε η εποχή των απελευθερωτικών επαναστάσεων στις αποικίες και στις εξαρτημένες χώρες, η εποχή της αφύπνισης του προλεταριάτου αυτών των χωρών, η εποχή της ηγεμονίας του στην επανάσταση. Η κινέζικη επανάσταση, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των λαών της Ινδοκίνας, η κουβανέζικη επανάσταση εντάσσονται σε αυτήν την κατηγορία και είναι τμήματα της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης.

Νέες μορφές πάλης και οργάνωσης της εργατικής τάξης ξεπετάχτηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Η δημιουργία της Γ’ Διεθνούς, του παγκόσμιου κόμματος του προλεταριάτου, η δημιουργία κομμουνιστικών κομμάτων και η κατάκτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης από αυτά, η συγκρότηση συνδικαλιστικών οργανώσεων και η σύμπηξη μετώπων και η ισχυρή παρουσία στην πολιτική ζωή διαφόρων χωρών, οι εξεγέρσεις, οι απεργίες οι μικροί και μεγάλοι αγώνες τροφοδοτήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από το όραμα και το παράδειγμα της ΕΣΣΔ και του ΚΚΣΕ.

Ο 20^ος αιώνας ήταν αιώνας επαναστάσεων προλεταριακών κατά βάση, αντεπαναστάσεων της αστικής τάξης, κρίσεων και πολέμων καταστροφικών ιμπεριαλιστικών, άδικων κατά βάση αλλά και επαναστατικών, αντιιμπεριαλιστικών, εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων, δίκαιων κατά βάση. Η σύγχρονη μας εποχή σημαδεύτηκε από τις επαναστάσεις των καταπιεζομένων προλεταρίων: Κομμούνα Παρισιού 1871, Ρώσικη του 1905 που γέννησε τα σοβιέτ, Μεξικάνικη επανάσταση 1910, Οχτωβριανή επανάσταση 1917, Σπαρτακιστές και εργατικά συμβούλια στην Γερμανία 1918-1919, Σοσιαλιστική επανάσταση στη Ουγγαρία 1918-1919, Κινέζικη επανάσταση, Κουβανική, Βιετναμική, Αλγερινή, Κονγκό, Ινδονησία για να μείνουμε στις πιο γνωστές.

Σχόλιο πάνω στην παλινόρθωση του καπιταλισμού στις κοινωνίες όπου κτίζονταν ο σοσιαλισμός

Πριν προχωρήσουμε στο τρίτο μέρος της τοποθέτησης αυτής που αφορά τις σύγχρονες συνθήκες, χρειάζεται μια μικρή παρένθεση σχετικά με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στις μεταβατικές κοινωνίες.[30]

Οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις δεν ηττήθηκαν γενικά από τους διακηρυγμένους αντιπάλους τους. Δεν ηττήθηκαν στο στρατιωτικό επίπεδο μετά από επεμβάσεις και στρατιωτικές εκστρατείες. Ηττήθηκαν από τα μέσα, με την έννοια πως η μη επίλυση αντιθέσεων, το μη προχώρημα της επανάστασης σε όλους τους τομείς, η καθιέρωση αντιλήψεων και μεθόδων ξένων προς την ουσία του μαρξισμού κλπ, όλα αυτά οδήγησαν στην δημιουργία ενός προνομιούχου νεοαστικού στρώματος που η ολοκλήρωσή του πέρναγε όχι μέσα από το βάθεμα της προλεταριακής επανάστασης, αλλά αντίθετα, μέσα από την ακύρωση κατακτήσεών της, μέχρι και την τυπική αποτίναξη των σοσιαλιστικών στοιχείων στις παραγωγικές σχέσεις και στο εποικοδόμημα. Επομένως η παλινόρθωση είναι προϊόν της ταξικής πάλης κυρίως στο εσωτερικό των μεταβατικών σοσιαλιστικών κοινωνιών και λιγότερο από την πίεση του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Το κυριότερο ζήτημα που δεν έλυσαν οι προλεταριακές επαναστάσεις στον 20^ο αιώνα είναι η σωστή αποκρυπτογράφηση της σχέσης κεφάλαιο και επομένως η οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας και της κοινωνίας ολόκληρης με τρόπους και μορφές που να καταργούν την σχέση αυτή κι όχι να την αναπαράγουν με μια άλλη μορφή. Αυτό δεν σημαίνει πως η όλη πορεία ήταν ένα «λάθος» γιατί και βήματα έγιναν στην κατεύθυνση αυτή και το ζήτημα τέθηκε μέσα στις προλεταριακές επαναστάσεις (πχ στην κινέζικη πολιτιστική επανάσταση).

Έτσι αποκτά εξαιρετική σημασία και επικαιρότητα ένα απόσπασμα του Μαρξ που δίνει ορισμένα χαρακτηριστικά των προλεταριακών επαναστάσεων:

«Οι προλεταριακές επαναστάσεις

α) κάνουν αδιάκοπη κριτική στον ίδιο τον εαυτό τους

β) διακόπτουν κάθε τόσο την ίδια την πορεία τους

γ) ξαναγυρίζουν σε κείνο που φαίνεται ότι έχει πραγματοποιηθεί για να το ξαναρχίσουν από την αρχή

δ) περιγελάνε με ωμή ακρίβεια τις μισοτελειωμένες δουλειές, τις αδυναμίες και τις ελεεινότητες των πρώτων τους προσπαθειών

ε) φαίνονται να ξαπλώνουν χάμου τον αντίπαλό τους μόνο και μόνο για να του δώσουν την ευκαιρία να αντλήσει καινούργιες δυνάμεις από τη γη και να ορθωθεί πάλι πιο γιγάντιος μπροστά τους

στ) οπισθοχωρούν συνεχώς μπροστά στην ακαθόριστη απεραντοσύνη των σκοπών τους,

ώσπου να δημιουργηθεί η κατάσταση που κάνει αδύνατο κάθε ξαναγύρισμα».[31]

Με μια έννοια οι προλεταριακές επαναστάσεις του 21^ου αιώνα θα είναι πιο πλούσιες, πιο βαθιές, πιο ριζικές γιατί θα έχουν στο πρόγραμμά τους όλη τη θετική και αρνητική πείρα των προλεταριακών επαναστάσεων του 20^ου αιώνα.

Η επικαιρότητα και η αναγκαιότητα του κομμουνισμού, επομένως και της προλεταριακής επανάστασης

Ζούμε περίπου 3 δεκαετίες κυριαρχίας της αντεπανάστασης στις οποίες έγινε και γίνεται συστηματική προσπάθεια να ξεριζωθεί από την συνείδηση και την γνώση του προλεταριάτου τόσο η αναγκαιότητα και η επικαιρότητα περάσματος σε ένα άλλο ανώτερο σύστημα κοινωνικών σχέσεων που θα είναι ο κομμουνισμός, όσο και οι πολιτικοί όροι που είναι αναγκαίοι για να γίνει πραγματικότητα κάτι τέτοιο, δηλαδή η οργάνωση της εργατικής τάξης, ο επαναστατικός αγώνας της, η ηγεμονία της, η επανάστασή της.

Αυτό σήμαινε πως πήρε ιδιαίτερη ένταση η επιχείρηση συκοφάντησης και αμαύρωσης των προλεταριακών επαναστάσεων και ιδιαίτερα των δύο σημαντικότερων, της ρώσικης και της κινέζικης.

Ο κομμουνισμός ταυτίζεται με τον ολοκληρωτισμό, με την γενικευμένη ανελευθερία, η σοσιαλιστική επανάσταση θεωρείται μια τρέλα που πληρώθηκε ακριβά από την ανθρωπότητα και οπωσδήποτε αποτελεί τεράστιο αναχρονισμό που πρέπει να ξεπεραστεί και αν είναι δυνατόν να θαφτούν και τα σύμβολά του. Φυσικά σε αυτήν την πραγματικότητα παραστάσεων χρησιμοποιούνται και υπαρκτά λάθη ακόμα και ελεεινότητες που διαπράχθηκαν που μέσα από μια κατάλληλη προβολή υπερμεγεθύνονται, θεωρούνται εγγενή στην ίδια την «κομμουνιστική φύση», όπως χρησιμοποιούνται κατά κόρο και τεράστια ψέματα που σήμερα έχουν κάθε μέσο να τα διοχετεύουν και να τα κάνουν πιστευτά, ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους που δεν έζησαν τα γεγονότα.

Αυτή η επιχείρηση «αποκομμουνιστικοποίησης» και τα τεράστια μέσα που διατίθενται για την προώθησή της, είναι δυσανάλογα αν συγκριθούν με τις διακηρύξεις και θριαμβολογίες περί «νίκης» του καπιταλισμού και εμπέδωσής του ως το πλέον συμβατό σύστημα προς την ανθρώπινη φύση. Γιατί αν ο κομμουνισμός έχει ξαπλωθεί στο έδαφος, αν έχει υποστεί τέτοια τεράστια ήττα όπως νομίζουν οι αστοί, ποιος ο φόβος λοιπόν και η υπερκινητοποίηση ενάντια στον «ξοφλημένο» κομμουνισμό;

Ότι και να κάνει η γερασμένη αστική τάξη για να διαιωνίσει την κυριαρχία της δεν θα μπορέσει να αποκλείσει από κάθε πόρο, από κάθε γωνιά της γης, από κάθε μορφή κοινωνικής συμβίωσης στις συνθήκες του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού την αναγκαιότητα του κομμουνισμού και την εκδήλωση του ταξικού ανταγωνισμού, της αντίστασης των προλεταρίων. Δεν μπορεί με τίποτα να ακυρώσει το γεγονός πως μπήκαμε στην εποχή της προλεταριακής κοινωνικής επανάστασης. Θα μπορεί να απομακρύνει την στιγμή, θα μπορεί να δημιουργεί προσωρινές μεγαλύτερες ή μικρότερες καθυστερήσεις και αποπροσανατολισμούς, θα παρατείνει ίσως περισσότερο ή λιγότερο την εποχή της αντεπανάστασης. Δεν θα μπορέσει όμως να ξεπεράσει τις αντιθέσεις που διαπερνούν τον καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σχηματισμό. Το γεγονός αυτό θα οδηγεί σε καταστάσεις που η ταξική πάλη θα οξύνεται, θα σημειώνονται εξεγέρσεις, ξεσηκωμοί, λαϊκές αντιδράσεις κάθε είδους, πολεμικές αναμετρήσεις και ένταση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, τεράστια προβλήματα για την διαβίωση και το περιβάλλον. Όλο και περισσότερο θα ξεπροβάλλουν επαναστατικές καταστάσεις[32] και τεράστιες κρίσεις που θα καλούν τις μάζες σε μια πιο έντονη ενεργοποίηση.

Σε κάθε στροφή της ιστορίας παρουσιάστηκαν μέσα στο μαρξιστικό στρατόπεδο αλλά και από την αστική τάξη θεωρίες για διάψευση του μαρξισμού. Οι κυριότερες αμφισβητήσεις γίνονταν πάνω στη βάση των αλλαγών που έχουν πραγματοποιηθεί, που τάχα ακύρωναν τις βασικές διαπιστώσεις του επαναστατικού μαρξισμού. Μέσα στις πολλές παραλλαγές των θεωριών αυτών κρατούσα θέση έχουν: α) οι «θεωρίες» περί διάψευσης του μαρξισμού όσο αφορά την προλεταριοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, αντίθετα υποστηρίζουν ότι η εργατική τάξη συρρικνώνεται β) οι «θεωρίες» για βαθμιαίο μετασχηματισμό της κοινωνίας άρα για μη αναγκαιότητα της επανάστασης γ) οι «θεωρίες» για την δυνατότητα του καπιταλισμού να αυτορυθμίζεται και να ξεπερνά τις κρίσεις του δ) οι «θεωρίες» πως ο καπιταλισμός είναι το πιο συμβατό σύστημα στην ανθρώπινη φύση ε) οι «θεωρίες» πως ο σοσιαλισμός είναι ένα ολοκληρωτικό σύστημα.

Ο καπιταλισμός / ιμπεριαλισμός καθημερινά αποδεικνύεται ένα τεράστιο γενοκτονικό σύστημα όσο αφορά τα αποτελέσματα των μεθόδων παραγωγής, του ξέφρενου κυνηγιού του υπερκέρδους, την συστηματική καταλήστευση τεράστιων περιοχών. Για να έχει μονοπωλιακά υπερκέρδη είναι αναγκασμένος να γιγαντώνει την ανεργία (σε όλες τις μορφές της) σε παγκόσμιο επίπεδο, να οδηγεί στον αποκλεισμό μεγάλα τμήματα των κοινωνιών, να καταστρέφει ζωντανή εργασία μέσα από πολέμους, πείνα, φτώχεια, μετανάστευση, ερήμωση περιοχών. Ο καπιταλισμός / ιμπεριαλισμός μετατρέπεται σε μια καταστροφική δύναμη, η παραγωγή και η κοινωνική οργάνωση υπό την διεύθυνσή τους οδηγεί σε μεγαλύτερες εκατόμβες και τεράστια αδιέξοδα που μόνο η θετική υπέρβασή τους μπορεί να δώσει λύση και προοπτική στην ανθρωπότητα. Είναι τέτοια η συσσώρευση αντιθέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο που νομοτελειακά θα οδηγηθούμε σε κρίσεις, πολέμους, επαναστατικές καταστάσεις, σε εξεγέρσεις και λαϊκές επαναστάσεις. Το αίτημα να μπει τέρμα στο γενοκτονικό σύστημα του καπιταλισμού / ιμπεριαλισμού θα ξεπροβάλει σαν μια αναγκαιότητα, όπως πρόβαλλε το 1917 το αίτημα να μπει τέρμα στο πόλεμο, στην πείνα, να δοθεί η γη στους αγρότες. Αν σε συνθήκες κυριαρχίας της αντεπανάστασης, έχει αρχίσει ένας νέος κύκλος αγώνων και εξεγέρσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, αν σε συνθήκες αποδιοργάνωσης του κομμουνιστικού κινήματος όπως είναι οι σημερινές ξεπροβάλλει έστω με συγκεχυμένο αόριστο κλπ τρόπο το αίτημα ενός καλύτερου κόσμου και να μπει ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη, όλα αυτά οδηγούν σε ορισμένα συμπεράσματα μια ορισμένη κομμουνιστική δύναμη όπως η ΚΟΕ.

Γενικό συμπέρασμα: Όπως ο 20 αιώνας ήταν αιώνας επαναστάσεων, αντεπαναστάσεων και πολέμων, έτσι και ο 21^ος θα σημαδευτεί από μεγάλους τριγμούς και σπασμούς. Αναγκαστικά θα εκφραστούν και θα συγκρουστούν οι δυνάμεις του καταστροφικού καπιταλισμού / ιμπεριαλισμού με τις δυνάμεις που θα επιχειρήσουν να σώσουν και απελευθερώσουν την ίδια την ανθρωπότητα. Στην ουσία η σύγκρουση «Δεξιάς» και «Αριστεράς» θα παίξει καθοριστικό ρόλο. Άλλωστε η ταξική πάλη κινεί τον τροχό της ιστορίας και όχι οι κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες των ισχυρών.

Τα βέβαια στοιχεία της πραγματικότητας όπως αυτή εξελίσσεται είναι:

• Ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός εξελίσσονται σε μια άκρως επικίνδυνη και απειλητική μορφή «κοινωνικής» συγκρότησης. Μεταφορικά, αποτελούν ένα καρκίνωμα που εξαπλώνεται, πολλαπλασιάζεται μέσα από την νέκρωση και καταστροφή όλων των υγιών ιστών και ζωτικών οργάνων. Δεν μπορεί όμως να αποκτήσει ζωτικότητα, νιάτα, σφρίγος.

• Από την άλλη ισχύει πέρα για πέρα το ρητό «όπου υπάρχει καταπίεση, υπάρχει και αντίσταση». Ήδη στο ξεκίνημα του 21^ου αιώνα βλέπουμε το ξετύλιγμα ενός νέου μεγάλου κύκλου αγώνων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η μορφή – Δεξιά του 21^ου αιώνα, ο μεταβιομηχανικός παγκοσμιοποιημένος ιμπεριαλισμός, δεν θα μπορεί να προτείνει ένα σχέδιο που να αποσπά συναίνεση. Ο κοινωνικός αποκλεισμός και η δυαδική κοινωνία θα είναι το πρόγραμμά του. Ο πόλεμος η διέξοδός του.

Η μορφή – Αριστερά του 21^ου αιώνα δεν έχει ακόμα αποκτήσει μια ταυτότητα. Η ήττα που γνώρισε στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα ακόμα δεν έχει χωνευτεί διαλεκτικά. Η σχέση της με τους «από κάτω» είναι χαλαρή, ο προγραμματικός λόγος της και η πολιτική της πρόταση εξαιρετικά αδύναμα.

Όλα αυτά οδηγούν σε συγκεκριμένα καθήκοντα προετοιμασίας, σε όλους τους τομείς και συμμετοχής στην ταξική πάλη για επαλήθευση των απόψεων και των προτάσεων που πρέπει να έχουμε, εμπλουτισμό του κομμουνιστικού προγράμματος, απάντηση σε όλα τα επιχειρήματα που επιστρατεύει η αστική τάξη ενάντια στο προλεταριάτο και τις επαναστατικές ιδέες.

Ο κομμουνισμός τα νιάτα του κόσμου. Γιατί;

Τι είναι ο κομμουνισμός. Θεωρητικά είναι η αταξική κοινωνία. Πολιτικοπρακτικά είναι το κίνημα της εργατικής τάξης που αντιμάχεται τον καπιταλισμό και αγωνίζεται από τώρα για μια διαφορετική κοινωνική οργάνωση στην οποία θα καταργούνται όλα τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν το καπιταλισμό (την κοινωνική σχέση κεφάλαιο, την γενικευμένη εμπορευματική παραγωγή, την παραγωγή για την παραγωγή, την παραγωγή που βασίζεται στην ανταλλακτική αξία και όχι στην αξία χρήσης, το αστικό κράτος, το αστικό εποικοδόμημα κλπ κλπ).

Ιστορικά ο κομμουνισμός σαν θεωρία και πράξη, σαν κίνημα πρωτοεμφανίστηκε τον 19^ο αιώνα και θεμελιώθηκε, έκανε τα πρώτα του βήματα τον 20^ο παίζοντας εν πολλοίς και πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ο κομμουνισμός πρέπει να αντιμετωπίζεται μέσα από την ενότητα θεωρίας και πράξης σε κάθε στάδιο ανάπτυξής του και όχι ως ένα θεωρητικό σχήμα που πρέπει απλά κάποτε να επιβεβαιωθεί. Η εξέλιξή του είναι διαλεκτική, ο εμπλουτισμός του είναι απαραίτητο στοιχείο. Πριν 150 χρόνια τέθηκαν τα θεμέλια, όχι το οικοδόμημα. Το οικοδόμημα δεν μπορούσε στις πρώτες προσπάθειες και απόπειρες να μοιάζει με την εικόνα του τελικού σκοπού. Η πραγμάτωση της ιδέας εμπεριέχει και εμπλουτισμούς και προσαρμογές – πισωγυρίσματα – ανατροπές κλπ.

Ο κομμουνισμός είναι τα νιάτα του κόσμου γιατί

1. Είναι η μόνη κοσμοθεωρία που θέτει τέτοια απεραντοσύνη σκοπών, που έχει ένα τόσο ευρύ και πλούσιο απελευθερωτικό πρόταγμα. Θέτει σαν στόχο την κατάργηση του εμπορεύματος και την μετατροπή όλων των παραγόμενων από τον άνθρωπο ως κοινωνικά προϊόντα. Θέτει σαν στόχο την άρση όλών των όρων που δημιουργούν και αναπαράγουν την αλλοτρίωση κάθε είδους και οδηγεί στον έλεγχο του τι παράγεται, πως παράγεται και γιατί παράγεται. Αντιπαλεύει κάθε δύναμη που υψώνεται πάνω από την κοινωνία με τη μορφή κράτους και οδηγεί μέσα από την συνειδητή δράση των ανθρώπων στη απορρόφηση του κράτους από την κοινωνία, στην κατάργησή του. Τέτοια προτάγματα δεν έχει καμιά άλλη κοσμοθεωρία από όσες γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.

2. Η διαιώνιση του καπιταλισμού / ιμπεριαλισμού οδηγεί σε μεγάλα αδιέξοδα και τεράστιες καταστροφές. Μετατρέπεται σε σύστημα καταστροφικής παραγωγής και έχει γενοκτονικές συνέπειες πάνω στη πλατιά μάζα του γήινου πληθυσμού. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσες δυνατότητες να επιλυθούν στοιχειώδη προβλήματα επιβίωσης και ποτέ άλλοτε η ζωή δεν ήταν τόσο επισφαλής όσο σήμερα στην Γη. Επομένως μπροστά στο γερασμένο αυτό σύστημα, ο κομμουνισμός προβάλλει σαν η μόνη θετική υπέρβαση που μπορεί να βρει λύσεις που να οδηγούν στην επίλυση των αντιθέσεων και την αλλαγή της καταστροφικής πορείας. Ο καπιταλισμός είναι ένα γερασμένο καταπιεστικό σύστημα που δεν έχει κανέναν λογικό λόγο ύπαρξης πέρα από την διαιώνιση της κυριαρχίας μιας ασήμαντης μειοψηφίας ενώ έχουν δημιουργηθεί συνθήκες που κάνουν αδύνατο τον έλεγχο των εξελίξεων και των βασικών αντιθέσεων.

3. Τα 150 – 170 χρόνια εμφάνισης του κομμουνισμού σας ιστορικού θεωρητικού – πρακτικού κινήματος δεν είναι μια μεγάλη –ιστορικά- περίοδος. Αντίθετα αν συγκρίνουμε με άλλες μεταβατικές περίοδες από έναν κοινωνικό σχηματισμό σε έναν άλλο από μια ιστορική εποχή σε μια άλλη, είναι ακόμα μικρό το διάστημα αυτό. Στις μικρές περίοδες και στις κλίμακες που μπόρεσε να δοκιμάσει τις βασικές του θέσεις και θεωρίες (κάτω από απίστευτη πίεση και συνεχείς παρενοχλήσεις από το αντίπαλο στρατόπεδο) έδωσε λαμπρά δείγματα και έσπρωξε προς τα εμπρός το τροχό της ιστορίας, συμβάλλοντας επίσης στην επιτάχυνση του ιστορικού χρόνου.

4. Ο καπιταλισμός σαν σύστημα έχει δώσει ό,τι είχε να δώσει, έχει δείξει όλες του τις δυνατότητες. Έχει έρθει η ώρα να δώσει τη θέση του σε ένα άλλο σύστημα. Ο κομμουνισμός στο σύντομο «βίο» του δεν έδωσε ό,τι μπορούσε σαν σύστημα, δεν αφέθηκε να δοκιμάσει τις δυνατότητες και το δυναμισμό που έχει, δεν λειτούργησε σαν ολοκληρωμένο σύστημα κοινωνικών σχέσεων. Παρόλα αυτά ο πλούτος και η κοινωνική συνθετότητα που μπορεί να εκφράσει ο κομμουνισμός –αν νοηθεί ως σύστημα και λειτουργήσει σαν τέτοιο- είναι απείρως περισσότερα από αυτά που έχει να επιδείξει ο καπιταλισμός. Παρόλο που ο καπιταλισμός λειτουργεί σαν σύστημα που υπηρετεί τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας και έχει ανάγκη να επαναστατικοποιεί διαρκώς τις παραγωγικές του δυνάμεις –παρουσιάζοντας επιτεύγματα και ποικιλίες εμπορευμάτων- ο κομμουνισμός είναι μια ανώτερη μορφή κοινωνικής οργάνωσης γιατί πρώτα νοιάζεται για ολόκληρη την κοινωνία και όχι μια μειοψηφία της –ναι, λειτουργεί κάτω από αυτόν τον «περιορισμό»- επιλύει όλα τα βασικά και ουσιαστικά ζητήματα επιβίωσης δημιουργώντας έναν παραγωγικό μηχανισμό που παράγει αξίες χρήσεις και όχι εμπορεύματα και θέτει τις βάσεις ενός ανώτερου πολιτισμού που δεν βασίζεται στον ανταγωνισμό και τον ατομικό εγωισμό.

Πρώτα βήματα στον 21^ο αιώνα. Μήπως τίθεται το αίτημα του κομμουνισμού χωρίς αυτός να ονοματίζεται;

Αν την εποχή της Α’ Διεθνούς το εργατικό κίνημα ήταν το μόνο νέο εμφανιζόμενο κίνημα και κατανοούσε την ανάγκη της οργάνωσής του και της διεθνούς πάλης, στις μέρες μας έχουν αναπτυχθεί πολλά και διαφορετικά κινήματα. Με την οπισθοχώρηση που σημειώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια και την οργανωμένη-συντονισμένη επίθεση ιμπεριαλισμού και αστισμού κατορθώθηκε να υποβαθμιστεί σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων η σημασία και η κεντρικότητα του εργατικού κινήματος. Έτσι, πολλοί λένε: «Το εργατικό κίνημα ίσως να ήταν πρωταγωνιστής του προηγούμενου αιώνα, έδωσε εξετάσεις και απότυχε, σήμερα αποτελεί μια μειοψηφία και πάντως δεν είναι σε θέση να αλλάξει τον κόσμο». Πέρα απ’ αυτά, «το κομμουνιστικό κίνημα, ο σοσιαλισμός σαν πολιτική εξουσία της εργατικής τάξης και σαν εναλλακτικό σύστημα έδωσαν ό,τι μπορούσαν» – οπότε σήμερα οι υποστηρικτές των ανωτέρω «θέσεων» αναζητούν κάτι άλλο: είτε την παραμονή στα πλαίσια του συστήματος διεκδικώντας περισσότερα δικαιώματα και αλλαγές.

Αυτά δεν αποτελούν ιδεολογικές απαντήσεις και διέξοδο στα τόσα ζητήματα που η ιστορική πείρα και η ίδια η πραγματικότητα έχει θέσει και θέτει! Τι αξία έχουν αυτές οι απαντήσεις για εμπειρίες όπως λόγου χάρη το Ιράκ, η Κούβα, η Παλαιστίνη, η Βενεζουέλα, η Αργεντινή, το Νεπάλ, οι Φιλιππίνες, η Βολιβία, για το αντιπολεμικό κίνημα, ή για το κίνημα ενάντια στην ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση;

Κανένας άλλος κόσμος δεν είναι εφικτός χωρίς την οργάνωση και ενεργητική συμμετοχή των βασικών μαζών, δηλαδή πρώτα και κύρια των εργαζομένων. Καμιά άλλη δύναμη δεν μπορεί να είναι η ραχοκοκαλιά του κοινωνικού μπλοκ που θα οδηγήσει στον εφικτό, αναγκαίο νέο κόσμο.

Μια ακόμα σημαντική αλλαγή που έφερε η τελευταία πενταετία, η σημαντικότερη ίσως σε σχέση με τη δεκαετία του ’90, ήταν η συνειδητοποίηση από πλατιές λαϊκές μάζες ότι είναι αναγκαίο και δυνατό να αλλάξουν τα πράγματα, ότι χρειάζεται να δημιουργήσουμε ένα νέο κόσμο, πολύ διαφορετικό από τον σημερινό. Ξεκινώντας συχνά από τα άμεσα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, εκατομμύρια και εκατομμύρια άνθρωποι συναντιούνται, συζητούν, βγαίνουν στους δρόμους, οργανώνονται… και σταδιακά συνειδητοποιούν ότι όλοι απειλούνται από τον ίδιο εχθρό, από τις ίδιες αντιδραστικές πολιτικές. Χάρη σ’ αυτούς, τα ιδεολογήματα του ιμπεριαλισμού και τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού υπόκεινται σε μια συνεχή φθορά, μια απονομιμοποίηση στα μάτια της πλειοψηφίας, πλέον, του παγκόσμιου πληθυσμού. [Ο ρόλος και η προβολή των θεωριών των Τ. Νέγκρι (δεν υπάρχει πια ιμπεριαλισμός, δεν θα γίνει πόλεμος, προοδευτικός ρόλος των ΗΠΑ) – Τ. Χόλογουεη (να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να πάρουμε την εξουσία, γιατί η εξουσία φθείρει κλπ) που ευνουχίζουν τα κινήματα στον νέο μεγάλο κύκλο αγώνων που έχει ανοίξει]

Η ενιαία σκέψη των αρχών του ’80 και του ’90 έχει δεχτεί σοβαρά πλήγματα. Ο μέχρι πριν λίγα χρόνια «ξεχασμένος» ιμπεριαλισμός (που και η λεκτική αναφορά του το 1990 μάς κατέτασσε στην κατηγορία των «γραφικών τύπων») αναγνωρίζεται σήμερα, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, ως ο υπ’ αριθ. 1 εχθρός των λαών του πλανήτη. Πλατιές μάζες κατανοούν και συζητούν ότι οι πόλεμοι και η γενικευμένη φτώχεια έχουν σαν αιτία τον ανταγωνισμό για αγορές και πρώτες ύλες, και ότι ο νεοφιλελευθερισμός συνιστά μια άμεση απειλή για τη μεγάλη πλειοψηφία. Κι ακόμα, παραδείγματα όπως της Βενεζουέλας και της Κούβας επιβεβαιώνουν την πεποίθηση ότι αν ένας μικρός σχετικά λαός αγωνιστεί με αποφασιστικότητα, μπορεί να νικήσει και να υπερασπίσει την εθνική ανεξαρτησία του. Την προηγούμενη δεκαετία, εθεωρείτο «τρελός» όποιος «εν μέσω παγκοσμιοποίησης και με ηττημένο το σοσιαλιστικό στρατόπεδο» υποστήριζε τέτοιες δυνατότητες, αντί να υποκλιθεί στην… πολύ ρεαλιστική λύση «παγκόσμια επανάσταση ή τίποτα». Σήμερα, αυτό αποτελεί κατάκτηση της νέας συνείδησης εκατομμυρίων.[33]

Η μαζικότητα, ο ριζοσπαστισμός, η συνεύρεση και συσπείρωση διαφορετικών κινημάτων, ο δημοκρατισμός που τα διακρίνει, η θέληση της βάσης τους να συμμετέχει στις συζητήσεις και τους σχεδιασμούς των παραπέρα βημάτων, η αναζήτηση νέων δρόμων, δεν δείχνει μονάχα τον πολύχρωμο, πολυφωνικό και πλουραλιστικό χαρακτήρα τους. Η συνάντηση και η συμφωνία τόσο διαφορετικών κινημάτων γύρω από την απαίτηση-ανάγκη «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός!» δείχνει ότι υπάρχει μια υλική πραγματικότητα που σπρώχνει εκατομμύρια ανθρώπων, με διαφορετικές εμπειρίες και καταβολές, να θέτουν ίδια ερωτήματα και να αναζητούν κοινές απαντήσεις, που αντικειμενικά ξεπερνούν το σημερινό σύστημα. Το σύνθημα «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός!» συμπυκνώνει ακριβώς αυτήν την, έστω και στοιχειακή, κοινή βούληση όχι για κάποιες μικροαλλαγές, αλλά για ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα διαφορετικό από το σημερινό.

Όλο και περισσότεροι πλήττονται, όλο και περισσότεροι αμφισβητούν και αναζητούν διέξοδο

Αυτή η αναζήτηση μιας άλλης κοινωνίας γίνεται, βέβαια, με «δειλό» τρόπο και σε συνθήκες σύγχυσης. Η ήττα του σοσιαλισμού και η επακόλουθη αποκομμουνιστικοποίηση, μαζί με την επαίσχυντη απόπειρα εμφάνισης του κομμουνισμού ως εγκληματικού, είχε και έχει επιπτώσεις στις λαϊκές μάζες – και φυσικά θα ήταν λάθος να θεωρηθούν αυτές υπεύθυνες για το γεγονός αυτό! Όμως τα κινήματα που αναδύθηκαν την τελευταία περίοδο δεν τηρούν καθόλου εχθρική στάση απέναντι στο οργανωμένο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε παλιότερα με «νέα» κινήματα (π.χ. οικολογικό, αυτονομία κ.λπ.).

Η αμφισβήτηση των «μονόδρομων» και των ιδεολογημάτων της άρχουσας τάξης από όλο και μεγαλύτερο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων δεν οφείλεται, βέβαια, στην οργανωμένη, συντονισμένη, αποφασιστική συμμετοχή και δράση της κομμουνιστικής αριστεράς. Δυστυχώς, αυτή αποτελεί ακόμα ζητούμενο… Οπότε, γεννιέται ένα ερώτημα: Πάνω σε ποια βάση γίνεται εφικτή η συνάντηση τόσων διαφορετικών κινημάτων, και πώς είναι δυνατό να τίθεται το ζήτημα μιας συνολικότερης αλλαγής, έστω και με το δειλό και συγκεχυμένο τρόπο που περιγράφτηκε; Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός της τεράστιας διεύρυνσης του σύγχρονου προλεταριάτου διεθνώς, και στο γεγονός πως το 90% του πληθυσμού του πλανήτη πλήττεται, καταπιέζεται και έχει ανάγκη μια μεγάλη στροφή στην κοινωνική ζωή. Παρά λοιπόν τα εμπόδια που θέτουν οι τεχνητοί διαχωρισμοί και όλες οι διαιρετικές πολιτικές του κεφαλαίου, και παρά την προβληματική στάση και τη σχετική αδυναμία της αριστεράς, τα κινήματα καταφέρνουν και προβάλλουν ανάγκες, θέτουν ουσιώδη ερωτήματα, κινούν τον τροχό…

Τα όσα λέγονται παραπάνω κάθε άλλο παρά σημαίνουν ότι το μέλλον διαγράφεται ρόδινο. Η επιθετικότητα και η βαρβαρότητα του ιμπεριαλισμού και του καπιταλισμού βρίσκονται στο απόγειό τους. Δεκάδες εκατομμύρια χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο εξαιτίας γενοκτονιών, πολέμων και ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και της γενικευμένης εξαθλίωσης. Τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή ο μισός σχεδόν πληθυσμός της Γης, «ζουν» με λιγότερα από 2 δολάρια τη μέρα. Τα κινήματα που αντιπαλεύουν αυτή την κατάσταση (από τα οποία αναφέρθηκαν ενδεικτικά μόνο ορισμένα σε αυτό το κείμενο) δεν έχουν φτάσει ακόμα, σε διεθνές επίπεδο, στο στάδιο της ενεργητικής αντίστασης. Η δράση τους όμως σε τούτη την αρχή του 21ου αιώνα, οι ποιοτικές και ποσοτικές αλλαγές σε σχέση με την περασμένη δεκαετία, η μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση των εξεγέρσεων, τα νέα στοιχεία που αναδεικνύονται, επιτρέπουν να θεωρηθεί βάσιμη η εκτίμηση ότι αποτελούν τον προάγγελο μεγάλων μελλοντικών αντιστάσεων και προλεταριακών επαναστάσεων του 21^ου αιώνα, αποτελούν έκφραση της επικαιρότητας και αναγκαιότητας του κομμουνισμού.

Για την ΚΟΕ πρέπει να γίνει σαφές σε κάθε μέλος, σε κάθε στέλεχός της θα συνεχίσουμε να βαδίζουμε για καιρό μέσα σε ένα νεοταξικό περιβάλλον και πως θα πρέπει να αποκτήσουμε εκείνες τις δυνατότητες και δεξιότητες, εκείνα τα κριτήρια και τα χαρακτηριστικά, εκείνους τους δεσμούς και τις σχέσεις με τον κόσμο της εργασίας που να δίνουν αντοχή και προοπτική στο εγχείρημά μας. Να θυμόμαστε πως θα βαδίζουμε μέσα σε ένα περιβάλλον που θα απαιτεί την ανταπόκριση σε δύο βασικές εκτιμήσεις που είχαν διατυπωθεί από τον σ. Γιάννη Χοντζέα (τούτες τις μέρες που συμπληρώνονται 13 χρόνια από το θάνατό του -24/10/1994)

«Το πέρασμα από μια κατάσταση ‘παθητικότητας’, δηλαδή σε παγκόσμιο επίπεδο γενικά παθητικής άμυνας, σε μια ενεργητική άμυνα, επομένως σε μια ποιοτικά άλλη κατάσταση, πρέπει να είναι ο στρατηγικός στόχος. Για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστούν χιλιάδες μεγάλες και μικρές μάχες σε όλα τα μέτωπα, που μέσα σε αυτές να σφυρηλατούνται τα πρωτοπόρα αποσπάσματα αλλά και οι βασικές δυνάμεις που θα εκφράζουν τις βαθύτερες επιδιώξεις και ελπίδες για μια στροφή στην παγκόσμια εξέλιξη».[34]

«Η επικαιρότητα του κομμουνισμού όσο και αν απωθείται, διαστρέφεται ή γελοιοποιείται, είναι το μεγάλο δίδαγμα που βγαίνει για όποιον μελετήσει σε βάθος το πλήθος από τα όποια φαινόμενα αμφισβητούνται, ερμηνεύονται έτσι ή αλλιώς, αναθεματίζονται ή προβάλλονται. Και η επικαιρότητα αυτή θα παραμείνει σαν μια αντικειμενική απαίτηση όσο παρατείνονται και περιπλέκονται τα προβλήματα που εμφανίζονται σαν αδιέξοδα της σημερινής εποχής. Και με αυτήν θα αναμετρηθούν οι γενιές του σήμερα και του αύριο.»[35]

Τιμούμε την Οχτωβριανή Επανάσταση γιατί άνοιξε μια νέα ιστορική εποχή, γιατί ακόμα κι αν ηττήθηκε μετά από 70 χρόνια οικοδόμησης μιας διαφορετικής κοινωνίας, νίκησε κινητοποιώντας την πρωτοπόρα τάξη σε διεθνές επίπεδο, έδωσε σοβαρά χτυπήματα στην εκμετάλλευση. Είναι, έτσι μια επανάσταση που νικά ακόμα και όταν νικιέται. Και θα φωτίζει τις επερχόμενες προλεταριακές επαναστάσεις!

Νοέμβρης 2007

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Επικήδειος λόγος του Φρ. Ένγκελς στον τάφο του Μαρξ. Λίγο πριν είχε μνημονεύσει ότι ο Μαρξ ήταν άνθρωπος της επιστήμης και έκανε δύο μεγάλες ανακαλύψεις, για να συνεχίσει: «Όμως ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης…».

[2] Μαρξ-Ένγκελς, Διαλεχτά έργα, τόμος 1ος, σελ. 424.

[3] Καρλ Μαρξ – Φρ. Ένγκελς, «H γερμανική ιδεολογία», εκδ. Gutenberg.

[4] Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 34, «Τα διδάγματα της επανάστασης», σελ. 55.

[5] Ε. Χόμπσμπωμ, «Η εποχή των επαναστάσεων 1789-1848», Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

[6] Αντιπαράθεση και διαφορά με τον τροτσκισμό. Η θέση ότι η επανάσταση μπορεί να νικήσει σε μια χώρα δεν αντιφάσκει με το γεγονός πως νικηφόρες επαναστάσεις έχουμε μέσα σε περίοδο διεθνών κυμάτων ή ορμών της επανάστασης. Το τροτσκιστικό ρεύμα κάνει πολύ θόρυβο όταν διατείνεται πως η επανάσταση ή θα είναι διεθνής ή δεν μπορεί να υπάρξει. Η ιστορία τους διέψευσε οικτρά. Σε κάθε επαναστατικό κύμα άλλες επαναστάσεις ήταν νικηφόρες, άλλες όχι. Ποτέ η επανάσταση σε μια χώρα ή περιοχή δεν εξετάστηκε έξω από τους γενικούς διεθνείς της όρους, ούτε ποτέ σχεδιάστηκε έξω και πέρα από αυτούς και από όσα υποστηρίζει ο Λένιν για τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής κατάστασης.

[7] Όσοι θέλουν να μελετήσουν καλύτερα το ζήτημα μπορούν να διαβάσουν το βιβλίο «Ρεβιζιονισμός, παλινόρθωση, νέα τάξη πραγμάτων», εκδόσεις Α/συνεχεια, Ιούνης 1995, στο οποίο ξεκαθαρίζονται οι έννοιες μετάβαση, παλινόρθωση, σοσιαλισμός, ρεβιζιονισμός και υπάρχει εκτεταμένη αναφορά για τους σταθμούς της παλινόρθωσης

[8] Υπάρχουν και μερικά άλλα ζητήματα σχετιζόμενα με τα παραπάνω. Είναι δυνατό μέσα σε μια εποχή μη επαναστατική, σε μια εποχή αντεπανάστασης, να σημειωθούν επαναστάσεις; Δεν είναι αδύνατο και συμβαίνει στις μέρες μας ακόμα. Η φράση του Λένιν «ζούμε την εποχή του ιμπεριαλισμού και της προλεταριακής επανάστασης» ορίζει μια ολόκληρη ιστορική εποχή μετάβασης από ένα γερασμένο σύστημα σε ένα νέο ανώτερο. Οι ρυθμοί και οι εναλλαγές και ο συσχετισμός ανάμεσα στην επανάσταση και την αντεπανάσταση είναι μέσα στη λογική της ιστορικής πορείας και δεν ακυρώνουν τον ισχυρισμό του Λένιν. Επομένως ισχύει πάντα ότι ο ιμπεριαλισμός είναι η παραμονή της προλεταριακής επανάστασης.

[9] Μάο Τσετούνγκ.

[10] Λένιν, Άπαντα, τόμος 34, «Ένα από τα θεμελιακά ζητήματα της επανάστασης», σελ. 200.

[11] Β. Ι. Λένιν, «Για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση», εκδόσεις Α/συνεχεια.

[12] Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 25, σελ. 446, 3η ρώσ. έκδ.

[13] Β.Ι. Λένιν, «Οι δύο ταχτικές».

[14] Β.Ι. Λένιν, «Ο οπορτουνισμός και η χρεοκοπία της B’ διεθνούς».

[15] Ε. Χόμπσμπωμ, «Ο αιώνας των άκρων», Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2000.

[16] Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 41, «Ο “αριστερισμός”, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού».

[17] Στο ίδιο.

[18] Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 41, «Ο “αριστερισμός”, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», σελ. 80-81.

[19] Μαρξ-Ένγκελς, Διαλεχτά έργα, τόμος 2ος.

[20] Διαλεχτά έργα, τόμος 1ος, σελ. 129-130.

[21] Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 25.

[22] Διαλεχτά έργα, τόμος 1ος, σελ. 158.

[23] Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 38, σελ. 367.

[24] Ι. Στάλιν, Έργα, τόμος 8ος.

[25] Ι.Β. Λένιν, «Η τέταρτη επέτειος της Οχτωβριανής Επανάστασης».

[26] Στο ίδιο.

[27] Στο ίδιο.

[28] Ο Στάλιν αναφερόμενος σε αυτό το «παγκόσμιο βήμα» θα σημειώσει κάτι που το ζούμε στα χρόνια της αντεπανάστασης: «Δεν μπορεί να αμφιβάλλει κανείς ότι η καταστροφή αυτού του βήματος θα σκέπαζε για πολύ καιρό την κοινωνική και πολιτική ζωή των “προχωρημένων χωρών” με τα σκοτάδια μιας αχαλίνωτης μαύρης αντίδρασης».

[29] Για περισσότερα πάνω στο θέμα βλέπε Α/συνεχεια, υλικά Α’ συνδιάσκεψης.

[30] Όσοι θέλουν να μελετήσουν καλύτερα το ζήτημα μπορούν να διαβάσουν το βιβλίο «Ρεβιζιονισμός, παλινόρθωση, νέα τάξη πραγμάτων», εκδόσεις Α/συνεχεια, Ιούνης 1995, στο οποίο ξεκαθαρίζονται οι έννοιες μετάβαση, παλινόρθωση, σοσιαλισμός, ρεβιζιονισμός και υπάρχει εκτεταμένη αναφορά για τους σταθμούς της παλινόρθωσης

[31] Καρλ Μαρξ, «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη».

[32] Είναι άλλο η κοινωνική επανάσταση και άλλο η επαναστατική κατάσταση:

«Για ένα μαρξιστή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση είναι αδύνατη χωρίς επαναστατική κατάσταση, μα κάθε επαναστατική κατάσταση δεν οδηγεί σε επανάσταση. Ποια είναι, μιλώντας γενικά, τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης; Ασφαλώς δε θα πέσουμε έξω, αν υποδείξουμε τρία βασικά γνωρίσματα, τα παρακάτω: 1) Η αδυναμία των κυρίαρχων τάξεων να διατηρήσουν σε αναλλοίωτη μορφή την κυριαρχία τους, η μία είτε η άλλη κρίση των “κορυφών”, η κρίση της πολιτικής της κυρίαρχης τάξης που δημιουργεί ρωγμή απ’ όπου εισχωρεί η δυσαρέσκεια και ο αναβρασμός των καταπιεζομένων τάξεων. Συνήθως, για να ξεσπάσει η επανάσταση δεν είναι αρκετό “τα κάτω στρώματα να μη θέλουν”, μα χρειάζεται ακόμα και οι “κορυφές να μην μπορούν” να ζήσουν όπως παλιά. 2) Επιδείνωση, μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη, της ανέχειας και της αθλιότητας των καταπιεζόμενων τάξεων. 3) Σημαντικό ανέβασμα, για τους παραπάνω λόγους, της δραστηριότητας των μαζών, που σε “ειρηνική” εποχή αφήνουν να τις ληστεύουν ήσυχα, ενώ σε καιρούς θύελλας τραβιούνται τόσο απ’ όλες τις συνθήκες της κρίσης, όσο κι από τις ίδιες τις “κορυφές”, σε αυτοτελή ιστορική δράση.

Χωρίς αυτές τις αντικειμενικές αλλαγές, που δεν εξαρτούνται ούτε από τη θέληση ορισμένων χωριστών ομάδων και κομμάτων, μα ούτε και από τη θέληση ορισμένων χωριστών τάξεων, η επανάσταση είναι, κατά γενικό κανόνα, αδύνατη. Το σύνολο αυτών των αντικειμενικών αλλαγών είναι εκείνο που ονομάζεται επαναστατική κατάσταση. Τέτοια κατάσταση υπήρχε το 1905 στη Ρωσία και σ’ όλες τις εποχές των επαναστάσεων στη Δύση, τέτοια όμως κατάσταση υπήρχε και στα 1860-1870 στη Γερμανία και στην περίοδο 1859-1861 και 1879-1880 στη Ρωσία, αν και σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν έγινε καμία επανάσταση. Γιατί; Γιατί δεν γεννά κάθε επαναστατική κατάσταση επανάσταση, αλλά μόνο μια τέτοια κατάσταση, όπου οι αντικειμενικές αλλαγές, που απαριθμήσαμε, συνενώνονται με τις υποκειμενικές αλλαγές και συγκεκριμένα: με την ικανότητα της επαναστατικής τάξης να αναλάβει επαναστατική μαζική δράση, αρκετά ισχυρή, ώστε να τσακίσει (ή να εξασθενίσει σημαντικά) την παλιά κυβέρνηση που ποτέ, ακόμα και σε εποχή κρίσεων, δεν “πέφτει”, αν δεν τη “ρίξουν”». (Β.Ι. Λένιν, «Η χρεοκοπία της ΙΙ Διεθνούς», εκδόσεις Α/συνεχεια).

[33] Για περισσότερα σχετικά βλέπε αφιέρωμα «Τα κινήματα στον 21ο αιώνα» στις «Σελίδες της αριστεράς» αριθ. 1, εφημερίδα «Αριστερά!», τεύχος 187, 13/1/2006. Βρείτε το εδώ :

http://www.koel.gr/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=14&id=35&Itemid=34

[34] Γιάννης Χοντζέας, «Για το κομμουνιστικό πρόγραμμα της εποχής μας», εκδόσεις Α/συνεχεια, 2000.

[35] Γιάννης Χοντζέας, Εισαγωγικό σημείωμα στο έργο του Κ. Μαρξ «Εκλογή από τις Grundrisse», εκδόσεις Α/συνεχεια, 1983.