ΤΟ ΘΕΜΑ: Λιθάνθρακας, του Χρίστου Καραμάνου

Ο λαός πληρώνει ιδιωτικοποίηση και ρύπανση

Το ό,τι ζούμε σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής, φαινομένου του θερμοκηπίου και υπερθέρμανσης του πλανήτη φαίνεται να μην απασχολεί ούτε το κεφάλαιο ούτε το δικομματισμό. Το μόνο που τους απασχολεί είναι πώς θα ανοίξει ο δρόμος στις πολυεθνικές και τους ντόπιους υπεργολάβους τους για επενδύσεις στην ενέργεια. Ολόκληρη σχεδόν η Ελλάδα βρίσκεται στο πόδι για να βροντοφωνάξει "ΟΧΙ στα εργοστάσια λιθάνθρακα", καθώς προγραμματίζονται πέντε τουλάχιστον νέα τέτοια εργοστάσια σε αντίστοιχους νομούς (βλ. το ρεπορτάζ από κινητοποιήσεις στη σελ. 24, καθώς και στο φύλλο 236, σελ. 24). Γίνεται επιτακτική η ανάγκη κι ο αγώνας για μια ριζικά διαφορετική πολιτική στο στρατηγικό τομέα της ενέργειας, με αποκλειστικά δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα, με αποκεντρωμένες και φιλικές προς το περιβάλλον μονάδες.

Πολιτική της υπό συνεχή ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ είναι η σκανδαλώδης ενίσχυση των πολυεθνικών ενεργειακών κολοσσών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Τους παρέχεται η δυνατότητα να παράγουν ρεύμα και να το πωλούν στη ΔΕΗ σε τιμή 6-7 φορές μεγαλύτερη από αυτήν που η ΔΕΗ το διαθέτει στους καταναλωτές (μάλιστα αν η σύγκριση γίνει με το κόστος παραγωγής που έχει μόνη της η ΔΕΗ, τότε είναι ακόμη πιο επιζήμια γι’ αυτήν). Επισημαίνουμε ότι η ΔΕΗ με βάση την (προερχόμενη από την ΕΕ) νομοθεσία για τη διαβόητη "απελευθέρωση της παραγωγής ενέργειας" είναι υποχρεωμένη να αγοράζει από τους ιδιώτες το ρεύμα στην προκλητική αυτή τιμή. Άμεση συνέπεια είναι η αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ. Έτσι οι ιδιωτικές επενδύσεις πληρώνονται στην πραγματικότητα από το λαό. Απλά και άκοπα, τεράστια κέρδη για το κεφάλαιο. Φύλλο συκής η, δήθεν ανεξάρτητη, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), που προωθεί όλο το πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης.

Το απόγειο της πρόκλησης βρίσκεται στην πρόσφατη απόφαση της ΡΑΕ με την οποία ο όμιλος Μυτιληναίου που ελέγχει την "Αλουμίνιο της Ελλάδος" (τη γνωστή ΠΕΣΙΝΕ) αποκτά τη δυνατότητα να πουλά στη ΔΕΗ το ρεύμα με το οποίο η ίδια η ΔΕΗ τον προμηθεύει. Η εύλογη απορία, για το τι νόημα έχει αυτό, λύνεται όταν σκεφθεί κανείς ότι ο όμιλος Μυτιληναίου αγοράζει το ρεύμα στην προκλητικά χαμηλή τιμή των 45-50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, απόρροια της αποικιοκρατικής σύμβασης που είχε συναφθεί με την ΠΕΣΙΝΕ, και θα το πουλά στη ΔΕΗ στην τιμή των 70-80 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Δηλαδή βάζοντας μόνον μια υπογραφή σ’ ένα χαρτί ο Μυτιληναίος κερδίζει περίπου 80 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, γύρω στο 1,5 δις ευρώ στα είκοσι χρόνια της συμφωνίας!

Οι μονάδες λιθάνθρακα, ενώ έχουν φθηνό κόστος πρώτης ύλης, έχουν μεγάλη επιβάρυνση στο περιβάλλον, πράγμα που με βάση το Πρωτόκολλο του Κιότο μεταφράζεται σε τεράστια ποσά – πρόκειται για το διαβόητο εμπόριο ρύπων, δηλαδή τη δυνατότητα μιας χώρας να αγοράζει τη δυνατότητα να εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα, το βασικό ρύπο που είναι υπεύθυνος για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Όμως κι εκεί τα σαΐνια έχουν βρει τη λύση: το κόστος θα φορτωθεί στο λαό. Πώς; Μα φυσικά με αύξηση των τιμολογίων που πληρώνει ο καταναλωτής. Είναι αναπότρεπτο, αν δεν φράξουμε το δρόμο στο λιθάνθρακα, τα τιμολόγια να πολλαπλασιαστούν τα επόμενα χρόνια. Υπολογίζεται ότι το χρηματικό ισοδύναμο για την εκπομπή ρύπων από μία λιθανθρακική μονάδα θα ανέρχεται το 2013 σε 380 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Επιπλέον ο λιθάνθρακας είναι εισαγόμενος, από Αυστραλία ή Κίνα, άρα η μεταφορά του και μόνον επιβαρύνει τραγικά το περιβάλλον. Αυτό όμως ουδείς το λαμβάνει υπόψη, όπως δεν λαμβάνει υπόψη την ενεργειακή εξάρτηση που αναπαράγεται.

Οι μονάδες λιθάνθρακα που προγραμματίζει η ΔΕΗ δεν είναι δημόσιου χαρακτήρα, όχι μόνον γιατί πλέον η ΔΕΗ οριακά ανήκει στο δημόσιο τομέα, αλλά διότι θα υλοποιηθούν σε "συνεργασία" με το γερμανικό κολοσσό RWE. Στη συνεργασία αυτή η RWE θα έχει το 51% και τη διοίκηση. Σημειώνουμε ότι η RWE θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία και μηχανήματα τα οποία δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει στη Γερμανία, καθώς κι εκεί ξεσηκώθηκαν οι κάτοικοι και αποτράπηκαν οι λιθανθρακικές μονάδες.

Ο λιγνίτης, οι ΑΠΕ και το περιβάλλον

Από το ΚΚΕ προβάλλεται η άποψη ότι ο λιγνίτης, ένα ορυκτό καύσιμο που αφθονεί στην Ελλάδα, αποτελεί εθνικό πλούτο. Αντίθετα, από τις οικολογικές οργανώσεις προβάλλεται η αντίληψη ότι πρέπει να κλείσουν τα λιγνιτικά εργοστάσια και να υποκατασταθούν από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Συχνά μάλιστα οικολογικές οργανώσεις αδιαφορούν για την ιδιωτικοποίηση της ενέργειας, και επικεντρώνουν μόνον στον ανανεώσιμο χαρακτήρα των πηγών της. Χρειάζεται να διευκρινίσουμε αυτά τα ζητήματα.

Ο λιγνίτης δεν ευθύνεται μόνον για τις μεγάλες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και ο τρόπος που έχει χρησιμοποιηθεί προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων των περιοχών όπου βρίσκονται τα λιγνιτικά εργοστάσια. Καθόλου συμπτωματική δεν είναι η έξαρση των καρκίνων σε Μεγαλόπολη και Πτολεμαΐδα. Γι’ αυτό άμεσα επιβάλλεται να δοθούν κονδύλια για την προστασία των περιοχών αυτών, με χρήση ειδικών φίλτρων και τεχνολογιών καθαρισμού των επικίνδυνων παραπροϊόντων. Είναι εγκληματική η αμέλεια του κράτους σε αυτό το επίπεδο. Αυτό σημαίνει να μην δημιουργηθούν νέες λιγνιτικές μονάδες, αλλά να λειτουργήσουν με κριτήριο την προστασία των κατοίκων οι ήδη υπάρχουσες. Φυσικά ούτε λόγος μπορεί να γίνεται για νέες μονάδες λιθάνθρακα.

Παράλληλα επιβάλλεται η σταδιακή υποκατάσταση του λιγνίτη από ανανεώσιμες πηγές ενέργειες. Πώς όμως; Με γιγάντια αιολικά πάρκα, που προωθούν οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι προκειμένου να έχουν κέρδη τεράστιας κλίμακας; Προκαλώντας παράλληλα μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον, με τους δρόμους πρόσβασης, με την καταστροφή δασικών περιοχών, μόνο και μόνο επειδή εκεί φυσά πιο δυνατά ο αέρας; Όχι βέβαια. Η αρχή ενός αειφορικού σχεδιασμού οφείλει να είναι η σύνδεση με τις ανάγκες της περιοχής και η συμβατή με το περιβάλλον κλίμακα, κι όχι ο γιγαντισμός. Δεν είναι ούτε λογικό ούτε οικολογικό π.χ. να διαλυθεί από τις ανεμογεννήτριες η Σέριφος για να δώσει ρεύμα στο μισό Αιγαίο, επειδή έτσι συμφέρει τον όμιλο Μυτιληναίου. Το ίδιο ισχύει για το Ζάρακα στη Λακωνία, όπου Γιαπωνέζοι επενδυτές σχεδιάζουν ένα γιγάντιο αιολικό πάρκο μέσα σε εθνικό δρυμό. Το ίδιο ισχύει για τα γιγάντια φράγματα, όπως τα προωθούμενα στον Αχελώο, που καταστρέφουν την ισορροπία σε ολόκληρες περιοχές. Αντίθετα, φιλικά στο περιβάλλον και χρήσιμα στην κοινωνία είναι τα μικρά φράγματα, που μπορούν να καλύψουν πολύπλευρες ανάγκες – αλλά δεν προσφέρουν επαρκή κέρδη στο κεφάλαιο…

Με δύο λόγια, φιλική στο περιβάλλον ενέργεια και ιδιωτικοποίηση της ενέργειας είναι έννοιες ασύμβατες.

Έντεκα μέτρα πολιτικής από το ΣΥΡΙΖΑ

Με παρέμβαση στη Βουλή η κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ έθεσε το ζήτημα του αειφορικού ενεργειακού σχεδιασμού. Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης παρουσιάζοντας το ζήτημα ανέλυσε μια σειρά κατευθύνσεων που πρέπει να υιοθετηθούν. Οι πιο βασικές είναι:

1. Να ακυρωθούν αμέσως οι αδειοδοτήσεις για επιπλέον παραγωγή με χρήση λιθάνθρακα και να σχεδιαστεί η προοδευτική μείωση της χρήσης του λιγνίτη.
2. Χρειαζόμαστε μια μαζική ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με σοβαρή μελέτη και με σεβασμό στο περιβάλλον βεβαίως, και όχι με αυθαιρεσίες διαφόρων μεγάλων εταιρειών, οι οποίες νομίζουν ότι βρήκαν στην Ελλάδα το νέο Ελντοράντο.
3. Να αρθούν οι αδικαιολόγητοι περιορισμοί στην ανάπτυξη της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας.
4. Να ενισχυθεί η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και σε αποκεντρωμένες συνθήκες. Κάθε νέο οικοδόμημα να είναι, παραδείγματος χάρη, υποχρεωμένο να περιλαμβάνει τέτοιες εγκαταστάσεις.
5. Να μεθοδευτεί το ταχύτερο η έρευνα και η ανάπτυξη στον τομέα της γεωθερμίας. Η Ελλάδα διαθέτει το δεύτερο δυναμικό γεωθερμίας σε όλη την Ευρώπη (Μήλος, Νίσυρος κ.λπ.).
6. Να ενισχυθεί μαζικά η συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με θέρμανση και ψύξη.
7. Να αναπτυχθεί αμέσως η εφαρμοσμένη έρευνα ως προς την κυματική ενέργεια, την οποία βλέπουμε ήδη να δουλεύει στη Γαλλία και την Πορτογαλία. Δεν έχει κύματα το Αιγαίο;
8. Να μελετηθούν σοβαρά οι ορθές συνθήκες επιλογής και καλλιέργειας των φυτών που μπορούν να γίνουν βιοκαύσιμα, χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Δεν είναι οποιαδήποτε τεχνική και τεχνολογία που θα βοηθήσει. Χρειάζεται μελέτη.
9. Να ενισχυθούν οι αποκεντρωμένες και μικρές υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
10. Να αποκλεισθεί ρητά η οποιαδήποτε προσφυγή στην ατομική ενέργεια! Ούτε εναλλακτική είναι, ούτε οικολογική –προφανώς– και ούτε καν οικονομική! Το κόστος για να κλείσει μια ατομική εγκατάσταση είναι το 40% έως 50% του αρχικού κόστους της επένδυσης.
11. Χρειαζόμαστε δραστική στροφή και συνολική πολιτική μείωσης του υπερβολικού ρυθμού αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και, γενικότερα, μια πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας. Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι το σημαντικότερο και το καθαρότερο κοίτασμα ενέργειας. Χρειαζόμαστε αλλαγές στους τρόπους κατανάλωσης: φωτισμό, θέρμανση-ψύξη, οικοδόμηση, βιοκλιματική αρχιτεκτονική, μεταφορές, συγκοινωνίες, καλλιέργειες.

κείμενα: Χρίστος Καραμάνος