Ανακύκλωση εδώ και τώρα και “από τα κάτω”
Η κυβέρνηση, πιστή στο δόγμα “νόμος και τάξη”, με τη συναίνεση του ΠΑΣΟΚ, στέλνει τα ΜΑΤ ενάντια στους κατοίκους του Γραμματικού για να αρχίσει η κατασκευή ΧΥΤΑ στην περιοχή τους. Το ίδιο ετοιμάζεται να κάνει και στην Κερατέα. Όπως πριν ένα χρόνο στη Λευκίμμη, που υπήρξε μία νεκρή από τα ΜΑΤ. Όπως και στο Ελληνικό Ιωαννίνων. Ο δικομματισμός επιμένει στους ΧΥΤΑ, μια απαράδεκτη περιβαλλοντικά μέθοδο, εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία. Την ίδια ώρα, η Δυτική Αθήνα στενάζει από τις επεκτεινόμενες χωματερές στα Λιόσια, στη Φυλή. Στη Θεσσαλονίκη, νωπές οι μνήμες από τη χωματερή-τοξική βόμβα των Ταγαράδων, ο δε ΧΥΤΑ Μαυρορράχης λειτουργεί “προσωρινά” εδώ και ένα χρόνο. Ενώ στην πολύπαθη Βοιωτία του εξασθενούς χρωμίου, ο Μπόμπολας ετοιμάζει εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων, εξίσου περιβαλλοντικά επικίνδυνο, το οποίο θα προβληθεί σαν η δήθεν σωτήρια λύση. Το μεγάλο κεφάλαιο και ο δικομματισμός αντιμετωπίζουν τα σκουπίδια σαν ένα νέο επιχειρηματικό ελντοράντο. Που θα το πληρώσουν οι πολίτες με πολλαπλασιασμό (όχι απλή αύξηση) των δημοτικών τελών. Λύση στο πρόβλημα υπάρχει: Η ανακύκλωση – απλή, φθηνή, με άμεση εφαρμογή. Κι αν η ανακύκλωση δεν προχωρά, αυτό οφείλεται στο ότι είναι αντίθετη με τα συμφέροντα του αστισμού. Η αγωνιζόμενη κοινωνία μπορεί και πρέπει να την επιβάλει.
Κείμενα: Χρίστος Καραμάνος
ΧΥΤΥ, όχι ΧΥΤΑ, όχι καύση
Το κύριο χαρακτηριστικό μιας εναλλακτικής πρότασης για τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων είναι η ανάκτηση όσο το δυνατό μεγαλύτερου όγκου από αυτά και η ταφή όσο το δυνατό μικρότερου. Μπορούμε απλά και εύκολα να ανακτήσουμε το χαρτί, τα μέταλλα, το πλαστικό και το γυαλί, να παράγουμε λίπασμα από τα οργανικά απορρίμματα (τροφές κ.λπ.).
Διαλογή στην πηγή. Είναι η βάση της ανακύκλωσης. Δηλαδή, κάθε νοικοκυριό αποθηκεύει τα σκουπίδια σε διαφορετικές σακούλες και τα αποθέτει σε διαφορετικούς κάδους. Δεν είναι κάτι το δύσκολο. Σίγουρα είναι μια αλλαγή συνήθειας αλλά, αν σκεφθεί κανείς το κόστος της διατήρησης των παλιών συνηθειών –και για το περιβάλλον αλλά ακόμη και για την τσέπη του–, τότε συνειδητοποιεί την ανάγκη της αλλαγής. Σήμερα λειτουργεί στην Αττική (Ασπρόπυργος) ένα εργοστάσιο “μαϊμού ανακύκλωσης”, το οποίο η κεντρική εξουσία και η τοπική αυτοδιοίκηση προβάλλουν σαν τάχα μεγάλο επίτευγμα. Εκεί γίνεται διαλογή των απορριμμάτων κυρίως με τα χέρια (…Πακιστανών) και ανακτώνται μόνον τα μεταλλικά κουτιά. Το ποσοστό ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών είναι ελάχιστο, κάτω από 10%. Το υπόλοιπο τμήμα των σκουπιδιών γίνεται δέματα και οδεύει για ταφή. Αύριο, αν φτιάξουν εργοστάσιο καύσης, θα πηγαίνει για καύση – προς κέρδη των επιχειρηματιών. Αν όμως είχαμε ανακύκλωση στην πηγή, τότε το ποσοστό ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών υπερβαίνει το 50%. Μειώνεται δραστικά ο όγκος των απορριμμάτων προς ταφή. Γίνονται “υπολείμματα” και μάλιστα σχεδόν ακίνδυνα για το περιβάλλον. Αντί για ΧΥΤΑ, πάμε στο ΧΥΤΥ. Μια τεράστια διαφορά – δεν είναι μόνο ένα γράμμα.
Κομποστοποίηση. Πρόκειται για τη διαχείριση των οργανικών απορριμμάτων – καθάρισμα τροφών, υπόλοιπα τροφών. Αυτά μπορεί να συλλέγονται και να μετασχηματίζονται σε λίπασμα, είτε οικιακά με μικρούς κάδους (οπότε χρησιμοποιείς το λίπασμα που παράγεται) είτε συλλογικά σε ξεχωριστούς κάδους, που θα εγκαταστήσουν οι δήμοι. Το ποσοστό των ανακυκλώσιμων υλικών μπορεί έτσι να ανέβει στο 85%, οπότε το υπόλοιπο που θα πηγαίνει στους ΧΥΤΥ είναι πολύ μικρό. Θα έπρεπε δε να υπάρχει μια πολιτική επιδότησης της αγοράς τέτοιων κάδων, ενώ μέσα από διαδημοτική συνεργασία θα μπορούσε κάλλιστα να φτιαχτεί ένα εργοστάσιο κατασκευής στην Ελλάδα.
4 κάδοι. Σε επίπεδο δήμων, η συγκέντρωση των απορριμμάτων μπορεί να οργανωθεί με 4 διαφορετικούς κάδους. Στον έναν πηγαίνει το χαρτί. Στον άλλον πηγαίνουν όλα τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικά, μέταλλα, γυαλί, ξύλο), τα οποία στη συνέχεια διαχωρίζονται εύκολα στα εργοστάσια διαλογής. Στον τρίτο πηγαίνουν τα οργανικά, που μπορεί να γίνουν κομπόστ. Και στον τέταρτο πηγαίνουν τα υπολείμματα, που προορίζονται για ΧΥΤΥ. Έτσι κάθε νοικοκυριό πρέπει να διαχωρίζει τα απορρίμματά του σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες.
Ανακύκλωση συσκευών και μηχανών. Εκτός από τα καθημερινά οικιακά απορρίμματα, ιδιαίτερη σημασία έχει η ανακύκλωση πολλών πραγμάτων, που συνήθως μέχρι τώρα τα πετάγαμε μαζί με τα απορρίμματα. Από τις μπαταρίες μέχρι τα λάστιχα και από τις ηλεκτρικές συσκευές μέχρι τα αυτοκίνητα. Συνυφασμένη με την ανακύκλωση είναι η στροφή σε προϊόντα με μεγάλο χρόνο ζωής – πράγμα που μειώνει την κερδοφορία του κεφαλαίου, ενώ αποτελεί ανάσα για τον πλανήτη.
Απλή, οικολογική και φθηνή. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ανακύκλωσης, που πρέπει ευρύτερα στην κοινωνία να συνειδητοποιηθεί. Είναι κάτι το εύκολο. Το κόστος της είναι μικρό, καθώς η περισσότερη δουλειά γίνεται από κάθε νοικοκυριό. Δεν χρειάζεται μεγάλες εισαγωγές. Ούτε τις μεγάλες επιχειρηματικές επενδύσεις και τις ΣΔΙΤ. Σαν κουλτούρα δεν ταιριάζει με τις “ιδιωτικοποιήσεις”. Συνυφασμένη με την ανακύκλωση είναι η στροφή σε ένα αντισυγκεντρωποιητικό, αντιμονοπωλιακό και αποκεντρωμένο παραγωγικό πρότυπο, καθώς αυτό μόνο συνεπάγεται λιγότερες συσκευασίες, μεγαλύτερο χρόνο ζωής και επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων.
Η Δυτική Αθήνα δεν αντέχει
Μέχρι σήμερα, τα μισά σκουπίδια της Ελλάδας συσσωρεύονται στη Δυτική Αθήνα, στο πιο φτωχό τμήμα της πρωτεύουσας. Η κατάσταση έφθασε προ πολλού στο μη περαιτέρω. Αυτό όμως δεν αντιμετωπίζεται φτιάχνοντας ΧΥΤΑ και καταστρέφοντας κι άλλες περιοχές. Η λύση είναι η άμεση στροφή στην ανακύκλωση, που, αν γίνει, τότε δεν θα μιλάμε για σκουπίδια όπως τα γνωρίζουμε σήμερα – κι έτσι το ζήτημα της διαχείρισης και της ταφής μπαίνει σε διαφορετική βάση.
Πάντως, είναι ιδιαίτερα προκλητικό τα ΜΜΕ και τα κόμματα του πλούτου να συκοφαντούν τους κατοίκους που αντιστέκονται στους ΧΥΤΑ. Γι’ αυτό, αν όχι ο πρώτος ΧΥΤΥ της Αττικής αλλά έστω το πρώτο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών θα προτείναμε να γίνει σε ένα από τα πλούσια προάστια της Αθήνας. Να δούμε τι θα έκαναν οι επώνυμοι…
Μπίζνες με τα σκουπίδια
Η κεντρική ευθύνη για το σημερινό χάλι στο ζήτημα των σκουπιδιών βρίσκεται στην αμαρτωλή συμμαχία κεντρικού κράτους-δικομματισμού-τοπικής αυτοδιοίκησης-επιχειρηματικών ομίλων. Αυτοί ευθύνονται για την τραγική κατάσταση με τις χωματερές. Οι χωματερές στη Δυτική Αθήνα έγιναν πεδίο παρασκηνιακών συμφωνιών, καθώς οι δήμοι πληρώνουν ποσά δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ για τα σκουπίδια που θάβονται εκεί – ποσά που αδιαφανώς διαχειρίζεται το συντονιστικό τους όργανο. Τεράστια τα ποσά που πληρώνονται και για τη μεταφορά των σκουπιδιών. Μεγάλα συμφέροντα πιέζουν, λοιπόν, για τη διαιώνιση αυτής της τραγικής κατάστασης. Μέχρι και τη λυματολάσπη της Ψυτάλλειας αποδέχθηκαν να μεταφερθεί εκεί, με το αζημίωτο, βέβαια – γεγονός που ξεσήκωσε μεγάλες κινητοποιήσεις των κατοίκων, που πάλι με τα ΜΑΤ και τα καπνογόνα αποκρούστηκαν.
Η ίδια αμαρτωλή συμμαχία είναι που επί χρόνια μπλοκάρει την εφαρμογή της ανακύκλωσης (νόμος 2939/2001). Το κόλπο είναι απλό. Πρώτα θέλουν να βγάλουν λεφτά από τις εργολαβίες των ΧΥΤΑ. Μετά, όταν οι ΧΥΤΑ γεμίσουν, θα λανσάρουν σαν δήθεν σωτηρία τη λύση της καύσης. Μια λύση πανάκριβη, με εισαγόμενη τεχνολογία και περιβαλλοντικά ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς παράγει τοξική στάχτη, που μπορεί να μολύνει εδάφη, λίμνες και υδροφόρους ορίζοντες. Ήδη οι δήμαρχοι Αθήνας και Πειραιά, Ν. Κακλαμάνης και Π. Φασούλας, έχουν υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας, που πρακτικά θα οδηγήσει στη μεταφορά των σκουπιδιών στη Θήβα, όπου ετοιμάζεται το πρώτο εργοστάσιο καύσης από την εταιρία ΕΛΑΚΤΩΡ του Μπόμπολα.
Γλωσσάρι
ΧΥΤΑ: Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων. Μια μέθοδος που ήρθε στην Ελλάδα με καθυστέρηση στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Διαμορφώνεται μια εδαφική λεκάνη, η οποία υποτίθεται ότι στεγανοποιείται με τεχνικές μεθόδους (αυτή είναι η “υγειονομικότητα”) και εκεί αποτίθενται όλα τα απορρίμματα που παράγει η κοινωνία. Τα προβλήματά τους είναι πολλά: Δεσμεύουν μεγάλες εκτάσεις. Η στεγανοποίησή τους συνήθως αστοχεί – κι αυτό σε μια σεισμογενή χώρα σαν την Ελλάδα δεν είναι παράξενο. Έτσι υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα. Στην περίπτωση του Γραμματικού, για παράδειγμα, αυτό θα σημάνει τη μόλυνση της Λίμνης του Μαραθώνα. Τόσο απλά. Στην Ελλάδα ο υπάρχων σχεδιασμός προβλέπει την κατασκευή ακόμη 120 ΧΥΤΑ, ενώ ακόμη και η ΕΕ έχει κόψει τις επιδοτήσεις.
ΧΑΔΑ: Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων. Πιο απλά, χωματερές. Εκατοντάδες υπάρχουν στην Ελλάδα. Σε τοπία μοναδικής ομορφιάς αλλά ακόμη και μέσα σε αστικό ιστό. Η χωματερή των Ταγαράδων, στη Θεσσαλονίκη, μια περιβαλλοντική βόμβα με τοξικά απορρίμματα, πιάνει φωτιά κάθε λίγο, δηλητηριάζοντας με διοξίνες τους κατοίκους.
ΧΥΤΥ: Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων. Αυτή είναι η σωστή μέθοδος και προϋποθέτει εκτεταμένη ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή. Αν συνδυαστεί με εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και με σωστή συντήρησή του (φορτηγά, κάδοι), τότε η υπόθεση των σκουπιδιών “καθαρίζει”.
Η θέση της ΚΟΕ
-
Εδώ και τώρα να φύγουν τα ΜΑΤ και οι εργολάβοι από το Γραμματικό
-
Άμεση και ριζική στροφή στην ανακύκλωση
-
Δημόσιος έλεγχος
-
Έξω τα κυκλώματα και οι μπίζνες από τη διαχείριση των σκουπιδιών
-
Διαλογή στην πηγή
-
Ενημερωτικές καμπάνιες
-
Όχι στους ΧΥΤΑ, μόνο ΧΥΤΥ
-
Όχι στην καύση
-
Σχεδιασμός με περιβαλλοντικά κριτήρια
-
Διάλογος και όχι ΜΑΤ
-
Σχεδιασμός απορρύπανσης της Δυτικής Αθήνας
-
Έλεγχοι και βαριά πρόστιμα για τη βιομηχανική ρύπανση