Θέσεις γύρω από το 15ο δελτίο, του Νικόλαου Φερεντίνου

1. Περίοδος η σημερινή που δεν βρίσκονται στην ιστορία πολλά ανάλογα. Κι αυτό προκύπτει επειδή πέρα από μια ταξική πάλη η οποία έχει φτάσει σε μια χωρίς προηγούμενο κορύφωση, υπάρχουν και άλλα πρωτόγνωρα στοιχεία που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη: οι μορφές οργάνωσης της παγκόσμιας αστικής τάξης (πλέον τα πάντα βρίσκονται κάτω από ένα συνεχή έλεγχο τύπου 1984 του Όργουελ) και οι πολύπλοκες σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους δυσκολεύουν πολύ οποιαδήποτε ανάλυσή μας. Πολύ περισσότερο η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι τέτοια που αναπτύσσονται τάσεις που δεν τις συναντάμε σε ιστορικούς χρόνους. Τα χαρακτηριστικά του προλεταριάτου αλλάζουν ραγδαία και θα συνεχίζουν να αλλάζουν τα επόμενα 10 χρόνια.

2. Βρισκόμαστε στο τέλος της μεγαλύτερης αναδιάρθρωσης του καπιταλιστικού συστήματος που έχει ιστορικά γνωρίσει μέχρι τώρα. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι αγορές άνοιξαν, τα νέα προϊόντα πουλήθηκαν όχι στη μέση τάξη των μητροπόλεων, αλλά στη φτωχολογιά αναπτυσσόμενων δυνάμεων. Έχουμε φτάσει στην Κίνα να υπάρχουν σχεδόν ίσα σε αριθμό αυτοκίνητα με τις ΗΠΑ και στην Ινδία τα κινητά τηλέφωνα να είναι περισσότερα από τις τουαλέτες! Αυτό έγινε με την προβολή των ΒRICKS, που στην ουσία δεν ήταν μια δύναμη ενάντια στο κεντρικό, αλλά μια τεράστια ευκαιρία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού που δεν άφησε ανεκμετάλλευτη. Αυτό είναι που δημιουργεί ένα κακό προηγούμενο για τους λαούς των μητροπόλεων καθώς η κινεζοποίησή τους πλέον δεν τρομάζει τις αστικές τάξεις, καθώς γνωρίζουν ότι και πάλι τα προϊόντα τους θα τα πουλήσουν.

3. Οι Αμερικάνικες εκλογές ανέδειξαν δύο διαφορετικά στρατόπεδα. Το ένα είναι εκείνο που υπερασπίζεται την παγκοσμιοποίηση και μιλά για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, το άλλο είναι εκείνο που μιλά για εθνικοποίηση της οικονομίας. Είναι στην ουσία δύο ξεχωριστά σχέδια που είναι αλληλένδετα και αλληλοσυμπληρούμενα. Οι νέες τεχνολογίες είναι μια προσπάθεια να αλλάξει εκ βάθρων η παραγωγή. Η πλειοψηφία των κονδυλίων για την τεχνολογία επενδύονται για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Το προλεταριάτο απομακρύνεται από την εργασία, θα μετατραπεί το επόμενο διάστημα σε μια άμορφη μάζα χωρίς ιδιαίτερες επιδιώξεις, θα ζει από τα βοηθήματα, θα εργάζεται περιστασιακά και θα ζει μόνο για να καταναλώνει ό,τι του πλασάρουν. Κι αυτά είναι διαδικασίες που τις βλέπουμε να συμβαίνουν τώρα. Το άλλο σχέδιο, είναι το σχέδιο του Τραμπ, ο οποίος όταν έλεγε να παράγει η Apple τηλέφωνα μέσα στην επικράτεια των ΗΠΑ δεν διευκρίνισε με ποια εργατικά δικαιώματα και ποιους μισθούς. Πολύ φοβάμαι ότι θα είναι ο πρόεδρος που θα προχωρήσει σε ένα νέο Deal, όπου αυτή τη φορά θα ζητηθεί από τους εργαζόμενους να αποδεχτούν χαμηλότερους μισθούς και λιγότερα δικαιώματα. Κι αυτό θα συμβεί εφόσον οι νέες τεχνολογίες θα εκτοξεύσουν την ανεργία στις χώρες στα επίπεδα Ελλάδας.

4. Το Ελληνικό πρόβλημα εντάσσεται μέσα σε ένα σύγχρονο Ανατολικό ζήτημα. Από την επιβολή της νέας τάξης πραγμάτων (της πρώτης φάσης της Παγκοσμιοποίησης) και μετά στην περιοχή που κάποτε εκτεινόταν η Οθωμανική αυτοκρατορία (και οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ιστορικά δεν έχουν σχέση αποικιοκράτη-αποικίας) ξεκίνησε μια διαδικασία διάλυσης των κρατών ή της οικονομίας τους, προκειμένου να μεταβληθούν σε υποχείριά τους και να μπορούν να παίζουν τα γεωπολιτικά τους παιχνίδια. Βαλκάνια στην αρχή, με διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και των τοπικών οικονομιών, στη συνέχεια διάλυση του Ιράκ, επέμβαση σε μια σειρά χωρών όπως το Αφγανιστάν και η Συρία, διάλυση της οικονομίας σειράς χωρών όπως η Ελλάδα, η Αίγυπτος και η Κύπρος. Στη ρητορική μας κακώς εντάσσουμε το Ελληνικό ζήτημα σε αυτό του νότου της ΟΝΕ, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το νόμισμα δεν είναι κεντρικό ζήτημα για τα προβλήματά μας και ότι στις υπόλοιπες χώρες του νότου τα προβλήματα έχουν άλλο χαρακτήρα (καμία από τις χώρες αυτές δεν παραμένει σε επιτροπεία, ενώ έχουν κάνει πολύ λιγότερη αναδιάρθρωση από την Ελλάδα). Θα πρέπει άμεσα να εντάξουμε τη χώρα μας στο φυσικό της περιβάλλον, ξέχωρα από την αντίληψη του «ανήκουμε στη Δύση» που τόσα χρόνια αναμασά η Ελληνική αστική τάξη.

5. Η Τουρκία είναι το κεντρικό ζήτημα στην περιοχή, καθώς αποτελεί τον επόμενο στόχο σε αυτό που προείπα «σύγχρονο Ανατολικό ζήτημα». Είναι μια χώρα μεγάλη σε μέγεθος, με έντονες αντιθέσεις, στο κέντρο του γεωγραφικού χώρου μας. Είδη από το καλοκαίρι γίνεται η προσπάθεια να μπουν μπροστά οι διαδικασίες ώστε να έχει σαν κράτος την ίδια τύχη με τη Συρία και την Ουκρανία. Ο Ερντογάν αυτό το αντιλαμβάνεται κι έχει αναδιαρθρώσει την πολιτική του, καθώς πιστεύει ότι με τον απολυταρχισμό και τον έλεγχο των πάντων θα διατηρήσει τη θέση του. Η επιθετική του ρητορική απέναντι στην Ελλάδα γίνεται για εσωτερική κατανάλωση, καθώς έτσι οι Τούρκοι αντιλαμβάνονται ότι έχει τη δύναμη σαν ηγέτης να επιτίθεται φραστικά απέναντι σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ. Και ο Τουρκικός λαός αντιλαμβάνεται ότι με τη διατήρηση του καθεστώτος Ερντογάν στην εξουσία θα διατηρηθεί το Έθνος τους ακέραιο. Οι μεγάλες δυνάμεις με τη σειρά τους ακολουθούν την τακτική της οικονομικής πολιορκίας, θα δημιουργήσουν βαθιά οικονομική κρίση στη χώρα, ώστε στα επόμενα χρόνια να τους είναι εύκολη οποιαδήποτε επέμβαση σε αυτήν. Αυτές οι διαδικασίες θα επηρεάζουν και τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η χώρα μας θα βρίσκεται για καιρό με τα όπλα παρά πόδας, είναι κάτι που βολεύει και τις Ελληνικές κυβερνήσεις που θα μπορούν στο εντωμεταξύ να περνούν μέτρα και να αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη, αλλά δε θα εμπλακεί όσο παραμένει η ίδια κατάσταση. Το δυστύχημα είναι ότι σε μια ενδεχόμενη διάλυση της γειτονικής χώρας ο πόλεμος θα μεταφερθεί ακριβώς πίσω από τα σύνορά μας κι αυτό θα μας οδηγήσει σε περιπέτειες.

6. Τι κάνουμε; Σαν βασική αρχή θέτω ότι το μοντέλο που ακολουθούμε χρόνια κατά τη γνώμη μου είναι λαθεμένο. Το σύστημα δε θα πέσει μέσω την ανεξαρτητοποίησης των χωρών. Το «ξεδοντιάζουμε τον ιμπεριαλισμό και αφαιρούμε μία, μία χώρα προς κάτι το καινούριο» σαν αντίληψη είναι ξεπερασμένη. Ιστορικά, το κίνημα ακολουθούσε κάθε φορά την αντίληψη που το πήγαινε μπροστά, που του έθετε άμεσα καθήκοντα. Έτσι στην αυγή του κομμουνιστικού κινήματος ο σεχταρισμός των αναρχικών δε βοηθούσε πουθενά και το κύριο ρεύμα στράφηκε προς το μαρξισμό. Στα χρόνια της 2ης διεθνούς τα κινήματα πολύ σύντομα γύρισαν την πλάτη στη προδοτική στάση της σοσιαλδημοκρατίας. Στα χρόνια της ρωσικής επανάστασης η αντιπολίτευση του Στάλιν έθετε ζητήματα καθαρότητας και σοσιαλιστικής επανάστασης στα ανεπτυγμένα κράτη, αντίληψη που καθήλωνε τις δυνάμεις που είχαν όρεξη να δουλέψουν για την επανάσταση και δεν τους επέτρεπε να αναλάβουν άμεσα καθήκοντα. Οι δυνάμεις αυτές απέρριψαν τέτοιες αντιλήψεις και οδήγησαν σε μια σειρά αγώνες που στιγμάτισαν όλη την επόμενη περίοδο, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 70. Σαράντα χρόνια μετά το πλαίσιο που έδρασαν τα κινήματα αυτά είναι λίγο. Κι αυτό επειδή στο μεταξύ η άλλη πλευρά έχει αναδιαρθρωθεί. Τολμώ να πω ότι η παγκοσμιοποίηση χτίστηκε πάνω στην εμπειρία από την κόντρα που είχε η δύση με το ανατολικό μπλοκ, το οποίο ενώ σε πολλά σημεία τους έμοιαζε, παρέμενε κάτι έξω από τα δικά τους νερά. Πλέον τα δυνατά όπλα της παγκοσμιοποίησης βρίσκονται στις διακρατικές σχέσεις, γνωρίζουν πολύ καλά πώς να αντιμετωπίσουν οποιονδήποτε βγαίνει από την κεντρική γραμμή (βλέπε Τσίπρα, λατινική Αμερική). Το να προσπαθείς να χτυπήσεις εκεί το σύστημα είναι σαν την αλεπού που επιτίθεται στον σκαντζόχοιρο και τα βάζει με τα αγκάθια του (ως γνωστόν τον κυλά μέχρι να πέσει στο νερό και μετά τον τρώει από την κοιλιά). Πρέπει να βρούμε τα τρωτά σημεία της Παγκοσμιοποίησης, να κάνουμε όσα δεν έκαναν τα κινήματα ως τα τώρα, προκειμένου να τεθούν στον κόσμο καθήκοντα που να τα πιστεύει και να μπορεί να τα ακολουθεί.

7. Η δική μου ταπεινή άποψη είναι ότι πρέπει να σκεφτούμε την ομότιμη παραγωγή ως σύγχρονη μορφή επανάστασης. Για αρχή εκείνοι που τη συγχέουν με τον όρο «σύγχρονες τεχνολογίες» ηθελημένα ή άθελά τους μπερδεύουν το πρόβλημα με τη λύση του. Η ομότιμη παραγωγή στηρίζεται σε ελεύθερους παραγωγούς που αξιοποιούν την εμπειρία τους ώστε να βοηθήσουν τους υπόλοιπους παραγωγούς να επιβιώσουν. Αυτό απαιτεί Οργάνωση παγκόσμιας εμβέλειας που θα μπορεί να φέρνει σε επαφή δυο παραγωγούς από δυο διαφορετικές γωνιές του πλανήτη και να αντιμετωπίζουν από κοινού τα προβλήματά τους. Πολύ περισσότερο θα μπορούν άνθρωποι με όρεξη να δουλέψουν να παράγουν (αυτό θα εξαρτηθεί και από το μοντέλο παραγωγής που θα έχουμε τα επόμενα χρόνια, πράγμα που δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο) οποιαδήποτε αντικείμενα καθημερινής χρήσης και να τα διαθέτουν στον κόσμο.

8. Αυτό από μόνο του είναι κουτσό. Θα πρέπει να συνοδευτεί από σύγχρονα κινήματα που θα αντιμάχονται τους κεντρικούς σχεδιασμούς των δυνάμεων. Δε γίνεται να κάνουμε τόσες αναλύσεις για τα γεωπολιτικά και συνάμα να μη θέτουμε άμεσα καθήκοντα. Ο Λινέρα περιγράφει ένα κοινό πλαίσιο που πρέπει να κινηθούν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής με τα εκεί τους προβλήματα. Εδώ δεν είναι άλλο από την επίλυση από τους ίδιους τους λαούς του «σύγχρονου Ανατολικού ζητήματος». Επιβάλλεται συνεννόηση ανάμεσα στους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου προκειμένου να σβήσουν οι εστίες πολέμου και να αποκατασταθεί η ευημερία σε όλες τις χώρες που έχουν καταστραφεί στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Γνωρίζω τις δυσκολίες του εγχειρήματος, αλλά είναι ο μόνος δρόμος για να δούμε προκοπή στη χώρα μας και στις γύρω περιοχές.

Λίγες παρατηρήσεις πάνω στο κείμενο

1. Αντιμετωπίζουμε την Τουρκία λίγο ως πολύ ως ιμπεριαλιστική δύναμη. Το ίδιο λάθος έγινε το 1922 και με την Ελλάδα και είδαμε το τελικό αποτέλεσμα.

2. Έχουμε μιλήσει για το Ριζοσπαστισμό, ακόμα μέσα μας πιστεύουμε ότι δεν μπορεί, κάποια στιγμή θα γίνει ένα μεγάλο κίνημα ή επανάσταση. Στην Ελλάδα του σήμερα η ταξική πάλη οδηγεί τη νεολαία στη φυγή και όπου υπάρχει φυγή δεν μπορεί να υπάρξει επανάσταση. Δεν ανταποκριθήκαμε ποτέ σε αυτό το γεγονός και κινδυνεύουμε να γίνουμε οι γραφικοί που κάθονται στον καναπέ τους και ονειρεύονται επαναστάσεις!

3. Αναφερόμαστε στην παράταξη της «αναδίπλωσης» σχεδόν με συμπάθεια. Πέρα από το βαθιά ακροδεξιό και ρατσιστικό της χαρακτήρα οι επιδιώξεις της είναι περίπου αυτές που ανέφερα πιο πριν. Επιβάλλονται ίσες αποστάσεις απέναντι στις δύο παρατάξεις που περιγράφονται. Η Παγκοσμιοποίηση είναι ένα τέρας με δύο κεφάλια, όποιο και από τα δύο αν ταΐσεις στην ίδια κοιλιά θα καταλήξει!