Θα κερδίσουν χρόνο ΝΔ-ΠΑΣΟΚ; του Σπύρου Παναγιώτου

Το τέλος του αστικού οράματος

Πυκνή σε γεγονότα είναι από τις πρώτες μέρες της η νέα χρονιά. Μεγάλες διεθνείς αναταράξεις βρίσκονται σε εξέλιξη στην περιοχή μας. Η οικονομική κρίση φουντώνει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, βυθίζει στη δίνη της και την Ελλάδα. Δίπλα σε τεράστια οικονομικά προβλήματα, η χώρα βρίσκεται μπλεγμένη σε μια βαθιά πολιτική κρίση. Κύρια έκφρασή της δεν είναι απλά η φθορά των δύο αστικών κομμάτων –αυτή υπήρξε και σε άλλες στιγμές της μεταπολιτευτικής περιόδου–, αλλά η έλλειψη ενός αστικού οράματος, ενός στόχου που, έστω και σαν ψευδαίσθηση, θα μπορούσε να γεννήσει ελπίδες διεξόδου. Αυτή η έλλειψη έχει αναμφισβήτητα μια διεθνή διάσταση καθώς καταρρέουν όλες οι πολιτικές αντιμετώπισης της παγκόσμιας κρίσης και εντείνονται οι αβεβαιότητες μπροστά στις παγκόσμιες αναταράξεις και αλλαγές ισορροπιών. Έτσι, και όσο οι "αντιγραφές" δεν ευδοκιμούν, ο αστικός κόσμος της χώρας αναγκάζεται να βαδίζει χωρίς σχέδιο. Για πρώτη φορά από τη μεταπολίτευση, το πολιτικό σκηνικό παραμένει ομιχλώδες σε τέτοια έκταση.

Η κυβέρνηση Καραμανλή επιχειρεί να κερδίσει χρόνο. Στην πραγματικότητα, ζει την αντίφαση ανάμεσα στη δέσμευσή της για επιτάχυνση των νεοφιλελεύθερων επιλογών και την επιβολή του νόμου και της τάξης, από τη μια πλευρά, και στην προβολή ενός φιλολαϊκού προσωπείου, από την άλλη, που θα της επιτρέψει να περιορίσει τη διαφορά της με το ΠΑΣΟΚ και να ξαναμπεί στο παιχνίδι της εξουσίας. Η εναλλαγή νεοφιλελεύθερων διακηρύξεων και "κοινωνικής ευαισθησίας" τουνέου υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών Γ. Παπαθανασίου, υπό την καθοδήγηση του Γ. Σουφλιά, και οι παροχές της Φ. Πετραλιά αποκαλύπτουν αυτή ακριβώς την αντίφαση. Την ίδια στιγμή, το σενάριο συνεργασίας με το ακροδεξιό ΛΑΟΣ προς το παρόν αποφεύγεται, καθώς θα αποτελούσε παραδοχή της αδύναμης θέσης στην οποία έχει περιέλθει η κυβέρνηση.

Αντίστοιχα χρόνο θέλει να κερδίσει και το ΠΑΣΟΚ. Είναι φανερό ότι η εύθραυστη κυβερνητική πλειοψηφία και η ένταση των οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων θα επέτρεπε στην αξιωματική αντιπολίτευση να οδηγήσει τις χώρες εύκολα σε εκλογές. Το ΠΑΣΟΚ αρκείται σε μια λεκτική επίκληση των εκλογών και ολοφάνερα αποφεύγει σε όλα τα επίπεδα να διαμορφώσει τους όρους που θα τις κάνουν αναπόφευκτες. Στην πραγματικότητα, δεν θέλει, προς το παρόν, να διακινδυνεύσει την πιθανότητα να βρεθεί στην εξουσία και προτιμά να παρακολουθεί τη φθορά της κυβέρνησης. Ευελπιστεί ότι, στο μεταξύ, η κυβέρνηση Καραμανλή θα είναι υποχρεωμένη να πάρει τις επώδυνες αποφάσεις και, κατά συνέπεια, να φορτωθεί το κόστος της διαχείρισης της κρίσης και ακόμα να έχουν εμφανιστεί σημάδια παγκόσμιας ανάκαμψης, όταν έρθει η σειρά του. Έτσι, οι πρώτες "τροχιοδεικτικές" βολές για εκλογές από την πλευρά κορυφαίων στελεχών του ΠΑΣΟΚ ρίχνονται για το 2010, με αφορμή την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Γιατί το ΠΑΣΟΚ θα ήταν αναγκασμένο να υποστεί τις συνέπειες της διπλότητάς του: να απαιτεί, δηλαδή, εκλογές και να μην τις επιβάλλει όταν –ακόμα και θεσμικά– είναι σε θέση να το κάνει.

Τα δεδομένα

Οι διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά ασταθές και περίπλοκο περιβάλλον. Η ασφαλής διαχείρισή του θα απαιτούσε αυξημένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες με σταθεροποιημένο τον πολιτικό συσχετισμό ανάμεσα στις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις ή (και) δικομματικές συναινέσεις στη βάση ενός κοινά αποδεκτού από οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες σχεδίου. Αυτές οι αναγκαίες προϋποθέσεις πολιτικής σταθερότητας σήμερα δεν υπάρχουν.

Αντίθετα, προκύπτουν τρία δεδομένα:

• Η κυβέρνηση Καραμανλή εμφανίζει πλειοψηφία μίας έδρας, που της στερεί στοιχειώδεις ελευθερίες ελιγμών. Η διαχείριση της περιόδου, από το σκάνδαλο του Βατοπεδίου μέχρι τον πρόσφατο ανασχηματισμό και το πολιτικό κόστος που φορτώθηκε αναπόφευκτα η ΝΔ, αποτελούν απόδειξη αυτής της ιδιότυπης ομηρίας στην οποία βρίσκεται η κυβέρνηση Καραμανλή.
• Η ανατροπή του συσχετισμού ανάμεσα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στις δημοσκοπήσεις, διαμορφώνουν νέα δεδομένα και ισορροπίες σε οικονομικούς κύκλους και ισχυρούς εκδότες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο θεωρούμενος έγκυρος διεθνής τύπος όλο και πιο συχνά αναφέρεται με απαξιωτικά σχόλια στην Ελλάδα και την κυβέρνηση. Αλλά και στο εσωτερικό, έπειτα από μια μεγάλη περίοδο, ο Κ. Καραμανλής έπαψε να είναι στο απυρόβλητο της κριτικής από μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα. Από διάφορες πλευρές φαίνεται ότι προετοιμάζονται οι όροι για μια περίοδο –μικρή ή μεγαλύτερη κατά τις περιστάσεις– διακυβέρνησης από τον Γ. Παπανδρέου.
• Απομένει μόνο η δικομματική συναίνεση στους βασικούς προσανατολισμούς της αστικής πολιτικής. Αυτή η συναίνεση, όμως, δεν έχει τη λαϊκή υποστήριξη που είχε στο παρελθόν, αλλά εμφανίζεται με κάθε ευκαιρία σαν η αναγκαία παροχή εγγυήσεων, διεθνώς και εσωτερικά, ότι θα συνεχιστεί η ίδια πολιτική, χωρίς να συμπεριλαμβάνει την αποδοχή για το ποιος από τους δυο –ΝΔ ή ΠΑΣΟΚ– είναι σε θέση να διαχειριστεί καλύτερα τα προβλήματα της περιόδου.

Δεν είναι βέβαιο ότι τα δύο αστικά κόμματα θα κερδίσουν το χρόνο που επιθυμούν. Δεν έχει σημασία να προβλεφθεί αν θα γίνουν πρόωρες εκλογές ή όχι, τη στιγμή που τα σενάρια δίνουν και παίρνουν και η παροχολογία εμφανίζεται στο προσκήνιο.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι το 2009 θα είναι, έτσι κι αλλιώς, χρονιά εκλογική. Οι ευρωεκλογές στις 7 Ιούνη αποτελούν κεντρική πολιτική μάχη, καθώς τα ποσοστά που θα φέρουν τα δύο μεγάλα κόμματα αθροιστικά και η διαφορά μεταξύ τους θα καθορίσουν πολλά για τις επερχόμενες εξελίξεις. Το σημαντικότερο είναι άλλο. Μπροστά στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση, οι εκλογές, πρόωρες ή όχι, λίγα μπορούν να προσφέρουν. Η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού και η επιβολή μιας φιλολαϊκής στροφής στην πολιτική και την οικονομία είναι το κυρίως ζητούμενο.

Σπύρος Παναγιώτου