Μάρκο Σαντοπάντρε: “Αποτελεσματική, ριζωμένη και ανεξάρτητη Αριστερά”

Συνέντευξη του Μάρκο Σαντοπάντρε,
Δίκτυο των Κομμουνιστών, Ιταλία

Η ιταλική Αριστερά, το έλλειμμα αξιοπιστίας της στα λαϊκά στρώματα, αλλά και ο τρόπος που πρέπει να εκμεταλλευτεί την κρίση προκειμένου να αναδείξει το αδιέξοδο του καπιταλισμού, ήταν τα κεντρικά σημεία της συζήτησης που είχαμε με τον Μάρκο Σαντοπάντρε, εκπρόσωπο του ιταλικού Δικτύου των Κομμουνιστών.

Πώς κρίνεις την κατάσταση της ιταλικής Αριστεράς σήμερα;

Η ιταλική Αριστερά βρίσκεται στο πιο αδύναμο σημείο της ιστορίας της. Αυτό συνέβη για δύο λόγους. Πρώτος και κύριος, η συμμετοχή όλων σχεδόν των ρευμάτων της Αριστεράς στην κυβέρνηση Πρόντι. Μπήκαν στην κυβέρνηση θεωρώντας εφικτή την τροποποίηση της ασκούμενης από την κυβέρνηση Πρόντι πολιτικής – και με αυτές τις ψευδαισθήσεις βγήκαν. Ωστόσο η συμμετοχή τους δεν ήταν “αφελής”. Συμμετείχαν ενεργά στην υιοθέτηση αντεργατικών και αντινεολαιίστικων μέτρων, στη συνέχιση των στρατιωτικών αποστολών στο εξωτερικό… Αυτά “έκαψαν” την ιταλική Αριστερά. Όλα τα αριστερά κόμματα βγήκαν κατεστραμμένα από τη συμμετοχή στην κυβέρνηση. Έχασαν την κοινωνική και εκλογική βάση τους. Εμείς, το Δίκτυο των Κομμουνιστών, θεωρήσαμε χρήσιμη μία συνεργασία μ’ αυτά τα κόμματα, αφού βεβαίως κάνουν την αυτοκριτική τους. Αυτά όμως προσπάθησαν απλώς να ανακτήσουν την εκλογική τους πελατεία χωρίς καμία αυτοκριτική και ανάλυση των αιτιών της ήττας τους.

Κι αυτός είναι ο δεύτερος λόγος;

Ναι. Πολλοί θεώρησαν ότι η ήττα επήλθε απλά λόγω της εγκατάλειψης παραδοσιακών συμβόλων, όπως το σφυροδρέπανο. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές υπήρχαν δύο εκλογικές λίστες: καταρχήν εκείνη με τη συμμετοχή του Κόμματος των Ιταλών Κομμουνιστών και της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης – φυσικά χωρίς τον Μπερτινότι, ο οποίος συμμετείχε σε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο με τους Πράσινους και τους Σοσιαλιστές. Η ιδέα που επικράτησε ήταν πως με την απλή επαναφορά των συμβόλων θα μπορούσε να ανακτηθεί η εκλογική βάση. Ωστόσο, και οι δύο λίστες έμειναν εκτός Ευρωβουλής. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν είναι πρόβλημα συμβόλων και ονομασιών. Το βασικό πρόβλημα είναι αν μία πολιτική δύναμη έχει και κοινωνική βάση, αν επιτελεί κοινωνικό ρόλο. Οταν αυτά τα κόμματα μπήκαν στην κυβέρνηση, γρήγορα αποδείχτηκε ότι με αυτό τον τρόπο δεν γίνεται να κερδίσουν κάτι υπέρ των εργαζομένων. Επομένως, υπάρχει ακόμα ένα κοινωνικό ρεύμα που τοποθετείται στην Αριστερά, που παραμένει χωρίς πολιτική εκπροσώπηση.

Για το Δίκτυο των Κομμουνιστών, η σημερινή κρίση συνιστά ένα σημείο καμπής στην πορεία του καπιταλισμού. Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε όπως πριν από 5-10 χρόνια. Η κρίση αποτελεί και μία πρόκληση, γιατί μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο καπιταλισμός δεν αποτελεί τη μόνη λύση, κι ότι η κομμουνιστική εναλλακτική προοπτική δεν είναι μια απλή ιδέα, αλλά μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ωστόσο η κρίση ενέχει κινδύνους. Γιατί προκαλείται μεγάλη ανασφάλεια, ανεργία, φτώχεια. Κι αν η Αριστερά δεν προτείνει μια εναλλακτική λύση, θα είναι οι δυνάμεις οι ξενοφοβικές, οι ρατσιστικές, της άκρας Δεξιάς που θα εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να τραβήξουν τις μάζες. Κυρίως επειδή οι καπιταλιστές για να “λύσουν” την κρίση αυξάνουν την ένταση μεταξύ διαφόρων γεωπολιτικών πόλων. Αυξάνουν τους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Από την κρίση του ’29 οι καπιταλιστές εξήλθαν με έναν παγκόσμιο πόλεμο. Έχουν ανάγκη για καταστροφή κεφαλαίου, και ο πόλεμος συνιστά το κύριο μέσο. Γι’ αυτό, εξάλλου, θεωρούμε λάθος να υποστηρίζει κανείς την ΕΕ έναντι των ΗΠΑ.

Οι αντικειμενικές συνθήκες, δηλαδή, είναι πρόσφορες για να βγει η Αριστερά στον κόσμο, να δείξει μία κατεύθυνση. Ωστόσο στην Ευρώπη φαίνεται ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα στο να το κάνει αυτό. Γιατί δεν μπορεί να αξιοποιήσει τις συνθήκες;

Επειδή η Αριστερά, με όλες αυτές τις κινήσεις και τις συγκυβερνήσεις, έχασε την αξιοπιστία της στα λαϊκά στρώματα. Επειδή σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και με διάφορους τρόπους συμμετείχε στις κυβερνήσεις, χωρίς να βελτιωθεί η κατάσταση των λαϊκών στρωμάτων. Συνεπώς φάνηκε ότι δεν συνιστά ένα χρήσιμο εργαλείο για να βελτιωθεί η κατάστασή τους. Βέβαια αυτό το πρόβλημα της Αριστεράς διαχέεται και στα υπόλοιπα αριστερά κόμματα και δυνάμεις, οι οποίες δεν συμμετείχαν και αντιτάχθηκαν σ’ αυτή την ενσωμάτωση. Για παράδειγμα, από τη στιγμή που στην Ιταλία μπήκαν κομμουνιστές στην κυβέρνηση, για το Δίκτυο των Κομμουνιστών ήταν πολύ δύσκολο να αποδείξει ότι είμαστε κι εμείς κομμουνιστές, ωστόσο διαφωνούμε με τέτοιες κυβερνήσεις. Το πρόβλημα είναι ότι η Αριστερά δεν επιλέγει να υπερασπιστεί ένα συγκεκριμένο κοινωνικό υποκείμενο. Παρουσιάζεται σαν να υποστηρίζει ολόκληρη την κοινωνία. Η Αριστερά θα έπρεπε να επιλέξει να υπερασπιστεί συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα, την τάξη των εργαζομένων, στοχοποιώντας τον εχθρό. Δυστυχώς η Αριστερά δεν κάνει κάτι τέτοιο, συζητά γενικώς κι αορίστως. Το πρόβλημα είναι ότι σ’ αυτή την εποχή της κρίσης η Αριστερά δεν σκέφτηκε πώς θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί την κρίση για να αναδείξει το αδιέξοδο του καπιταλισμού, αλλά πώς θα συμμετάσχει στην επίλυση των προβλημάτων του. Αυτό όμως σημαίνει ότι επιθυμεί να διαχειριστεί τα προβλήματα του καπιταλισμού – κι αυτό δεν της προσδίδει αξιοπιστία στα μάτια όσων υφίστανται την κρίση.

Με τι πρόταγμα κινηθήκατε εσείς την προεκλογική περίοδο;

Καταρχήν, δεν συμμετείχαμε στις εκλογές. Δεν υποστηρίξαμε κανένα κόμμα, εξηγώντας πως δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια πραγματική αλλαγή. Το πρόβλημα είναι να αναδείξουμε πώς μπορεί η Αριστερά να είναι χρήσιμη στα εκμεταλλευόμενα κοινωνικά στρώματα. Γι’ αυτό εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση δημιουργίας και ενδυνάμωσης των ανεξάρτητων συνδικάτων βάσης. Το Μάιο κοντά στην Μπολόνια πραγματοποιήσαμε μια πανιταλική γενική συνέλευση. Ήρθαν πολλοί εκπρόσωποι από διάφορα συνδικάτα βάσης, και ξεκίνησε μια διαδικασία ενοποίησής τους. Το σχέδιό μας είναι να επιχειρήσουμε μια συνομοσπονδία των ανεξάρτητων συνδικάτων βάσης, που μπορεί να εκπροσωπήσει διάφορους εργαζόμενους. Και αρχικά να υπερασπίσει τα κεκτημένα των εξασφαλισμένων εργαζομένων, όπως των δημοσίων υπαλλήλων ή των εργαζομένων με συμβάσεις αορίστου χρόνου. Αλλά ενδιαφερόμαστε και για την εκπροσώπηση των επισφαλώς εργαζομένων. Αυτή η συνομοσπονδία θα μπορεί να υπερασπιστεί το δικαίωμα στη στέγη, στις σπουδές, στα ζητήματα προστασίας των μεταναστών. Μια νέα μορφή δηλαδή, γιατί η εργασία δεν βρίσκεται πλέον μόνο στα παραδοσιακά εργοστάσια και χώρους εργασίας, αλλά και στις συνοικίες, στις πόλεις γενικότερα. Το πρόβλημα είναι ότι τα συνδικάτα μέχρι τώρα απευθύνονται σε συγκεκριμένους εργαζόμενους, ωστόσο υπάρχουν κι αυτοί οι επισφαλώς εργαζόμενοι, εργαζόμενοι τις νύχτες, με ελαστικές μορφές απασχόλησης, στο σπίτι. Αυτοί δεν καλύπτονται από τα παραδοσιακά συνδικάτα και δεν συναντιούνται με τους άλλους εργαζόμενους όπως παλιά. Γι’ αυτό θεωρούμε πως πρέπει η νέα συνδικαλιστική οργάνωση να είναι κατά περιοχές. Δεν είναι κάτι αντίθετο με τις παλαιότερες μορφές οργάνωσης, είναι συμπληρωματική μορφή οργάνωσης. Αυτό είναι το ένα μέτωπο πάλης. Ένα δεύτερο μέτωπο πάλης είναι το πολιτικό, όπου επιθυμούμε να σχηματιστεί ένας πολιτικός πόλος ανεξάρτητος από τα δύο μεγάλα κόμματα. Γιατί τα κομμουνιστικά κόμματα που ηττήθηκαν στις εκλογές ασχολούνται μόνο με το πώς θα μπουν στο επόμενο κοινοβούλιο. Γι’ αυτό συνάπτουν συμμαχία με το Δημοκρατικό Κόμμα, αν και αυτό έχει απορρίψει στις ευρωεκλογές τη συμμαχία μαζί τους. Μολονότι ήξερε ότι έτσι θα χάσει τις ευρωεκλογές, επέμενε στην απόρριψη αυτής της συμμαχίας διότι ενδιαφέρεται να επιβάλει το δικομματισμό στην Ιταλία. Επεδίωκε την περιθωριοποίηση, την εξάλειψη των κομμουνιστικών κομμάτων και της Αριστεράς γενικότερα.

Ποια είναι τα τρία χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει σήμερα η Αριστερά για να είναι χρήσιμη και αποτελεσματική στον κόσμο;

Πρώτον, να είναι επαρκώς ανεξάρτητη, να έχει μια δική της ιδέα για το πού πάμε, πού πάει. Δεύτερον, πρέπει φυσικά να ξαναριζώσει στους κόλπους της κοινωνίας, να πάψει να είναι αποσπασμένη από αυτήν. Και ένα τρίτο χαρακτηριστικό που πρέπει να έχει: να είναι ευέλικτη. Πρέπει να έχει μεν μια ισχυρή ταυτότητα, στρατηγική, μα πρέπει ταυτοχρόνως να προσαρμόζει αυτή τη στρατηγική στα διάφορα στάδια, στις διάφορες περιόδους.