1. Δεν έχουμε θεωρία για το κόμμα, σύγχρονη θεωρία. Επομένως, ο βηματισμός μας πρέπει να γίνει με ανοικτό μυαλό και δημιουργική σκέψη, να δούμε τι μπορεί να σημαίνει κόμμα σύγχρονης εποχής, κόμμα της Αριστεράς του 21ου και του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα. Κόμμα που να ανταποκρίνεται στα καθήκοντα που η φάση ανάπτυξης ή η συγκυρία έχει θέσει στις ελλαδικές συνθήκες, στο επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνικής συνείδησης και ιστορικής διαδρομής της ελληνικής αριστεράς.
2. Δεν έχουμε λοιπόν επαρκή θεωρία, αλλά το χειρότερο είναι πως δεν έχουμε πολιτική για το κόμμα, δεν έχουμε κοινές βασικές αρχές στο πώς οικοδομείται ένα σύγχρονο κόμμα της αριστεράς, και δεν έχουμε εντοπίσει ποια είναι σήμερα τα κρίσιμα ζητήματα της πολιτικής για το κόμμα:
Για παράδειγμα από τα παρακάτω ποια είναι τα πιο κρίσιμα ζητήματα σήμερα; Που πρέπει να δοθεί άμεσα το κύριο βάρος;
- Στην έντονη παρουσία του προέδρου έτσι ώστε να ρέπουμε στο προεδρικό κόμμα;
- Στην διασφάλιση της δημοκρατίας και ποιανού, της δημοκρατίας ή των κανόνων διαμάχης των στελεχών ή της δημοκρατίας και της συμμετοχής των μελών;
- Στο άνοιγμα στην κοινωνία και το ρίζωμα σε χώρους;
- Στην πολυφωνία ή τον συνεκτικό πολιτικό λόγο και δέσμευση προς το λαό που δοκιμάζεται σκληρά;
- Στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και του καριερισμού;
- Στο βάρος για την λειτουργία και την πολιτικοποίηση των Οργανώσεων Μελών; Στο ανέβασμα του ιδεολογικού και πολιτικού επιπέδου του στελεχικού δυναμικού;
- Ποια εκτίμηση έχουμε για το υπάρχον στελεχιακό δυναμικό; Είναι έτοιμο για τα καθήκοντα που μας μπαίνουν ή είναι βουτηγμένο σε συνήθειες του χτες; Κι αν είναι πώς τροποποιείται η κατάσταση;
Η απάντηση σε αυτά ή σε παρεμφερή ερωτήματα θα προσδιόριζαν μια πολιτική για το κόμμα στις τωρινές συνθήκες. Κάτι εντελώς αναγκαίο για να πάμε μπροστά.
Ακόμα και το πώς αντιμετωπίζουμε αυτό που αποκάλεσε ο Ν. Βούτσης «Διφυές κόμμα», απαιτεί για να απαντηθεί μια πολιτική για το κόμμα, θέλει πολιτική αντιμετώπιση. Τα οργανωτικά πρέπει να υπηρετούν την θεωρία (που λείπει) και την πολιτική για το κόμμα (που πρέπει να προσδιοριστεί).
3. Επομένως είναι φτωχή η συζήτηση που γίνεται μόνο για τις συνιστώσες και τις λίστες. Είναι ασφυκτικά περιορισμένο το πλαίσιό τους όταν δεν συνοδεύονται από στοιχεία που προανέφερα. Υπάρχει ένας οργανωτικός συντηρητισμός που συνίσταται να στηριζόμαστε στην υπάρχουσα στενή εμπειρία του καθενός και σε βολικές λύσεις, ενώ δεν υπάρχει αρκετή έμπνευση για να υιοθετηθούν οργανωτικά μοντέλα – προτάσεις – πολιτικές που να απαντούν στα μεγάλα προβλήματα που έθεσε η εκθετική εκλογική μας ανάπτυξη. Αν θέλαμε να δημιουργήσουμε έναν οργανισμό ικανό να συνδυάσει την εσωτερική ανάπτυξή του με την περισσότερο οργανωμένη σχέση του με το ρεύμα ψηφοφόρων και οπαδών που δημιούργησε η αντιμνημονιακή πάλη, θα ανακαλύπταμε πολύ πρωτότυπες αλλά αναγκαίες μορφές για την δομή και των δυο επιπέδων (κόμμα – σχέση με το ρεύμα ριζοσπαστισμού). Για παράδειγμα, πολλοί σύντροφοι και συντρόφισσες ανησυχούν μήπως και ο πρόεδρος αποκτά υπερβολικές αρμοδιότητες, δεν ενημερώνει, μήπως γινόμαστε προεδρικό κόμμα. Έτσι καταθέτουν προτάσεις για το από πού θα εκλέγεται ο πρόεδρος από την ΚΕ ή το Συνέδριο. Υπάρχει μια πτυχή που δεν θίγεται: πώς θα δημιουργήσουμε όρους πιο συλλογικής ηγεσίας. Προτάσεις για αναπληρωτές/τριες συντονιστές παντού σε όλα τα όργανα, η καθιέρωση πιθανά αντιπροέδρου ή και αντιπροέδρων και βασικά η συλλογική λειτουργία δημιουργούν άλλες προϋποθέσεις. Τέτοιες προτάσεις σε αυτό το κλίμα προσπαθήθηκε να υπάρχουν στο καταστατικό.
Μια μικρή αναφορά σε ορισμένα που λέχθηκαν κατά την συζήτηση και χρειάζεται ένας σύντομος σχολιασμός.
– «Μικρό ή μεγάλο κόμμα». Δηλαδή άλλα θα ισχύουν στο εσωτερικό μας αν είμαστε μικρό κόμμα και άλλα αν είμαστε μεγάλο. Μπαίνει λάθος το ζήτημα γενικά. Είναι άλλο ένα κόμμα αριστερής αντιπολίτευσης, ζύμωσης και καταγγελίας και είναι άλλο πράγμα ένα κόμμα που έχει μεγάλη εμβέλεια και πιθανή την προοπτική να παίξει σημαντικό ρόλο στην πολιτική κοινωνική οικονομική ζωή του τόπου. Αυτό με κάποιο τρόπο αποτυπώνεται και στην εσωτερική λειτουργία και στους κανόνες που την διέπουν.
– «Ανοικτό κόμμα». Κάποιοι αναρωτήθηκαν δηλαδή κόμμα «είδα φως και μπήκα»; Όχι σύντροφοι. Αλλά μέλος επειδή «Συμφωνώ με πολιτικούς στόχους ΣΥΡΙΖΑ, θέλω να πάρω μέρος στην διαδικασία αυτή, καταλαβαίνω έστω και διαισθητικά την κρισιμότητα της αναμέτρησης, θέλω να συμμετάσχω, αντιλαμβάνομαι ότι με την συμμετοχή μου προωθώ μια άλλη διαδικασία και πολιτικό σχέδιο για τον τόπο, την χώρα, την Αριστερά». Η βάση για ένα πραγματικά μαζικό κόμμα υπάρχει, υποδομή και προετοιμασία για την υποδοχή δεν υπήρξε μέχρι τώρα. Επίσης υπήρξαν στενές αντιλήψεις που έδιωχναν κόσμο, υποτιμούσαν τον κόσμο. Να το ομολογήσουμε και μεταξύ μας: δεν είναι θελκτικές οι διαδικασίες μας ούτε βοηθούν στην εμπλοκή απλών ανθρώπων υποστηρικτών του ΣΥΡΙΖΑ που θα ήθελαν να γίνουν μέλη.
– «Κόμμα – συνδικάτο και εκλογικά συστήματα ανάδειξης ηγεσιών». Άλλο το συνδικάτο και άλλο το πράγμα το κόμμα. Στο κόμμα υπάρχει ένα μίνιμουμ πολιτικοϊδεολογικής συμφωνίας. Δεν αντιστοιχεί η λειτουργία του κόμματος στην δομή και τους τρόπους εκλογής στα συνδικάτα. Και δεν είμαστε ένας αθώος πολιτικά χώρος τόσο στην κομματική όσο και στην συνδικαλιστική πρακτική. Κουβαλάμε λάθη, λαθεμένες αντιλήψεις και πρακτικές. Μην υψώνουμε λοιπόν τόνους αλλά να προτείνουμε πολιτικές, συνολικές πολιτικές για το κόμμα. (Αλλά αν θέλουμε κάτι περισσότερο στο ζήτημα, έχει τεθεί από την ίδια την ζωή το θέμα της ανακάλυψης και εμπότισης ακόμα και των διαδικασιών συνδικάτων και κομμάτων από τις διαδικασίες της άμεσης δημοκρατίας κι όχι από την διαχείριση απλά του ζητήματος – σχέσης πλειοψηφίας/μειοψηφίας. Δεν εξαντλείται μόνο σε αυτό το ζήτημα της πραγματικής δημοκρατίας παρόλο που είναι βασικό).
– «Κόμμα των μελών». Ορισμένοι το χαρακτήρισαν ως «καραμέλα». Έχουν έτσι τα πράγματα σύντροφοι και συντρόφισσες; Όχι. Στο σχέδιο καταστατικού υπάρχουν στοιχεία που δίνουν έμφαση και κατεύθυνση να υπάρξει μια σημαντική διόρθωση: από το κόμμα στελεχών και παραγόντων να γίνουμε ένα κόμμα με ρίζες στην κοινωνία, μαζικό κόμμα, με ιδιαίτερη έμφαση στην λειτουργία και ζωντάνεμα των Οργανώσεων Μελών. Κατατέθηκαν προτάσεις που είναι σε αυτή την κατεύθυνση και επίσης στην κατεύθυνση να κοπούν νοοτροπίες μηχανισμού και καριερισμού, να τεθούν στοιχεία πιο ριζοσπαστικής αντίληψης για την εσωτερική λειτουργία και την ανάδειξη στελεχών.
– «Εσωτερικός εχθρός». Αναφέρθηκε, πως αντί να συζητάμε σοβαρά ζητήματα ή ελλείμματα δημιουργείται – ανακαλύπτεται ένας «εσωτερικός εχθρός» και μάλιστα χαρακτηρίστηκε ως προσφιλής αρνητική πρακτική στο χώρο της Αριστεράς σε κρίσιμες περιόδους. Μια πολιτική για το κόμμα πρέπει να προνοήσει και να δημιουργήσει πλαίσια που να μην λειτουργούν τέτοια σχήματα. Όμως μην ξεχνάμε ότι ο «εσωτερικός εχθρός» μπορεί να διαβαστεί και ανάποδα: Ανακαλύπτεται ένας υπαρκτός ή ανύπαρκτος δεξιός κίνδυνος, που εκφράζει μάλλον η πλειοψηφία ή ο πρόεδρος και επομένως δικαιολογείται ο αγώνας για την καταπολέμηση αυτής της παρέκκλισης. Προέρχομαι από μια παράδοση της αριστεράς που έθεσε το ερώτημα «που βρίσκεται η αστική τάξη; Μέσα στο κόμμα», επομένως «Φωτιά στο γενικό επιτελείο». Έχουμε φτάσει τέτοιες εκτιμήσεις;
– «Οι 66 νομαρχιακοί γραμματείς είναι του ΣΥΝ». Ακούστηκε από αρκετούς συντρόφους. Έχω κάνει και εγώ αναφορά στο φαινόμενο αυτό. Όμως η πραγματικότητα είναι ότι το στοιχείο αυτό το ανέφερε ο σ. Βίτσας για να υποδηλώσει μια αρνητική κατάσταση. Το σταχυολογούμε λοιπόν και το κολλάμε σε πολλές τοποθετήσεις σαν στοιχείο χωρίς να έχουμε έναν βασικό μπούσουλα για το τι χρειάζεται. Το χειρότερο είναι πως για άλλα αρνητικά δεν γίνεται ιδιαίτερη μνεία. Πχ για το πώς έγιναν οι διαδικασίες για την ανάδειξη νομαρχιακών επιτροπών στην Αθήνα ή για το πώς αποκλείεται η μία από τις δύο συνιστώσες από μια οργάνωση περιφερειακής πόλης.
Συμπέρασμα:
Χρειαζόμαστε επειγόντως μια άλλη σχέση λειτουργίας στο εσωτερικό με έμφαση την πολιτική συζήτηση και χρειαζόμαστε επειγόντως μια άλλη σχέση με την κοινωνία, με μια πιο συνεκτική εκφορά πολιτικού λόγου και με την δημιουργία σχέσεων που να συσπειρώνουν την εμπιστοσύνη γύρω από το σχέδιό μας και την πολιτική μας.
Στην επιτροπή καταστατικού έγινε μια ορισμένη συζήτηση. Στο κόμμα πρέπει να γίνει ακόμα μεγαλύτερη και πλατύτερη. Δεν θα είναι εύκολο. Είναι εξαιρετικά δύσκολο μέσα στις προθεσμίες που έχουμε. Παρόλα αυτά θα πρέπει να παίξουμε έναν ρόλο σαν μέλη της ΚΕ σε αυτήν την συζήτηση.
Πρώτα με την καταγραφή των απόψεων των μελών και των προτάσεων.
Δεύτερο με την υπεύθυνη τοποθέτησή μας στον διάλογο αυτό. Με κείμενα, αρθογραφία, τοποθετήσεις, συζητήσεις κλπ.
Παράκληση προς όλες τις πλευρές και τους συντρόφους/σσες να αποφύγουμε όλοι μας τις απολυτότητες, τις υπερβολές, τα δάνεια από το παρελθόν. Αν χρειάζονται απαραίτητα τα «δάνεια» αυτά, να καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να τα αξιοποιήσουμε δημιουργικά στην ανακάλυψη και εφεύρεση του νέου κόμματος. Μην μονοπωληθεί η συζήτηση από το μοντέλο κόμματος που είχε ο ΣΥΝ. Δεν βοηθάει στο σημερινό πρόβλημα, ούτε για την πολιτική που πρέπει να έχουμε για το κόμμα, ούτε εντοπίζει με σαφήνεια τις παθογένειες που μπορεί να υπήρχαν και κυρίως δεν δείχνει ότι πολλά πρέπει να αλλάξουν σε επίπεδο στελεχικό. Όπως είδατε δεν υψώνω τόνους, για Ιφιγένειες, θυσίες και άλλα. Τονίζω να διασαφηνίσουμε τις πολιτικές μας για το κόμμα.
Έχουν γίνει πολλές προτάσεις. Αυτές έχουν διπλό χαρακτήρα. Ορισμένες αφορούν συγκεκριμένα άρθρα, διατυπώσεις κλπ. Και άλλες είναι πιο συνολικές. Αρχίζω από τις δεύτερες. (Πρόκειται για δύο συμβολές. Μία του σ. Παναγιώτη Πάντου και μία των συντρόφων Μιχάλη Καστρινάκη και Κώστα Παπακώστα). Όλοι τους συμμετείχαν στην επιτροπή καταστατικού και είχαν δώσει σημειώματα κλπ. Τώρα ζητούν να συμπεριληφθούν στο εισηγητικό υλικό όπως η συμβολή του σ. Στέλιου Παππά. Νομίζω ότι πρέπει να γίνουν δεκτές και να συμπεριληφθούν. Άλλωστε δεν τροποποιούν τον όγκο του υλικού.
Άλλες είναι πιο ειδικές. Προτείνω όλες να τις δει η επιτροπή που πρότεινα να βγει από την ΚΕ άμεσα, να δει ποιες μπορούν να συμπεριληφθούν και πώς στο εισηγητικό υλικό και ποιες αφορούν την συζήτηση και να θεωρηθούν σαν προτάσεις που κατατίθενται στον εσωτερικό διάλογο για το καταστατικό. Μερικές από αυτές μπορεί να συμπεριληφθούν στην τελική πρόταση που θα φθάσει στο συνέδριο και τελικά εκεί να ξεκαθαριστούν τα πράγματα με τις αποφάσεις του συνέδριου.
Υπάρχουν δύο ειδικές που πρέπει να τις ξεκαθαρίσουμε τώρα.
Σχετικά με τον τίτλο. Παραμένει (και θα αναγράφεται έτσι) ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. Αν κάποιος έχει άλλη άποψη ας την καταθέσει και στο συνέδριο μπορούμε να αποφασίσουμε.
Υπάρχει και η πρόταση που αναφέρει ότι καταρτίζουμε εσωτερικό κανονισμό και όχι καταστατικό. Νομίζω ότι δεν πρέπει να αλλάξουμε τώρα το χαρακτήρα της δουλειάς που έκανε η επιτροπή καταστατικού.
Παρέκβαση (δεν διαβάστηκε, λόγω έλλειψης χρόνου, στην ΚΕ αλλά υπήρξε δέσμευση να δοθεί γραπτά)
Ήθελα να αναφερθώ σε ορισμένα σημεία ενός άλλου καταστατικού. Στο καταστατικό του PSUV (Ενοποιημένο Σοσιαλιστικό Κόμμα Βενεζουέλας). Η αναφορά αυτή έχει την σημασία της γιατί μας δείχνει αναφορές σε ζωντανά κινήματα και κόμματα, μιας κλίμακας άλλης από αυτά των κομμάτων διαμαρτυρίας. Έχει σημασία γιατί η γνώση μας εγκλωβίζεται μόνο στην πείρα της ευρωπαϊκής αριστεράς.
Το PSUV ορίζεται ως σοσιαλιστικό κόμμα. Δεν υπάρχει καθόλου η λέξη «αριστερά».
Αποσπάσματα από το Καταστατικό του Ενοποιημένου Σοσιαλιστικού Κόμματος Βενεζουέλας (PSUV)
Άρθρο 3: Αξίες και αρχές
Το κόμμα συγκροτείται ως κόμμα σοσιαλιστικό, με την πεποίθηση ότι η σοσιαλιστική κοινωνία είναι η μοναδική εναλλακτική λύση για την υπέρβαση του καπιταλιστικού συστήματος. Υιοθετεί ως δημιουργικές πηγές τις σκέψεις και τα έργα του Σιμόν Μπολίβαρ, του Σιμόν Ροντρίγκεζ και του Εζεκίελ Ζαμόρα. Με τον ίδιο τρόπο, υιοθετεί τις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού, του χριστιανισμού, της θεολογίας της απελευθέρωσης, όλη την παγκόσμια κριτική και ανθρωπιστική σκέψη, την ισοτιμία και την ισότητα των φύλων και την ηθική υποχρέωση οικοδόμησης ενός μοντέλου που θα σέβεται τη ζωή και τη μητέρα γη, προκειμένου να εγγυηθεί την επιβίωση της ανθρωπότητας.
Ως κόμμα πολυεθνικό και πολύμορφο, έλκει τις ρίζες του από την αφροϊθαγενικότητα που κληροδοτήθηκε από τον Γκουαϊκαϊπούρο και τον Χοσέ Λεονάρντο Τσιρίνο, εμπνέεται από τη θεμελιώδη ηγεσία και τις επαναστατικές ιδέες του Κομαντάντε Ούγκο Τσάβες, και αποσκοπεί στη δημιουργία του νέου άντρα και της νέας γυναίκας σε ένα χωνευτήρι ελπίδων και ονείρων που κάνουν το δικό μας σοσιαλισμό ένα σοσιαλισμό μιγά, φορτωμένο με αφρικανικότητα, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ιθαγενικών λαών μας, και με ένα διεθνές όραμα του οποίου ο μεγαλύτερος εκφραστής ήταν ο Φρανσίσκο ντε Μιράντα.
Υιοθετούμε την πολιτικοστρατιωτική ενότητα ως αρχή για τη διασφάλιση της άμυνας και της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας.
Άρθρο 5: Μέθοδοι εσωκομματικής δημοκρατίας
Για τη λήψη αποφάσεων και τις εσωκομματικές εκλογές το κόμμα μπορεί να χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους: Άμεση καθολική και μυστική ψηφοφορία. Διορισμό. Εκλογές σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο βαθμό. Διαβούλευση και συναίνεση. Αυτές αποφασίζονται από τα διάφορα καθοδηγητικά όργανα ανάλογα με τις πολιτικές συνθήκες.
Άρθρο 6: Χαρακτηριστικά του μέλους
Κάθε μέλος [ΣτΜ: στο ισπανικό αναφέρονται και τα δύο φύλα, «Toda y todo militante…» = «Κάθε αγωνιστής και αγωνίστρια…»] του Ενοποιημένου Σοσιαλιστικού Κόμματος Βενεζουέλας (PSUV) είναι σοσιαλιστής, μπολιβαριανός, αντιιμπεριαλιστής, αντικαπιταλιστής, διεθνιστής, ανθρωπιστής, οικολόγος και φεμινιστής. Υποχρεούται να δέχεται και να εφαρμόζει τις αρχές, το πρόγραμμα και το καταστατικό του κόμματος, ως αγωνιστής/αγωνίστρια των ονείρων και των ελπίδων της μεγάλης πλειοψηφίας. Καθοδηγεί τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τις ακόλουθες αξίες:
α) τη σοσιαλιστική ηθική και ήθος
β) τη σοσιαλιστική μόρφωση και αυτομόρφωση
γ) τη συνειδητή πειθαρχία που βασίζεται στην κριτική και την αυτοκριτική
δ) την εφαρμογή της αλληλεγγύης και την αγάπη
ε) την επίγνωση του κοινωνικού καθήκοντος
στ) τον αγώνα ενάντια στη διαφθορά και το γραφειοκρατισμό
Ορισμένα σχόλια
Το ιδεολογικό φορτίο είναι πολύ πιο ανεβασμένο από αυτά που συναντάμε στα ευρωπαϊκά κόμματα. Δεν είναι αποκλειστικά μαρξιστικής αναφοράς και έχουν ιδιαίτερη αναφορά σε προσωπικότητες και διανοητές που ούτε καν γνωρίζουμε καλά καλά αλλά έχουν ιδιαίτερη σχέση με την ιστορία της χώρας τους και των λαών τους.
Στο ιδεολογικό τους πλαίσιο δεν αναφέρονται μόνο στον μαρξισμό. Αν και λείπει η λέξη χρησιμοποιούν το «επιστημονικός σοσιαλισμός» και αναφέρονται και σε άλλα προοδευτικά ιδεολογικά ρεύματα σκέψης. Θα πρέπει να συνηθίσουμε πως υπάρχουν προοδευτικά ρεύματα σκέψης που μπορεί να μην έχουν αφετηριακή βάση τον μαρξισμό αλλά κάτι άλλο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία με ποια μυαλά πάμε να οικοδομήσουμε ένα μαζικό σύγχρονο αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα στις νέες συνθήκες. Αυτή η καταστατική συνύπαρξη ρευμάτων σκέψης και ιδεών πρέπει να συνυπάρχει σε ένα συναγωνιστικό πλαίσιο που δημιουργείται γύρω από τους σκοπούς και στρατηγικούς στόχους του κόμματος και άρα η διαπάλη, η συζήτηση, η αναφορά κλπ σε αυτά δεν πρέπει να θίγει τον σεβασμό, την προσωπικότητα, την αυτονομία κάθε ρεύματος και τα αξιακά του χαρακτηριστικά, αλλά να επικεντρώνεται γύρω από τα επίδικα πολιτικά ζητήματα.
Την ίδια στιγμή εκφράζουν σαν κόμματα ένα πολύ πιο ανεβασμένο επίπεδο συνείδησης και πειθαρχίας που αντιστοιχεί στην σημασία και κρισιμότητα των κοινωνικών αναμετρήσεων και των διαδικασιών μετάβασης στις χώρες τους.
Αν κανείς μελετήσεις το καταστατικό του PSUV και το συγκρίνει με το καταστατικό του MAS (Movimiento al Socialismo) Βολιβίας θα δει αρκετές διαφορές αλλά περίπου τον ίδιο τόνο. Οι διαφορές εγγράφουν τις ιδιαίτερες διαδρομές που έχει κάθε εμπειρία και εγχείρημα.
Ίσως αυτές οι σκέψεις και γνώσεις να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το δύσκολο – σύνθετο πολυδιάστατο κομματικό φαινόμενο ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκές χώρες, όπου υπάρχουν άλλες παραδόσεις και κουλτούρες.
Το σχέδιο καταστατικού του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έχει στοιχεία της μέσης συριζικής συνείδησης, των στοιχείων που έχουν κατακτηθεί από την κοινή πάλη, έχει ριζοσπαστικά στοιχεία (οικολογία, φεμινισμός, ενάντια στο σεξισμό κλπ). Περιγράφει όμως μια πολύ πιο χαλαρή μορφή «στράτευσης» απ’ ότι η λατινοαμερικάνικη και είναι φυσικό.
Ο Μίμμο Πορκάρο (Ιταλός διανοητής) παρεμβαίνει στην «συζήτηση» με την άποψη του μαζικού συνεκτικού κόμματος, αλλά γι’ αυτά σε άλλη παρέκβαση.