Προοίμιο του Αντόνιο Γκράμσι για το τι είναι η ιστορία ενός κόμματος

Τι θα είναι η ιστορία ενός κόμματος; Θα είναι η απλή εξιστόρηση της εξωτερικής ζωής μιας πολιτικής οργάνωσης; Πώς γεννήθηκε, οι πρώτες ομάδες που την αποτελέσανε, η ιδεολογική πολεμική μέσα από την οποία διαμορφώνεται το πρόγραμμά της και η αντίληψή της για τον κόσμο και τη ζωή; Θα επρόκειτο σε τέτοια περίπτωση, για την ιστορία περιορισμένων ομάδων από διανοούμενους και καμιά φορά για την πολιτική βιογραφία ενός μοναδικού ατόμου. Το πλαίσιο του πίνακα θα πρέπει λοιπόν να είναι ευρύτερο και πιο περιεκτικό.

Θα πρέπει να φτιαχτεί η ιστορία μιας ορισμένης μάζας ανθρώπων που θα έχουν ακολουθήσει τους ηγέτες, θα τους έχουν υποστηρίξει με την εμπιστοσύνη τους, με την πίστη τους, με την πειθαρχία τους είτε θα τους έχουν κατακρίνει «ρεαλιστικά» με το να διασκορπιστούν ή να μείνουν απαθείς μπροστά σε κάποιες πρωτοβουλίες. Αλλά αυτή η μάζα θα αποτελείται μόνον από τους οπαδούς του κόμματος; Θα είναι αρκετό να παρακολουθήσεις τα συνέδρια, τις ψηφοφορίες κτλ, δηλαδή το σύνολο από τις δραστηριότητες και τους τρόπους ύπαρξης, που μ’ αυτούς μια κομματική μάζα διαδηλώνει τη θέλησή της; Είναι φανερό ότι θα χρειαστεί να πάρουμε υπόψη μας την κοινωνική ομάδα, που την εκφράζει το δεδομένο κόμμα και αποτελεί το πιο προχωρημένο τμήμα της: η ιστορία ενός κόμματος, δηλαδή, δε μπορεί παρά να είναι η ιστορία μιας καθορισμένης κοινωνικής ομάδας. Αλλά αυτή η ομάδα δεν είναι απομονωμένη, έχει φίλους, συγγενείς, αντίπαλους, εχθρούς. Μόνον από τον περίπλοκο πίνακα ολόκληρου του κοινωνικού και κρατικού συνόλου (και συχνά επίσης με διεθνείς επεμβάσεις) θα βγει η ιστορία ενός κόμματος και γι’ αυτό μπορεί να πει κανείς ότι γράφω την ιστορία ενός κόμματος δε σημαίνει τίποτε άλλο παρά ότι γράφω τη γενική ιστορία μιας χώρας από μιαν άποψη μονογραφική, για να προβληθεί μια χαρακτηριστική της πλευρά. Ένα κόμμα θα έχει μεγαλύτερη ή μικρότερη σημασία και βάρος στο μέτρο ακριβώς που η ιδιαίτερη δραστηριότητά του θα έχει βαρύνει περισσότερο ή λιγότερο στον καθορισμό της ιστορίας μιας χώρας.