Όποιος μετασχηματίζει, μετασχηματίζεται και… ας κάνουμε λίγη πλύση εγκεφάλου στους εαυτούς μας, του Νίκου Γαλάνη

Στην περσινή Πανελλαδική Σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ ζούσαμε σε μια εικονική δημοσκοπική πραγματικότητα ραγδαίας αύξησης των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ, ταυτόχρονα όμως και σε μια κοινωνική πραγματικότητα απλώματος και βαθαίματος της φτώχειας, της ανασφάλειας, των αποκλεισμών και των αδιεξόδων.

Στους δώδεκα μήνες που πέρασαν, η άνοιξη μάλλον τελείωσε (;) και φαίνεται να εμφανίζονται μαύρα σύννεφα. Η κοινωνική πραγματικότητα, όμως, μοιάζει να ‘ναι ολοσκότεινη και στο βάθος να μη φαίνεται φως. Έτσι τουλάχιστον την εμφανίζουν οι «ηγέτες» και τα ΜΜΕ τους. Μήπως όμως πίσω από τα φαινόμενα μπορούμε να αναζητήσουμε την αλήθεια ή, καλύτερα, την προοπτική; Όποιος τα βλέπει μαύρα, βλέπει μόνο τη μία πλευρά. Υπάρχει και μία άλλη… Υπάρχουν τα πλούσια αναμνηστικά της εξέγερσης του Δεκέμβρη, οι μεγάλες απεργίες στη Γαλλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, έχουμε την κατάρρευση κυβερνήσεων σε Ισλανδία, Ουγγαρία, Τσεχία. Ακούγεται η γεμάτη απόγνωση αλλά και ελπιδοφόρα φωνή-αντίσταση των καταπιεζόμενων, των «κάτω», που δεν φαίνονται καθόλου πρόθυμοι να πληρώσουν το μάρμαρο, γιατί πολύ απλά δεν αισθάνονται υπεύθυνοι γι ‘αυτό.

Έλλειμμα εμπιστοσύνης και πληθωρισμός φόβου

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι θα αυξηθεί η αναζήτηση για αριστερό λόγο και πράξη, ακόμα και χωρίς την παρουσία της Αριστεράς. Θα μεγαλώνει η κραυγή της κοινωνίας –τόσο όσο θα γεμίζουν οι δεξαμενές από οργή και αγανάκτηση– για άλλες λύσεις, από εναλλακτικές-διασωστικές έως ανατρεπτικές-αντισυστημικές. Θα κατανοείται ολοένα και περισσότερο η καπιταλιστική χρεοκοπία.

Στο συγκεκριμένο πολιτικό χρόνο, το κρίσιμο σημείο σχετίζεται με δύο λέξεις: εμπιστοσύνη και φόβος. Υπάρχει ένα μαζικό έλλειμμα εμπιστοσύνης και ταυτόχρονα ένας πληθωρισμός διάχυτου φόβου για πολλά, αν όχι για όλα όσα λειτουργούν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Όχι βέβαια όλων των ανθρώπων. Είναι αυτονόητο πως αυτά δεν αφορούν τη ζωή των τραπεζιτών, των βιομηχάνων, των εφοπλιστών ,των πλουσίων.

Εδώ όμως βρίσκεται και το κεντρικό πολιτικό έλλειμμα, άρα και ζητούμενο.

Πόσο υπαρκτή είναι μια πολιτική δύναμη και, πιο συγκεκριμένα, η οργανωμένη Αριστερά, που να ’ναι σε θέση να εκφράσει είτε μια νέα κοινωνική δυναμική είτε να ανατρέψει το φόβο και να δημιουργήσει σε μαζική κλίμακα σχέσεις εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας; Με απλά λόγια, πόσο υπαρκτή είναι μια Αριστερά άμεσα χρήσιμη στους διευθυνόμενους, στους «κάτω»;

Το ερώτημα δεν μπορεί να παρακαμφθεί από το ΣΥΡΙΖΑ και τις διαδικασίες του. Είναι επείγον, είναι άμεσο, η απάντησή του είναι θέμα ζωτικής σημασίας. Η προηγούμενη σύσκεψη έδειξε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να αποτελέσει ελπίδα, μπορεί να προχωρήσει, έχει τις δυνατότητες να λειτουργήσει ενωτικά, κινηματικά, με κοινωνική γνώση. Ο ΣΥΡΙΖΑ τότε είχε συσπειρώσει κόσμο γιατί απαντούσε σε πραγματικές ανάγκες, στις ανάγκες συγκέντρωσης και συσπείρωσης δύναμης, για να μπορούν να υπάρξουν αποτελεσματικές αντιστάσεις, στην ανάγκη να αλλάξουν τα πράγματα στην Αριστερά (μετασχηματισμός) για να αλλάξουν τα πράγματα και στην κοινωνία (σχέση αμφίδρομη).

Αν εξαιρέσουμε όμως την περίοδο του Δεκέμβρη, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε μέσα στο κίνημα, έδειξε και ως ένα βαθμό απέδειξε ότι δεν είναι εντός συστήματος, ότι βρίσκεται σε αντιπαράθεση με το πολιτικό καρτέλ του δικομματισμού και την κοινωνία του αποκλεισμού και των αποκλεισμένων που αυτό δημιούργησε, το υπόλοιπο διάστημα ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε μέσα στο καζάνι να βράζει με το ζουμί του.

Το δέντρο που πληγώναμε

Δεν εφαρμόστηκαν οι αποφάσεις της σύσκεψης (εκπρόσωπος Τύπου και συντονισμός γραμματείας-κοινοβουλευτικής ομάδας, έκδοση μηνιαίου περιοδικού πανελλαδικής εμβέλειας κ.λπ.). Από τις αποφάσεις που δεν εφαρμόστηκαν, καθοριστικής σημασίας ήταν: α) Η δημιουργία γραφείου Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, που θα εξασφάλιζε την πλουραλιστική παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στα ΜΜΕ, γιατί έτσι ο λόγος που μαζικά –μέσω TV– εκφωνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ θα ‘ταν δικός του, και όχι μονοπώλιο μιας συνιστώσας και μάλιστα της μειοψηφικής της τάσης. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς δημοκρατίας και πλουραλισμού, είναι ουσίας. Ο λόγος που εκφωνούσαν μέσα από τους δέκτες οι καρεκλοκένταυροι –και επί της ουσίας ενάντιοι του ΣΥΡΙΖΑ–, ορισμένοι εκπρόσωποι της ανανεωτικής πτέρυγας, ήταν λόγος ανοιχτός προς το ΠΑΣΟΚ και εν γένει προς το σύστημα. Εύστοχα ο Λ. Λαζόπουλος είπε ότι ο λαός δεν χρειάζεται να πάρει το λεωφορείο που λέγεται ΣΥΡΙΖΑ για να πάει στο ΠΑΣΟΚ. Πάει απευθείας μόνος του. Σ’ αυτό δεν δόθηκε καμία μάχη, πλην εξαιρέσεων. β) Η έκδοση μηνιαίου θεωρητικού, ενημερωτικού, πολιτικού περιοδικού θα ‘ταν η πρώτη ενοποιητική πράξη όλου του εγχειρήματος σε πανελλαδική κλίμακα. Θα δημιουργούσε ενότητες-αντιπαραθέσεις-συνθέσεις όχι ιστορικού αλλά πραγματικού, επίκαιρου πολιτικού περιεχομένου. γ) Η λειτουργία της γραμματείας και των οργάνων θα δημιουργούσε κίνητρα, διαδικασίες δράσης-πράξης τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή όσο και μέσα στους κοινωνικούς χώρους.

Και ενώ μας έλειπε το στοιχείο της πράξης, της ενωτικής δράσης, της οργάνωσης και της αντίστοιχης λειτουργίας, για να έχουμε άμεση παρέμβαση σε αυτό που λέμε μάζες και λαό, είχαμε μπόλικες τρικλοποδιές, συνελεύσεις και συνελευσιασμούς, μπόλικους παραγοντισμούς και εκδηλώσεις μικροπολιτικής από παράγοντες και παραγοντίσκους. Αλώνιζε η «ανανεωτική πτέρυγα» και ο ΡΙΖΑ ασχολιόταν με το μοναδικό θέμα του rotation του συντονιστή (αλήθεια, έγινε πουθενά rotation σε βουλευτές, νομαρχιακούς και δημοτικούς συμβούλους κ.λπ.;). Ναι, το θέμα της εναλλαγής είναι σοβαρό και πρέπει να υπάρχει. Αλλά ούτε κεντρικό, ούτε ουσιαστικό ήταν, ούτε σηματοδοτούσε ανατροπές στην πολιτική εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στην κοινωνία. Όσοι χρησιμοποίησαν αυτή την πολιτική πρακτική είναι υπόλογοι για το ότι δεν λειτούργησε ο ΣΥΡΙΖΑ εκεί που πρέπει να λειτουργεί, μέσα στους κοινωνικούς χώρους, μέσα στις μάζες, ανατρέποντας τους συσχετισμούς. Η ΚΟΕ έδειξε –όχι μόνη της– ένα δρόμο με τις επιτροπές ενάντια στην ακρίβεια, με το Βοτανικό και τον Βωβό, με τις αλλεπάλληλες παρεμβάσεις-κριτικές απέναντι στη δημόσια (Χατζησωκράτης, 4 βουλευτές κ.ά.) παραχάραξη των θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ.

Μετασχηματισμός με ενωτικό και αριστερό πρόσημο

Οι αγωνίες για το μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ, όταν είναι ειλικρινείς –υπάρχουν δυστυχώς χειρισμοί και μικροπολιτικές–, οφείλουν να αναζητήσουν τους μοχλούς, τα εργαλεία, τον πολιτικό χρόνο, τις διαδικασίες έτσι ώστε να επιτευχθεί το εγχείρημα. Από αυτή την άποψη, η οποιαδήποτε συνεισφορά είναι χρήσιμη, αρκεί να μη ροκανίζει το εγχείρημα, να μην απογοητεύει κόσμο, να μην επιλέγει διαδικασίες που τραυματίζουν τα αριστερά και ενωτικά χαρακτηριστικά του. Η όποια συνεισφορά είναι ευχάριστα δεκτή, όταν μπορεί να κερδίζει κόσμο η Αριστερά, να αφοπλίζεται η δεξιά, να ηγεμονεύει ένας άλλος πολιτικός πολιτισμός, να αναπτύσσονται μεγαλύτερες συνθέσεις κ.ά.

Στη συγκεκριμένη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, στη συγκεκριμένη φάση ωρίμανσης του εγχειρήματος, ο μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ θα προχωρήσει από την ενεργοποίηση των παρακάτω μοχλών-βημάτων:

1. Η πράξη, η δράση. Αυτά είναι τα αποφασιστικά στοιχεία που δημιουργούν όρους μετασχηματισμού από τα έξω. Το να κάνουμε πολιτική σήμερα, πρωτίστως σημαίνει προσπάθεια αλλαγής του κοινωνικού συσχετισμού δύναμης, ανατροπή πλευρών της λαϊκής συνείδησης, σημαίνει να πρωταγωνιστήσεις στην ενότητα, συμμαχία και αντίσταση της εργατικής τάξης, των εργαζομένων, της νεολαίας. Αριστερά χωρίς κινηματικό προσανατολισμό, χωρίς κοινωνικά ερείσματα, ούτε επικίνδυνη για το σύστημα είναι ούτε επίσης χρήσιμη και ικανή γι’ αυτούς που θέλει να εκφράσει.

Εδώ πρέπει να εστιάσουμε σε μέτωπα και να μην περισπαστούμε. Δεν μπορούμε σήμερα να τα ανοίξουμε όλα –δεν έχει σημασία η επιθυμία μας–, γι’ αυτό χρειάζεται αξιολόγηση, ιεράρχηση και σχέδιο. Τα μέτωπα της ανεργίας, της επισφαλούς εργασίας, των απολύσεων, της φτώχειας και της ακρίβειας είναι αυτά που πρέπει να ανοίξουν με ρυθμό, μονιμότητα, χωρίς δογματισμούς και σεχταρισμούς, με λαϊκότητα, χωρίς καπέλα και κομματικές κεφαλαιοποιήσεις. Στις σημερινές συνθήκες, όποιος δουλέψει για το δίπολο οργάνωση λαού -,αντίσταση λαού, αυτός είναι χρήσιμος και αποτελεσματικός, αυτός μπορεί να ηγεμονεύσει.

2. Η απόδραση του ΣΥΡΙΖΑ από την αστική πολιτική. Αυτό σημαίνει την ανεξαρτησία του, τον αυτοκαθορισμό του σαν μια πρωταγωνιστική αντιδικομματική δύναμη που οικοδομεί μια μεγάλη Αριστερά, αλλάζοντας τους συσχετισμούς. Η φερεγγυότητά του –αποφασιστικό σημείο σήμερα– κυρίως εξαρτάται τόσο από την πολιτική αντιμετώπισης ενός συστατικού (ΠΑΣΟΚ) του πολιτικού δικομματικού καρτέλ, όσο και από την έμπρακτη εναντίωσή του σε μορφές-εικόνες-καταστάσεις που ταλαιπώρησαν και καταταλαιπωρούν συνολικά το σώμα της Αριστεράς και τη δημόσια εικόνα της (ίντριγκες, παραγοντισμοί, παρασκήνια, διασπάσεις, καρεκλολαγνεία). Όποιος μιλάει για ανανέωση ας σκεφθεί πρώτα και κύρια την απαλλαγή του ΣΥΡΙΖΑ από τις γεροντικές του αρρώστιες. Ο κόσμος μάς θεωρεί σαν μία Βαβέλ, όπου βασιλεύουν όλες οι παραπάνω ελεεινότητες, την ίδια στιγμή που δεν είναι ακόμα απολύτως σίγουρος (παλιότερα ήταν πιο σίγουρος) ότι δεν αποτελούμε συγκοινωνούντα δοχεία με το ΠΑΣΟΚ και, δυστυχώς, η άποψη του κόσμου δεν απέχει πολύ από την αλήθεια, αφού ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα  κάνουμε τα πάντα για να του αποδείξουμε ότι δεν λαθεύει.

3. Από το ΣΥΡΙΖΑ των συνιστωσών και ανένταχτων, στο ΣΥΡΙΖΑ των συνισταμένων δυνάμεων. Είναι απαραίτητα διερευνητικά βήματα ωσμώσεων, συνθέσεων, συγχωνεύσεων και ενοτήτων μεταξύ συνιστωσών αλλά και ανένταχτων δυνάμεων για την ύπαρξη συνισταμένων δυνάμεων. Αυτές οι ιδεολογικές-πολιτικές διαδικασίες αναζήτησης αναβαθμισμένων ενοτήτων θα πρέπει να ξεπεράσουν τα ιστορικά κληρονομημένα ρεύματα του μαρξισμού του 20ού αιώνα. Στις σημερινές συνθήκες πρέπει να αναδειχθούν νέα ρεύματα που να προσπαθήσουν να δώσουν συγχρόνως απαντήσεις στη συγκεκριμένη και ιστορικά προσδιορισμένη περίοδο του 21ου αιώνα. Από την άποψη αυτή, και τα κοινά θεωρητικά-πολιτικά έντυπα αλλά και διαδικασίες προγραμματικών συγκλίσεων είναι προς την κατεύθυνση ανίχνευσης και συγκρότησης συνισταμένων δυνάμεων και ανατροπής των συνιστωσών και ανένταχτων που υπάρχουν σήμερα.

4. Η τροποποίηση του συσχετισμού δύναμης εντός της Αριστεράς. Αν μας ενδιαφέρει μια μεγαλύτερη, ευρύτερη και αποτελεσματικότερη ενότητα της ελληνικής Αριστεράς, πρέπει να την επιδιώξουμε και με όρους συγκέντρωσης δύναμης. Όσο πληγώνουμε και κλαδεύουμε το δέντρο που καθόμαστε, τόσο η αλλαγή των συσχετισμών θα απομακρύνεται. Εάν ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπεράσει το ΚΚΕ (και αυτό τώρα, στις ευρωεκλογές, για να έχουμε και τη δύναμη να το επαναλάβουμε και στις βουλευτικές), τότε το σχέδιο του ΚΚΕ θα κονιορτοποιηθεί και θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για μια μεγαλύτερη αλλαγή στην Αριστερά.

5. Η υπέρβαση της σημερινής λειτουργίας και οργάνωσης. Άλλη οργάνωση, άλλη λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ, που να υπηρετεί τα παραπάνω. Είναι πολιτικά ορθό ότι έχουμε ανάγκη από μια ουσιαστικότερη-δημοκρατικότερη λειτουργία. Μια λειτουργία που να υποδέχεται κόσμο που δηλώνει ΣΥΡΙΖΑ –κι όχι ΚΟΕ ή ΣΥΝ–, που να απελευθερώνει, σεβόμενη τους απανταχού ανένταχτους, που να δημιουργεί συντροφικές σχέσεις ανάμεσα στις συνιστώσες, που να δουλεύει για το κοινό καλό – που με έναν ορισμένο τρόπο είναι και κομματικά καλό. Μια σύσκεψη που θα αποφασίσει στοιχεία λειτουργίας, που θα αποφασίσει πάνω σε επίδικα θέματα (οικονομικό, μέλη, αποφάσεις και ελέγχους, όργανα ΣΥΡΙΖΑ κ.ά.) είναι αναγκαίο να γίνει για να λειανθούν και τριβές που δεν βοηθούν καθόλου στη συνέχεια, την ανάπτυξη, την επιτυχία του εγχειρήματος.

Τελειώνοντας, επειδή υπάρχουν πολλοί ψιθυριστές, επειδή η εσωτερική προπαγάνδα εναντίον της ΚΟΕ αναπτύσσεται συνειδητά αλλά και ασυνείδητα, η ΚΟΕ –αν και μπορεί να έχει κάνει λάθη, και έχει κάνει– παραμένει σταθερά θερμός υποστηρικτής του εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ.

Η ΚΟΕ έχει κάνει τις μεγαλύτερες υπερβάσεις, συμβιβασμούς, υποχωρήσεις από κάθε άλλη συνιστώσα, γιατί αποτελεί διακηρυγμένη θέση της ότι για να αλλάξουν τα πράγματα στη χώρα και στην κοινωνία πρέπει να αλλάξουν τα πράγματα στην Αριστερά.

Θεωρούμε όμως –και αυτό για μας έχει περισσότερη αξία– ότι η ενότητα της Αριστεράς είναι μια διαδικασία, δεν είναι μια στιγμή συνάθροισης δυνάμεων, πολύ δε περισσότερο δεν είναι μια εκλογική ομπρέλα κομματικής διάσωσης η επίτευξης ατομικών μωροφιλοδοξιών και βολεμάτων. Η νέα Αριστερά, η νέα κομμουνιστική Αριστερά, δεν πρόκειται να προκύψει από απλές αθροιστικές πράξεις πολιτικών επιτελείων. Μάλιστα, το πρόβλημα «ενότητα» δεν είναι νέτα σκέτα θέμα συγγένειας και ιστορικών καταβολών. Η νέα Αριστερά θα προκύψει μέσα από τη συστράτευση αριστερών συνειδήσεων, από το ΚΚΕ, το ΣΥΡΙΖΑ, τις εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις και συνειδήσεων που σήμερα είναι εγκλωβισμένες στο δικομματισμό. Ας δουλέψουμε με όλη μας τη δύναμη γι’ αυτό. Το χρωστάμε εξάλλου και στην ιστορία και στο παρόν και το μέλλον.   @

Νίκος Γαλάνης,
μέλος της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ