Χωρίς καμιά αμφιβολία βρισκόμαστε σε μια περίοδο επιλογών, ανακατατάξεων, διερευνήσεων για τις δυναμικές μερίδες του οικονομικού και πολιτικού κόσμου. Φυσικά τα ΜΜΕ και οι εταιρίες δημοσκοπήσεων έχουν την τιμητική τους σε τέτοιες περιόδους και βομβαρδίζουν τον "καταναλωτή" πολίτη με διάφορα ευρήματα, που πάντα έχουν σχέση με διάφορες παραγγελίες που έχουν λάβει από τον οικονομικό και πολιτικό κόσμο.
Το περιβάλλον μέσα στο οποίο γίνονται οι ανακατατάξεις και οι διερευνήσεις είναι ένα κρισιακό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, γίνονται μέσα σε μια πολλαπλή κρίση, πολιτική, οικονομική, κοινωνική. Γίνονται, επίσης, σε ένα έντονα μεταβαλλόμενο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον και με ανοιχτά πολλά μέτωπα στην ευρύτερη γειτονιά μας. Όλα αυτά προσθέτουν προβλήματα, δημιουργούν σπαζοκεφαλιές, τροφοδοτούν αιφνιδιαστικά γεγονότα, φέρνουν στην επιφάνεια σκάνδαλα, που σε άλλες στιγμές θα πέρναγαν απαρατήρητα. Δημιουργούν ένα άκρως νοσηρό περιβάλλον και ενεργοποιούν διάφορους μηχανισμούς για την αντιμετώπιση αντιπάλων, ανταγωνιστών και πρώην φίλων.
Το γεγονός ότι, ενώ δεν έχει κλείσει ένας χρόνος από τις εκλογές, γίνεται συζήτηση για εκλογές δείχνει το μέγεθος της κρίσης και των διεργασιών που γίνονται. Ποια είναι τα σίγουρα στοιχεία που επιτρέπουν ορισμένες εκτιμήσεις;
α) Ο δικομματισμός καταγράφει τα πιο χαμηλά ποσοστά των τελευταίων χρόνων και δεν φαίνεται να είναι σε θέση κανένα από τα δύο κόμματα να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.
β) Η κυβέρνηση, σαν διαχειριστής του αστικού κράτους και επομένως εκπρόσωπος του κεφαλαίου, για να αντιμετωπίσει την κρίση που πλήττει την οικονομία της χώρας και τις καταστροφικές συνέπειες των νεοφιλελεύθερων επιλογών, καταφεύγει σε μια άγρια, κυνική, φορομπηχτική και αντιλαϊκή πολιτική.
γ) Τα α) και β) τροφοδοτούν μια μεγάλη κρίση αντιπροσώπευσης των λαϊκών στρωμάτων από τα δύο κόμματα, ενώ η φθορά της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός.
δ) Η λαϊκή δυσαρέσκεια δυναμώνει με την ένταση της φτωχοποίησης και της εξαιρετικής ακρίβειας και η ψήφος τιμωρίας προς το δικομματισμό θα αποτελέσει φυσιολογική επιλογή.
ε) Στις συνθήκες αυτές υπάρχει ευνοϊκό έδαφος για μια ενίσχυση της Αριστεράς, και από αυτή την ενίσχυση θα φανεί το βάθος του ρήγματος του δικομματισμού και οι προϋποθέσεις για το άνοιγμα ενός νέου δρόμου για τους εργαζόμενους και τη νεολαία.
Τα προβλήματα για τον πολιτικό κόσμο πολλαπλασιάζονται αν σκεφτούμε πως μέσα σε ένα χρονικό ορίζοντα 2 χρόνων θα έχουμε τουλάχιστον 3 εκλογικές αναμετρήσεις: ευρωεκλογές, βουλευτικές, δημοτικές-νομαρχιακές. Οι βουλευτικές (που μπορεί να είναι περισσότερες από μία, αν προκύψει έλλειψη αυτοδυναμίας και δεν γίνει κάποιος "μεγάλος συνασπισμός") λειτουργούν λίγο σαν "μπαλαντέρ". Κανένας δεν ξέρει πότε ακριβώς θα γίνουν και, άρα, με ποιους όρους – με λίστα ή χωρίς λίστα (αν γίνουν πριν από το Μάρτη ή μετά το Μάρτη), αν θα γίνουν πριν ή μετά τις ευρωεκλογές ή και ταυτόχρονα με αυτές.
Η κατάσταση είναι τέτοια (κυβέρνηση 152 βουλευτών, με μεγάλη λαϊκή δυσφορία από τα μέτρα κ.λπ.) που ο ανταγωνισμός διαφόρων συγκροτημάτων και οικονομικών παραγόντων (διαρκή σκάνδαλα) αλλά και η εμπλοκή των ανταγωνισμών μεγάλων δυνάμεων μπορεί να οδηγήσει τη ΝΔ στο να μην έχει την πολυτέλεια της πρωτοβουλίας των κινήσεων ή δυνατοτήτων αιφνιδιασμού. Περισσότερο θα κινείται σε τεντωμένο σκοινί και το "μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα" θα είναι μια μόνιμη κατάσταση. Το μοναδικό επικοινωνιακό ατού θα είναι ότι η φθορά προσωπικά του Καραμανλή δεν είναι μεγάλη και προηγείται στις δημοσκοπήσεις από τον Γ. Παπανδρέου. Αλλά και αυτό είναι σχετικό, ιδιαίτερα όταν παίρνονται τέτοια σκληρά μέτρα και όταν διαφανεί πως δεν μπορεί να τα καταφέρει για άλλη μια τετραετία… Η "φυγή προς τα μπρος" με τα οικονομικά μέτρα είναι μια αναγκαστική κίνηση που, όμως, δεν αναμένεται να προσδώσει μεγάλα αποτελέσματα, εκτός αν λείψει εντελώς οποιαδήποτε αντιπολίτευση, αξιωματική ή άλλης φύσης.
Το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να ανακάμψει και να εμφανιστεί σαν μια αξιόπιστη αντιπολίτευση. Η καμπάνια με το σύνθημα "Περνάμε μπροστά" και η αποκάλυψη της νοθείας που έκανε η ΝΔ σε μια σίγουρη ψηφοφορία στη Βουλή δείχνουν ορισμένα περιθώρια ανάκαμψης. Όμως μια σοβαρή ανάκαμψη πρέπει να γίνει με μια προβολή μιας πολιτικής φιλολαϊκής, που τουλάχιστον να αντιστρατεύεται τα πιο κραυγαλέα νεοφιλελεύθερα μέτρα και ρυθμίσεις. Αυτό το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να το κάνει και δεν το κάνει. Έτσι δεν μπορεί να σβήσει τις μνήμες των ευθυνών και μεγάλων "δουλειών" που έκαναν τα πρωτοκλασάτα στελέχη και οι υπουργοί του. Το επιχείρημα "αυτοί έφαγαν όσο μπορούσαν" άρα δεν δικαιούνται να ομιλούν για σκάνδαλα δεν στερούνταν βασιμότητας ή έκανε τον αντιπολιτευτικό λόγο του ΠΑΣΟΚ εντελώς διάτρητο. Σε μια ενδεχόμενη ήττα του ΠΑΣΟΚ σε επόμενη εκλογική αναμέτρηση, –πράγμα όχι απίθανο, αφού αυτό καταγράφουν μέχρι στιγμής όλες οι δημοσκοπήσεις– η κρίση του θα φουντώσει.
Τα σενάρια για ένα νέο κόμμα άφθαρτων πολιτικών και επιχειρηματιών, έστω μιας χρήσης και βλέπουμε, πότε θερμαίνονται και πότε αποσύρονται. Αυτά τα πίσω μπρος καταδεικνύουν την έλλειψη άμεσων και λαμπερών εφεδρειών για τη συνέχιση της αστικής πολιτικής χωρίς σοβαρά προσκώματα. Θα ήταν μια κάποια λύση, αλλά ποιοι οι φορείς της και πόση η πειστικότητά της ιδιαίτερα στον κόσμο που πλήττεται; Εκτός αν γίνονται επενδύσεις για το απώτερο μέλλον έτσι και προκύψει μια μεγαλύτερη πολιτική κρίση.
Σε μια τέτοια περίπτωση, θα έχουμε δύο επιλογές, που κι αυτές συζητούνται σαν δυνατότητες: Είτε το σταδιακό πέρασμα από το δικομματισμό στο διπολισμό, κάτι που θα μοιάζει με τις αναμετρήσεις στην Ιταλία, είτε στην πίεση που θα ασκήσει το κεφάλαιο σε μια μορφή συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ κατά τα πρότυπα του μεγάλου συνασπισμού στη Γερμανία. Φυσικά, θα ήταν αυτοκτονία για τα δύο κόμματα να το πουν ότι υπάρχει τέτοια περίπτωση. Θα ορκίζονται για το αντίθετο, ενώ θα δημιουργούνται δυνάμεις που θα το σκέφτονται και δυνάμεις που θα το αντιμάχονται στο εσωτερικό τους.
Η πρόκληση για την Αριστερά
Για να πούμε μια κοινοτοπία, "στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα". Και, είναι αλήθεια, στη δημοκρατία του κεφαλαίου μπορεί να κατασκευαστούν "λύσεις" και κυβερνητικά σχήματα κάθε λογής, με τη δύναμη του χρήματος και των ΜΜΕ. Αλλά το ζήτημα είναι αν υπάρχουν λύσεις που να μπορούν να δημιουργούν "κοινωνικά συμβόλαια", κοινωνικές συναινέσεις, με άλλα λόγια να εξασφαλίζουν την ηγεμονία της αστικής τάξεις πάνω στις υποτελείς τάξεις και στρώματα. Όμως εδώ παρεμβαίνει ένας παράγοντας που μπορεί να δημιουργήσει άλλες καταστάσεις και πρέπει να υποσημειωθεί: Η ιδιαιτερότητα της τωρινής πολιτικής κρίσης έγκειται στην αποδέσμευση λαϊκών στρωμάτων από το δικομματισμό και στην αρνητική στάση απέναντί του, στην απονομιμοποίησή του. Αυτό το στοιχείο δεν υπήρχε σε προηγούμενα επεισόδια πολιτικής κρίσης κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο. Η ταύτιση της πολιτικής των δύο μεγάλων κομμάτων οδήγησε στο αποτέλεσμα αυτό, και είναι φυσικό το κενό να πρέπει να καλυφθεί με άλλους τρόπους.
Στη βάση αυτή δημιουργείται μια μεγάλη ευκαιρία-πρόκληση για την Αριστερά να ξαναποκτήσει την από χρόνια χαμένη της αξιοπιστία, να συνδεθεί με τα λαϊκά στρώματα που πλήττονται, να ενισχυθεί από αυτά και να ανοίξει νέους δρόμους, γεννώντας μια πρωταγωνιστική Αριστερά. Τα τελευταία χρόνια πλήθυναν τα σημάδια της κοινωνίας για μια τέτοια ανάγκη και η ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ και συνολικά της Αριστεράς καταγράφει μια τέτοια δυνατότητα και απαίτηση. Όλοι οι αριθμοί συνηγορούν πως μια ρεαλιστική ενωτική πρόταση/ συμπεριφορά ολόκληρης της Αριστεράς θα βάθαινε την αστική κρίση, θα άλλαζε τους συσχετισμούς, θα δημιουργούσε νέες συνθήκες σε κάθε κοινωνικό χώρο. Και αυτό το πρόδηλο και σχεδόν αυταπόδεικτο γεγονός δεν μπορούν να το δουν καθαρά οι ηγεσίες. Ο μεν Περισσός επιμένει αυτάρεσκα στην καθαρότητα και στον απομονωτισμό του, οδηγώντας σε γελοία επίπεδα την επίθεσή του απέναντι στην υπόλοιπη Αριστερά, αρνούμενος να πάρει ενωτικές πρωτοβουλίες, η δε Κουμουνδούρου, εγκλωβισμένη στο σύνδρομο του "ώριμου φρούτου", περιμένει τα καλά αποτελέσματα σχεδόν αδιαφορώντας για το καθήκον αυτό.
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να έχει μεγάλη δυναμική, αν έθετε τολμηρά αυτό το θέμα, αν καλούσε ολόκληρη την Αριστερά να δημιουργήσει πραγματικά όρους αλλαγής των συσχετισμών και δεν τα επένδυε όλα σε εκλογικά ποσοστά. Καθαρά και παστρικά, πρέπει να διακηρυχθεί πως για την Αριστερά είναι πρωταρχικό ζήτημα η ανατροπή του δικομματισμού. Όχι με γενικόλογους όρους, αλλά εδώ και τώρα να τεθεί χωρίς περιστροφές το ζήτημα να φύγει αυτή η κυβέρνηση.
Το πότε και κάτω από ποιους όρους θα φύγει, δεν είναι καθόλου μικρής τάξης ζήτημα και αφορά το μέλλον της Αριστεράς. Αν φύγει με όρους εναλλαγής, η Αριστερά θα είναι στη γωνία, αν φύγει με όρους "μεγάλου συνασπισμού", θα δοθεί άλλη μια ευκαιρία στην Αριστερά να οριστεί σαν μοναδική αντιπολίτευση, αν φύγει με όρους διπολισμού, η Αριστερά να μη γίνει μέρος του προβλήματος, να διατηρήσει την ανεξαρτησία της. Αν φύγει με όρους κινήματος και πρωταγωνιστικής δράσης της Αριστεράς, να παρθούν πίσω όλα τα μέτρα που πήρε αυτή η αντιλαϊκή κυβέρνηση, να ανατραπούν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Όλα αυτά προϋποθέτουν έναν άλλο ρόλο, ένα άλλο πνεύμα, ένα άλλο αεράκι μέσα στην Αριστερά. Η κομμουνιστική Αριστερά πρέπει να παίξει το ρόλο της γι’ αυτούς τους όχι αυτονόητους –μα αναγκαίους– μετασχηματισμούς. Καθοριστικό ρόλο, έτσι κι αλλιώς, θα παίξει η πολιτική γραμμή και κατεύθυνση.
Ρούντι Ρινάλντι
Πάρ’ το όπως θες…
Συνέχεια σιβυλλικών τοποθετήσεων από τον Δ. Ψυχάρη (Βήμα 31/8), μετά τις αποτυχημένες –μέχρι τώρα– προσπάθειες δημιουργίας νέων κομμάτων. Ένα μικρό δείγμα εκβιασμών και πιέσεων:
"Τα αποτελέσματα της δημοσκοπήσεως δείχνουν την απροθυμία των ψηφοφόρων να αναθέσουν στο ΠαΣοΚ την τιμωρία της Νέας Δημοκρατίας. Θα περίμενε κανείς ότι με τις γκάφες, τα σκάνδαλα και τους έκτακτους φόρους η ΝΔ θα βρισκόταν ήδη πολλές μονάδες πίσω από την άλλη κυβερνητική επιλογή που είναι το ΠαΣοΚ. Αυτό δεν συμβαίνει, και είναι ανεξήγητο. Είναι;
Ανεξήγητο είναι για πολλούς πολιτικούς φωστήρες (και των δύο μεγάλων κομμάτων) που βλέποντας το πρόβλημα ονειρεύονται "βολικές" λύσεις – του είδους: η κρίση είναι βαθιά και χρειάζεται… κυβέρνηση συνεργασίας!
Όπως ήδη έχει γράψει "Το Βήμα", κυβέρνηση συνεργασίας των δύο μεγάλων κομμάτων υπό ομαλές πολιτικές συνθήκες είναι αδιανόητη. Θα ακύρωνε την ουσία της πολιτικής, θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι τα δύο κόμματα είναι ίδια, εξισώνοντας(!) την Πρόοδο με τη Συντήρηση, και θα ανέθετε τον ρόλο της Μείζονος Αντιπολιτεύσεως σε πρόσωπα που δεν υποστηρίζουν εφικτά κυβερνητικά προγράμματα.
Μια κυβέρνηση συνεργασίας θα είχε προφανή στόχο το να διασωθεί το σημερινό πολιτικό κατεστημένο. Αυτό δεν το επιθυμεί η πλειοψηφία των πολιτών, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τις δημοσκοπήσεις.
Η κοινωνία δεν διακατέχεται από απορία για το ρόλο και τους στόχους του πολιτικού κατεστημένου. Βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής. Περιμένει το μεγάλο βήμα της Δημοκρατικής Παράταξης, που είναι υποχρεωμένη να αλλάξει σε όλα."
Σε αναμονή του μεγάλου βήματος. Ποιος θα το κάνει και πώς, παραμένει γρίφος. Ίσως κάτι έχει στο νου του ο καταχθόνιος, βλοσυρός, πολυμήχανος διευθυντής…