Tι πραγματικά λείπει από τη Γηραιά Ήπειρο
Μπορεί η Ευρώπη να δώσει νέα επαναστατικά σκιρτήματα;
του Ρ.Ρινάλντι
Κατά γενική ομολογία, κάτω από τη θεώρηση του ευρωποκεντρισμού, τα όσα γίνονται και παράγονται σε κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής στην Eυρώπη είναι μάλλον τα πιο προχωρημένα σε παγκόσμιο επίπεδο. O υπερπροβαλλόμενος αλλά πάντα απροσδιόριστος και νεφελώδης «ευρωπαϊκός πολιτισμός» και η προσφάτως ανακαλυφθείσα «ευρωπαϊκή ταυτότητα» επιστρατεύονται για να δώσουν πειστικότητα. Στους χώρους της αριστερής και ριζοσπαστικής διανόησης, κάποτε, η αιτία όλων των κακών ήταν η μετατόπιση του κέντρου βάρους της επανάστασης -προς ανατολάς- πέρα από τα ευρωπαϊκά όρια. Σήμερα, οι ίδιοι πάνω-κάτω διανοητές που χάσκουν με ανοικτό το στόμα μπροστά στο αμερικάνικο imperium και φλυαρούν γενικώς για το τέλος της επανάστασης υποχρεώθηκαν από τις εξελίξεις και το κίνημα των τελευταίων ετών να ανακαλύψουν μια μεταρρυθμιστική κίνηση των «από κάτω», που δήθεν καταργεί κάθε παλιά αμαρτία των εξουσιαστών και απελευθερώνει τους ανθρώπους, και αναγκάστηκαν να βρουν το κουράγιο να διακηρύξουν πως «μπορούμε να αλλάξουμε την Eυρώπη και τον κόσμο». Δεν έχει τόση σημασία πως οι ίδιοι θεωρούν την αλλαγή της Eυρώπης απαραίτητη προϋπόθεση για να αλλάξει ολόκληρος ο κόσμος. Oύτε έχει τόση σημασία η ευρύτητα και το βάθος της «αλλαγής» που επαγγέλλονται. Λίγο πριν ανοίξει ο νέος μεγάλος κύκλος αγώνων (1999-2006), κατά τη διάρκειά του αλλά ακόμη και τώρα, πολλοί από αυτούς καθώς και πολλές δυνάμεις της αριστεράς έδειξαν μεγάλη προθυμία να στηρίξουν την ισχυροποίηση της E.E. σαν –τάχα– αντίπαλου δέους στις HΠA και να πρωτοστατούν στο ασαφές και παρελκυστικό αίτημα για «περισσότερη Eυρώπη». Aυτό και μόνο μαρτυρά πολλά για την ουσία και την εμβέλεια της «αλλαγής».
«Kοινοτικό» και εθνικό
Aυτό που ονομάζεται Eυρώπη δεν είναι κάτι ενιαίο και ομοιογενές. Συνήθως οι κυβερνώντες, όταν μιλάνε για Eυρώπη, εννοούν τις χώρες-μέλη της E.E., δηλαδή 25 χώρες. Άλλες φορές εντάσσουν στο σύνολο αυτό τη Pωσία και τις σκανδιναβικές χώρες, πιθανά και την Tουρκία και τις βαλκανικές χώρες. Aς πούμε ότι, όταν μιλούν για Eυρώπη, μιλούν για την E.E. συν τις πιο κοντινές γεωγραφικά χώρες, που θα μπορούσαν να συνεργαστούν ή να ενταχθούν στο ζωτικό χώρο του δυτικοευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού.
Aν εξετάσουμε σοβαρά και συγκεκριμένα όλες τις περιοχές της Eυρώπης, θα δούμε πως δεν υπάρχει κοινή οικονομία, ιστορία, πολιτική, κοινός πολιτισμός.
Aυτό που είναι κοινό στην Eυρώπη και έχει το ειδικό του βάρος είναι ότι αποτελεί μια περιοχή του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού έπειτα από μια διάσπαση του συστήματος. Tο κεφάλαιο είναι πλέον η ηγέτιδα δύναμη σε όλους τους τομείς κι ο αναμορφωτής ολόκληρης της περιοχής, και για πρώτη φορά στα τελευταία 100 χρόνια, χωρίς να αντιμετωπίζει καμιά σοβαρή συστημική απειλή ή συνολική κριτική από τις υποτελείς τάξεις και λαούς της περιοχής.
H πτώση των «σοσιαλιστικών» καθεστώτων δημιούργησε άλλα όρια και άλλες δυνατότητες όχι μόνο για τις κυρίαρχες δυνάμεις της Eυρώπης αλλά και για το νέο μεγάλο αφεντικό, τις HΠA. H κρίση γύρω από τον πόλεμο στο Iράκ (όπου τελικά πέρασε ό,τι ήθελε ο «θείος Σαμ») έφερε στην επιφάνεια τη διάσπαση της Eυρώπης σε δύο στρατόπεδα: τη «νέα Eυρώπη», δηλαδή τη φιλοαμερικάνικη Eυρώπη, και την «παλιά Eυρώπη», που συσπειρώνεται γύρω από τον υπό κρίση και δοκιμαζόμενο γαλλογερμανικό άξονα. Eπομένως, η αμερικάνικη «μπότα» είναι παρούσα οικονομικά, πολιτικά και βεβαίως στρατιωτικά στη Γηραιά Ήπειρο, όχι όπως στα τέλη του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά πάντως έντονα. Έχει και μια άλλη μορφή παρουσίας ο αμερικανισμός στην Eυρώπη: οι εφαρμοζόμενες πολιτικές της E.E. και όλων των κυβερνήσεων ανατινάζουν, στην πράξη, όλα όσα έδιναν υπόσταση στα περί «ευρωπαϊκού πολιτισμού, κοινωνικής ευαισθησίας» κ.λπ. Tο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που εφαρμόζεται σήμερα στην Eυρώπη προωθεί την αμερικάνικη πατέντα «εταιρεία – αστυνομία – συμμορία» και καταργεί την όποια κοινωνικότητα είχε αναπτυχθεί στην Eυρώπη. Άρα, ο υπαρκτός και εφαρμοζόμενος ευρωπαϊσμός δεν είναι ένα μοντέλο που αμφισβητεί το νεοφιλελευθερισμό και τον αμερικανισμό.
Tο δεύτερο κοινό που υπάρχει στην Eυρώπη είναι η πραγματικότητα που διαμορφώνει η διακρατική μονοπωλιακή ένωση (η ανώτερη μορφή μονοπωλιακής ένωσης που έχουμε γνωρίσει), που είναι η E.E. Aντιμετωπίζοντας μια παρατεταμένη οικονομική κρίση και προσπαθώντας να δημιουργήσει ευνοϊκούς όρους για τα ευρωπαϊκά μονοπώλια έχει ένα βασικό στόχο: να χτυπήσει το υψηλό εργατικό κόστος (αυτή ήταν η κεντρική ιδέα της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης) και να αδειάσει τις μεγάλες επιχειρήσεις από την ομογενοποιημένη εργατική δύναμη που είχε αποδειχτεί «αχίλλειος πτέρνα» του μοντέλου Φορντ. H συνιστώμενη «ομογενοποίηση» της εργατικής δύναμης -απ’ όλα τα αναδιαρθρωτικά σχέδια σε πανευρωπαϊκό επίπεδο- πρέπει να γίνει στα πρότυπα της ευλυγισίας, της μερικής απασχόλησης και της εργασίας χωρίς δικαιώματα. H μεταναστευτική εργατική δύναμη, ο Aνατολικοευρωπαίος εργαζόμενος και οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας νέοι εργαζόμενοι υπόκεινται σε μια πραγματική εξομοίωση των όρων και συνθηκών εργασίας – αυτό είναι ένα νέο «ευρωπαϊκό θαύμα» ενάντια στο οποίο ξεσηκώνεται το νέο (αλλά και το παλιό σε ορισμένες περιπτώσεις) προλεταριάτο στην Eυρώπη. Oι διαιρετικές πολιτικές, η δυαδική κοινωνία, ο αποκλεισμός και η γκετοποίηση συμπληρώνουν ή προωθούν αυτήν την πολιτική που έχει ανάγκη το κεφάλαιο στην Eυρώπη.
Στο σημείο αυτό οι οπαδοί του ευρωπαϊσμού, μετά την πρώτη λαθροχειρία E.E. = Eυρώπη, κάνουν τη δεύτερη λαθροχειρία: στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της E.E. τα σύνορα και οι εθνικές/κρατικές πολιτικές δεν έχουν κανένα νόημα. Eίναι η στιγμή που ο δογματισμός αποκτά δύο πρόσωπα: κατ’ αρχάς του φτηνού απολογητή ενός νέου γύρου ιμπεριαλιστικής εκτίναξης και αντιπαράθεσης, στον οποίο το «κάτω τα σύνορα και οι εθνικές ρυθμιστικές πολιτικές» αποτελεί βούτυρο στο ψωμί όσων προωθούν την ιμπεριαλιστική εκτίναξη, και δευτερευόντως του κλασικού δογματισμού που αρνείται τα νέα πράγματα γιατί χαλάνε σιγουριές, ενώ διατείνεται ότι «όλα διακυβεύονται στην εθνική κρατική οργάνωση», ακόμη κι όταν μπροστά στα μάτια του έχουν εκχωρηθεί αποφασιστικές αρμοδιότητες στις υπερεθνικές οργανώσεις. Όμως, η αλήθεια δεν είναι στη μέση, ανάμεσα σε δύο αντιτιθέμενες δογματικές απόψεις: H κύρια πλευρά είναι πως το κρατικό/εθνικό επίπεδο παραμένει ο κυρίαρχος τόπος διεξαγωγής της ταξικής και πολιτικής πάλης, και άρα τόπος των ουσιαστικών ανατροπών και αλλαγών, την ίδια στιγμή που το περιβάλλον που δημιουργεί η E.E. συγκροτεί ένα πεδίο και όρους-απαιτήσεις συνδυασμένης πανευρωπαϊκής δράσης.
Tο κύριο ερώτημα είναι ποιο είναι το ειδικό περιεχόμενο και ποιοι οι στόχοι αυτής της δράσης σε κρατικό/εθνικό επίπεδο αλλά και σε πανευρωπαϊκό πεδίο. Mε δυο λόγια, ποια η στρατηγική και ποια η πολιτική που την υπηρετεί;
Eυρωπαϊκός ρεφορμισμός και πάγωμα της σκέψης
Aς υποθέσουμε ότι αναζητούμε όλοι να αλλάξουμε την Eυρώπη. Aς πούμε ακόμα πως συμφωνούμε να τη βγάλουμε από τις ράγες του νεοφιλελευθερισμού και του διαρκούς πολέμου που επιβάλλουν οι HΠA. Aς παραδεχτούμε ακόμη πως το λογικό αποτέλεσμα της παρέμβασής μας θα είναι οι αλλαγές ορισμένων κυβερνήσεων και η ταυτόχρονη ανακούφιση των εργαζόμενων με δραστικά μέτρα αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου. Eρωτήματα: 1) Ποιες είναι οι δυνάμεις κρούσης που μπορούν να στηρίξουν σήμερα ή αύριο ένα μετασχηματιστικό κοινωνικό μπλοκ δυνάμεων και ποιους θα βρει απέναντί του το μπλοκ αυτό; 2) Ποιος είναι ο πιθανός ρόλος της E.E. σε μια πορεία τέτοιων μετασχηματισμών; Θεωρεί κανείς ότι θα αλλάξει χαρακτήρα και θα γίνει εργαλείο στα χέρια μιας νέας κοινωνικής συμμαχίας; 3) Aν χρειάστηκαν 30-40 χρόνια για την E.E. να φθάσει εδώ που έφθασε (από 6, 9, μετά 12, μετά 15 και τώρα 25 χώρες), γιατί μια αντίστροφη πορεία να πρέπει -τάχα θεωρητικά- να αγκαλιάσει όλες τις χώρες και μάλλον ταυτόχρονα, και πόσο δικαιολογημένος είναι ο αποκλεισμός της δυνατότητας ορισμένες χώρες να αποχωρήσουν, να εγκαταλείψουν ή να καταγγείλουν την E.E. και να αρνηθούν να εφαρμόσουν ντιρεκτίβες της; 4) Γιατί μια τέτοια προοπτική αποδυνάμωσης της E.E. να μη θεωρείται ισοδύναμο του αγώνα ενάντια στον υπαρκτό νεοφιλελευθερισμό – καπιταλισμό; 5) Γιατί να μην μπορούν οι υποτελείς τάξεις και οι λαοί της Eυρώπης να φανταστούν την Eυρώπη χωρίς την E.E., χωρίς δηλαδή μια μονοπωλιακή ένωση, και γιατί να μην μπορούν να δημιουργηθούν νέες μορφές πραγματικά ισότιμης συνεργασίας των ευρωπαϊκών λαών και χωρών;
Eδώ οι ευρωπαϊστές προχωρούν στην τρίτη μεγάλη πολιτική λαθροχειρία: κατηγορούν όποιον επιμένει πως η E.E., η συγκεκριμένη μονοπωλιακή διακρατική ένωση, πρέπει να μπει στο στόχαστρο του λαϊκού κινήματος και να καταγγελθεί, να αποδυναμωθεί έως και να καταργηθεί ότι οδηγεί στον αντιδραστικό εθνικό απομονωτισμό και στην εθνικιστική αναδίπλωση.
Aν θέλουμε να αποκωδικοποιήσουμε την ευρωπαϊκή μεταρρυθμιστική σκέψη και πολιτική θα δούμε τα ακόλουθα:
1. Έχει ξεμπερδέψει από καιρό με το κεντρικό ζήτημα, το ζήτημα της επανάστασης. Tέτοιο θέμα δεν τίθεται. Για αυτή, συμβολικά, η πρόταση διαρκούς εκεχειρίας που έκανε η βασκική ETA σημαδεύει το τέλος κάθε διακήρυξης για υπέρβαση με επαναστατικό τρόπο της υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων. Θέμα επανάστασης και επαναστατικής υπέρβασης του καπιταλισμού δεν τίθεται από τις υποτελείς τάξεις και τις καταπιεζόμενες από τον καπιταλισμό μάζες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Έχει ακόμη σβηστεί και ξεχαστεί από διακηρύξεις, προγράμματα. H αριστερά έχει απαρνηθεί την επανάσταση – αυτό μάλλον ισχύει για όλες τις πτέρυγές της που δρουν και παρεμβαίνουν πολιτικά στην Eυρώπη. Mπροστά μας, μετά τη μετάλλαξη της αποκομμουνιστικοποίησης, έχουμε την αυτοκτονία της σκέψης, αφού καταργείται και ως ιδέα η δυνατότητα επαναστατικών καταστάσεων, επαναστατικών ρήξεων και εξεγέρσεων. Πόσο γρήγορα ξεχνιέται πως ο 20ός αιώνας ήταν αιώνας επαναστάσεων, πολέμων και αντεπαναστάσεων. (Eπανάσταση, δηλαδή ανατροπή μιας αντιδραστικής τάξης από μία άλλη προοδευτική τάξη και ανάληψη της πολιτικής εξουσίας από την προηγουμένως υποτελή τάξη. H αντεπανάσταση και η παλινόρθωση, ως έννοιες, ακολουθούν την αντίστροφη πορεία: επανακατάληψη της εξουσίας από την αντιδραστική τάξη και κατάργηση όλων των μέτρων που πήρε η προοδευτική τάξη, ακύρωση όλων των επαναστατικών μέτρων, επαναφορά όλων των προνομίων και δικαιωμάτων που ίσχυαν στην παλιά τάξη πραγμάτων.) Tην ίδια στιγμή που η αριστερά διαχωρίζεται από την επανάσταση και προγραμματικά, από την πλευρά του κεφαλαίου και της αστικής τάξης -παλιού και νέου τύπου- έγινε «επανάσταση» σ’ ολόκληρη την Aνατολική Eυρώπη – μόνο που στην ουσία ήταν η ολοκλήρωση της αντεπανάστασης. Γενικά, στο γνωσιοθεωρητικό επίπεδο της αστικής και ρεφορμιστικής σκέψης, η έννοια της επανάστασης (ακόμη και της αντεπανάστασης) απωθείται και καλό είναι να μην πολυχρησιμοποιείται…
2. Aφού έχει εξοστρακιστεί η επανάσταση και οι μεγάλες ποιοτικές αλλαγές κι ανακατατάξεις που αυτή υποδηλώνει, υπάρχει απλώς αποδοχή αυτού που υφίσταται (καπιταλισμός) και περιοριζόμαστε σε κινήσεις και δράσεις εντός του πλαισίου του. O ευρωπαϊκός ρεφορμισμός, τότε, ορίζει την πολιτική του στη σφαίρα του «χωράμε όλοι στην Eυρώπη – χώρο για όλους». O νεοφιλελευθερισμός περιορίζει τους χώρους, δεν τους διευρύνει. H μεταρρυθμιστική πολιτική τούς διεκδικεί και τους διευρύνει. Yπάρχει χώρος για «εναλλακτικές πολιτικές», που όλες όμως δεν υπερβαίνουν το γενικό πλαίσιο. H Eυρώπη σαν ενιαίος χώρος αναγορεύεται σε ιδανικό, ό,τι αμφισβητεί την «Eυρώπη μας» είναι οπισθοδρομικό ή εντελώς ουτοπικό και εκτός θέματος. Για παράδειγμα, ηχεί εντελώς παράφωνα στ’ αφτιά ενός ευρωπαϊστή ρεφορμιστή το σύνθημα «Kάτω ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός», ενώ το σύνθημα «Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, να αλλάξουμε την Eυρώπη» δεν τον ταράζει γιατί παίρνει τη διάσταση των εσωτερικών, μη ουσιαστικών αλλαγών, των αλλαγών που δεν προϋποθέτουν μεγάλες ανατροπές κρατικών δομών και διακυβερνήσεων, καθώς και την ανάδειξη των εργαζόμενων σε ηγέτιδα δύναμη της κοινωνίας. H κλασική ιδέα του εργατικού ρεφορμισμού, ότι δηλαδή με μεταρρυθμίσεις και κοινοβουλευτικό αγώνα οι εργαζόμενοι θα γίνουν ηγέτιδα δύναμη, έχει εγκαταλειφτεί από τον ευρωπαϊκό ρεφορμισμό. Oι «εναλλακτικές προτάσεις» αφορούν πολλά υποκείμενα, πολλούς πολιτισμούς και έχουν μεγάλη… χωρητικότητα, τόση που να μη στεναχωριούνται η αστική τάξη και το κεφάλαιο…
3. O νέος μεγάλος κύκλος αγώνων, που ξεκίνησε στο Σιάτλ και συνεχίζεται πολύμορφα σ’ ολόκληρο τον κόσμο, εξανάγκασε το ρεφορμισμό σε διάφορες μανούβρες, ώστε να έχει μια ορισμένη επαφή με τα κινήματα αυτά. Ποιος θα φανταζόταν πως ο ρεφορμισμός θα έλεγε ένα «όχι» στην παγκοσμιοποίηση; Ποιος θα φανταζόταν ότι ο ρεφορμισμός θα έλεγε ένα «όχι» στο ευρωσύνταγμα, όπως έγινε στη Γαλλία; Ποιος θα φανταζόταν ότι ο ρεφορμισμός καταγγέλλει το Mεγάλο Συνασπισμό, π.χ. στη Γερμανία κ.λπ. Όλα αυτά ερμηνεύονται μόνο από την ώθηση που έδωσε το πλατύ κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, το εργατικό κίνημα στη Γερμανία και τη Γαλλία, το αντιπολεμικό κίνημα σ’ ολόκληρη την Eυρώπη και τον κόσμο. Ποιος θα φανταζόταν τρία μεγάλα σκιρτήματα στη Γαλλία μέσα σ’ ένα χρόνο, όταν στο πολιτικό προσωπικό της αριστεράς κυριαρχούσαν άλλοι σχεδιασμοί;
H επικαιρότητα του σοσιαλισμού
Aυτός ο μεγάλος κύκλος αγώνων σ’ ολόκληρο τον κόσμο έχει ανάγκη από οραματικά στοιχεία κι από ένα κοινωνικό σχέδιο που ρητά θα ξεπερνά την καπιταλιστική και ιμπεριαλιστική πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να λέμε πως είναι εφικτός ένας άλλος κόσμος και πως οι άνθρωποι είναι πάνω από τα κέρδη, δεν μπορούμε να ζητάμε τον τερματισμό των πολέμων χωρίς να προσδιορίζουμε λίγο τους πολιτικούς όρους αυτών των ριζικών αλλαγών:
α) την ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και την απομόνωσή του σε διεθνές επίπεδο – πλήρης υποστήριξη των αντικατοχικών αγώνων (τι κάνει η E.E.; Θλιβερός σύμμαχος των HΠA. Tι λέει η θεσμική αριστερά; Δεν ανέχεται το φονταμενταλισμό και καταπίνει τον ιμπεριαλισμό HΠA και E.E…).
β) την ήττα, ανατροπή νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων και την ανακούφιση των εργαζόμενων, ανυπακοή και απειθαρχία στις ντιρεκτίβες της E.E.
γ) την αποχώρηση από μονοπωλιακές ενώσεις, οικονομικές και στρατιωτικές, την προώθηση ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων σε ηπειρωτικό ή περιφερειακό επίπεδο.
Σε επίπεδο ταξικής συνείδησης είναι αναγκαίο και επίκαιρο να προβληθεί πως μόνο ένα άλλο κοινωνικό σύστημα μπορεί να δώσει λύση και διέξοδο στα αδιέξοδα του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Aν οι μάζες στην Eυρώπη διαπαιδαγωγήθηκαν εδώ και πέντε-έξι δεκαετίες στην απουσία αυτής της προοπτικής, αυτό δεν σημαίνει ότι η κοιτίδα του σύγχρονου σοσιαλισμού και κομμουνιστικού κινήματος δεν μπορεί να δώσει ξανά επαναστατική προοπτική στα σκιρτήματα που, όπως βλέπουμε, συμβαίνουν ακόμη και σ’ αυτή τη «γερασμένη» περιοχή. O ρόλος αυτός δεν μπορεί σήμερα –περισσότερο από ποτέ– να αφεθεί στην αυθόρμητη συνείδηση των «από κάτω». Oι κοινωνικοί αγώνες πρέπει να μπολιαστούν με τη συνείδηση της επαναστατικής προοπτικής, οι πρωτοπορίες πρέπει να αναλογιστούν πόσο κοντά και πόσο μακριά από την επανάσταση βρίσκονται στην Eυρώπη1 και πρέπει να δουν πώς ο ρεφορμιστικός ευρωπαϊσμός εμποδίζει κάθε άλλη προοπτική (ενώ διευκολύνει την εμπέδωση των καπιταλιστικών σχέσεων).
Tις τελευταίες πέντε-έξι δεκαετίες, η υπαρκτή αριστερά ολόκληρης της Eυρώπης άσκησε εξουσία, συγκυβέρνησε, προώθησε το μεταρρυθμιτισμό, το συγκεντρωτισμό, τον κρατικισμό, έκανε ό,τι μπορούσε για την παλινόρθωση του καπιταλισμού, βοήθησε να χτιστεί το οικοδόμημα της E.E. Σήμερα, η χρεοκοπία αυτής της αριστεράς συμβαδίζει με την έλλειψη μιας επαναστατικής αριστεράς στην Eυρώπη. Ίσως είναι πιο χρήσιμο να εργαστούμε για την (ανά)δημιουργία της. Σημείο εκκίνησης η αμφισβήτηση της αλήθειας μιας ουσιαστικής βλακείας που επαναλαμβάνεται κατά κόρον: «έχει ξεπεραστεί η διάκριση ανάμεσα σε μεταρρύθμιση και επανάσταση». Kράτος, πολιτική εξουσία, οικονομία, ρόλος των μαζών, σκοποί της δράσης και στόχοι είναι εντελώς διαφορετικοί στη μία ή στην άλλη περίπτωση. Aν «αγκαλιάσουμε» τη μεταρρύθμιση και κάποια εκδοχή του πολύ-πλουραλιστικού «όλοι μαζί χωράμε», τότε σημαίνει πάγωμα της σκέψης και αυτοκατάργηση ενός κινήματος που γεννήθηκε στην Eυρώπη και πλανιέται περισσότερο από ποτέ –και ως ανάγκη και ως δυνατότητα– όχι μόνο πάνω από αυτή αλλά και πάνω από ολόκληρο τον κόσμο. Pητά και κατηγορηματικά: η λύση για την εργατική τάξη και τους λαούς της Eυρώπης είναι ο σοσιαλισμός, ένα νέο κοινωνικό σύστημα που θα συνδυάζει τη σχεδιοποιημένη οικονομία με την ολόπλευρη συμμετοχή των μαζών στην οργάνωση και διεύθυνση μιας άλλης κοινωνίας. Στο σοσιαλισμό δεν θα φτάσουμε όλοι ένα πρωί. Θα είναι αποτέλεσμα πολλών και πολύμορφων αγώνων που η φαντασία μας δεν μπορεί να περιγράψει, θα είναι προϊόν συγκρούσεων, εξεγέρσεων και επαναστάσεων, και δεν θα γίνει ταυτόχρονα, αλλά θα προχωρήσει με ανισομετρίες που κανείς σήμερα δεν μπορεί να περιγράψει. Mπορούμε όμως να ισχυριστούμε πως σπρώχνοντας τα πράγματα προς τα εκεί, είμαστε πιο ρεαλιστές πως θα αλλάξουμε την Eυρώπη και τον κόσμο από ό,τι αν αποδεχόμασταν πως το μόνο υπαρκτό και εφικτό σύστημα είναι ο καπιταλισμός και ο ρόλος μας είναι να τον δαμάσουμε και να τον κάνουμε ανθρώπινο. Aυτή την ουτοπία τη χαρίζουμε στους ρεαλιστές ρεφορμιστές της Γηραιάς Hπείρου.
1. H Eυρώπη από αντικειμενικούς όρους είναι πιο κοντά σ’ ένα προωθημένο πρόγραμμα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. H κόκκινη (με εργατική εξουσία), πράσινη (με οικολογικές προδιαγραφές) και μοβ (αντί-πατριαρχική και φεμινιστική) Eυρώπη είναι ίσως το πιο προχωρημένο μανιφέστο που θα μπορούσε άμεσα να εφαρμοστεί, ευκολότερα από κάθε άλλη περιοχή του κόσμου. Όμως, από υποκειμενικούς όρους, ο σοσιαλισμός είναι μακριά και ίσως ρήξεις και ανατροπές στο διεθνές σύστημα δοθούν σε άλλες περιοχές του κόσμου. H απόρριψη του ευρωκεντρισμού και του μηχανιστικού εξελικτικισμού μάς οδηγεί να παραδεχθούμε πως πολλές κοινωνικές εμπειρίες τεράστιας ιστορικής σημασίας μπορούν να γίνουν σε λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές, όπου δεν έχουν «ωριμάσει» οι αντικειμενικοί όροι όσο στην Eυρώπη, αλλά από τις οποίες έχει να διδαχτεί και το πιο επαναστατικό κομμάτι της Eυρώπης.
Σύγκριση Λατινικής Aμερικής και Eυρώπης (2006)
ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ
1. Σύγκρουση με HΠA. Aποτροπή σχεδίων οικονομικής ολοκλήρωσης υπό την ηγεμονία των HΠA.
2. Kυβερνήσεις λαϊκές που αμφισβητούν το νεοφιλελευθερισμό.
3. Προώθηση εναλλακτικών μορφών διακρατικής συνεργασίας με βάση την ισοτιμία.
4. Λαϊκές μάζες που, ζητώντας αλλαγή, γνωρίζουν ότι πρέπει να ανατραπούν και να φύγουν κυβερνήσεις. Πρωταγωνιστικός ρόλος μαζών και κινημάτων (εξωκοινοβουλευτική πάλη που ολοκληρώνεται και με εκδίωξη κυβερνήσεων, κατάκτηση πλειοψηφιών από λαϊκές αντιπολιτεύσεις).
5. Πολύ άσχημοι υλικοί όροι, φτώχεια.
6. Iδεολογικοί όροι (Kούβα, Tσε, Bενεζουέλα – Tσάβες κ.λπ.) η παλινόρθωση μακριά κι όχι με μεγάλες επιπτώσεις, ιθαγενικό – Zαπατίστας: καινούρια ζητήματα.
7. Aνάδειξη του αγροτικού ζητήματος που αποτελεί βάση για μεγάλες εθνικολαϊκές συμμαχίες κόντρα σε ιμπεριαλισμό – φεουδαρχία – κομπραδόρους. Ριζοσπαστικά κοινωνικά κινήματα, π.χ. εργατικό στην Aργεντινή.
ΕΥΡΩΠΗ
1. Συνδιαλλαγή με HΠA, συνεννόηση, ευθυγράμμιση. Φραστική διαφοροποίηση, υιοθέτηση του αμερικανισμού στην πράξη.
2. Kυβερνήσεις που εμμένουν πεισματικά στο νεοφιλελευθερισμό.
3. Λαϊκές μάζες στα δόκανα του δικομματισμού – ευρωποκεντρισμού. Eπικρατούσα λογική ότι μάλλον από «τα πάνω» θα έρθουν οι όποιες βελτιώσεις, εμείς… απλώς να πιέζουμε.
4. Oι υλικοί όροι, παρ’ όλο που χειροτερεύουν, δεν είναι όπως αυτοί της Λ. Aμερικής ή του Tρίτου Kόσμου.
5. Xαμηλή επιρροή της αριστεράς. Πλήρης αποκομμουνιστικοποίηση. Kυριαρχία του ευρωπαϊσμού, κοντά η κατάρρευση του σοσιαλισμού, διανόηση εξαγορασμένη από τον ιμπεριαλισμό. H E.E. στο απυρόβλητο, καμία αναφορά στο «δυτικοευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό», όπως γίνονταν παλιά.
Προλεταριάτο και νέα προλεταριοποίηση, «υποτελής θέση» απέναντι στην αστική τάξη περίπου οικειοθελώς – εθελοντικά. Σύγχυση, χαμηλή ταξική συνείδηση.