Έφυγε απ’ τη ζωή χθες 19/8 ο Ευτύχης Μπιτσάκης. Ένας ολοκληρωμένος, πολυδιάστατος άνθρωπος. Σε όλα του μεγάλος και ουσιαστικός.
Γεννήθηκε στο χωριό Κάδρος της Κανδάνου του νομού Χανίων, στην Κρήτη, το 1927. Ασυμβίβαστος αγωνιστής και πρωτοπόρο, ανήσυχο πνεύμα, ήδη από τα πρώτα νεανικά του χρόνια. Επονίτης από τα 16 του, στον αγώνα ενάντια στη φασιστική κατοχή, καταδικάστηκε σε θάνατο σε ηλικία 19 ετών και μετά τη μετατροπή της ποινής του σε 18ετή κάθειρξη, παρέμεινε μέχρι το 1955 φυλακισμένος σε διάφορες φυλακές και στην εξορία της Γυάρου. Το ίδιο διανοητικά ανήσυχος, τίμιος και ασυμβίβαστος –πολιτικά, διανοητικά, και ηθικά– επρόκειτο να παραμείνει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Ο Ευτύχης Μπιτσάκης υπήρξε πρώτα απ’ όλα ο μεγάλος μαρξιστής φιλόσοφος και επιστήμονας. Από τους πιο σημαντικούς και ουσιαστικούς της ευρωπαϊκής σκέψης. Η επιστημονική-θεωρητική του συνεισφορά περιέλαβε ένα σπάνιο συνδυασμό ενδιαφερόντων που συνθέτει μια εγκυκλοπαιδικού εύρους άποψη για τη Φύση, την Ιστορία, την Κοινωνία, τον Άνθρωπο. Από τη μια πλευρά, ρηξικέλευθη, ασυμβίβαστη υπεράσπιση και προαγωγή μιας διαλεκτικής της Φύσης – της διαλεκτικής, υλιστικής αντίληψης στις φυσικές επιστήμες, και ειδικότερα μέσα στο πεδίο της φιλοσοφικής διαπάλης που όρισε η εξέλιξη της Κβαντικής Φυσικής. Ταυτόχρονα, μας έδωσε από την άλλη προσανατολιστικές σκέψεις και κριτήρια αναφοράς για τα μεγάλα προβλήματα της ανθρώπινης, κοινωνικής χειραφέτησης. Σταθερά προσανατολισμένος στην ανάγκη ανάπτυξης ενός μαρξιστικού Ανθρωπισμού και, καθόλου τυχαία, το ίδιο σταθερά τοποθετούμενος απέναντι στις αντιλήψεις που θέλουν τις δομές να ορίζουν την ανθρώπινη εξέλιξη και «μοίρα». Εστιάζοντας τη σκέψη του πάντοτε στα δύσκολα-ουσιαστικά προβλήματα / ερωτήματα που συνήθως αποφεύγονται: Όπως το ποια εν τέλει είναι η φύση του Ανθρώπου, τι περιορισμούς θέτει αυτή και τι δυνατότητες αφήνει ανοιχτές για μια άλλη χειραφετημένη κοινωνική οργάνωση, ή το ποιες είναι οι προϋποθέσεις «Για μια εγκόσμια ηθική» – το τελευταίο του βιβλίο μ’ αυτό τον σημαδιακό τίτλο, που μας έκανε τη μεγάλη τιμή να παραχωρήσει την έκδοσή του στις εκδόσεις Α/συνεχεια.
Ο Ε. Μπιτσάκης υπήρξε, όσο ελάχιστοι, γειωμένος στην κοινωνικοπολιτική πράξη των καιρών του. Τους έζησε και τους σκέφτηκε με πολύ ουσιαστικό τρόπο. Η ποιότητα της σκέψης του και η διανοητική-πολιτική-ηθική του στάση έγιναν ακόμη πιο φανερές στα δύσκολα της έκπτωσης του μεγάλου παγκόσμιου χειραφετητικού κύκλου – του ιστορικού κομμουνιιστικού κινήματος του 20ού αιώνα. Οι τοποθετήσεις του πάντοτε ουσιαστικές στην αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών και παραγόντων –προδρομικές ήδη από τις «ανυποψίαστες» εποχές– υπερασπίστηκαν σταθερά τη χειραφετητική κομμουνιστική προοπτική όταν «όλα φαίνονταν να κείτονται σε ερείπια». Φέρνοντας στο προσκήνιο το θέμα του «υποκειμένου» και θέτοντας υπό το φως της κριτικής, χωρίς υπεκφυγές-ωραιοποιήσεις αλλά και με σπάνια νηφαλιότητα, τις ανίατες αρνητικότητες των ηθικοπολιτικών τρόπων της «υπαρκτής αριστεράς». Σ’ αυτό το ίδιο πλαίσιο, εδικά στις σημερινές συνθήκες της οξυμένης ανάγκης για μια ουσιώδη «θεωρητική-πολιτική πύκνωση», δεν πρέπει να ξεχαστεί η ξεχωριστής σημασίας συνεισφορά του με τη διεύθυνση του περιοδικού «Ουτοπία». Ενός εγχειρήματος μοναδικής σοβαρότητας, για την ελληνική πραγματικότητα τουλάχιστον. Ο Μπιτσάκης υπήρξε εξέχων διανοητής και ταυτόχρονα μεγάλος Δάσκαλος που μας βοήθησε να κρίνουμε και να προσανατολιζόμαστε. Και το έκανε αυτό πάντοτε με μια χαρακτηριστική σεμνότητα η οποία προέκυπτε από μια πολύ γήινη και βαθιά ανθρώπινη φιλοσοφική στάση ζωής που είχε μεγάλη επίγνωση των ανοιχτών δυνατοτήτων του Ανθρώπου, αλλά και του πεπερασμένου της ανθρώπινης ατομικής ύπαρξης.
Ο Ευτύχης Μπιτσάκης θα εξακολουθεί να είναι μαζί μας μέσα από τις ιδέες του, που η μελέτη τους γίνεται διπλά αναγκαία μέσα στους ταραγμένους καιρούς μας. Όμως χάσαμε έναν αναντικατάστατο φίλο και συμπαραστάτη στην υπόθεση ανοίγματος νέων δρόμων χειραφέτησης στον 21ο αιώνα, αλλά και έναν προσωπικό πολυαγαπημένο μας φίλο.