Μια λοξή ματιά σε ένα χιλιοειπωμένο δράμα, της Μαρίας Ξυλούρη

Η ανάκριση, του Ηλία Μαγκλίνη

Γιατί ένας νέος συγγραφέας χωρίς, όπως ο ίδιος λέει, αριστερές καταβολές, να αισθάνεται την ανάγκη να ασχοληθεί με το -χιλιοειπωμένο, θα παραπονεθούν μερικοί- αριστερό δράμα της χώρας, και τι μπορεί να γεννήσει αυτή η ανάγκη; Στην περίπτωση του Ηλία Μαγκλίνη, προέκυψε μια πυκνή νουβέλα με ενδιαφέροντα ψυχαναλυτικά στοιχεία και ατέλειωτες πολιτικές προεκτάσεις. Ένα βιβλίο που συζητείται -δικαίως- από το φθινόπωρο που κυκλοφόρησε και αξίζει πολλές αναγνώσεις.

Η νουβέλα περιστρέφεται γύρω από τη σύγκρουση πατέρα και κόρης. Αριστερός αγωνιστής ο πατέρας, πέρασε φριχτά βασανιστήρια επί Χούντας, όμως ποτέ δεν κατόρθωσε να τα αφηγηθεί στη Μαρίνα. Εκείνη έμεινε να τον παρακολουθεί τα βράδια να ξυπνάει από εφιάλτες. Μεγαλώνοντας, προσπαθεί να ανασυγκροτήσει την αφήγηση που δεν έγινε σωματοποιώντας την: σοβαρές διαταραχές της διατροφής που ποτέ δεν θεραπεύτηκαν ολότελα, ισορροπία στην κόψη του ξυραφιού, κι αργότερα εικαστικές περφόρμανς στα πρότυπα του ειδώλου της, της Σέρβας Μαρίνας Αμπράμοβιτς, που έγινε διάσημη υποβάλλοντας τον εαυτό της σε βασανιστήρια.

Το παρελθόν των γονιών, το ιστορικό παρελθόν της χώρας, διαβάζεται –συνειδητά αλλά και ασυνείδητα– από την κόρη σε μια εποχή διάλυσης της Αριστεράς, διάλυσης των σημείων αναφοράς εντός των οποίων θα μπορούσε να ερμηνευτεί, σε μια εποχή ήττας που πρωτίστως βιώνεται από τους γονείς για να κληροδοτηθεί σε αυτήν σχεδόν μέσα στο αίμα της. Το τυπικό αριστερό σάουντρακ του Λοΐζου της φαίνεται θλιβερό. Η μόνη διέξοδός της να καταλάβει, εφόσον ο πατέρας σιωπά, καταλήγει το ίδιο της το σώμα. Η οθόνη προβολής του εφιάλτη του. Το παρελθόν του δικού του πατέρα σπρώχνει τον πατέρα της Μαρίνας στον αγώνα. Το δικό του παρελθόν –η απουσία της αφήγησής του, που συνιστά από μόνη της μια αφήγηση– οδηγεί τη Μαρίνα εναντίον του εαυτού της.

Η Ανάκριση του τίτλου αναφέρεται στην κορύφωση της προσπάθειας της Μαρίνας να εκμαιεύσει την αφήγηση των βασανιστηρίων από τον πατέρα της, παρόλο που την έχει εν πολλοίς ανασυγκροτήσει τόσο μέσα από την αδέξια εικαστική της προσπάθεια, όσο και μέσα από τις σιωπές αλλά και τα ντοκουμέντα της εποχής. Το παρελθόν είναι αναγκαίο κλειδί για να κατανοηθεί το παρόν, να νοηματοδοτηθεί. Η εμπειρία του πατέρα είναι απαραίτητη για να μπορέσει πραγματικά να υπάρξει η κόρη. Η ήττα, η ανεπάρκεια, η απογοήτευση, τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο –άρρηκτα συνδεδεμένα αυτά τα δύο– του πατέρα περνούν και στην κόρη. Πατέρας και Μαρίνα είναι καθρέφτες ο ένας του άλλου: ξεσκίζουν ο ένας τον άλλον προσπαθώντας να καταλάβουν και να ζήσουν.

Το βιβλίο, πλούσιο σε εικαστικές και μουσικές αναφορές, φαίνεται να ευνοεί και μια ψυχαναλυτική ματιά. Εντυπωσιακό σε πυκνότητα, με αρκετές εκρήξεις, αποτελεί μια γόνιμη ανάγνωση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας ακριβώς γιατί επιτίθεται στα αριστερά κλισέ προσπαθώντας να τα διαβάσει ανάποδα.

Μαρία Ξυλούρη

Δύο αποσπάσματα

"Τον άκουγα να μιλάει για το Γράμμο, το Βίτσι, τις Πρέσπες, για τις μάχες και για την εξορία και τις φυλακές, κι ήταν λες κι εκείνη τη στιγμή μετέφραζα ένα βιβλίο από κάποια ξένη γλώσσα. Και, τελικά, όταν διάβαζα αυτό που είχα μεταφράσει, έλεγε: πρέπει κι εσύ να υποφέρεις περισσότερο. Δεν έχεις υποφέρει αρκετά, όχι όσο εκείνος. Θέλει κι άλλο. Κι άλλο. Και μπήκα στον αγώνα. Πάλι θα ξανάμπαινα. Ξανά τα ίδια θα έκανα, εάν μπορούσα".

"Ήθελε να του πει: όλοι φοβόμασταν. Μικρά παιδιά ήμαστε. Πιο μικρά από σένα και τη Μαρίνα. Εγώ ήμουν είκοσι δύο, είκοσι τρία. Κι ήταν σα να είχε σταματήσει ο χρόνος. Δεν υπήρχε πριν και μετά. Ένα ανηλεές τώρα. Δεν ήξερα πού πατούσα και για πρώτη φορά στη ζωή μου σιχαινόμουν το σώμα μου. Το μισούσα. Ήταν η αιτία όλων των δεινών μου. Ήμουνα μόνο σάρκα. Ήταν λες και το ίδιο μου το σώμα συνεργαζόταν με αυτούς. Ένας από τους βασανιστές. Ο χειρότερος απ’ όλους"