Μετάβαση και ΣΥΡΙΖΑ, του Ρούντι Ρινάλντι

Με την απόφαση της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ ξεκινούν οι διεργασίες για τη σύγκληση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του συμμαχικού σχήματος για τη δημιουργία του ενιαίου φορέα, σε μια κρίσιμη περίοδο. Οι σκέψεις που ακολουθούν ας θεωρηθούν μια συμβολή για το εγχείρημα αυτό, με στόχο μια γόνιμη και αποδοτική διεργασία μέσα σε ένα δυναμικό των ανθρώπων της Αριστεράς που βιώνουν με αγωνία και διάθεση για προσφορά, την ταραγμένη πορεία του τόπου.

 

Ορισμένες βασικές παραδοχές

• Η χώρα, η κοινωνία και ο λαός βρίσκονται προ μιας τεράστιας καταστροφής. Ήδη ένα μεγάλο τμήμα τους ζει την καταστροφή και τη χρεοκοπία, ενώ η άγουσα των εξελίξεων μας οδηγεί με γοργό βήμα σε μια μεγάλων διαστάσεων πανεθνική καταστροφή.

• Η ανάγκη να μπει ένα τέλος σε αυτήν την ολέθρια πορεία, ορίζει μια διαδικασία μετάβασης σε μια άλλη Ελλάδα –που καμιά σχέση δεν θα έχει με την προ του 2008 κατάσταση– και που πρώτο της βήμα θα είναι να σταθεί σε ένα «μετα-τροϊκανό ξέφωτο» (όπως πολύ παραστατικά αναφέρει στο ιδιαίτερης σημασίας άρθρο του ο Λαοκράτης Βάσσης, Αυγή, 28/8) ανατρέποντας μνημόνια και δανειακές συμβάσεις, δίνοντας τέλος στη δράση του σάπιου πολιτικού κόσμου και του νομικού εποικοδομήματος που το στήριξε, ανοίγοντας ταυτόχρονα διάπλατα τους ορίζοντες για μια παραγωγική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική αναγέννηση – ανασυγκρότηση της χώρας.

• Η αποτροπή της καταστροφής και η ανάληψη της ευθύνης να οδηγηθεί η χώρα στη σωτηρία και σε διέξοδο, μέσα από μια διαδικασία ρήξεων, ανατροπών και πολιτικών αλλαγών, η διαδικασία μετάβασης σε μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία, σημαδεύονται και οριοθετούνται από τη σύγκρουση δύο υπό διαμόρφωση μεγάλων κοινωνικών μπλοκ, δύο στρατοπέδων, δύο κόσμων. Από τη μια του μνημονιακού μπλοκ και από την άλλη του λαϊκού, δημοκρατικού, πατριωτικού, αντιμνημονιακού και αντιτροϊκανού μπλοκ που έχει δημιουργηθεί και εκφράζεται μέσα από αγώνες και πολιτικές αναμετρήσεις των δυόμισι τελευταίων χρόνων. Η κοινωνική σύγκρουση αυτών των δύο «παρατάξεων» είναι αναπόφευκτη, είναι σε εξέλιξη και η έκβασή της δεν είναι προκαθορισμένη.

• Αυτά που διαδραματίζονται στη χώρα μας, πέρα από οδυνηρά, είναι και εκπληκτικά, και δικαίως ο ελληνικός λαός έχει καταταχθεί και αξιολογηθεί ως ένας αντιστασιακός λαός που με την παρουσία του και τους αγώνες του βρίσκεται σήμερα μεταξύ των πιο σημαντικών λαϊκών κινημάτων στο σύγχρονο κόσμο.

• Επομένως ζούμε, παίρνουμε μέρος, συμβάλλουμε, σε ιστορικές στιγμές και ιδιαίτερα κρίσιμες εξελίξεις -κάτι που συχνά ξεχνιέται όταν κανείς παίρνει μέρος σε πολυποίκιλους αγώνες και κινήσεις.

• Η Αριστερά και κυρίως η ΣΥΡΙΖική Αριστερά, έχει επιφορτιστεί με ιδιαίτερες ευθύνες και καλείται να διαδραματίσει προωθητικό ρόλο για την πορεία της μετάβασης, εκφράζοντας και μετουσιώνοντας τη διάχυτη οργή και το ριζοσπαστισμό που εκδηλώνεται στην κοινωνία, σε πολιτικό ρεύμα δημοκρατικής αλλαγής και χειραφέτησης.

• Αντικειμενικά βαδίζουμε σε κορύφωση της σύγκρουσης των δύο κοινωνικών μπλοκ. Αυτός ο χειμώνας θα έχει σκληρά χαρακτηριστικά. Το μνημονιακό μπλοκ οφείλει να περάσει μέτρα και να συντρίψει το λαϊκό κίνημα, το δε λαϊκό μπλοκ οφείλει να αγωνιστεί για την επιβίωση και να ανατρέψει όσο πιο γρήγορα γίνεται την τροϊκανή συμμαχία, να ανοίξει έναν άλλο δρόμο.

• Αντικειμενικά, πάλι, ο πολιτικός αγώνας και η πολιτική θα είναι στο επίκεντρο, δηλαδή, η κοινωνία θα ψάχνει λύσεις διά της πολιτικής. Για να καλυφθούν οι ανάγκες του πολιτικού αγώνα, το «υποκειμενικό αίτημα» θα πυκνώσει. Θα ενταθεί γιατί είναι βασικό στοιχείο της πολιτικής. Με τη μορφή «τι στόχο έχουμε και τι υποκείμενο έχουμε;». Με τη μορφή «τι πρέπει να κάνουμε και ποιος μπορεί να το προχωρήσει;».

 

Ο ΣΥΡΙΖΑ και η μετάβαση

Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η πολιτική δύναμη που συναντήθηκε περισσότερο από τις άλλες δυνάμεις της Αριστεράς με τον διάχυτο ριζοσπαστισμό εκφράζοντας με σαφήνεια έναν αντιμνημονιακό λόγο και δεσμευόμενος, με την ανάληψη της διακυβέρνησης, να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές. Ο λαός του έδωσε τεράστια δύναμη, τετραπλασιάζοντας τα ποσοστά του, αναδεικνύοντάς τον σε αξιωματική αντιπολίτευση και βασικό πρωταγωνιστή στην πολιτική κονίστρα.

Ένας φορέας που από το 4,6% εκτινάσσεται στο 27% βρίσκεται και αυτός σε «μετάβαση». Πρέπει να ξεπεράσει τον εαυτό του, να συνειδητοποιήσει ευθύνες και ανάγκες, να ανταποκριθεί σε προσδοκίες και αιτήματα, να ωριμάσει και να αποκτήσει γνώση και τόλμη μεγαλύτερη, γιατί μπορεί και να… κοπούν τα γόνατα από τις ευθύνες, και όλα αυτά δεν γίνονται εν μια νυκτί.

Όμως, επειδή δεν υπάρχει άπλετος χρόνος, η επιτάχυνση είναι απαραίτητη. Σωστά τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας ενός ενιαίου φορέα. Ορισμένες όμως οριοθετήσεις:

• Ο φορέας θα πρέπει να ξέρουμε ότι δεν θα είναι «το κόμμα της πρωτοπορίας που θα καθοδηγήσει τη διαδικασία για το σοσιαλισμό και την αταξική κοινωνία», δεν θα είναι κάποιο φαντασιακό «κόμμα» – μύθος, έξω από τις σημερινές ανάγκες και δυνατότητες, έξω από τη συγκυρία και τα χαρακτηριστικά της.

• Αντίθετα, εκείνο που είναι μέσα στην ευρύτερη συγκυρία, που είναι δυνατό και αναγκαίο, είναι να δημιουργηθεί ένας φορέας με συνείδηση της μερικότητας, τόσο ως προς τη φύση του όσο και ως προς τη διαδικασία συγκρότησής του. Δεν βοηθά μία εκ των προτέρων αυτο-ανακήρυξη σε κάτι που δεν είμαστε, και ένα κλίμα ευκολίας.

• Απαιτείται ένας φορέας που να ενσωματώνει τις κατακτήσεις της ταξικής πάλης, όχι αφηρημένα αλλά ειδικά της φάσης στην οποία βρίσκεται το μαζικό λαϊκό αντιμνημονιακό κίνημα στην Ελλάδα. Μια φάση που έχει τα δικά της, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, κατακτήσεις κ.λπ. Ένας φορέας που να ξεπερνά τις σημερινές αγκυλώσεις, να διατηρεί και να ανεβάζει τη σημερινή δυναμική.

• Την ίδια στιγμή, ένας πολιτικός φορέας δεν μπορεί να έχει να κάνει μόνο με τη συγκυρία, με την πιο στενή της έννοια (με ορίζοντα π.χ. μερικών μηνών), αλλά αναγκαστικά θα αναμετρηθεί με στρατηγικές ανάγκες της περιόδου. Δεν μπορεί, δηλαδή, να είναι άσχετος με τις μεγάλες ιδεολογικοπολιτικές ανάγκες και τις ανάγκες της νέας θεωρίας που είναι σήμερα ζητούμενη. Το αίτημα της επαγωγής του αριστερού και ριζοσπαστικού κινήματος γενικά, σε κίνημα για το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα πρέπει να υπηρετηθεί μέσα από τη μετάβαση, θεωρητικά και πρακτικά.

• Ο φορέας θα πρέπει να αποτελεί σοβαρή απάντηση στη βαθιά διάρρηξη της πολιτικής εκπροσώπησης που σφραγίζει τη σημερινή περίοδο. Ο λαός, παρά το 27%, εξακολουθεί να είναι ουσιαστικά χωρίς οργανική σχέση με την πολιτική έκφραση – και αυτό δεν μπορεί να παρακαμφθεί.

• Ο φορέας θα πρέπει να απαντάει στο αίτημα για γκρέμισμα του πολιτικού συστήματος και να τείνει να απαντήσει στην ανάγκη αντικατάστασής του με μια νέα πολιτική κατάσταση. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει και το αίτημα για αλλαγή και της Αριστεράς, πρέπει να απαντάει και στην απαίτηση για άλλη Αριστερά.

• Εν κατακλείδι, υπάρχει απαίτηση για ίδρυση νέου ουσιαστικά φορέα και όχι απλά για μια μετονομασία. Άλλωστε το έχει τονίσει και ο Αλέξης Τσίπρας: «Δεν σας καλούμε να ενταχθείτε στο δικό μας κόμμα. Σας καλούμε να φτιάξετε το δικό σας πολιτικό φορέα».

 

Φορέας και διακυβέρνηση

Η μετάβαση η οποία έχει αρχίσει με τη ριζική απονομιμοποίηση της κυρίαρχης ιδεολογίας και των βασικών στηριγμάτων της, και την εκφρασμένη θέληση για αλλαγή και τερματισμό του τροϊκανού εφιάλτη, έχει αναγκαστικό σταθμό την απόσπαση της διακυβέρνησης από την αστική τάξη και την αλλαγή-ανατροπή ολόκληρου του πολιτικού συστήματος στο οποίο έχει βασιστεί η σύγχρονη χρεοκοπία. Αυτό φοβήθηκε η αστική τάξη, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά όλης της Ευρώπης, στις πρόσφατες εκλογές. Αυτό φοβάται ακόμα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε και είναι κοντά στον προθάλαμο της διακυβέρνησης.

Τρεις κρίσιμες παρατηρήσεις:

Πρώτον: Ο φορέας δεν μπορεί να θεωρείται ένα απλό υποστήριγμα μιας κυβέρνησης. Δεν πρέπει να οικοδομήσουμε ένα κυβερνητικό κόμμα. Πρέπει να πάρουμε πολιτικές και ιδεολογικές αποστάσεις από τον κρατισμό και τον γραφειοκρατισμό σε όλα τα επίπεδα. Η μετάβαση δεν αφορά μόνο τη διακυβέρνηση, αλλά τη διακυβέρνηση με στόχο την υπηρέτηση μιας μ ετάβασης. Ο φορέας είναι φορέας που υπηρετεί τη μετάβαση και όχι απλά την κυβέρνηση.

Δεύτερον: Η μετάβαση δεν μπορεί να νοηθεί σαν έργο μιας μικρής ολιγομελούς κυβέρνησης ή κάποιας πρωτοπόρας ομάδας. Πρωταγωνιστική δύναμη είναι ο λαός και μόνο ο λαός είναι οδηγός σ’ αυτήν τη διαδικασία. Δεν μπορεί να υπάρξει μετάβαση χωρίς τον πιο πλέριο δημοκρατισμό και χωρίς συμμετοχικές διαδικασίες σε όλη την κλίμακα της κοινωνίας.

Τρίτον: Επειδή η μετάβαση είναι εξ αντικειμένου διαρκής διαδικασία ρήξεων και αλλαγής συσχετισμών, είναι αναγκαίο να αλλάξει γρήγορα ο ΣΥΡΙΖΑ, να γίνει δύναμη μετάβασης, να γίνει φορέας μετάβασης, να γίνει δύναμη μετασχηματισμού. Ο ιδεολογικός και πολιτικός του εξοπλισμός πρέπει να είναι της εμβέλειας και των αναγκών της μετάβασης και όχι απλά των αναγκών και ιδιαιτεροτήτων της διακυβέρνησης. Ειπωμένο διαφορετικά, χωρίς έναν φορέα προωθητικό και ενισχυτικό της μετάβασης δεν είναι δυνατή καμιά διακυβέρνηση που να θέλει να ξεπεράσει τα όρια της διαχείρισης και του συστημισμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα αυτοκτονήσει, και μαζί του η Αριστερά θα υποστεί μια μεγάλη στρατηγική ήττα, αν συμπεριφερθεί σαν ένας φοβισμένος και σαστισμένος διαχειριστής μιας κατάστασης.

Πολλοί φοβούνται μήπως ο ΣΥΡΙΖΑ γίνει νέο ΠΑΣΟΚ. Ξεχνούν μια βασική διαφορά. Οι συνθήκες το 1981 επέτρεπαν τη σύναψη κοινωνικών συμβολαίων ανάμεσα σε αστικές πτέρυγες και υποτελή μέχρι τότε λαϊκά στρώματα. Στις σημερινές συνθήκες έχουν ανατιναχθεί όλες αυτές οι γέφυρες. Η καταστροφή των εργαζόμενων και η ραγδαία φτωχοποίηση των μεσοστρωμάτων οδηγεί –για πρώτη φορά μεταπολιτευτικά– στην ύπαρξη αντικειμενικών υλικών όρων σύμπηξης ενός μεγάλου λαϊκού κοινωνικού μπλοκ που, είτε θα το εκφράσει και θα το συγκροτήσει μια τολμηρή, ζωηρή, αγωνιστική και φιλόδοξη αριστερή δύναμη, είτε αυτό το μπλοκ δεν θα υπάρξει. Παράλληλα, ούτως ή άλλως μια Αριστερά χωρίς σχέση με αυτήν τη δυνατότητα δεν μπορεί να νοηθεί κι έτσι η επιστροφή στις «καλές μέρες» της καταγγελτικής, ήσυχης, συμπληρωματικής, συστημικής και μικρής Αριστεράς θα επιστρέψουν… Αυτό όμως –και μην το ξεχνούν οι εύκολοι επικριτές– δεν μπορεί να συμβεί χωρίς ο ΣΥΡΙΖΑ να υποστεί μία, δύο, πολλές ήττες και να συντριβεί ως ελπίδα και δυνατότητα μιας άλλης πορείας. Γιατί αυτός –στις συγκεκριμένες συνθήκες– ως πολιτική δύναμη μπορεί να ενσαρκώσει τη δυνατότητα αυτή, φυσικά με την κατάλληλη πολιτική και τις πρωτοβουλίες που σύντομα πρέπει να πάρει, με τη στάση του σε όλους τους μικρούς και μεγάλους αγώνες, με τη στάση του σε όλα τα κρίσιμα διλήμματα και μεγάλα προβλήματα του λαού και του τόπου.

Οι επιλογές που υπάρχουν είναι η χρεοκοπία και καταστροφή της χώρας ή το άνοιγμα της διαδικασίας σε μια νέα μεταπολίτευση του λαού που θα ανοίγει δρόμους, θα βαθαίνει τις αναγκαίες αλλαγές. Η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει. Πρόκειται για ένα μεταβατικό σχήμα ανοικτό, πολύμορφο, σχήμα ρήξεων με ό,τι κυριαρχεί σήμερα, και ανοίγματος ενός πρωτότυπου δρόμου προς μια καλύτερη κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να βρει τη θέση του και το ρόλο του σε αυτήν την προοπτική!

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Δρόμος της Αριστεράς, 8/9/2012.