Η Τουρκία μετά την επίσκεψη Ομπάμα

Σε τροχιά γεωστρατηγικής αναβάθμισης

Η εκτόξευση της ανεργίας στο 15% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, και η επικείμενη σύναψη νέου μεγάλου δανείου από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με αποδοχή των σκληρών όρων του, είναι ορισμένα μόνο συμπτώματα της βαθιάς εμπλοκής της Τουρκίας στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Σε αντιδιαστολή όμως με τη μεγάλη οικονομική της δυσχέρεια, η Τουρκία γνωρίζει το τελευταίο διάστημα μια αναβάθμιση του γεωστρατηγικού της ρόλου. Η επίσκεψη Ομπάμα και η σημασία που της αποδόθηκε από το ίδιο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήρθε να επιβεβαιώσει αυτή την εξέλιξη, και να αναβαθμίσει παραπέρα τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Ακόμη, η “κατανόηση” και η ανοχή που επέδειξε ο Αμερικανός πρόεδρος στις έντονες αντιδράσεις της Άγκυρας για την επιλογή του νέου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, δείχνουν ότι η Τουρκία είναι μια περιφερειακή δύναμη περισσότερο υπολογίσιμη από πριν, τουλάχιστον για τις ΗΠΑ. Οι ανοιχτές πιέσεις που ασκούν οι ΗΠΑ για ένταξή της στην ΕΕ και το ότι ο Ομπάμα κατά την επίσκεψή του απέφυγε οτιδήποτε θα μπορούσε να στεναχωρήσει Ερντογάν και στρατηγούς –από το κουρδικό του βόρειου Ιράκ μέχρι τη γενοκτονία των Αρμενίων– αποτελούν καλοπιάσματα που λίγες χώρες σε όλο τον κόσμο γνωρίζουν από την αμερικανική διπλωματία.

Ταυτόχρονα, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κίνηση της νέας αμερικανικής ηγεσίας μέχρι τώρα, η εκ νέου προσέγγιση της Τουρκίας δίνει το στίγμα μιας πολιτικής που επιδιώκει να είναι λιγότερο “μπουνταλάδικη” αλλά περισσότερο αποτελεσματική για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα των ΗΠΑ, απ’ όσο ήταν η πολιτική της κυβέρνησης Μπους.

Σε τι συνίσταται η γεωστρατηγική αναβάθμιση της Τουρκίας;

1. Η Τουρκία έχει καταστεί πέρασμα για όλους τους “αμερικανικούς” και μη “ρωσικούς” ενεργειακούς αγωγούς που συνδέονται με τον Καύκασο και την Κασπία. Η διαρκής αναβάθμιση του παγκόσμιου ενεργειακού ζητήματος –και ειδικά του πετρελαϊκού και των αγωγών του– σαν στρατηγικό ζήτημα για την αμερικανική πολιτική στη μετασοβιετική εποχή, σημαίνει πρακτικά και την αναβάθμιση της Τουρκίας σε στρατηγικό εταίρο. Το πώς αντιμετωπίστηκαν αντίθετα το Ιράκ και το Ιράν, χώρες επίσης μεγάλης ενεργειακής σημασίας που, όμως, δεν πήγαιναν με τα νερά των ΗΠΑ, δείχνει απ’ την ανάποδη τη σημασία αυτή της Τουρκίας.

2. Οι περιπλοκές της αμερικανικής πολιτικής σε Ιράκ και Αφγανιστάν μεγαλώνουν αντικειμενικά το ρόλο μιας φίλης περιφερειακής δύναμης όπως η Τουρκία, που “παίζει” επίσης και προς τα βορειονανατολικά, προς την περιοχή του Καυκάσου και της Κασπίας, όπως και δυτικά, προς τα Βαλκάνια και το Αιγαίο. Στο μεν Ιράκ η ενδεχόμενη, παλιότερα, αμερικανική φυγή προς τα μπρος με το γρήγορο διαμελισμό του Ιράκ φαίνεται να αναβάλλεται, ενώ ταυτόχρονα έχει οξυνθεί η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ιράν, και αυτά τα αντικειμενικά στοιχεία ξαναβάζουν στο παιχνίδι την Τουρκία (που έχει το πολύ πρόσφατο διάστημα βελτιώσει τις σχέσεις της με τους Κούρδους του Ιράκ, αλλά και με το Ιράν). Σε ό,τι αφορά το Αφγανιστάν, η Τουρκία είναι η μόνη χώρα της ευρύτερης περιοχής στην οποία οι ΗΠΑ μπορούν να στηριχτούν μελλοντικά χωρίς να προσφύγουν στη συνεργασία με άλλους μεγάλους παίκτες, όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία.

3. Η ίδια η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει τα τελευταία χρόνια διαφοροποιήσει το δόγμα που την ήθελε να εξυπηρετεί μονάχα τις επιδιώξεις των ΗΠΑ, προχωρώντας σε αναβάθμιση των σχέσεών της με τη Ρωσία και στην επιδίωξη μεσολαβητικού ρόλου στο Μεσανατολικό.

Όπως είναι κατανοητό, απέναντι σε όλα αυτά, προβλήματα όπως το κυπριακό ή τα ελληνοτουρκικά καθίστανται τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για τις δυνάμεις της ΕΕ, ζητήματα “τριτεύοντα”, αν μπορούν να αποτελέσουν διαπραγματευτικό δέλεαρ και δώρα προς την Τουρκία για ανταλλάγματα στα πιο φλέγοντα.