Η σημασία της Πανελλαδικής Σύσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ, του Χρίστου Κατσούλα

Η Πανελλαδική Σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένας σημαντικός σταθμός και για το ίδιο το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ένα σημαντικό γεγονός για την Αριστερά στη χώρα μας. Δεν φτάσαμε εύκολα σε αυτή, και χρειάστηκε να καταβληθεί πολύς κόπος, προσπάθεια και ενεργοποίηση δυνάμεων για να φτάσουμε στην πραγματοποίησή της. Προτάσεις για την πραγματοποίηση πανελλαδικών συναντήσεων (ή συνελεύσεων, συνδιασκέψεων κ.λπ.) είχαν διατυπωθεί μέσα στα πλαίσια της Πρωτοβουλίας για τη Συσπείρωση της Αριστεράς από το 2005 –όταν ο ΣΥΡΙΖΑ είχε τρωθεί από την κυνική και ηγεμονική συμπεριφορά του ΣΥΝ, αμέσως μετά τις εκλογές του 2004– και παρ’ ότι υπήρχε συμφωνία στα λόγια να προχωρήσουμε σε τέτοιες διαδικασίες και εγχειρήματα, στην πράξη αυτά έμεναν σαν καλές ιδέες που δεν χρειάζονταν υλοποίηση… Για να θυμίσουμε δύο συγκεκριμένα παραδείγματα, στο διήμερο που διοργάνωσε η ΚΟΕ για τα 40 χρόνια από την έκδοση του περιοδικού "Αναγέννηση", με τίτλο "Η Αριστερά συζητά, αντιπαρατίθεται, αλλάζει;" και στο οποίο πήραν μέρος όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς (πλην του ΚΚΕ) και παρακολούθησαν περίπου 2.000 άτομα, κατατέθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις. Στην ομιλία της ΚΟΕ κατατέθηκε η ακόλουθη πρόταση:

1. Σε κάθε εφημερίδα ή περιοδικό των δυνάμεων που δηλώνουν σήμερα ότι βρίσκονται σε αυτή την κατεύθυνση να υπάρχουν μόνιμες στήλες-σελίδες, ανά 15νθήμερο, γραμμένες από άλλες, διαφορετικές δυνάμεις. Στήλες κριτικής παρουσίασης θέσεων κ.λπ.
2. Μηνιαίο πολιτικό περιοδικό όλων αυτών των δυνάμεων της Αριστεράς που α) θα ενημερώνει πανελλαδικά, β) θα αντιπαρατίθεται και θα συγκλίνει πάνω στα συγκεκριμένα προβλήματα πολιτικής δράσης στα κοινωνικά μέτωπα. Η συντακτική του ομάδα θα περιλαμβάνει ισότιμα όλες τις συνιστώσες και ανένταχτους.
3. Στήσιμο επιτροπών της Πρωτοβουλίας για τη Συσπείρωση της Αριστεράς σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Ανοικτές διαδικασίες που θα καταλήγουν σε αποφάσεις κοινής δράσης-πρακτικής.
4. Ανίχνευση και συντονισμός κοινών σχημάτων δράσης σε τοπικό-γειτονικό και εργατικό επίπεδο. Άμεσο άνοιγμα συζήτησης και προγράμματος για εκλογική προετοιμασία σε νομαρχιακό και δημοτικό επίπεδο.
5. Ένα συνέδριο το χρόνο με αντιπροσώπους από όλες τις συνιστώσες και όλη την Ελλάδα για τον προγραμματισμό της πάλης, τα μέτωπα, το κίνημα, την ανάπτυξη της κοινής δράσης, τους πολιτικούς στόχους και το περιεχόμενο.

Ορισμένα από αυτά προχώρησαν, όσο προχώρησαν, ορισμένα άλλα δεν έχουν γίνει πράξη ούτε και σήμερα. Αναφέρουμε και την πρόταση του Χριστόφορου Βερναρδάκη –στο ίδιο διήμερο– όπου κάνει λόγο για "συνέλευση του λαού της Αριστεράς" που θα παίρνει σημαντικές πρωτοβουλίες και αποφάσεις.

Αν απολογίσει κανείς τα όσα έχουμε πετύχει σχετικά με τη συγκρότηση, συμμετοχή και λειτουργία του κόσμου που ακολουθεί το ΣΥΡΙΖΑ, ο απολογισμός δεν θα είναι θετικός. Αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Το κύριο ζήτημα είναι ότι λείπει η τόλμη από τις δυνάμεις της Αριστεράς, και συνήθως αντιμετωπίζονται ρουτινιάρικα και χωρίς έμπνευση τέτοια ζητήματα.

Τελικά, τον Ιούνιο του 2007, στη Διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ συμπεριλήφθηκαν, στο τρίτο μέρος του κειμένου, μια σειρά από προτάσεις που αφορούν τη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ και, μεταξύ αυτών, ήταν και η πρόταση για Πανελλαδική Συνάντηση. Με μια έννοια –για να καταλαβαίνουμε σε ποιο σημείο βρισκόμαστε– σωστά έχει υποστηριχτεί πως "αν και ο ΣΥΡΙΖΑ συγκροτήθηκε πριν από τις εκλογές του 2004, η οριστική πολιτική επιβεβαίωση της σημασίας και της αναγκαιότητάς του συντελέστηκε στη μάχη των εκλογών του 2007" (πλαίσιο συζήτησης της γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ 20/12/07). Αν θελήσουμε να ερμηνεύσουμε αυτή τη "διστακτικότητα" να προχωρήσουμε και σε νέες μορφές οργάνωσης, έκφρασης και συσπείρωσης του κόσμου που στηρίζει το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, θα διαπιστώσουμε ότι αναπαράγεται μέσα στο πλαίσιο αυτό ο φόβος μήπως δημιουργηθούν καταστάσεις μη ελέγξιμες με τους κλασικούς οργανωτικούς τρόπους, ο φόβος μήπως αντιδράσουν απότομα όσοι δεν ήθελαν από την αρχή και καταπολεμήσουν το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα περισσότερο, υπάρχει η αντίληψη πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι απλώς ένα καλό εκλογικό σχήμα του ΣΥΝ, και ο ΣΥΝ θα παίζει το ρόλο της διεύθυνσης και μονοπώλησης της εκπροσώπησης προς την κοινωνία (κυρίως μέσω των ΜΜΕ) και της παραγωγής πολιτικής γραμμής-κατεύθυνσης. Ο "μπαμπούλας" της μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ σε νέο κόμμα τιθάσευε όλες τις φωνές που και μέσα στο ΣΥΝ ήθελαν μια διαφορετική πορεία.

Στο πλαίσιο συζήτησης της γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, στο κεφάλαιο "Τι ΣΥΡΙΖΑ θέλουμε", υπάρχει η θέση 37:

"Ενώ όμως ο ΣΥΡΙΖΑ γενικά έχει κατακτήσει σεβασμό και κύρος, στην πράξη παραμένει ένα αδύνατο σχήμα, που δυσκολεύεται να επιτελέσει το έργο συντονισμού και καθοδήγησης που του αναλογεί. Τα όργανά του, και ιδιαίτερα η Συντονιστική Επιτροπή και η Γραμματεία, δεν έχουν την αναγκαία δύναμη και ικανότητα για την παραγωγή και άσκηση πολιτικής. Αυτό ως ένα βαθμό οφείλεται στο συντονιστικό χαρακτήρα τους, τον τρόπο συγκρότησής τους και στη δυσκολία των συνιστωσών –ιδιαίτερα της πιο μεγάλης– να εκχωρήσουν αντικείμενο πολιτικής δράσης και εκπροσώπησης στον κοινό φορέα. Οφείλεται όμως και σε πρακτικές αδυναμίες και σε διάχυτα λανθασμένες αντιλήψεις που υποβαθμίζουν τη σημασία των συλλογικών διαδικασιών για την επεξεργασία και παραγωγή πολιτικών θέσεων, ακόμη και για πολύ σοβαρά θέματα γενικότερης σημασίας. Αυτά τα φαινόμενα μειώνουν την αναγκαία συλλογικότητα και, εκ των πραγμάτων, μπορεί να οδηγήσουν στη μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σ’ έναν εκλογικό μηχανισμό, χρήσιμο μόνο για την προεκλογική περίοδο. Για να αντέξει το εγχείρημα της ενότητας, θέλει να τροφοδοτείται πολιτικά και οργανωτικά και ταυτόχρονα να αναβαθμίζεται με άλλα περιεχόμενα. Επομένως, χρειάζεται συζήτηση πολιτικών και ιδεολογικών θεμάτων (πέραν όσων περιλαμβάνονται στις εκλογικές διακηρύξεις ή αναδεικνύονται από τη συγκυρία), στα οποία οι συνιστώσες δεν έχουν συμπτώσεις". Φυσικά, στις θέσεις 38-40 περιγράφεται μια διαδικασία υπέρβασης αυτών των ελλείψεων.

Πολλές φορές, στην πρόσφατη περίοδο –μετά τις εκλογές του 2007– έγιναν αναφορές για μια δήθεν εσωστρέφεια του ΣΥΡΙΖΑ και της Γραμματείας του, ενώ σε στήλες της "Αυγής" διατυπώθηκαν απόψεις πως τάχα ο λόγος του ΣΥΡΙΖΑ είναι απλώς αντιπολιτευτικός και αντινεοφιλελεύθερος. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική: Ο ΣΥΝ δεν είχε και δεν έχει, θα λέγαμε, ξεκαθαρίσει τι θέλει –και πόσο το θέλει– από το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Η υποτίμηση της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν διαρκής και μόνιμη και αλλού ήταν στραμμένο το ενδιαφέρον του. Ο Αλέξης Τσίπρας έχει δίκιο όταν λέει στην ΚΠΕ του ΣΥΝ: "Για τις δυσκολίες και τις δυσλειτουργίες του ΣΥΡΙΖΑ έχουμε εμείς την πρώτη ευθύνη. Έχει ο Συνασπισμός την πρώτη ευθύνη". Όμως αυτή η ευθύνη πρέπει να αναλυθεί περισσότερο και να γίνει κατανοητό πως πέρασαν 7 κοπιώδεις μήνες, και η "δουλειά" που βγήκε δεν ήταν ούτε εσωστρεφής (σκεφτείτε μόνο όσα έγιναν για το ασφαλιστικό από τη Γραμματεία) και μπόρεσε να οριστεί, να σχεδιαστεί και κυρίως να υλοποιηθεί η Πανελλαδική Σύσκεψη, χωρίς πολλή βοήθεια, χωρίς πολλή ζέση και στήριξη από τη μεγαλύτερη συνιστώσα του εγχειρήματος.

Η συζήτηση που έγινε για το αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει μέλη ή όχι και ο θόρυβος που τη συνόδευσε δείχνει ορισμένα πράγματα. Η σφοδρή επίθεση που δέχτηκε ένα κείμενο υπογραφών που απλώς υποστήριζε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να έχει μέλη και πρέπει να διαμορφώσει πρόγραμμα, δείχνει ότι δεν είναι ακόμα έτοιμος ο ΣΥΡΙΖΑ συνολικά να απαντήσει με νηφαλιότητα σε ένα σοβαρό και λογικό ζήτημα: Πώς θα υποδεχτεί τη "ζήτηση για ΣΥΡΙΖΑ", πώς θα κάνει τις διευρύνσεις που είναι δυνατές και αναγκαίες και, κυρίως, πώς θα αποκτήσει δομή, λειτουργία και συγκρότηση που θα τον καταστήσει ικανό για τα παραπάνω; Η Αριστερά πρέπει με τόλμη να μπει σε νέες διεργασίες, να τροφοδοτήσει νέες διεργασίες και νέες μορφές οργάνωσης, χωρίς να συμπεριφέρεται "συντηρητικά", εσώστρεφα και ηγεμονικά.

Η πραγματοποίηση της Πανελλαδικής Σύσκεψης είναι μια επιτυχία των δυνάμεων, απόψεων, αντιλήψεων που θέλουν το ΣΥΡΙΖΑ ένα ελπιδοφόρο, νέο, ενωτικό, ριζοσπαστικό και ενωτικό εγχείρημα και μια επιβεβαίωση της ανάγκης να θεωρηθεί εντελώς ξεπερασμένη και αναχρονιστική η αντίληψη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια εκλογική "ομπρέλα" του ΣΥΝ και τίποτε άλλο.

Χρίστος Κατσούλας