Η κρίση αφορμή για συμπίεση μισθών και δικαιωμάτων, του Φειδία Παϊρίδη

Παρόλο που η κρίση έχει ακόμα πολύ δρόμο μπροστά της, ζούμε ήδη μέσα σ’ αυτή, πράγμα που σημαίνει πως ξεμπερδέψαμε πια με τους μύθους και έχουμε μπροστά μας τα χαρακτηριστικά της όπως και την "πολιτική διεξόδου" και τα αποτελέσματά της για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα. Μάλιστα, πολύ πρόσφατα, έγινε φανερή και η ανεπάρκεια των "μέτρων" και η "αδυναμία να συνετιστούν" οι καπιταλιστές (βλ. Αγγλία. ΗΠΑ κ.λπ.), αλλά αυτό δεν σημαίνει παρά ενίσχυση των γνωστών μέτρων και των συνεπειών.

Συνέπειες για εργαζόμενους και κοινωνία

Το έδαφος προετοιμάζεται ήδη. Η συνταγή για τους εργαζόμενους είναι απολύσεις, συμπίεση εισοδημάτων και δικαιωμάτων. Αν οι εργαζόμενοι βρίσκονται, ήδη σε πολλές περιπτώσεις, κάτω από τα όρια της φτώχειας, οι συνέπειες της κρίσης θα είναι εξαιρετικά επώδυνες.

Οι τρόποι με τους οποίους θα βιώσουν την κρίση οι εργαζόμενοι είναι συγκεκριμένοι. Κατ’ αρχάς, περιορισμός των εισοδημάτων (μισθοί, συντάξεις, επιδόματα κ.ο.κ.). Αυτό θα σημάνει για πάρα πολλούς (εργαζόμενους και όχι άνεργους) να διαβούν το όριο της φτώχειας προς τα κάτω. Όμως, μια εξίσου μεγάλη μερίδα να βρεθεί στα όρια της επιβίωσης. Και, ασφαλώς, θα υπάρξουν και αυτοί –και δεν θα είναι καθόλου λίγοι– που θα βρεθούν χωρίς κανένα σταθερό εισόδημα, με όσες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό. Στον περιορισμό του εισοδήματος θα πρέπει να προστεθεί και ο περιορισμός των κοινωνικών δαπανών (υγεία, παιδεία, πρόνοια), ο οποίος θα επιβαρύνει αναγκαστικά τα λαϊκά στρώματα. Άρα, δεν έχουμε μια απλή συμπίεση του εισοδήματος αλλά μια συνολικά διαφορετική κατάσταση, η οποία θα σημαίνει "παραίτηση" από βασικά αγαθά και υπηρεσίες και πολλαπλούς αποκλεισμούς από τα στοιχειώδη (σπίτι, υγεία, παιδεία κ.ο.κ.).

Ο δεύτερος τομέας απωλειών θα είναι η σχεδόν καθολική ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Η επιλογή επιβάλλεται τόσο από την ανάγκη αύξησης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, οι οποίες μέσα απ’ αυτό το σχήμα γενικεύουν όχι μόνο τις ελαστικές σχέσεις αλλά και κάθε μορφής απλήρωτη εργασία, καταστρατήγηση ωραρίων κ.ο.κ., όσο και από τις κυβερνήσεις, αφού η ελαστική εργασία περιορίζει τις εγγραφές ανεργίας. Όμως η αγορά δείχνει ήδη πως 4ωρη π.χ. εργασία δεν σημαίνει πως ο εργαζόμενος δουλεύει 4 ώρες, αλλά ότι πληρώνεται για τόσες. Επίσης, η διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου δεν σημαίνει πως οι εργαζόμενοι που δούλεψαν 12ωρα ένα διάστημα θα βρουν την επιχείρηση ανοιχτή την εποχή που θα πρέπει να δουλεύουν 4ωρα ή πως το μειωμένο ωράριο θα εφαρμοστεί. Σημαίνει απλά πως οι επιχειρήσεις σταματούν να πληρώνουν υπερωρίες και προσαυξήσεις και πως η ζωή των εργαζόμενων γίνεται λάστιχο ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης. Ολόκληροι εργασιακοί χώροι δεν θα θυμίζουν σε τίποτα τη σημερινή κατάσταση. Κατηγορίες εργαζομένων θα γίνουν παρελθόν. Αλλά και η γενιά των 600 ευρώ δεν θα υπάρχει σαν τέτοια, αφού η πλειοψηφία της θα υποβιβαστεί οικονομικά με πολύ σημαντικές συνέπειες.

Ο τρίτος τομέας συνεπειών αφορά τις θέσεις εργασίας, οι οποίες θα χαθούν έτσι κι αλλιώς μετά τις θυσίες που θα κληθούν να κάνουν οι εργαζόμενοι και αφού οι εργοδότες θα έχουν βγάλει και από τη μύγα ξύγκι. Και αυτός ο τομέας είναι σημαντικός από την άποψη ότι δεν είναι καθόλου δεδομένο πως όλοι οι απολυμένοι θα μπορέσουν να βρουν οποιαδήποτε δουλειά. Το αντίθετο, θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι στρατιές των αποκλεισμένων θα προέλθουν κυρίως απ’ αυτή την κατηγορία εργαζόμενων.

Από την άποψη της διαστρωμάτωσης, η κρίση δεν θα κάνει διακρίσεις για κανένα. Για τη γενιά των 600 ευρώ μιλήσαμε ήδη. Μόνο που δεν θα μιλάμε πια για μια γενιά, αλλά για την κυρίαρχη φιγούρα εργαζόμενου, η οποία θα κληθεί να είναι παραγωγική στο όριο της επιβίωσης.

Άλλη κατηγορία είναι όσοι σήμερα έχουν "ξεφύγει" από τα 600 ευρώ και οι οποίοι θα κληθούν "να ζήσουν σαν νέοι", μη όντας όμως νέοι από την άποψη της κοινωνικής κατάστασης, των υποχρεώσεων κ.λπ. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα τελευταία χρόνια αυτή η γενιά πλήρωσε το κόστος της αποβιομηχάνισης, είχε τις μεγαλύτερες δυσκολίες να ξαναμπεί στην αγορά εργασίας και κρατάει τα σκήπτρα της μακροχρόνιας ανεργίας.

Στην πρώτη σειρά των απωλειών θα πρέπει να υπολογιστούν και οι μετανάστες. Και μιλάμε για το 10% του πληθυσμού και πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού και, μάλιστα, από τα πιο "πρόσφορα" στην εκμετάλλευση.

Ακόμα πιο ανελαστική κατηγορία, όχι ακριβώς εργαζόμενων αλλά άμεσα σχετιζόμενων με την εργασία λόγω του ασφαλιστικού, είναι οι συνταξιούχοι, όπου είναι φανερό πως αντιμετωπίζονται ήδη και πρόκειται να αντιμετωπιστούν ακόμα περισσότερο σαν "κοινωνικό βάρος" και "δαπάνη προς περιορισμό".

Η αναγκαία απάντηση

Τα παραπάνω προσδιορίζουν ένα πιεστικό ερώτημα. Τι κάνουμε; Μια απάντηση είναι πως "δείχνουμε καλή θέληση και πνεύμα συνεργασίας" προσπαθώντας να περισώσουμε ό,τι μπορούμε. Ήδη από τους παράγοντες του συστήματος αλλά και από τον κυρίαρχο συνδικαλισμό προβάλλεται ως η μόνη λύση η οποία δεν οδηγεί στην καταστροφή. Μόνο που, αυτή τη φορά, περισσότερο από το παρελθόν, δεν μπορούν να υποσχεθούν τίποτα σαν αντάλλαγμα της "υπευθυνότητας" και της κοινωνικής ειρήνης και αρκούνται να αντιμετωπίσουν την κρίση σαν "ακραίο οικονομικό φαινόμενο" απέναντι στο οποίο είμαστε όλοι ανίσχυροι.

Η απάντηση των εργαζόμενων είναι αναγκαστικά διαφορετική. Η κρίση δεν είναι ένα ανεξέλεγκτο φαινόμενο. Έχει αιτίες, υπαίτιους και αποτελέσματα. Οι συνέπειές της δεν αφορούν όλους. Οι πολλοί καλούνται να πληρώσουν την προσπάθεια να επιβιώσουν οι μεγάλοι, έστω και προσωρινά. Ενώ οι ελάχιστοι δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να "καίνε" κοινωνικούς πόρους και ανθρώπους και, στο τέλος, θα "αποχωρίσουν" περιμένοντας πιο ευνοϊκές συγκυρίες. Από αυτή την άποψη, οι εργαζόμενοι δυο πράγματα έχουν να αναδείξουν. Πρώτο, ότι το σύστημά τους είναι επιζήμιο για την κοινωνία και τον πλανήτη και πρέπει να ξεμπερδεύουμε μ’ αυτό προτού καταστρέψει τα πάντα. Δεύτερο, ότι τις συνέπειες της κρίσης δεν πρέπει να τις πληρώσουν οι εργαζόμενοι αλλά το μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο μέχρι χτες καρπωνόταν τα κέρδη.

Θα πρέπει να γίνει καθαρό πως δεν μπορεί ο νεοφιλελευθερισμός να αποτελέσει απάντηση στην κρίση. Να προβληθεί ένα διεκδικητικό πρόγραμμα το οποίο να κάνει πράξη το "δεν θα πληρώσουμε την κρίση σας". Δηλαδή, θα απαιτεί μια διαφορετική διαμόρφωση των κρατικών εσόδων, που να μη στηρίζεται στη φορολογία των λαϊκών στρωμάτων αλλά στην επιβάρυνση του μεγάλου κεφαλαίου και των μη παραγωγικών δραστηριοτήτων, και μια διαφορετική διαχείριση του δημόσιου χρήματος, κατευθυνόμενη στην προστασία των εργαζόμενων, της νεολαίας, του λαού, και όχι στην επιχορήγηση του μεγάλου κεφαλαίου.

Είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να οικοδομηθεί και να εκφραστεί δυναμικά ένα κίνημα των εργαζόμενων. Οι ηγεσίες που από καιρό έχουν επιλέξει να αποτελούν παράγοντα του συστήματος θα παίξουν το ρόλο τους. Αλλά και όσοι μιλάνε στο όνομα των εργαζόμενων και των ταξικών θέσεων θα δοκιμαστούν και θα κληθούν να επιλέξουν ανάμεσα στο συμβιβασμό και στξμ υποχώρηση –στην απραξία– και στην ενεργητική αντιπαράθεση με τις πολιτικές του κεφαλαίου. Ο διαφορετικός προσανατολισμός του συνδικαλιστικού κινήματος είναι το μεγάλο ζητούμενο, αλλά επίσης μεγάλο ζητούμενο είναι και η οργάνωση των εργαζόμενων και ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα και το χώρο της ευλυγισίας. Αυτό σημαίνει την προβολή μιας ταξικής γραμμής στο συνδικαλιστικό κίνημα, την αντιπαράθεση με το συμβιβασμό και την προσπάθεια να υπάρξουν ρήγματα στην πολιτική κυριαρχία του δικομματισμού. Σημαίνει όμως και μια συγκεκριμένη κίνηση προς τον κόσμο, να δοθούν μάχες στους χώρους δουλειάς, να πειστούν οι εργαζόμενοι ότι μπορούν να στηρίζονται στην οργάνωσή τους. Από τα πιο κρίσιμα ζητήματα είναι να οργανωθούν οι εργαζόμενοι. Σε αυτές τις συνθήκες, το "η οργάνωση είναι δύναμη" και το "κανένας εργαζόμενος να μη μείνει μόνος του" αποκτούν κυριολεκτική σημασία. Πολύ περισσότερο που αποτελούν τη μοναδική απάντηση στο πέρασμα του ανταγωνισμού μέσα στους εργαζόμενους, κατάσταση η οποία πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο και θυσία, γιατί θα σημάνει άλλα πράγματα, όχι μόνο σε συνδικαλιστικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο.

Φειδίας Παϊρίδης

Τα πολιτικά και κοινωνικά μέτωπα και η Αριστερά

Στις καταστάσεις που έρχονται, τα κοινωνικά μέτωπα παίζουν κεντρικό ρόλο. Το "είμαστε οι πολλοί και είστε οι λίγοι" δεν λέει τίποτα, αν οι πολλοί δεν συσπειρωθούν έμπρακτα ενάντια στους λίγους. Η συνάντηση της φοιτητικής και μαθητικής νεολαίας με την εργαζόμενη είναι ένα ζητούμενο. Αλλά χρειάζεται και εκείνο το πλαίσιο που να υλοποιεί τη συμμαχία των εργαζόμενων με τις μικρές επιχειρήσεις, σε κατεύθυνση που τον τόνο να τον δίνουν οι διεκδικήσεις από το κράτος.

Είναι προφανές πως, μπροστά στην κρίση, οι πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν το σύστημα είναι ενωμένες και με κοινή γραμμή. Ο δικομματισμός είναι αντίπαλος και, μάλιστα, σε όλα τα επίπεδα, και αυτό είναι το βασικότερο πολιτικό συμπέρασμα. Η Αριστερά αρνείται να βγάλει συμπεράσματα γιατί τα συμπεράσματα θα αναδείξουν τα αδιέξοδά της. Για την επίσημη Αριστερά τα αδιέξοδα των κοινωνικών συμβολαίων, ειδικά σε συνθήκες κρίσης, και για την εξωκοινοβουλευτική τα αδιέξοδα του σεχταρισμού και της ομφαλοσκόπησης. Το γνωστό "η Αριστερά ή θα παίξει το ρόλο της ή θα απομονωθεί κοινωνικά και πολιτικά" στην περίπτωσή μας ισχύει περισσότερο από ποτέ και έχει να κάνει με τη γραμμή που προβάλει η ΚΟΕ για την κοινή δράση της Αριστεράς πάνω σε μια κατεύθυνση υπεράσπισης των λαϊκών συμφερόντων. Σ’ αυτή την κατεύθυνση μπορεί να είναι χρήσιμος ή και πολύτιμος και ο ΣΥΡΙΖΑ.