Η Ευρώπη που στενάζει μίλησε ξανά

Ανακοίνωση της ΚΟΕ για τις εξελίξεις στην Ιταλία και την Ευρώπη, 1/3/2013

Μετά την Ελλάδα η Ιταλία. Μπορεί το πολιτικό σκηνικό εκεί να μην ανατράπηκε στο βαθμό που συνέβη αυτό εδώ, με τη συντριβή του δικομματισμού και τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ, αλλά το μήνυμα είναι εξίσου ξεκάθαρο με το μήνυμα των τελευταίων εκλογών στην Ελλάδα: ο ιταλικός λαός καταδικάζει απερίφραστα την πολιτική που εφαρμόζεται, απορρίπτει τις πολιτικές που επιβάλλει η Γερμανία στον ευρωπαϊκό Νότο. Τα κόμματα που υπεράσπισαν ανοιχτά τις πολιτικές αυτές τιμωρούνται: τόσο η Κεντροαριστερά, που περίμενε μια εύκολη νίκη η οποία δεν ήρθε ποτέ, όσο και ο μερκελιστής Μόντι, που καταποντίστηκε. Αντίθετα, τα κόμματα που εμφανίστηκαν να εναντιώνονται σε αυτές τις πολιτικές, κερδίζουν: ο Μπέπε Γκρίλο εκτινάσσεται και ο μεταμφιεσμένος Μπερλουσκόνι νεκρανασταίνεται. Η Αριστερά επιχειρεί μια «ενωτική» αλλά άχρωμη και άοσμη εκλογική κάθοδο και, αφού ουσιαστικά επιλέγει να μην παρέμβει σε αυτή την αντιπαράθεση, απλώς εξαφανίζεται…
Παράλληλα, όσο κι αν θολώνει τα πράγματα η επάνοδος του ιταλού αρχιερέα της διαπλοκής Μπερλουσκόνι, ένα δεύτερο μήνυμα στοχεύει το σύνολο του κατεστημένου πολιτικού συστήματος, τη διαφθορά και την απουσία της δημοκρατίας – και αυτό το μήνυμα εκφράστηκε κυρίως μέσα από την υπερψήφιση του Γκρίλο. Είναι το ίδιο μήνυμα που με παραλλαγές αποστέλλεται στην εξουσία σε Ελλάδα, Ισπανία, Σλοβενία, Βουλγαρία.
Οι ιταλικές εκλογές επιβεβαιώνουν το τεράστιο και εκρηκτικό κοινωνικό δυναμικό το οποίο σωρεύεται στην «κόκκινη ζώνη» της Ευρώπης, η οποία πιέζεται περισσότερο από τις πολιτικές της ΕΕ: δηλαδή στον ευρωπαϊκό Νότο και την ανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για ένα δυναμικό απροσδιόριστο κομματικά και σε μεγάλο βαθμό απροσδιόριστο και πολιτικά, τουλάχιστον με τους παλιούς όρους Αριστεράς-Δεξιάς. Αν και, όπου του δίνεται η δυνατότητα, η προτίμηση αυτού του δυναμικού προς τα αριστερά είναι προφανής: στην Ελλάδα, στην Καταλονία, στη Γαλικία, στη Χώρα των Βάσκων – ενώ και ο Μπέπε Γκρίλο στον ιταλικό πολιτικό χάρτη καταγράφεται σαφώς στα αριστερά του Μπερσάνι. Πρόκειται για ένα λαϊκό στοιχείο το οποίο, κάτω από κατάλληλες συνθήκες που δεν εξαιρετικά δύσκολο να διαμορφωθούν, σπάει τα δεσμά ελέγχου και ελεγχόμενης εκτόνωσης εντός του πολιτικού συστήματος, και εισβάλλει με κάποιο τρόπο στο πολιτικό σκηνικό, ανατρέποντάς το, δίνοντας ζωή σε νέα, ανεξέλεγκτα μορφώματα. Ένα λαϊκό δυναμικό που δίνει ζωή σε κινήματα πλατειών και σε επίμονες κινητοποιήσεις.
Η Ευρώπη του 2013, ιδιαίτερα η «κόκκινη ζώνη» της, στο πεδίο της πολιτικής, των πολιτικών και κινηματικών διεργασιών, δεν μοιάζει καθόλου με την Ευρώπη πριν πέντε μόλις χρόνια – πριν το ξέσπασμα της κρίσης το 2008. Στην Ελλάδα και την Ιταλία το λαϊκό στοιχείο εισβάλλει στην κεντρική πολιτική σκηνή. Στην Ισπανία δεν έχουμε κάτι τέτοιο στην κεντρική πολιτική σκηνή αλλά, όπως και στην Ελλάδα, έχουμε εκτίναξη της Αριστεράς σε Καταλονία, Γαλικία και Χώρα των Βάσκων. Στην Ισπανία όμως, όπως και στην Πορτογαλία, είχαμε μεγάλες κινητοποιήσεις διαρκείας. Στην Ισπανία είχαμε το πρώτο «κίνημα των πλατειών» στην Ευρώπη, όπως αμέσως μετά στην Ελλάδα και πρόσφατα στη Σλοβενία. Στη Σλοβενία και τη Βουλγαρία μεγάλες κινητοποιήσεις εξαναγκάζουν τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις σε παραίτηση. Αντίστοιχες κινητοποιήσεις διαρκείας έλαβαν χώρα πέρσι στη Ρουμανία με αφορμή το σύστημα υγείας. Η Ισλανδία που προς στιγμή, λόγω της τραπεζικής κρίσης, κόντεψε να περάσει στο «Νότο», επέλεξε (όντας εκτός ΕΕ) μια διαφορετική απάντηση – κι εδώ κάτω από την πίεση της μαζικής λαϊκής κινητοποίησης.

Το σκηνικό που διαμορφώνεται είναι σύνθετο, δυναμικό, ρευστό, αντιφατικό. Δεν επιδέχεται απλοποιήσεις και μονοδιάστατες ερμηνείες. Υπάρχουν όμως αναμφισβήτητα κοινά στοιχεία και ισχυρές τάσεις. Το κοινωνικό δυναμικό και το λαϊκό στοιχείο που διεκδικεί το δικαίωμα στη ζωή και την επιβίωση, ή και αμφισβητεί συνολικά το πολιτικό σύστημα που διαχειριζόταν μέχρι σήμερα τα πράγματα, αναζητά αφορμές και χαραμάδες για να εισβάλλει στην πολιτική ζωή και να αλλάξει τα πράγματα: Ομόθυμη γενική καταδίκη των αποτυχημένων, νεοφιλελεύθερων, απάνθρωπων πολιτικών των Βρυξελλών και του Βερολίνου. Μεγάλες επίμονες λαϊκές κινητοποιήσεις, που μπορούν και ρίχνουν κυβερνήσεις, προκαλούν ακυβερνησία και πολιτική κρίση. Γενικευμένη απαξίωση των κατεστημένων κομματικών και πολιτικών συστημάτων και απαίτηση για δημοκρατία, πραγματική δημοκρατία, άμεση δημοκρατία, όπως και ανάπτυξη κινημάτων με πιο δημοκρατικούς όρους. Ανάδειξη σε κεντρικό ζήτημα της εθνικής αξιοπρέπειας ακόμη και σε χώρες όπως η Ιταλία. Απαίτηση για σεβασμό στις ανάγκες των χωρών και των λαών τους ενάντια στις υπερεθνικές ρυθμίσεις και επιβολές, ανάδειξη του πατριωτισμού σε πιο περιφερειακές χώρες. Αναζήτηση πολιτικής λύσης που, όταν δίνεται η δυνατότητα, εκφράζεται με μεγάλη ενίσχυση μιας Αριστεράς – αλλά όσο αυτή δεν υπάρχει, το κοινωνικό δυναμικό εκφράζεται με ποικίλους αντιφατικούς τρόπους.
Σε αυτές τις συνθήκες η ανεπάρκεια της ευρωπαϊκής Αριστεράς, εντός και εκτός του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, αποκτά ανησυχητικές διαστάσεις, και δεν μετριάζεται από εξαιρέσεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Διαγράφεται μια τεράστια αναντιστοιχία ανάμεσα, από τη μια, στο κοινωνικό δυναμικό που περιγράφτηκε παραπάνω και τα καθήκοντα που αυτό θέτει και, από την άλλη, την πολιτική της ευρωπαϊκής Αριστεράς, τις αντιλήψεις, τον πολιτικό της λόγο και τις στοχεύσεις της. Δεν είναι μόνο ότι αυτή η Αριστερά στις περισσότερες περιπτώσεις αδυνατεί να αποτελέσει τη διέξοδο για αυτό το κοινωνικό δυναμικό, ότι αδυνατεί να ευθυγραμμιστεί στη κεντρική αντιπαράθεση της κοινωνίας… Αδυνατεί ακόμη και να αντιληφθεί αυτό που εξελίσσεται μπροστά της, βλέπει τις κοινωνικές δυναμικές μέσα από παραμορφωτικούς φακούς πεπαλαιωμένων ιδεολογικών και πολιτικών αντιλήψεων, και φτάνει στο σημείο να σνομπάρει τη δυνατότητα που δίνεται. Δεν της πολυαρέσουν τα περί κλεπτοκρατίας και διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος ως μη αρκούντως αντικαπιταλιστικά. Δεν της πολυαρέσουν τα περί εθνικής αξιοπρέπειας επειδή μυρίζουν εθνικισμό. Δεν βλέπει με καλό μάτι, για τον ίδιο λόγο, την εκρηκτική άνοδο της Πατριωτικής Αριστεράς στην περιφέρεια της Ισπανίας. Δεν της πολυαρέσουν τα κινήματα των πλατειών ως μη αρκούντως αριστερά. Αισθάνεται άβολα με το πολύ ανάθεμα στην ΕΕ και τις πολιτικές της Κομισιόν επειδή διολισθαίνουν σε άρνηση των άρθρων πίστης στο αποτυχημένο οικοδόμημα των Βρυξελλών. Δεν της αρέσουν καθόλου περιπτώσεις όπως του Μπέπε Γκρίλο, όχι μόνο για αυτά που είναι πράγματι τα στραβά του, αλλά κυρίως για τα υπόλοιπα – που είναι απλώς όσα θα έπρεπε να λέει και να κάνει μια Αριστερά χωρίς παρωπίδες. Αυτή η συμπλεγματική ευρωπαϊκή Αριστερά όμως, η πιο δεξιά της πτέρυγα, δεν έχει και δεν είχε τόσο μεγάλο πρόβλημα όταν τμήματά της υπηρετούν και έχουν υπηρετήσει το νεοφιλελευθερισμό σε συγκυβερνήσεις με τη σοσιαλδημοκρατία…
Η Ευρώπη που στενάζει μίλησε ξανά. Η ανάγκη του πολιτικού υποκειμένου που θα εκφράσει το εκρηκτικό κοινωνικό δυναμικό αφορά όλη την Ευρώπη. Ειδικά στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και της «κόκκινης ζώνης» διαμορφώνονται οι όροι για συντονισμό των λαϊκών δυνάμεων και αντιστάσεων με προοπτική τη συνεργασία χωρών σε ρήξη με τη γερμανική επικυριαρχία. Με αυτές τις απαιτήσεις θα πρέπει να αναμετρηθεί η Αριστερά και οι δυνάμεις που θέλουν τη λαϊκή χειραφέτηση στην Ευρώπη, τη Μεσόγειο και την Ελλάδα.