Η εξέγερση των πεινασμένων στην Αϊτή, της Λούσια Σκρομόφ

Σήμα κινδύνου για τον κόσμο

Τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, είχε ήδη αρχίσει να καταγράφεται μια αύξηση στις τιμές των τροφίμων, τόσο σιωπηλά όμως που ήταν αισθητή μόνο στις πιο φτωχές χώρες.

Καθώς οι πλούσιες χώρες είχαν συνηθίσει να εκλαμβάνουν ως "φυσικό φαινόμενο" τη φτώχεια και την πείνα σε χώρες της αφρικανικής, της αμερικανικής και της ασιατικής ηπείρου, καμιά τους δεν έλαβε σοβαρά υπόψη αυτήν την αύξηση τιμών, έως ότου αυτή εξερράγη, συνοδευόμενη από την απάντηση των εξαθλιωμένων μαζών. Τότε ήταν που ο κόσμος συνειδητοποίησε τη σοβαρότητα της κατάστασης και παρακολούθησε αποσβολωμένος τον ξεσηκωμό των πεινασμένων μαζών που κατήγγελλαν σε συνεχείς διαδηλώσεις την οικονομική πολιτική και καταδείκνυαν τη νέα γενοκτόνο στρατηγική του ιμπεριαλισμού: την παραγωγή δημητριακών με στόχο την παραγωγή καυσίμων και την πρόκληση μιας θανατηφόρας έλλειψης τροφίμων.

Η γενική αύξηση κατά 48% της τιμής των τροφίμων, και κυρίως η αύξηση κατά 75% του ρυζιού –βασικό προϊόν στο τραπέζι του Τρίτου Κόσμου– οδηγεί τον φτωχό πληθυσμό σε μια κατάσταση οριακή, καταστροφική και δυσβάσταχτη: τον θάνατο από ασιτία. Σχεδόν 800 εκατομμύρια άτομα στον πλανήτη ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και δεν τρέφονται σύμφωνα με τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου, με άλλα λόγια, αυτά τα άτομα δεν τρώνε ούτε ένα γεύμα την ημέρα. Γι’ αυτό, αυτή η αύξηση, που θα κάνει τη μεσαία τάξη να καταναλώνει τροφή χαμηλότερης ποιότητας ή σε μικρότερη ποσότητα από ό,τι συνήθως, θα αναγκάσει τον φτωχό να δώσει μία αληθινή μάχη για να επιβιώσει. Ο φτωχός λαός συνειδητοποίησε ότι τον καταδικάζουν σε θάνατο.

Η αιώνια εξέγερση της Αϊτής

Σε αυτό το πλαίσιο, η Αϊτή έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες σχεδόν τις εφημερίδες του κόσμου. Γνωστή ως η πιο φτωχή της Αμερικής, η χώρα αυτή, ιστορικά, συγκεντρώνει τραγικά ποσοστά φτώχειας και αποκλεισμού: το 80% των κατοίκων ενός λαού 8,2 εκατομμυρίων είναι κάτω από το όριο της φτώχειας, το 76% είναι άνεργοι, τριψήφιο νούμερο επί της χιλίοις παιδική θνησιμότητα, προσδόκιμο ζωής τα 49 χρόνια, χωρίς βλάστηση, με τα υπόγεια νερά μολυσμένα, ένα υψηλότατο νούμερο αναλφάβητων, χωρίς να αναφέρουμε τον ανεπαρκή αριθμό των νοσοκομείων. Και σαν να μην έφταναν αυτά, η χώρα βρίσκεται πάνω στο πέρασμα τυφώνων, κάτι που της προκαλεί ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές, μιας και δεν έχει υποδομές, ούτε κράτος πρόνοιας.

Η πείνα είναι ένα από τα θερμόμετρα αυτής της χώρας. Τα παιδιά χτυπάνε την κοιλιά τους για να δείξουν ότι πεινάνε, οι μεγάλοι αποκαλύπτουν στο απλανές τους βλέμμα μια χρόνια πείνα και όταν περνάει ένας τυφώνας και εξαφανίζει τη λιγοστή σοδειά μιας άγονης γης, η οικογένεια ξεμένει με μια πατάτα για μια ολόκληρη εβδομάδα. Η αβεβαιότητα σχετικά με το φαγητό κάνει τον λαό να εκτιμά τον κάθε σπόρο και να λατρεύει την τροφή στις θρησκευτικές του τελετές, κυρίως στο βουντού.

Ήταν λοιπόν αναμενόμενο αυτός ο πληθυσμός που εξεγειρόταν πάντοτε αγανακτισμένος απέναντι σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης, είτε υπό σκλαβιά, είτε υπό την κατοχή του εδάφους του από τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, και τώρα από τη MINUSTAH (Αποστολή Σταθεροποίησης του ΟΗΕ στην Αϊτή), να ξεσηκωθεί άλλη μία φορά ενάντια στη σφαγή που εδώ και χρόνια υποφέρει και να προσπαθήσει να το δείξει στον κόσμο. Δεν πρόκειται για έναν πληθυσμό χωρίς ικανότητα ανάλυσης. Αντίθετα, όλοι έχουν ιστορική μνήμη και επαναλαμβάνουν σε κάθε ευκαιρία: "ένας άνθρωπος μπορεί να είναι αναλφάβητος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παύει να σκέφτεται ή να είναι άνθρωπος".

Η εξέγερση φαίνεται να είναι στο αίμα αυτού του λαού που, για άλλη μια φορά, συνειδητοποίησε τον κίνδυνο φυσικής εξόντωσης και ξεχύθηκε σε διαδηλώσεις ενάντια στην ιλιγγιώδη αύξηση των τιμών των τροφίμων, πυροδοτώντας, για άλλη μια φορά, διαδηλώσεις σε άλλα μέρη του κόσμου. Ήταν και συνεχίζει να είναι ένα παράδειγμα αγώνα και αντίστασης. Ο φτωχός λαός της Αϊτής υποφέρει πολλά, αλλά ποτέ σιωπηλά.

Το δράμα της πείνας

Στη διάρκεια του περασμένου έτους, οι τιμές του φαγητού ανέβηκαν ιλιγγιωδώς. Το ρύζι ανέβηκε κατά 24%, το σιτάλευρο 31,2%, το ψωμί 27% ενώ ο κατώτατος μισθός στην Αϊτή δεν έχει αναπροσαρμοστεί εδώ και πέντε χρόνια, πέραν του ότι είναι ο πιο χαμηλός σε όλη την αμερικανική ήπειρο: 40 δολάρια. Η τιμή των δημόσιων μέσων μεταφοράς –τα οποία παρεμπιπτόντως είναι αρκετά κακά–, στην ουσία διπλασιάστηκε. Το κόστος ζωής μετατράπηκε σε απειλή κατά της ζωής και προκάλεσε την αντίδραση ενάντια σε μια κυβέρνηση όμηρο των συμμαχιών της και των συμφωνιών που υποχρεώνεται να υπογράψει, χωρίς καμιά αυτονομία για να κυβερνήσει τη χώρα.

Είναι σύνηθες στην Αϊτή οι φτωχοί κάτοικοί της να τρώνε αλατισμένο παξιμάδι από λάσπη και νερό, που το ξεραίνουν στα χωράφια ή στις στέγες των σπιτιών. Χωρίς κανονικό φαγητό, η παραγωγή τέτοιων παξιμαδιών αυξάνεται δραματικά.

Στραγγαλισμένος από αυτό το υψηλότατο κόστος, χωρίς δουλειά ή κερδίζοντας σχεδόν τίποτα στα μεταποιητικά εργοστάσια ή στο λαθραίο εμπόριο που κατακλύζει τους δρόμους των πόλεων, ο πεινασμένος λαός διαδήλωσε απαιτώντας τα δικαιώματά του, και κυρίως το πλέον βασικό: το δικαίωμα στην ύπαρξη.

Η εξέλιξη των κινητοποιήσεων

Οι πρώτες διαδηλώσεις ξέσπασαν στις πόλεις του Νότου, εκεί που οι αγρότες αποτελούν την πλειοψηφία και το εισόδημά τους δεν ξεπερνά τα 1,75 δολάρια τη μέρα. Έπειτα έφτασαν στην πρωτεύουσα Πορτ-Ο-Πρινς, με την πρωτοβουλία ομάδων που στηρίζουν το Λαβάλας, κόμμα του πρώην προέδρου Αριστίντ. Μεγάλο μέρος των διαδηλωτών προσχώρησε αυθόρμητα στις κινητοποιήσεις. Ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Η διαδήλωση στην πρωτεύουσα ήταν γιγάντια, όσο και το μέγεθος της πείνας στη χώρα.

Το πλήθος απαίτησε μια ξεκάθαρη στάση από τον πρόεδρο που εξέλεξε το 2006: τον Ρενέ Πρεβάλ. Η ειρωνεία είναι ότι μέρες πριν, ο πρόεδρος δήλωσε στον Τύπο ότι θα συμμετείχε και ο ίδιος στις διαδηλώσεις, αν αυτές ήταν σοβαρές και όχι χειραγωγημένες, αναφερόμενος στην παρουσία της αντιπολίτευσης στις πορείες ενάντια στις καταχρηστικές αυξήσεις των τιμών. Όχι μόνο δεν εμφανίστηκε, αλλά κάλεσε τις κατασταλτικές δυνάμεις –βλέπε MINUSTAH– για να ελέγξουν τον εξεγερμένο λαό που σήκωσε οδοφράγματα στην Οδό των Υπουργείων και μπροστά από το Κυβερνητικό Μέγαρο, και τελικά κατάφερε να ρίξει τις θύρες του Κυβερνητικού Μεγάρου, σε μία ένδειξη δύναμης και απελπισίας, απαιτώντας την εκπλήρωση των προεκλογικών δεσμεύσεων.

Τα μέσα ενημέρωσης και τα γεγονότα στην Αϊτή

Για άλλη μια φορά, ο Τύπος εμφανίζεται με την ίδια ρητορεία: δεν αναλύει τις βαθύτερες αιτίες της εξέγερσης, προβάλλει τη φτώχεια αυτού του μικρού νησιού της Καραϊβικής, παρουσιάζοντάς το σαν έναν τόπο χωρίς μέλλον και με έναν βίαιο λαό – κάτι που δικαιολογεί την παρουσία των "ειρηνευτικών δυνάμεων" του ΟΗΕ μπροστά στον "κίνδυνο" πράξεων "φανατισμένων και εγκληματιών". Οι "φανατισμένοι" και οι "εγκληματίες" καταδιώκονται διαρκώς από την Αστυνομία, που είναι κατάλληλα εκπαιδευμένη από στρατιωτικούς και αστυνομικούς 20 χωρών, που είναι πλέον 19 (αφού η Ισπανία απέσυρε τα στρατεύματά της), κάτω από το σχολαστικό βλέμμα των βραζιλιάνων διοικητών. Αυτοί οι "εγκληματίες", φανατισμένοι ή όχι, είναι χιλιάδες και βρίσκονται στους δρόμους των μεγαλύτερων πόλεων της χώρας. Στην πραγματικότητα αγωνίζονται, όχι πάντα με ειρηνικές μεθόδους, για τα δικαιώματά τους και για την ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας, απαιτώντας την έξοδο των ξένων στρατευμάτων.

Είναι αυτοί οι "εγκληματίες" που κατόρθωσαν εν μέρει να γκρεμίσουν τις δομές μιας πολιτικής που δεν αποτελεί προνόμιο μόνο της Αϊτής και που συντηρείται από μια ανίκανη κυβέρνηση. Ήδη έχουν πέσει κεφάλια. Ο πρωθυπουργός, Ζακ Εντουάρντ Αλέξις, ήταν ο πρώτος που έπεσε. Ο Πρεβάλ χρειάστηκε να εμφανιστεί στην τηλεόραση για να ανακοινώσει μερικά μέτρα ανακούφισης, μιας και η πείνα δεν μπορεί να περιμένει μια αργή αλλαγή της κατάστασης. Αυτοί οι "εγκληματίες" καταστέλλονται συνεχώς και η MINUSTAH τους κυνηγάει στους δρόμους, τα δρομάκια και τις τρύπες των παραγκουπόλεων και όπου δρουν πολιτικά και θα συνεχίσουν να καταζητούνται και να εξοντώνονται γιατί αποτελούν μια απειλή για την κατοχή και τη σταθερότητα, όχι της χώρας αλλά των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στην περιοχή.

(αναδημοσίευση από το περιοδικό "αλάνα", τεύχος 8)

* Η Λούσια Σκρομόφ, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς στη Βραζιλία, βασανίστηκε και εξορίστηκε λόγω της δράσης της ενάντια στη δικτατορία.

Σήμερα συνεργάζεται με κινήματα όπως το MST (Κίνημα Ακτημόνων), επιτροπές αλληλεγγύης και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε φαβέλες και ιθαγενικές κοινότητες. Είναι ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Αλληλεγγύης στην Αϊτή και ταξιδεύει συχνά.

Για περισσότερες πληροφορίες για την Αϊτή, βλ. "αλάνα", τεύχη 1 και 5.

μετάφραση: Ματούλα Παπαδημητρίου