Κατηγορίες: τ.275, 02/10/2009

Η επίμονη μορφή ενός επαναστάτη, της Μαρίας Ξυλούρη

Η μορφή του είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες παγκοσμίως. Από επαναστατικό σύμβολο έγινε κομμάτι της ποπ κουλτούρας, μετατράπηκε σε ένα ιδιότυπο λογότυπο που το βρίσκει κανείς παντού: σε μπλουζάκια, κονκάρδες, εσώρουχα – οπουδήποτε. Η ανάμνηση του Τσε Γκεβάρα, 42 χρόνια μετά τον θάνατό του, είναι επίμονη, ακόμα κι αν συχνά μοιάζει να χάνει το νόημά της και να αποδυναμώνεται μέσα στην αδιάκοπη, για κάθε χρήση και σκοπό αναπαραγωγή της εικόνας του. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το κείμενο Τσε Γκεβάρα, Εικόνα και Πραγματικότητα (Σάρα Σίντμαν, Πολ Μπιλ) από το Che: Εικονογραφημένη Βιογραφία του Σπέιν Ροντρίγκεζ (εκδόσεις ΚΨΜ).

Η εικόνα του Τσε έχει συγκεκριμένα υποβληθεί στο μεταμοντέρνο παστίς που σήμερα χαρακτηρίζει τη μαζική κουλτούρα. Αντιπαραβάλλεται με εικόνες άλλων πολιτικών προσώπων ή διασημοτήτων με καινούργιους, αμήχανους τρόπους. Η πριγκίπισσα Νταϊάνα, η Σερ, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν και η Μαντόνα, όλοι τους εμβληματικές προσωπικότητες που αντιγράφουν τον Τσε. Οι καλλιτέχνες δημιουργούν εικόνες του Τσε φορτωμένες προϊόντα, απεικονίζοντάς τον πότε να φοράει ακουστικά άιποντ ή το λόγκο της Νάικι στον μπερέ του, ενώ στο διαδίκτυο μπορεί να βρει κανείς πληθώρα προϊόντων σχετικών με τον Τσε. Ένα τισέρτ από τη Βουδαπέστη απεικονίζει τον Τσε με το πρόσωπο του Μάο Τσε-τουνγκ, ως ντιτζέι που παίζει μουσική, ενώ μια γελοιογραφία του Νιου Γιόρκερ τον παρουσιάζει να φοράει μακό μπλουζάκι με τον Μπαρτ Σίμπσον. Όλα αυτά τα προϊόντα εμπορευματοποιούν τον Τσε, ο οποίος με τη σειρά του απορροφάται από την απαθή καταναλωτική ζωή, στην οποία αντιστάθηκε τόσο επαναστατικά όσο και ρομαντικά. Ωστόσο, εκμεταλλεύονται επίτηδες την ειρωνεία της παρουσίας του σε καταναλωτικά αγαθά, γεγονός που υπαινίσσεται τη σιωπηρή αναγνώριση της απόκλισης ανάμεσα στις αξίες του και στο πώς χρησιμοποιείται η εικόνα του.

Πέρα από όλα αυτά, ο Τσε εξακολουθεί να θεωρείται και να αναπαριστάται ως μια εξιδανικευμένη μορφή στον κόσμο. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, της Βολιβίας Έβο Μοράλες, αλλά και άλλοι αριστεροί πολιτικοί ηγέτες της Λατινικής Αμερικής εξυμνούν την ειλικρινή και ξεκάθαρη στάση του ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και προωθούν την εικόνα του ως σύμβολο της Μπολιβαριανής Επανάστασης. […] Το 2007 ήταν πολλές οι χώρες που γιόρτασαν την επέτειο των 40 χρόνων από τον θάνατό του. Οι τελετές στις οποίες παρευρέθηκαν Λατινοαμερικάνοι ηγέτες κρατών, το προσκύνημα στο μέρος που πέθανε ο Τσε και τα υμνητικά άρθρα που δημοσιεύθηκαν από τη Ζιμπάμπουε μέχρι την Κίνα, όλα πιστοποιούν τον συνεχιζόμενο αντίκτυπο μιας παγκόσμιας κληρονομιάς του Τσε.

Η διαμάχη που περιβάλλει τον Τσε και την εικόνα του συνεχίζεται και δεν φαίνεται να τελειώνει. Ο πρώην νεοαριστερός και νυν φιλελεύθερος κριτικός Πολ Μπέρμαν επιτέθηκε στον τρόπο με τον οποίο η ταινία Ημερολόγια Μοτοσικλέτας απεικόνιζε τον Τσε, λέγοντας ότι η ταινία συνέβαλε στη γενική τάση που αποκρύπτει τη βιαιότητα και τη θρασύτητα του Τσε. Τον Οκτώβριο του 2006, η Σαν Αντόνιο Εξπρές Νιουζ είχε ως θέμα της την κριτική που δέχτηκε μια υπάλληλος επειδή το μπλουζάκι που φορούσε πηγαίνοντας με το ποδήλατο στη δουλειά της είχε επάνω του τον Τσε, παρόλο που αποδείχτηκε ότι το μπλουζάκι αποτελούσε μέρος της καμπάνιας για την οικονομική ενίσχυση ενός τοπικού ραδιοσταθμού. Ο διευθυντής του ραδιοσταθμού ισχυρίστηκε ότι: “Σκοπός μας δεν ήταν να πάρουμε θέση για το αν ο Γκεβάρα ήταν κακός ή ήρωας. Θέλαμε μόνο να τονίσουμε το ύφος μας ως “επαναστατικό ραδιόφωνο”… Δεν θέλαμε να κάνουμε κάποια πολιτική δήλωση”. Μέσα στη συνεχή διαμάχη γύρω από τη ζωή του Τσε, η χρήση της εικόνας του έχει παρουσιαστεί ως ανούσια και ακίνδυνη, ώστε να δικαιολογηθεί η συνεχής εμπορική εκμετάλλευσή της.

Η προσπάθεια να αποδοθεί νόημα στην εικονογραφία του Τσε γίνεται πιο εύκολη σήμερα εάν κατανοήσουμε την πολλαπλή χρήση της στο παρελθόν. […] Η γνωστή φωτογραφία του Τσε σήμερα λέει πολλά, τόσο για τα επαναστατικά κινήματα του παρελθόντος όσο και για τη σύγχρονη διάχυτη σελέμπριτι κουλτούρα.

Κείμενα-Επιμέλεια: Μαρία Ξυλούρη

δείτε…

Che: Μέρος πρώτο – The Argentine, Μέρος δεύτερο – Guerrilla (2008)

Σκηνοθεσία: Στίβεν Σόντεμπεργκ

Η φιλόδοξη και πολυσυζητημένη ταινία-μαμούθ του Στίβεν Σόντεμπεργκ, χωρισμένη στα δύο για λόγους διάρκειας, με τον Μπενίσιο Ντελ Τόρο στο ρόλο του Τσε Γκεβάρα. Χρυσός φοίνικας για τον σκηνοθέτη στις Κάννες το 2008 και βραβείο στον πρωταγωνιστή για την ερμηνεία του, αλλά παρ’ όλα αυτά προβληματική διανομή (κατεβάστε την από το διαδίκτυο).

διαβάστε…

Ο Τσε από τον Γκεβάρα

Ανθολόγηση-επιμέλεια: Βίκτορ Κασάους

308 σελίδες, εκδόσεις Τόπος

Ο τόμος περιλαμβάνει αποσπάσματα από τα ημερολόγια του Τσε Γκεβάρα, επιστολές, ακόμα και κάποιες λογοτεχνικές απόπειρες (διηγήματα και ποιήματα), καθώς και ένα πλήθος φωτογραφιών: όχι μόνο τις γνωστές φωτογραφίες μέσω των οποίων το πρόσωπο του Τσε είναι ακόμα γνωστό στον κόσμο, αλλά και φωτογραφίες της καθημερινότητάς του ή τραβηγμένες απ’ τον ίδιο. Η μετάφραση είναι του Στράτου Ιωαννίδη.

Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ

Ερνέστο Γκεβάρα, Γνωστός και ως Τσε

1.141 σελίδες, εκδόσεις Κέδρος

Η βιογραφία του Τσε, όπως την έγραψε ο γνωστός συγγραφέας βασισμένος σε πολυετή έρευνα. Ο τόμος περιλαμβάνει και κείμενα του ίδιου του Γκεβάρα –γράμματα, ημερολόγια, ποιήματα κ.λπ.– καθώς και φωτογραφικό υλικό. Θεωρείται πληρέστατη δουλειά και έχει ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο αντίτυπα παγκοσμίως. Η μετάφραση είναι της Βασιλικής Κνήτου.

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Ημερολόγια Μοτοσικλέτας, σημειώσεις από ένα ταξίδι στη Λατινική Αμερική

326 σελίδες, εκδόσεις Λιβάνη

Οι σημειώσεις του Τσε Γκεβάρα από ένα ταξίδι με μοτοσικλέτα που στάθηκε καθοριστικό για την πολιτική του διαμόρφωση, σε μετάφραση του Βαγγέλη Κεφαλλονίτη. Οι σελίδες αυτές υπήρξαν και η βάση της ομώνυμης ταινίας του Βάλτερ Σάλες (2004) με τον Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ στο ρόλο του Τσε.

Σπέιν Ροντρίγκεζ

Che: Εικονογραφημένη Βιογραφία

120 σελίδες, εκδόσεις ΚΨΜ

Μια καλοδουλεμένη βιογραφία του Τσε Γκεβάρα σε μορφή γκράφικ νόβελ. Ο Σπέιν Ροντρίγκεζ φωτίζει τα σημαντικότερα σημεία της διαδρομής του Γκεβάρα δίνοντας τη δική του εκδοχή της πορείας του επαναστάτη και της κληρονομιάς που άφησε πίσω του. Μετάφραση της Μπέλλας Σπυροπούλου.

επισκεφθείτε…

Στην ιστοσελίδα koel.gr, στην ενότητα Ιστορία μπορείτε να διαβάσετε εκτεταμένο κείμενο εκτίμησης της συνεισφοράς του Γκεβάρα στον αγώνα.

Η ζωή κι η δράση του Τσε σε εικόνες

Με την αφορμή των 42 χρόνων από τον θάνατο του Γκεβάρα, διοργανώνεται από 8 έως 14 Οκτωβρίου ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τη δράση του. Ντοκιμαντέρ από την Κούβα, τη Χιλή, τη Βολιβία, την Αργεντινή, τη Γαλλία, την Ιταλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, και δουλειές –τηλεοπτικές– Ελλήνων για τον Τσε (Αυγερόπουλος, Κούλογλου, Τσίμας κ.λπ.). Το πρόγραμμα ακόμα περιλαμβάνει απαγγελίες και προβολές αποσπασμάτων από συναυλίες.

Ενδεικτικά θα προβληθούν μεταξύ άλλων:

Φιντέλ: Όταν σκέφτομαι τον Τσε

Σκηνοθεσία: Τζιάννι Μίνα (1987)

Ο Αρχηγός της Φάλαγγας

Σκηνοθεσία: Σέργιο Γιράλ (1973)

Τσε, Κομαντάντε, Φίλε

Σκηνοθεσία: Μπερνάβε Χερντάντεζ, Χοσέ Παντρόν (1977)

Ο Έρωτας, η Πολιτική, η Επανάσταση

Σκηνοθεσία: Τερεσίτα Γκομέζ (1995)

Μέχρι την Νίκη, Πάντα

Σκηνοθεσία: Σαντιάγκο Αλβάρεζ (1967)

Επικό Άσμα στην Τρυφερότητα