Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ: Όταν συγκλίνουν οι κύκλοι της κρίσης, της σύνταξης

Υπάρχουν περίοδοι σχετικά ήρεμης οικονομικής και πολιτικής ζωής. Υπάρχουν και ταραγμένες περίοδοι, με απότομες εναλλαγές, στροφές και κρίσεις. Το σίγουρο είναι πως βρισκόμαστε στη δίνη μιας περιόδου κρίσης, και αυτό πρέπει να συνειδητοποιηθεί από όλους, ιδίως από τις υποτελείς τάξεις, από τους κυβερνώμενους, από τους "από κάτω". Οι "από πάνω" γνωρίζουν την κρισιμότητα της κατάστασης, γνωρίζουν τους "συστημικούς κινδύνους", ζουν υπό το φόβο κοινωνικών εκρήξεων και απρόβλεπτων καταστάσεων.

Όμως δεν φτάνει να λέμε πως βρισκόμαστε σε περίοδο κρίσης αν δεν ξέρουμε να τη "διαβάσουμε", δηλαδή να την εκτιμήσουμε σωστά. Εδώ δεν είναι αρκετά τα όσα λένε ή διαρρέουν οι κυβερνώντες και οι μεγάλοι τούτου του κόσμου. Χρειάζονται εκτιμήσεις και αναλύσεις, χρειάζονται προσδιορισμοί. Το πιο αποφασιστικό στην εκτίμηση της σύνθετης-ταραγμένης περιόδου που ζούμε είναι η σύγκλιση διαφορετικών κύκλων κρίσεων, και ιδιαίτερα σε ορισμένα από τα επίκεντρα του διεθνούς ενδιαφέροντος. Να εξηγηθούμε λίγο καλύτερα:

Είναι σε εξέλιξη μια μεγάλη οικονομική κρίση που πλήττει τομείς της αμερικάνικης οικονομίας που θεωρούνταν ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας. Έχουμε διαδοχικά κύματα μετακύλισης της κρίσης στην Ευρώπη και την είσοδο της οικονομίας σε ύφεση. Έχουμε γκρεμίσματα οικονομικών κολοσσών και τραπεζών. Έχουμε μπροστά μας το σκάσιμο μιας φούσκας γύρω από ένα βασικό πυλώνα του σύγχρονου καπιταλισμού, την κατοικία, και όλα τα παιχνίδια με το δανεισμό και τον τζόγο επί του δανεισμού. Η μέχρι τώρα ζημιά αυτής της κρίσης, που δεν έχει αποτιμηθεί, και η εξέλιξη που είναι βέβαιο πως θα υπάρχει μέσα στο 2008, τινάζουν στον αέρα όλους τους σχεδιασμούς και τα σενάρια οικονομικών επιτελείων, κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, οδηγώντας σε ανακατατάξεις μέσα στους κυρίαρχους κύκλους και σε νέες πολιτικές για τη διαχείριση των επιπτώσεών της. Η πριμοδότηση του Ομπάμα δεν είναι άσχετη, όπως δεν είναι άσχετη εξέλιξη η σύγκλιση του Διευθυντηρίου της Ευρώπης (Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία) για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Γηραιά Ήπειρο και για μέτρα παρεμβατισμού, έτσι και εξαπλωθεί. Ήδη στη νεοφιλελεύθερη Αγγλία αποφασίστηκε η κρατικοποίηση της Νόρθερν Ροκ, τράπεζας που είχε καταρρεύσει το τελευταίο διάστημα, εγκαινιάζοντας μια πολιτική "κοινωνικοποίησης των ζημιών" μέσω της κρατικοποίησης.

Είναι σε εξέλιξη μια κρίση στον άξονα Βαλκάνια-Μέση Ανατολή με την ενεργοποίηση πολιτικών και σχεδιασμών τριών ιμπεριαλιστικών κέντρων (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία) και επίδικο τους στρατηγικούς δρόμους του πετρελαίου και την κατάκτηση θέσεων στο νέο σκηνικό που δημιουργείται από το βούλιαγμα των ΗΠΑ στο Ιράκ, τη διαφαινόμενη ανικανότητα επικράτησης στο Αφγανιστάν, την κρίση στο Πακιστάν και τα προβλήματα από την οικονομική κρίση στην αμερικάνικη οικονομία, την ενδυνάμωση της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια και τη βαθιά διάσπαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Κόσοβο είναι η κορυφή του παγόβουνου των ανταγωνισμών, η φανερή πτυχή των μεθόδων και των μέσων που χρησιμοποιούνται στη γεωπολιτική σκακιέρα από τις μεγάλες δυνάμεις. Η Νέα Τάξη θα προχωρήσει μέσα από κλιμακούμενες εντάσεις, μέσα από επεισόδια κρίσεων, και όχι μέσα από μια γενική συνεννόηση της "διεθνούς κοινότητας". Η φυγή προς τη στρατιωτικοποίηση και τους εξοπλισμούς είναι δοκιμασμένο φάρμακο σε περιόδους οικονομικής ύφεσης.

Υπάρχει -στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες- μια κρίση αντιπροσώπευσης και μια γενική δυσπιστία προς τις εξαγγελλόμενες και εφαρμοζόμενες οικονομικές πολιτικές νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα. Σε πολλές χώρες έχουμε μια ανοικτή εκδήλωση πολιτικής κρίσης, σε άλλες καταγράφονται επιτυχίες και νίκες λαϊκών κινημάτων ή θετικά εκλογικά αποτελέσματα μιας ριζοσπαστικής (αλλά αποκομμουνιστικοποιημένης) Αριστεράς. Ο νεοφιλελευθερισμός αναγνωρίζεται σαν εχθρός της κοινωνίας και των εργαζομένων και η αντίσταση σε αυτόν είναι νομιμοποιημένη. Στη βάση αυτή βιώνεται μια τεράστια κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, όπως και καταποντισμός των κεντροαριστερών κυβερνητικών λύσεων (βλ. πτώση Πρόντι στην Ιταλία).

Τίποτα όμως δεν μαρτυρεί το τέλος του νεοφιλελευθερισμού ως κυρίαρχης συνταγής όλων των αστικών κομμάτων και οργανισμών, τίποτα δεν μαρτυρεί πως είναι στα σκαριά ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό συμβόλαιο. Αντίθετα, η συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού προχωρά με συνοπτικές διαδικασίες και η "αγορά" δεν φαίνεται να φοβάται ιδιαίτερα τη λαϊκή οργή. Φοβάται όμως την οικονομική κρίση και τα κύματα δυσαρέσκειας που μπορεί να προκαλέσει, και θωρακίζεται παντοιοτρόπως.

Αν θέλουμε να σκεφτούμε τι σημαίνει για τη χώρα μας η σύγκλιση των κύκλων της κρίσης, και η ιδιαίτερη ελλαδική έκφρασή τους, θα δούμε:

Μια οικονομία που παράγει κέρδη για το μονοπωλιακό κεφάλαιο, αλλά που ολοένα και περισσότερο την πλησιάζει η κρίση, ενώ ο δανεισμός ιδίως για κατοικίες μπορεί να δείξει ομοιότητες με προηγμένα πρότυπα. Το εμπορικό ισοζύγιο καταγράφει ένα έλλειμμα της τάξης του 14% (ρεκόρ για τις τελευταίες δύο δεκαετίες), άρα και συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης.

Μια τεράστια πολιτική κρίση με ταυτόχρονη αποδυνάμωση του δικομματισμού, δηλαδή μια κυβέρνηση με οριακή πλειοψηφία και μια αντιπολίτευση που αντί να καρπώνεται τη δυσαρέσκεια χάνει περισσότερο από την κυβέρνηση. Τα σκάνδαλα και οι αποκαλύψεις γίνονται μοχλός για πολιτικούς και οικονομικούς εκβιασμούς και όλοι θεωρούν πως σύντομα θα δρομολογηθούν εξελίξεις, ενώ και τα βαλκανικά θέματα δημιουργούν πονοκεφάλους αλλά και πειρασμούς για παιχνίδια που ίσως οδηγήσουν σε έξοδο από την πολιτική κρίση.

Σε τέτοιες συνθήκες, και μάλιστα σε μια προοπτική επιδείνωσης της κατάστασης, η Αριστερά -και όχι οι Λακεδαιμόνιοι του Περισσού, που αρέσκονται να θεωρούνται σαν τέτοιοι- οφείλει να ανοίξει δρόμους μιας ανεξάρτητης, αυτόνομης πολιτικής έκφρασης, το βασικό στοιχείο της οποίας θα είναι διττό: η απόκρουση του νεοφιλελευθερισμού και η αποφασιστική στάση απέναντι στις επιβουλές του ιμπεριαλισμού στην περιοχή. Είναι ώρα της Αριστεράς. Αλλά μιας Αριστεράς που τολμηρά θα ανεμίσει τη σημαία της αντινεοφιλελεύθερης ενωτικής δράσης, οδηγώντας σε αγώνες για την απόκρουση των αντιλαϊκών πολιτικών, μαζί με τη σημαία της αντιιμπεριαλιστικής πάλης στην Ελλάδα και την περιοχή. Όλες οι εναλλακτικές προτάσεις της Αριστεράς πρέπει να συμπεριλαμβάνουν και τα δύο αυτά στοιχεία.