Γυναίκα και εργασία, της Ελένης Σωτηρίου

Με τρόπο "φυσικό" και "μοιραίο" ο καπιταλισμός, μέσα από ιδεολογήματα, μύθους και στερεότυπα, κατανέμει κοινωνικούς ρόλους που σχετίζονται με το πώς ήρθαμε σε αυτή τη ζωή, ως κορίτσια ή αγόρια. Όταν σε μια έρευνα στις ΗΠΑ ρωτήθηκαν αμερικανίδες απόφοιτοι κολεγίου ποιον τύπο γυναίκας θαυμάζουν περισσότερο, αυτές περιέγραψαν μια επιτυχημένη επαγγελματικά γυναίκα. Όταν όμως ρωτήθηκαν τι οι ίδιες θεωρούν προσωπική τους επιτυχία, είπαν ότι θα ήθελαν να είναι μητέρες πολλών επιτυχημένων παιδιών και σύζυγοι ενός επιτυχημένου άντρα..

Η μεγάλη αύξηση της γυναικείας απασχόλησης, και ιδίως των έγγαμων γυναικών, στη δεκαετία του ’50 είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων. Μερικοί από αυτούς είναι η έλλειψη των εργατικών χεριών μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, οι αλλαγές στη δομή της απασχόλησης, ο αγώνας για τη χειραφέτηση της γυναίκας και οι πρώτες απόπειρες οικοδόμησης μιας άλλης μορφής κοινωνικής οργάνωσης μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, το κοινωνικό κράτος που δίνει κάποιες ευκαιρίες στην εργαζόμενη μητέρα κ.ά. Όμως και στο επίπεδο του καταμερισμού της εργασίας τα επαγγέλματα διχοτομούνται ως αντρικά=ανώτερα, γυναικεία=κατώτερα. Αυτή η διάκριση υπάρχει τόσο στο επίπεδο των αμοιβών όσο και στην κλίμακα της επαγγελματικής ιεραρχίας. Έντονα "γυναικείοι" κλάδοι, με ποσοστό συμμετοχής των γυναικών πάνω από 50%, είναι στο δευτερογενή τομέα οι υφαντουργίες, οι βιομηχανίες ένδυσης-υπόδησης και οι καπνοβιομηχανίες. Στον κλάδο των υπηρεσιών είναι οι οικιακές και κοινωνικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες υγιεινής. Κατεξοχήν "αντρικοί" κλάδοι θεωρούνται οι βιομηχανίες παραγωγής πετρελαίου, μετάλλου, ηλεκτρικών μηχανών, ξυλείας, και οι υπηρεσίες μεταφορών και αποθήκευσης, το χονδρικό εμπόριο κ.ά.

Τα τελευταία χρόνια πολλά έχουν αλλάξει. Επαγγέλματα τείνουν να εξαφανιστούν (π.χ. υφαντουργία) ενώ εμφανίζονται νέα (π.χ. call center), με γυναίκες εργαζόμενες σε μεγάλο ποσοστό. Η σταθερή, μόνιμη οχτάωρη δουλειά τείνει να γίνει παρελθόν. Το μοντέλο των μερικώς απασχολούμενων, των ωρομίσθιων και των ευέλικτων εργαζόμενων είναι πλέον κυρίαρχο, και σε μεγάλο ποσοστό είναι γένους θηλυκού. Πιστεύουμε ότι η θέση της γυναίκας στην εργασία αλλά και συνολικά στην κοινωνία μπορεί να αλλάξει όταν:

• Αποφασίσει συλλογικά να συγκρουστεί με την εικόνα που έχει η ίδια για τον εαυτό της και διεκδικήσει τη ζωή που της αξίζει.
• Συμβάλλει στην οικοδόμηση ενός κινήματος που θα καταφέρει να ενώσει όλους αυτούς που πλήττονται και θεωρούνται πολίτες ή κοινωνικά στρώματα Β’ κατηγορίας ενώ είναι αυτοί που παράγουν τον πλούτο που καρπώνονται οι λίγοι.
• Πρωταγωνιστήσει στους αγώνες της εργατικής τάξης, μπολιάζοντας τους με αιτήματα που προωθούν την ισότητα και την αλληλεγγύη.
• Αμφισβητήσει το καταστροφικό σύστημα του καπιταλισμού που γεννά συνεχώς ανισότητες.

Ελένη Σωτηρίου