Γιατί μας ενδιαφέρει να εμβαθύνουμε την αναζήτησή μας γύρω από τη σχέση συλλογικότητας και ατόμου

Κείμενο της ομάδας εργασίας για το ατομικό – συλλογικό για το Πανελλαδικό Σώμα της ΚΟΕ

• Επειδή παραδεχόμαστε ότι έχουμε ελλείψεις και αυτό μας απασχολεί: ούτε τις παρακάμπτουμε, ούτε καμωνόμαστε ότι θα τις συντρίψουμε όλες με τις ατσάλινες γροθιές μας, ούτε παραδινόμαστε απαθείς σ’ αυτές σαν να ’ναι η μοίρα μας και το ριζικό μας.
• Επειδή, κατά συνέπεια, βρισκόμαστε σε κρίση. Όχι σε μια «κρίση της οργάνωσης» με όρους φορμαλιστικούς, με όρους «αφύπνισης του κομματικού πατριωτισμού». Αλλά σε μια κρίση βαθύτερη, πολιτική, πολιτισμική, αξιακή, συναισθηματική, ταυτότητας, νοήματος, προσανατολισμού.
• Επειδή σεβόμαστε και νοιαζόμαστε το «άυλο», δηλαδή έχουμε επιλέξει σαν μέλη της ΚΟΕ να προχωρήσουμε στον φωτισμό των ζητημάτων, που θέτει ο μαρξισμός, από την πλευρά της συνείδησης. Αυτό δεν σημαίνει ότι υποτιμούμε το υλικό επίπεδο, αλλά ότι πιστεύουμε πως το υλικό επίπεδο από μόνο του δεν συνιστά όρο χειραφέτησης του ανθρώπου και της κοινωνίας.
• Επειδή και ο μαρξισμός (ή οι μαρξισμοί) δεν είναι το μοναδικό σύμπαν όπου υπάρχουν υλικά έγερσης κρίσιμων ερωτημάτων και αναζήτησης ειλικρινών απαντήσεων γύρω από τα ζητήματα της προσωπικής και κοινωνικής απελευθέρωσης και ας προσφέρει εργαλεία και προϋποθέσεις για να εξηγηθεί ο κόσμος και παράγει μια συνολική αντίληψη για αυτόν.
• Επειδή έχουμε αποφασίσει να προσπαθήσουμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε στην κατεύθυνση μιας πολιτικής οργάνωσης αναζήτησης και συμβολής, μέσα σε μια μακρά, ρευστή και αγνώστου τέλους περίοδο μετάβασης στον τόπο μας και παγκοσμίως.
• Επειδή, ωστόσο, είμαστε οι ίδιοι/ες κοινωνικά υποκείμενα, φορείς αξιών, προτύπων, στερεοτύπων, ρόλων όχι μιας οποιασδήποτε ταξικής κοινωνίας, αλλά μιας τέτοιας κοινωνίας που διαβρώνεται κατάβαθα από τον δυτικού τύπου ατομικισμό – μάλιστα στην οριακή του φάση, στη φάση των αποσυνθέσεών του με αχαρτογράφητο ακόμα βάθος συνεπειών. Πρόκειται για αξίες, πρότυπα, στερεότυπα και ρόλους στους οποίους την ίδια στιγμή δηλώνουμε πως (θέλουμε να) είμαστε απέναντι. Και υποστηρίζουμε ότι δεν ξεμπερδεύουμε μ’ αυτό το σύνθετο ζήτημα, με το να το κατηγοριοποιούμε σαν μια ακόμα «αναπόφευκτη αντίφαση», που θα λυθεί με τρόπους ανακουφιστικά άγνωστους κι αυτόματους «αρκεί να υπάρχουν οι υλικοί όροι»: τα ιστορικά εγχειρήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού βρέθηκαν αντιμέτωπα με πολύ βαθιά και πολύπλοκα ζητήματα που δεν έπαιρναν εύκολες εξηγήσεις και λύσεις. Δύο μεγάλα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα από αυτή την πλευρά και τα οποία πρέπει να μας απασχολήσουν : τι προσέφεραν αυτά τα εγχειρήματα και κατά δεύτερον γιατί απέτυχαν στο ζήτημα του ανθρώπου.
• Επειδή, ακόμα-ακόμα, πέραν του κραταιού δυτικού και προγενεστέρων αυτού, υπάρχουν και άλλα ανθρωπολογικά μοντέλα, παλιά και σύγχρονα, κυρίαρχα και υποτελή, σαν στερεά σώματα και σαν ρηγματώσεις, ολοκληρωμένα ή υπό διαμόρφωση, στον ελλαδικό χώρο και διεθνώς, που δεν εμπίπτουν στο σκληρά διπολικό «ατομικό-συλλογικό». Μοντέλα που μελετήθηκαν, περιγράφηκαν, και σ’ ένα βαθμό αναλύθηκαν και από μαρξιστές (διάφορων μαρξισμών), που όμως δεν «χώρεσαν» στο «κυρίως σώμα» κανενός μαρξισμού.
• Επειδή υποψιαζόμαστε ότι ένα κεντρικό ζήτημα και βασική προϋπόθεση γύρω από την οποία θα παιχτεί το ζήτημα της χειραφέτησης στην εποχή μας είναι η (ανα)συγκρότηση των πολλών κομματιών της κοινωνίας σε σώμα και η σύνδεσή τους με το πολιτικό. Όχι μέσα από γραφικές αναστυλώσεις, από ξεπατικώματα που δεν συγκινούν και είναι και αναποτελεσματικά, αλλά με νέες, πρωτότυπες μορφές, περιεχόμενα και διαδικασίες. Νοώντας ως πολιτικό, μια χειραφετητική δραστηριότητα του ανθρώπου, ξανακερδίζοντας την ανθρώπινη φύση του, την ανθρωπιά του.
• Επειδή το σκεπτικό αυτό μάς έχει οδηγήσει να επιλέξουμε, σαν μέλη της ΚΟΕ, να μη μας ενδιαφέρει η συλλογικότητα μόνο ή κυρίως στο επίπεδο της δικής μας ή όποιας άλλης πολιτικής οργάνωσης, εντός αυτής και για τους σκοπούς αυτής. Δεν μας ενδιαφέρει, δηλαδή, η φετιχοποίηση της πολιτικής οργάνωσης (δηλαδή μιας μορφής αλλοτριωμένη σχέση με το πολιτικό) και η σμίκρυνση της τεράστιας, πλουραλιστικής υπόθεσης του συλλογικού στο μπόι της.
• Επειδή λοιπόν μάς ενδιαφέρει η συλλογικότητα περισσότερο σαν κοινωνική αξία και πρακτική, σαν σχέση κοινωνικοποιητική και ανθρωποποιητική, σαν παράδειγμα ανασυγκρότησης της κοινωνίας και εύρεσης νοήματος στη ζωή του ανθρώπου, σαν τρόπος παρέμβασης και απάντησης σε καίρια ζητήματα που αφορούν άνθρωπο και κοινωνία, με έμφαση στο σήμερα και στη χώρα μας: σ’ ένα φάσμα που ξεκινά από την επιβίωση και τη διαβίωση και φτάνει ως την πολιτική και τον πολιτισμό.
• Επειδή στους κόλπους της κοινωνίας, από τμήματα της κοινωνίας, γεννιούνται, αναπτύσσονται, σβήνουν και γεννιούνται πάλι αυθόρμητες πρακτικές απαντήσεις στο ζήτημα της σύνδεσης του ατομικού με το συλλογικό: με ιδιαίτερα θέματα, με ευελιξία σε μορφές και σχήματα, με πρωτότυπους μετασχηματισμούς, με ποικίλους τρόπους αντιμετώπισης και υπέρβασης εσωτερικών ζητημάτων/προβλημάτων καθώς και σύνδεσης με άλλες συλλογικότητες, αλλά και με την οικογένεια, τη γειτονιά, τη συνοικία, την κοινότητα κ.λπ.
• Επειδή μας ενδιαφέρει να εντοπίσουμε και να κατανοήσουμε σε τέτοιες προσπάθειες τα στοιχεία εκείνα και τις διαδικασίες εκείνες που εμπεριέχουν δυναμικές χειραφέτησης στις νέες συνθήκες – που κι εμείς προσπαθούμε (ως συλλογικότητα και καθένας ξεχωριστά) να τις αποκωδικοποιήσουμε, να οργανώσουμε τη ζωή μας σ’ αυτές και να αναμετρηθούμε με αυτές. Το ενδιαφέρον μας δεν είναι φιλολογικό, αλλά ουσιαστικό ως προς τις δυνατότητες διαμόρφωσης νέων προτάσεων μέσα στην κοινωνία και ως προς τη διδαχή μας από αυτές ως πολιτική οργάνωση σε αναζήτηση νέων τρόπων και στο εσωτερικό της.
• Επειδή η περίοδος της συμμετοχής μας στον ΣΥΡΙΖΑ ως πολιτική οργάνωση, πέρα από ορισμένα θετικά πράγματα που μας έδωσε, μάς άφησε πικρές γεύσεις σε επίπεδο σχέσεων με συντρόφους που έκαναν άλλες επιλογές. Και στο ζήτημα αυτό επιλέγουμε να προβληματιστούμε και από την άποψη της δόμησης σχέσεων μεταξύ των μελών μιας πολιτικής οργάνωσης σε μια ατομοκεντρική κοινωνία, της αποτελεσματικότητας «κλασικών» τρόπων αντιμετώπισης των απορρεουσών δυσκολιών, στρεβλώσεων και προβλημάτων κ.λπ.
• Επειδή αυτό που ονομάσαμε «πολλαπλές εντάξεις» δεν έληξε με την αποχώρησή μας από τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού δεν οφειλόταν στην ύπαρξή μας εντός του ΣΥΡΙΖΑ αλλά στην ύπαρξή μας εντός μιας νέας κοινωνικής πραγματικότητας. Η πραγματικότητα αυτή παραμένει στη νέα φάση ύπαρξης της οργάνωσής μας, θέτοντας θεμελιώδη ζητήματα χρόνου, τόπου, σχέσης, διαθεσιμότητας, δέσμευσης, συνέχειας κοκ.
• Επειδή θέλουμε να βλέπουμε και να ζούμε την πολιτική οργάνωση σαν κάτι ανοιχτό, ώστε χωρίς να απομακρυνόμαστε από τις περιοχές του κομμουνισμού, να υπάρχουμε, να κινούμαστε και να προσφέρουμε συλλογικά μέσα στη ρευστότητα της εποχής, χωρίς να ρευστοποιηθούμε και οι ίδιοι/ες.
• Επειδή τα παλλαϊκού χαρακτήρα αιτήματα των πλατειών για Ελευθερία, Αξιοπρέπεια, Δικαιοσύνη δεν «ταιριάζουν» με την οικονομίστικη ανάγνωση της πορείας της ανθρωπότητας, αλλά θυμίζουν ίσα-ίσα την κινητήρια δύναμη που τα αξιακά και οραματικά στοιχεία διαδραμάτισαν και διαδραματίζουν στις διάφορες απόπειρες χειραφέτησης, ανά τους τόπους και τις εποχές.

• Και επειδή η μετουσίωση του κινήματος των πλατειών σε ρεύμα ανάθεσης αντί για ρεύμα διεξόδου και, τελικά, η ήττα του μέσα απ’ την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ μάς υποχρεώνει να προσπαθήσουμε να βγάλουμε λίγο πιο ουσιαστικά συμπεράσματα, πριν σηκωθεί το επόμενο κύμα λαϊκής αφύπνισης και ξεσηκωμού.