Για τις πρόσφατες εξελίξεις στον ΣΥΝ, άρθρο του Ρούντι Ρινάλντι

«Συγγνώμη, δεν κατάλαβα ότι το εννοούσες…»

Άρθρο του Ρ. Ρινάλντι στην εφημερίδα Δρόμος, 12/6/2010

Αυτές τις μέρες συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη διεξαγωγή των ευρωεκλογών (7 Ιουνίου 2009), οπότε και επίσημα ο χώρος του ΣΥΡΙΖΑ και του ΣΥΝ μπήκαν σε μια διαρκή και βαθιά κρίση. Για να θυμίσουμε σε ποιο σημείο βρισκόμασταν τότε, ο στόχος ήταν «τρίτη δύναμη, τρεις ευρωβουλευτές, διψήφιο ποσοστό». Ένα χρόνο μετά την απότομη προσγείωση των ευρωεκλογών και τις διαδικασίες που δρομολόγησε, το τοπίο της Ριζοσπαστικής Ενωτικής Αριστεράς έχει αλλάξει πολύ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κρατηθεί με δυσκολία στο 4.6%, ο Αλέκος Αλαβάνος δεν είναι πλέον επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και ούτε καν μέλος του ΣΥΝ, ενώ σε συνθήκες κινητοποιήσεων και κρίσης ο ΣΥΝ σύρεται σε ένα έκτακτο συνέδριο για να κατοχυρωθούν οι συσχετισμοί υπέρ της νέας ηγετικής ομάδας. Η Ανανεωτική Πτέρυγα εκμεταλλευόμενη ως τώρα το «όχημα» ΣΥΡΙΖΑ και έχοντας εκλέξει 5(!) βουλευτές, αποσπάται από τον ΣΥΝ και δημιουργεί δικό της μόρφωμα.

Τέλος, σύμφωνα με δηλώσεις της ηγεσίας του ΣΥΝ, αναμένονται κινήσεις για να «πάρουμε τον ΣΥΡΙΖΑ στα χέρια μας», που ίσως έχουν ακόμα πιο αρνητικές συνέπειες. Ο ίλιγγος από τις «επιτυχίες» είναι εντυπωσιακός και θλιβερός.

Εξαιρετική πολιτική ανεπάρκεια

Στην τρίτη συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ είχε τεθεί από τον γράφοντα το ερώτημα: «Είναι δυνατή και εφικτή μια ανάταξη του ΣΥΡΙΖΑ; Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να εκδημοκρατιστεί, να μετεξελιχθεί, να αλλάξει από αυτό που είναι;

Η θετική απάντηση απαιτεί δύο προϋποθέσεις: α) Να ξεπεραστεί η πολιτική ανεπάρκεια και β) να διασφαλίζεται ο ενωτικός, ριζοσπαστικός, αντισυστημικός ρόλος του εγχειρήματος» (1).

Τα πράγματα έκτοτε ακολούθησαν άλλη τροπή. Οι εσωτερικές μάχες για θέσεις και μηχανισμούς κυριάρχησαν παραμερίζοντας τις ανάγκες του εγχειρήματος.

Πήρε κανείς χαμπάρι κάποια σοβαρή αντιπολιτευτική κίνηση ή πρωτοβουλία από τον ΣΥΡΙΖΑ μέσα ή έξω από την Βουλή; Έθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ κάποιο ζήτημα αιχμής, πήρε πρωτοβουλίες, συσπείρωσε κάποιες δυνάμεις, άνοιξε κάποια διεργασία ή ομφαλοσκοπούσε προσπαθώντας να αντιμετωπίσει «εσωτερικούς» εχθρούς και μιάσματα;

Η πολιτική ανεπάρκεια της ηγεσίας του ΣΥΝ –που αναγκαστικά διαχειρίζεται, εν λευκώ, τη δημόσια εκφώνηση του ΣΥΡΙΖΑ (π.χ. κανείς από τον ΣΥΡΙΖΑ δεν αποφάσισε για τη συνάντηση Τσίπρα-Σαμαρά, κανείς δεν συζήτησε ή κατέληξε ότι υπάρχει σχέδιο διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ, φωτογραφίζοντας μια συγκεκριμένη πλευρά, κανείς δεν έχει συζητήσει για «αριστερές ακρότητες και παραδοξότητες», όπως έχουν χαρακτηριστεί προτάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους και της κρίσης) – κορυφώθηκε και φάνηκε ανάγλυφα στο κλείσιμο των εργασιών του 6ου έκτακτου συνεδρίου του ΣΥΝ.

1. Προετοιμάστηκε ένα συνέδριο με σκοπό να επικρατήσει ένα νέο μπλοκ δυνάμεων που συσπειρώθηκε γύρω από Α. Τσίπρα. Η επιλογή αυτή απέκλειε κάθε δυνατότητα προβολής μιας γραμμής προς τα έξω, σε συνθήκες που έγιναν πολλές κινητοποιήσεις (δύο γενικές απεργίες), πολιτικές εξελίξεις και ανακατατάξεις.

2. Στοχοποιήθηκε ως βασικός εχθρός του ΣΥΝ και του «ΣΥΡΙΖΑ που ονειρευόμαστε» ο Αλέκος Αλαβάνος και όσοι θεωρούνται σύμμαχοί του, κατ’ επέκταση η κίνηση «Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής». Μάλιστα, το τελευταίο διάστημα η Αυγή και ο πρόεδρος του ΣΥΝ μιλούσαν για τον κίνδυνο διάσπασης ή την αποτροπή της.

3. Διάβασαν και πάλι λάθος την πραγματικότητα. Η στοχοποίηση του Αλαβάνου και του Μετώπου οδήγησε την ηγεσία του ΣΥΝ στην συμπόρευση με την Ανανεωτική Πτέρυγα (Α.Π.) με την υπόθεση   ότι θα μπορούσε να συνεννοηθεί εύκολα μαζί της, σε μια μόνιμη συμμαχία ενάντια στον «κύριο εχθρό». Η άρνηση της Α.Π. να μετέχει στο πλάνο αυτό, καθώς είχε τα δικά της ρητά διατυπωμένα σχέδια αγνοήθηκε.

4. Έτσι, πλάι στις άλλες ανεδαφικότητες, προστέθηκε ο στόχος της άνετης επικράτησης μιας ομάδας περί τον πρόεδρο και της εδραίωσής της μέσα από ένα ιδεολογικό μέτωπο ενάντια στις «παραδοξότητες» (εδώ τα σκάγια πήραν και το εναπομείναν Αριστερό Ρεύμα). Ο ίλιγγος από τις επιτυχίες είχε δημιουργήσει ζάλη στο επιτελείο: ήδη είχε διασπαστεί το Αριστερό Ρεύμα, ο Αλαβάνος ήταν «απόξω» κοινή συναινέσει, είχαν ήδη γίνει μεταγραφές στελεχών της Α.Π. και ο Δ. Παπαδημούλης έπαιζε έναν ενδιάμεσο ρόλο, δημιουργήθηκε μια νεοπροεδρική πλατφόρμα 2010, και σε επίπεδο ΣΥΡΙΖΑ θα την βρίσκανε την άκρη αμέσως μετά το συνέδριο…

5.Τι δεν είχε πάρει είδηση η νέα ομάδα; Ότι ναι μεν υπήρχε διασπαστικό σχέδιο αλλά αυτό προέρχονταν από την Α.Π. που το είχε σχεδόν δηλώσει (2).  Ο στίχος του τραγουδιού των αδελφών Κατσιμίχα που βάλαμε στον τίτλο του σημειώματος απηχεί μια πραγματικότητα.  Η εκτίμηση «τα λένε για να εκβιάσουν, δεν πρόκειται να φύγουν, αφού δεν τους χρειάζεται τώρα το ΠΑΣΟΚ πού να πάνε κ.λπ.», έδειχνε ότι δεν έχουν αντιληφθεί πως μπροστά στις μεγάλες πολιτικές ανακατατάξεις η Α.Π. θέλει να έχει λυμένα, τελείως, τα χέρια της για πολιτικές πρωτοβουλίες και να στείλει μήνυμα στις σοβαρές και συστημικές δυνάμεις ότι είναι παρούσα και θέλει να παίξει ρόλο στις νέες εξελίξεις (3).

6. Μια οποιαδήποτε σοβαρή ηγεσία, ήδη από τον Νοέμβριο, έπρεπε να αντιληφθεί ότι τα ζητήματα της κρίσης, του χρέους, της χρεοκοπίας, του Συμφώνου Σταθερότητας και στη συνέχεια της συμφωνίας ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΕ για την «επιτήρηση», έπρεπε να είναι στο κέντρο όλης της προσοχής. Υπήρχε ανάγκη για κεντρική πολιτική απάντηση της Αριστεράς που θα υπερασπιζόταν τους εργαζόμενους και θα είχε πολιτική αιχμή την ακύρωση της συμφωνίας αυτής και την απομάκρυνση όλων των υπεύθυνων. Η Αριστερά να πρωτοστατούσε στη δημιουργία ενός πλατιού μετώπου λαϊκών δυνάμεων στη βάση αυτού του στόχου. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας γραμμής, πραγματικά, δεν περίσσευε κανείς  και θα έπρεπε να γίνουν όλες οι κινήσεις, όλοι οι συμβιβασμοί για να κρατηθούν ακόμα και ενδιάμεσες δυνάμεις. Η τέτοια τοποθέτηση του ζητήματος σήμαινε μια έντονη εξωστρεφή δραστηριότητα (ο ΣΥΡΙΖΑ θα είχε τόσα να κάνει) και όχι εσωστρεφή αναδίπλωση, σήμαινε τολμηρές πρωτοβουλίες, σήμαινε ότι γίνονται βήματα στην αντιμετώπιση της πολιτικής ανεπάρκειας.

Αντίθετα, μια γραμμή του τύπου «κάνω ό,τι μπορώ για να υπάρχω στα όρια της εισόδου στην Βουλή, για να εξασφαλίσω την κοινοβουλευτική παρουσία και επιδίδομαι σε μια διαπάλη (με ή χωρίς αρχές μικρή σημασία έχει, συνήθως όμως χωρίς) για να κατοχυρωθούν ομάδες, πρόσωπα, καριέρες, οφίτσια», οδηγεί από τη μια «επιτυχία» στην επόμενη.

Θα μπορούσε να υπάρχει μια άλλη πορεία;

Υποθετική ερώτηση που, όμως, έχει μια αξία. Είναι σπάνιο φαινόμενο να υπάρχει ένα τόσο γρήγορο ξόδεμα μιας απήχησης και εμβέλειας όπως αυτή που είχε ο ΣΥΡΙΖΑ μόλις στα τέλη του 2007 – αρχές 2008. Μέσα σε ένα χρόνο να έχει σπαταληθεί τόσο εύκολα και χωρίς περίσκεψη. Πάλι η πολιτική γραμμή είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Στην τρίτη συνδιάσκεψη είχε υποστηριχθεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ από το 2007 είχε υιοθετήσει τα εξής πολιτικά σχήματα-εκτιμήσεις:

«Α) Κυβέρνηση Ν.Δ. – μη αντιπολίτευση ΠΑΣΟΚ, μεγάλη κρίση στο ΠΑΣΟΚ.

Κινηθήκαμε ικανοποιητικά, αναδειχθήκαμε στη μοναδική αντιπολίτευση μέσα και έξω από την Βουλή, θέσαμε το αίτημα να φύγει η ΝΔ από την κυβέρνηση και προβάλαμε το στόχο για μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία με πυρήνα την Αριστερά.

Β) Προβάδισμα του ΠΑΣΟΚ – κυβέρνηση Ν.Δ. που παράδερνε σε κρίση και σκάνδαλα.

Κινηθήκαμε με αμηχανία, δεν ξέραμε πώς να αντιπολιτευθούμε, εγκαταλείψαμε το σύνθημα «να φύγει η Ν.Δ., η χειρότερη κυβέρνηση» και αποσύρθηκε ο στόχος της «νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας». Προβλήθηκε ο στόχος του «τρίτου πόλου» και θεωρήθηκαν οι Πράσινοι σαν προνομιακός χώρος πιθανής συνεργασίας. Χάσαμε την «ατζέντα» και την πρωτοβουλία κινήσεων. Η άρνηση να ζητάμε αποφασιστικά να φύγει η Ν.Δ. και να ανοίξει ο δρόμος σε άλλη κατεύθυνση, τάχα για να μην έρθει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, παρέδωσε στη μόνη ρεαλιστική προοπτική σε επίπεδο ψήφου τεράστιες μάζες στο ΠΑΣΟΚ. Στην ουσία έτσι ο αντιδικομματικός αγώνας πήγε περίπατο. Η «πολιτική γραμμή» ήταν «βοηθήστε να μπούμε στην Βουλή»…

Γ) Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ανύπαρκτη αξιωματική αντιπολίτευση.

Κυριολεκτική απουσία πολιτικής γραμμής, ταλαντεύσεις στην εξειδίκευση του τι σημαίνει προγραμματική ή δημιουργική αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει πολιτικά να είναι απών, να μην παίρνει πρωτοβουλίες, να ασχολείται με άλλα.

Δ) Για τον «ευρωπαϊσμό» και την ανάγκη σύγκρουσης με τις επιταγές, τις οδηγίες, τις επιτηρήσεις, τις αποφάσεις, τους εκβιασμούς, τις νουθεσίες, τα πρόστιμα που επιβάλλει -με πλήρη συναίνεση του δικομματικού και επιχειρηματικού κόσμου- ειπώθηκαν πολλά στις εργασίες της τρίτης ης Συνδιάσκεψης και δεν θα επεκταθούμε. Είναι ικανοποιητικό που, έστω και τώρα, αυτό γίνεται συνείδηση στην πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ. Μένει να δούμε, σε επίπεδο πολιτικής γραμμής, πώς θα καλυφθεί αυτή η ανεπάρκεια» (4).

Στη συνέχεια, στο σημείο Δ που έμελλε να είναι και το αποφασιστικό, όχι μόνο δεν υπήρξε ανταπόκριση, αλλά τα αναγκαία συμπεράσματα και συνθήματα βαφτίστηκαν «παραδοξότητες» και αφέθηκε να καλλιεργείται μια αντίθεση ανάμεσα στους διεθνιστές – ευρωπαϊστές και τους εθνοπατριώτες αναδιπλωτές. Αυτός ο χειρισμός εξυπηρετούσε εσωτερικές σκοπιμότητες ή και επιδιώξεις στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν είχε καμιά σχέση με απαιτήσεις της συγκυρίας.

Άρα, σε επίπεδο πολιτικής γραμμής, γενική υστέρηση και ανεπάρκεια.

Θα μπορούσε μετά τις ευρωεκλογές α) να υπάρξει αυτοκριτική τοποθέτηση για το αποτέλεσμα, β) να υπάρξει πολιτικός στιγματισμός για την στάση της Α.Π. στις ευρωεκλογές και την «απεργία» που έκανε, γ) να πηγαίναμε στις εθνικές εκλογές με επικεφαλής τον Α. Αλαβάνο που θα μπορούσε να σταθεί πολύ καλύτερα από κάθε άλλον εντός της Βουλής στα θέματα που τέθηκαν, με παράλληλη αξιοποίηση του Αλ. Τσίπρα, δ) να υπήρχαν πιο αυστηρά κριτήρια για τους υποψήφιους βουλευτές (π.χ. οι 2 από τους 4 αποχωρήσαντες δεν χρειάζονταν να είναι καθόλου στις λίστες, για λόγους ανανέωσης και στοιχειώδους αριστερής στάσης αντίστοιχα), ώστε σε περίπτωση αποχώρησης η ζημιά να είναι μικρότερη και τόσα άλλα.

Είναι σήμερα μετά από όλα αυτά ανατάξιμη η κατάσταση στον ΣΥΡΙΖΑ; Το ζήτημα παραμένει πρωτίστως ζήτημα πολιτικής γραμμής και αντίληψης περί πολιτικής και δευτερευόντως διαδικασιών.

Δεν μπορεί να υπάρξει ένα συμμαχικό σχήμα, είτε ένα πρωτότυπο ενωτικό εγχείρημα, χωρίς να επιλυθεί ουσιαστικά το ζήτημα του πού, πώς, από ποιους παράγεται η πολιτική γραμμή η οποία προβάλλεται στην κοινωνία, δοκιμάζεται στην πράξη και ελέγχονται τα αποτελέσματά της.

Σε συνθήκες σαν αυτές που ζούμε είναι αναγκαία η παραγωγή, η εκφώνηση και δοκιμασία μιας κεντρική πολιτικής γραμμής, όπως και πολιτική γραμμή για την παρέμβαση σε διάφορους κοινωνικούς χώρους (εργατικό, αυτοδιοίκηση, παιδεία, δημοκρατία, αγροτικό, γεωπολιτική, εξωτερική πολιτική κ.λπ.)

Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητα στοιχεία η πολιτική συμμαχιών, οι συνεργασίες, τα ανοίγματα, ο ειδικός τονισμός που απαιτείται κάθε φορά.

Μέχρι τώρα, αυτά ήταν μονοπώλιο της ηγετικής ομάδας του ΣΥΝ και έρμαιο των συμβιβασμών που γίνονταν στο εσωτερικό της. Ο ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν αφέθηκε να έχει τον παραμικρό ρόλο και έλεγχο. Πολιτική γραμμή δεν είναι το κάνω εφέ με μια ατάκα. Πχ ο περίφημος «τρίτος πόλος» που εξαγγέλθηκε μία βδομάδα πριν τις ευρωεκλογές και μάλιστα αιφνιδιαστικά, ήταν ένα πυροτέχνημα, χωρίς καμία συνέχεια. Η ενότητα ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και Πράσινων ως σχέδιο και πρόταση ήταν ανεδαφική. Τι υπάρχει σήμερα σε σχέση με εκείνη την αναγγελία; Απολύτως τίποτα…

Υπάρχει σήμερα η βούληση να ξεπεραστεί η πολιτική ανεπάρκεια; Εκτιμάται ως υπαρκτή ασθένεια του εγχειρήματος ή όχι; Κατανοείται η σημασία και η συνθετότητα που έχει η διαδικασία παραγωγής, εφαρμογής και δοκιμασίας μιας πολιτικής γραμμής; Αν λείπουν όλα αυτά, χάνεται η προκαταρτική προϋπόθεση για την υπέρβαση της υπαρκτής πολιτικής ανεπάρκειας. Διαφορετικά ειπωμένο, ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να περιμένει προκοπή από ό,τι παράγει, μέχρι σήμερα, η νέα ηγεσία του ΣΥΝ.

Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, δόθηκαν αρκετές ευκαιρίες στο να αναδειχθεί μια διαφορετική, πιο φρέσκια, πιο κινηματική, πιο ελπιδοφόρα και μαζική εκδοχή Αριστεράς. Το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ αυτό συμβόλιζε. Οι ευκαιρίες δεν αξιοποιήθηκαν. Στραγγαλίστηκαν από παθογένειες της υπαρκτής Αριστεράς, από ανταγωνισμούς και μικροκομματικές-προσωπικές επιδιώξεις.

Παραμένει το γεγονός του κλεισίματος ενός κύκλου προσπαθειών με θετικό πρόσημο στην προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ και εισόδου σε μια μεγάλη διαρκή κρίση. Θα δούμε πού θα καταλήξει και τι θα αφήσει πίσω της.