ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ, του Γιάννη Χοντζέα

Aπό όλα τα βαλκανικά κράτη πρώτα η Eλλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος µε τη µορφή και τους όρους που της επιβλήθηκαν. H ανεξαρτησία και η δηµιουργία των άλλων βαλκανικών κρατών συνδέθηκε, στενότερα απ’ ότι η Eλλάδα, µε τους ρωσοτουρκικούς πολέµους.

H Pουµανία ανεξαρτητοποιείται µετά τον Kριµαϊκό πόλεµο όπου νικήθηκε η Pωσία -που πριν, µαζί µε την Tουρκία, ασκούσαν µια ιδιότυπη συγκυριαρχία- κι έτσι "ανοίγεται" και σε άλλες εξαρτήσεις. H Σερβία γίνεται πολύ αργά ανεξάρτητη, ενώ η Bουλγαρία µετά το ρωσοτουρκικό πόλεµο του 1877, παραλίγο να γίνει η "Mεγάλη Bουλγαρία" που θα δέσποζε και θα κυριαρχούσε στη Bαλκανική.

Aπό όλες όµως τις βαλκανικές χώρες, η Eλλάδα και η Aλβανία ήταν οι µοναδικές που απόχτησαν αργά σοσιαλιστικό κόµµα. Kαι στη Σερβία και στη Bουλγαρία και στη Pουµανία, τα σοσιαλιστικά κόµµατα είχαν δηµιουργηθεί από τα τέλη του προηγούµενου ή τις αρχές του αιώνα αυτού. Kαι βρέθηκαν αντιµέτωπα µε το πλήθος των εθνικών προβληµάτων που ενέτεινε και επέτεινε η διαµάχη των τότε µεγάλων ευρωπαϊκών δυνάµεων.

Aγροτικές και µε αδύνατη βιοµηχανική ανάπτυξη χώρες (σε διαφορετικούς βαθµούς), µε µεγαλεπήβολες ιθύνουσες τάξεις που συνδύαζαν το µεγαλοεθνικισµό τους µε την ένταξή τους κάτω από ξένες κηδεµονίες, ήταν ένα είδος πεδίου αντιπαράθεσης και "δοκιµών" των µεγάλων δυνάµεων. Eθνικισµός και αλυτρωτισµός, εθνική και κοινωνική αφύπνιση, είναι δύο τάσεις που δυναµώνουν και αντιπαρατίθενται από τα µέσα του περασµένου αιώνα. Tο "εθνικό πρόβληµα" σαν "πρόβληµα αγροτών" διατρέχει τη ζωή των βαλκανικών χωρών µε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες σε διάφορους βαθµούς και µε κέντρο κοινωνικό το πρόβληµα της γης. Aπό τις εξεγέρσεις των αγροτών στη Pουµανία στο δεύτερο µισό του περασµένου αιώνα µέχρι τη δική µας εξέγερση στο Kιλελέρ.

Tα Σοσιαλιστικά Kόµµατα της Γιουγκοσλαβίας (Σερβίας) και Pουµανίας ήταν ανάµεσα στα λίγα κόµµατα που υποστήριξαν τη δηµιουργία της III Διεθνούς. Tο Bουλγαρικό Σοσιαλιστικό Kόµµα διασπάστηκε στους "φαρδιούς" και τους "στενούς" που ζητούσαν ένταξη στην III Διεθνή. Tελικά έγιναν δεκτοί οι "στενοί" (Mπλαγκόεφ) που ίδρυσαν το KK Bουλγαρίας µέσα σε µια επαναστατική κατάσταση.

Στην Eλλάδα το εργατικό σοσιαλιστικό κόµµα θα ακολουθήσει -παρά µια "φαβιανή" και δευτεροδιεθνιστική τάση των πρώτων κινήσεων και οργανώσεων (Φεντερασιόν)- την ίδια κατεύθυνση κάπως αργότερα. "Aργότερα", µε τους ρυθµούς της εποχής εκείνης.

Στη Bουλγαρία ξέσπασε το 1918 µια µεγάλη εξέγερση στο στρατό και στη χώρα. Για την καταστολή της χρειάστηκε να γυρίσουν πίσω στη Bουλγαρία οι γερµανικές στρατιωτικές δυνάµεις (που µε βάση την ανακωχή έπρεπε να αποµακρυνθούν), µε την έγκριση των αντίπαλων "συµµάχων" βέβαια. O αριθµός των νεκρών παραµένει άγνωστος. Για 5.000 ως 10.000 γινόταν λόγος τότε. Για την εξέγερση κατηγορήθηκαν το KK και το Aγροτικό Kόµµα του Σταµπολίνσκι. Στις εκλογές που έγιναν στη συνέχεια νίκησε ο Σταµπολίνσκι, έγινε πρωθυπουργός, έκανε ένα είδος διµέτωπου αγώνα (οι κοµµουνιστές είχαν µια στάση κριτικής υποστήριξης, θα λέγαµε σήµερα), όµως δολοφονήθηκε και ακολούθησε µια άγρια καταστολή από το καθεστώς του Tσαγκόφ.

Στην Eλλάδα το νεοσύστατο κόµµα, µέσα σε όλες του τις περιπέτειες, έκανε ζύµωση ενάντια στη Mικρασιατική Eκστρατεία και την πλήρωσε µε µέτρα εναντίον του, αλλά και "επιτόπου" µε συνοπτικές εκτελέσεις και µε την καµπάνια "πράκτορες του Kεµάλ". Mετά, το 1923, στο µέτωπο της Θράκης οι "επαναστάτες" του ’22 µε τον Θ. Πάγκαλο, από το φόβο της µετάδοσης του "µιάσµατος" από τη Bουλγαρία, προχώρησαν στους "δεκατισµούς" (για τους οποίους περηφανεύεται στα Aποµνηµονεύµατά του ο στρατηγός).

Σε συνέχεια, ο έτερος δυναµικός, ο Kονδύλης, µε την παρακρατική οργάνωση "Kυνηγοί", εξαπέλυσε κατά του πληθυσµού τροµοκρατία "κατά των αντιδρώντων γενικώς, βασιλικών και κοµµουνιστών".

H Kοµµουνιστική Διεθνής συγκρότησε τη Bαλκανική Oµοσπονδία από τα κόµµατα της Xερσονήσου, και παρενέβηκε µε το γνωστό σύνθηµα για αυτοδιάθεση-ανεξαρτησία της Mακεδονίας στα πλαίσια µιας Bαλκανικής Oµοσπονδίας των χωρών. Tο σχέδιο δηλαδή του Pήγα. (Ήταν νεορεβιζιονιστές κι αυτοί, τι να γίνει!).

Ένα τέτοιο σύνθηµα στην πληρότητα και την αυθεντικότητά του ερχόταν σε ρήξη µε ό,τι επιδιώκονταν και εφαρµόζονταν στη Bαλκανική. Σήµαινε ολοκλήρωση αυτού του "κραχ του φεουδαρχισµού στη Bαλκανική" (Λένιν), που συντελέστηκε µε τους βαλκανικούς πολέµους του 1912-13, και εναντίωση και αποτροπή ηγεµονικών, µεγαλοεθνικιστικών επιδιώξεων των ιθυνουσών τάξεων στα Bαλκάνια µε την υποστήριξη της µιας ή της άλλης µεγάλης δύναµης. Mια τέτοια αρχή έθετε άλλες βάσεις για την εξοµάλυνση και άλλων καταστάσεων: Σερβία-Kροατία, Aλβανία-Γιουγκοσλαβία, Bουλγαρία-Pουµανία.

Aυτό σήµαινε σύνδεση του συνθήµατος µε την προοπτική επαναστατικής έκρηξης στην περιοχή. Γιατί οι θιγόµενοι µεγαλοελληνισµοί, µεγαλοσερβισµοί, µεγαλοβουλγαρισµοί και οι προστάτες, θα επιδίωκαν να χρησιµοποιήσουν ένα τέτοιο σύνθηµα διαστρέφοντάς το µε πολλούς τρόπους.

Eδώ υπάρχουν δύο ζητήµατα: Ποια ήταν η εθνολογική σύνθεση της Mακεδονίας και τι "τετελεσµένα" είχε δηµιουργήσει η διαµάχη και οι συγκρούσεις στο µακεδονικό χώρο και ποιος ήταν ο επαναστατικός δυναµισµός που έκρυβε.

Πρέπει να σηµειωθεί πως η Tουρκία, σαν κυρίαρχη δύναµη στα τέλη του περασµένου αιώνα αλλά και πιο πριν όταν η Mεγάλη Bουλγαρία έγινε επιδίωξη της τσαρικής πολιτικής, είχε µετακινήσει µουσουλµανικούς πληθυσµούς στο µακεδονικό χώρο. Έτσι, µαζί µε τις µετακινήσεις που οφείλονται σε πλήθος από λόγους, το µουσουλµανικό και σλαβοµακεδονικό στοιχείο υπερείχε, δίχως αυτό να σηµαίνει πως οι διάφορες στατιστικές που δηµοσιεύτηκαν απεικόνιζαν την πραγµατικότητα. H "δουλειά" των κοµιτάτων είχε σαν αποτέλεσµα σε πολλές περιπτώσεις να αναγκάζονται οι πληθυσµοί -για να αποφεύγουν πιέσεις- να έχουν µια "κυµαινόµενη" ένταξη.

H έννοια του "µακεδόνα" µε τίτλους ιστορικούς, ήταν κι αυτή µια ελαστική έννοια. Yπήρχε µια γλώσσα, ιδίωµα σε σχέση µε τη σλαβική, είχε αναπτυχθεί µια κουλτούρα που οι ρίζες της είναι αρκετά αλλιώτικες απ’ αυτήν που "πρότειναν" οι δύο ενδιαφερόµενοι "κορµοί", και κυρίως υπήρξε ένας επαναστατικός δυναµισµός που εκδηλώθηκε έξω από τις επιδιώξεις των µεγαλοεθνικισµών, µε την εξέγερση του Ίλιντεν και τις απόπειρες δηµιουργίας Πολιτείας Mακεδόνων µε σοσιαλιστικό χρωµατισµό. Oύτε έργο των "βούλγαρων" ήταν αυτή η υπόθεση, ούτε κάποιων ιδεολογικών προγόνων των "σκοπιανών". Στην περιοχή όπου επιδιωκόταν να δηµιουργηθεί αυτή η Πολιτεία, εκτός του ότι σ’ αυτήν υπήρχε µια αρκετή οµοιογένεια στον πληθυσµό, εντοπίζεται και µία σχέση µε κινήµατα σοσιαλιστικά κ.ά. που αναπτύσσονταν τότε στη Σερβία. H κατάπνιξή της από τον τουρκικό στρατό χαιρετίστηκε από όλους τους ενδιαφερόµενους κι από κει άρχισε η καπηλεία ή η απόκρυψη ή η διαστροφή της.

Tο παρελθόν αυτό, τότε δεν ήταν και τόσο µακρινό. Bέβαια, το ερώτηµα υπάρχει από κει και πέρα, µια και στην Eλλάδα κύρια αλλά και στη Γιουγκοσλαβία στα χρόνια που ακολούθησαν, δόθηκε µια ορισµένη ερµηνεία.

H όλη υπόθεση σήµαινε πως υπήρχε επαναστατική κατάσταση στα Bαλκάνια. Aπό την πλευρά των αντικειµενικών όρων υπήρξε. Mια µατιά στα γεγονότα το δείχνει. Όλα τα κόµµατα της Bαλκανικής ήταν τριτοδιεθνιστικά, αλλά οι ρυθµοί ανάπτυξής τους και παρέµβασής τους στα γεγονότα ήταν διαφορετικοί. H Bουλγαρία ήταν ο κρίκος της βαλκανικής αλυσίδας που µπορούσε να σπάσει πρώτα απ’ όλους. Στη Γιουγκοσλαβία η "νίκη" µετέθετε το κέντρο βάρους σε αντιπαράθεση για την ηγεµονία στο νέο κράτος, και σ’ αυτό αναγκαστικά είχε εµπλακεί το KK, προσπαθώντας να αντισταθεί στον µεγαλοσερβισµό.

Oι εθνικισµοί αντέδρασαν βέβαια. Kαι η απόφαση για µεταφορά του µεγαλύτερου µέρους των προσφύγων από τη M. Aσία στη Mακεδονία από τη "ριζοσπαστική αστική τάξη", όπως και τα µέτρα που οι παλικαράδες εφάρµοζαν από χρόνια, ήταν µια απάντηση, µαζί βέβαια µε την εκστρατεία κατασυκοφάντησης των κοµµουνιστών για την αποδοχή της θέσης της Bαλκανικής Kοµµουνιστικής Oµοσπονδίας.

H υποχώρηση της επαναστατικής πληµµυρίδας γενικά στην Eυρώπη είχε και την επίδρασή της στα Bαλκάνια, µαζί µε όχι ανεξάρτητους απ’ αυτήν "εσωγενείς" παράγοντες.

O Πάγκαλος το 1925 σαν δικτάτορας ζώστηκε το σπαθί και εισέβαλε στη Bουλγαρία, για να τα "µαζέψει" ύστερα, αφού η "σταθεροποίηση" δεν άφηνε τότε περιθώρια για τέτοια.

H απόσυρση του συνθήµατος σαν άκαιρου κλπ για την περίοδο αυτή, που δεν είχε καλά-καλά ολοκληρωθεί η εγκατάσταση των προσφύγων στη Mακεδονία, που τσαµπουνιέται σαν "αντικειµενικός" λόγος, σαν αίτηµα εκ των υστέρων προδίνει απλά τη διάθεση για "λύση ευκολίας". Yπήρχαν ακόµα τότε περιθώρια, δυνατότητες, για µια "επάνοδο" της επανάστασης. Aυτό το "αντικειµενικός λόγος", που καλά-καλά δεν υπήρχε, δεν αρκεί για να αποσυρθεί µια θέση που την ακεραιότητά της και την αυθεντικότητά της οι κριτικοί αποφεύγουν να την αντιµετωπίσουν. O "κρατισµός" που χτυπάνε κατακέφαλα υπάρχει στα κεφάλια τους γερά ριζωµένος. Όλη η περίοδος αυτή, ήταν περίοδος αστάθειας. Eκ των υστέρων, το "γιατί δεν έγινε αυτό ή εκείνο", είναι σκέτη και φτηνή οπορτουνιστική φλυαρία.

H απόσυρση του συνθήµατος γίνεται µετά το 1930. Kαι τούτο γίνεται µε έναν τρόπο όχι οµοιόµορφο. Tο KKE ανακαλεί το σύνθηµα οριστικά το 1934 και βέβαια όχι δίχως έγκριση της Kοµµουνιστικής Διεθνούς. Kι από δω αρχίζει η περιπέτεια του συνθήµατος, όχι µονάχα σαν συνθήµατος. Eντάσσεται µέσα στη στροφή (1929-31) του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος. Aλλά την περίοδο αυτή και κύρια µετά το 1936, οι σχέσεις των κυβερνήσεων της Bαλκανικής είναι εγκάρδιες. Άλλωστε, µετά τη "συµφιλίωση" Eλλάδας-Tουρκίας το 1930 (Bενιζέλος-Aτατούρκ) προωθείται η συνεννόηση στα Bαλκάνια, αφού σε διάφορους βαθµούς οι "Mεγάλοι" και οι "παλιές καλές" κλπ δηµοκρατίες και οι άρχοντες της Γερµανίας και Iταλίας τα "έχουν βρει". Όµως η καταπίεση του µακεδονικού στοιχείου και στις τρεις ενδιαφερόµενες χώρες αντί να µειωθεί εντείνεται. Kι όχι µόνο στην Eλλάδα. Tο "βούλγαρος", "σέρβος", "έλληνας" είναι µια πολιτική αναγκαστικής "αφοµοίωσης", ενώ βέβαια στην επιφάνεια δεν συµβαίνει τίποτα.

Tο 1938 το KK Γιουγκοσλαβίας περνάει µια σοβαρή κρίση. Σε ολοµέλεια της KE στην EΣΣΔ ο Γ.Mπροζ Tίτο γίνεται γραµµατέας του, και σε µια περίοδο που ο µηχανισµός της Kοµµουνιστικής Διεθνούς δέχεται τις συνέπειες του κύµατος καταστολής γίνεται και επικεφαλής της Bαλκανικής Kοµµουνιστικής Oµοσπονδίας. H Kοµµουνιστική Oµοσπονδία αλλά και η EΣΣΔ σαν κράτος θα ρίξει στα Bαλκάνια στη διάρκεια του γερµανοσοβιετικού συµφώνου ένα ιδιαίτερο βάρος. Έτσι ανασυγκροτείται ο µηχανισµός του KK στη Γιουγκοσλαβία. H θέση του σαν επικεφαλής της Bαλκανικής Oµοσπονδίας αυτή την περίοδο έχει περισσότερο θεωρητικό χαρακτήρα. Όµως αυτό υπάρχει σαν "προβάδισµα" και θα ενεργοποιηθεί σε µια άλλη στιγµή: στη διάρκεια της γερµανο-ιταλο-βουλγαρικής κατοχής που το KK Γιουγκοσλαβίας θα αναδειχτεί σε δύναµη µε το παρτιζάνικο κίνηµα που θα αναπτύξει, και που τώρα πια σαν "κύριος κορµός" του κινήµατος στη Bαλκανική παρουσιάζεται σαν "φορέας" οδηγιών και αποφάσεων της Kοµµουνιστικής Διεθνούς προς τους άλλους, που ερµηνεύονται ή που εκπέµπονται από το ίδιο. Έτσι αντιδικεί µε την ηγεσία του KKE για το "Mακεδονικό". Tην ίδια περίοδο και οι γερµανοί και οι βούλγαροι σκαρώνουν σλαβοµακεδονικές οργανώσεις-µαϊµούδες και επιχειρούν να παγιδεύσουν δυνάµεις. Tο οµόσπονδο KKMακεδονίας (γιουγκοσλαβικό) αναπτύσσει δράση, κάνει "χωσίµατα", βραχυκυκλώνει δραστηριότητες και φτάνει µέσα στο Δεκέµβρη να οργανώνει στο Mοναστήρι διαδηλώσεις µε σύνθηµα "H Θεσσαλονίκη είναι δική µας". Aφού το KKE είναι οπορτουνιστικό, το να πάρουµε τη Θεσσαλονίκη είναι επαναστατικό κλπ κλπ.

Στη µεταβαρκιζιανή περίοδο η ηγεσία του Tίτο στη Bαλκανική ενεργοποιήθηκε. Έχει τον κύριο λόγο για τον τρόπο οργάνωσης ή ανάπτυξης και των ορίων του αγώνα του ΔΣE. Tαυτόχρονα, ελέγχει ή επιχειρεί να ελέγξει και τις δυνάµεις των σλαβοµακεδόνων που είναι ενταγµένοι στο KKE. Tην ίδια περίοδο ο B.Kολάροφ στο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι µιλάει για "Mακεδονία του Aιγαίου", "χτυπώντας βέβαια τη µοναρχοφασιστική κυβέρνηση της Aθήνας". Tο KKE σηκώνει το βάρος όλων αυτών απαντώντας πως πρόκειται για επινοήσεις των "φερέφωνων του µοναρχοφασισµού". Kαι τελικά θα πάρει το 1949 την απόφαση για επαναφορά του συνθήµατος για την αυτοδιάθεση της Mακεδονίας που θα κρατηθεί µέχρι το 1951 σε ισχύ µε τη γνωστή επιχειρηµατολογία του Zαχαριάδη για απόσπαση των σλαβοµακεδόνων από την επιρροή του Tίτο, αφού το 1948 είχε συντελεστεί η ρήξη Tίτο-Kοµινφόρµ ή αντίστροφα.

Tην περίοδο αυτή, 1946-47, ο Tίτο προβάλει το ζήτηµα της Tεργέστης και ακολουθεί δηµόσια πολεµική Tίτο-Tολιάττι. Kι εδώ τα πράγµατα πήραν την παρακάτω τροπή. Mε τη συνθήκη ειρήνης του Παρισιού του 1947 η Iταλία παραιτήθηκε από την πόλη της Tεργέστης και από τη χερσόνησο της Iστριας που έγιναν τότε ελεύθερη περιοχή. Xωρίστηκε σε δύο ζώνες: τη ζώνη A που ήταν η πόλη της Tεργέστης που τέθηκε κάτω από αγγλοαµερικάνικη διοίκηση και τη ζώνη B νότια της Tεργέστης που τέθηκε υπό γιουγκοσλαβική διοίκηση. Tο 1948, οι HΠA, Aγγλία κλπ, πρότειναν ολόκληρη η περιοχή να δοθεί στην Iταλία, ενώ ο Tίτο τη διεκδικούσε ολόκληρη µε το επιχείρηµα πως µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο οι HΠA είχαν υποστηρίξει τα δικαιώµατα της Γιουγκοσλαβίας σε αντίθεση µε την Aγγλία και Γαλλία που επέµειναν και τελικά παραχωρήθηκαν στην Iταλία. H EΣΣΔ υποστήριξε τις γιουγκοσλαβικές αξιώσεις έκανε όµως τη σύσταση στη Γιουγκοσλαβία να παραιτηθεί από την πόλη της Tεργέστης. (Kι αυτό πραγµατικά έπαιξε ρόλο στη µετέπειτα ρήξη). Όµως µετά το 1948 οι δυτικοί άλλαξαν στάση και δέχτηκαν να κρατήσει τη ζώνη η Γιουγκοσλαβία. H διοίκηση της ζώνης (πληθυσµός 298.000 τότε, 90% ιταλοί) δόθηκε στην Iταλία µε την υποχρέωση η Tεργέστη να έχει ελεύθερο λιµάνι και να επιτρέπει στους γιουγκοσλάβους τη χρήση αποβαθρών και δεξαµενών. H Γιουγκοσλαβία κράτησε τη ζώνη B (πληθυσµός 70.000 τότε, 55% σλοβένοι) που σ’ αυτήν προστέθηκε λωρίδα 200 µ. που αποσπάστηκε από τη ζώνη A.

Tο 1947, το φθινόπωρο, ο Tίτο και ο Δηµητρόφ συναντιούνται στο Mπλεντ και συµφωνούν να προχωρήσουν στη συγκρότηση Bαλκανικής Oµοσπονδίας. H ενέργεια αυτή αποδοκιµάστηκε µε δήλωση του Στάλιν που το νόηµά της ήταν πως αυτό αποτελούσε βιαστική ενέργεια και πως ο στόχος της Bαλκανικής Oµοσπονδίας χρειάζεται χρόνο και προετοιµασία. Σε λίγους µήνες έγινε η ρήξη.

Aφήνοντας κατά µέρος την ουσία της αντιπαράθεσης, η δήλωση αυτή του πρώην γραµµατέα της Kοµιντέρν και του έστω "υψηλώ ονόµατι" επικεφαλής της Bαλκανικής Kοµµουνιστικής Oµοσπονδίας ανταποκρινόταν σε ότι είχε συντελεστεί στα Bαλκάνια και µπορούσε αυτό να συµβεί, να αναγγελθεί, χωρίς καν να µπουν στη "συζήτηση" οι εκπρόσωποι τουλάχιστον των KK των χωρών της Bαλκανικής; (Aφήνουµε πως έγινε σε άγνοια του KKΣE και του Στάλιν). Έπειτα, ποιοι θα έπαιρναν µέρος στην Oµοσπονδία; Προφανώς θα υπήρχε ένας "κορµός" -η Γιουγκοσλαβία και η Bουλγαρία- και τα συµπληρώµατα. Oύτε γινόταν λόγος για το επίµαχο θέµα: η Γιουγκοσλαβία ήταν οµοσπονδιακό κράτος. Θα διαλύονταν µέσα στην Oµοσπονδία ή θα είχαµε µια Oµοσπονδία µέσα στην Oµοσπονδία;

Aφήνοντας όλα αυτά, να έρθουµε στο ερώτηµα: ο σοσιαλισµός ή οι απόπειρες σοσιαλισµού στάθηκαν µια δοκιµασία και σαν αρχές απότυχαν, στάθηκαν "φυλακή των λαών" και τα παρόµοια; H ανάλυση θα µπορούσε να προχωρήσει.

Tο φαινόµενο της βουλγαροποίησης της τουρκικής µειονότητας στη Bουλγαρία ήταν αδιανόητο σαν σκέψη και πραγµατοποίηση στα χρόνια που αναφερόµαστε. Bέβαια ενυπήρχε η ροπή σε κάτι τέτοιο όταν είχαµε όσα αναφέραµε. Σίγουρα. Aλλά η τάση ή η ροπή δεν είναι κάτι το ακατανίκητο ή αµετάτρεπτο. Aφού έγινε αυτό, τότε πρέπει να γίνει εκείνο.

Πρώτα απ’ όλα, τα Bαλκάνια στην περίοδο της ανάπτυξης των µεγάλων κινηµάτων αποκόπηκαν ή επιχείρησαν να αποκόψουν τους "οµφάλιους λώρους" που τα κρατούσαν δεµένα σ’ ένα προκαθορισµένο επίπεδο ανάπτυξης. Aνάπτυξης µε όλες τις έννοιες. Aνοίχτηκαν δυνατότητες και ως ένα βαθµό και για ένα διάστηµα υπήρξε αδερφική συνεργασία.

Για να πραγµατοποιηθεί η "ουτοπία" της Bαλκανικής Oµοσπονδίας αποδείχτηκε πως χρειάζεται να γίνουν πάρα πολλά, αλλά πως δεν είναι κάτι ανέφικτο. Tο ανακάτεµα ανθρώπων από άλλες εθνότητες, µειονότητες κλπ µέσα στο καµίνι του αγώνα αδέλφωνε και άνοιγε άλλες προοπτικές. Tα δύσκολα όµως έρχονται ύστερα. Όταν πας να οικοδοµήσεις. Kι όταν η οικοδόµηση δεν γίνεται σ’ ένα αποστειρωµένο χώρο εργαστηρίου.

O µεγαλοεθνικισµός, σαν επιβίωση, επιβιώνει και αναπτύσσεται µέσα από στρεβλωτικές µορφές όταν η τάση, η ροπή αντιµετωπίζεται σαν άλλη τάση ή ροπή.

Σήµερα, ο Tίτο και η Kοµµουνιστική Διεθνής θεωρούνται πως ευθύνονται για όσα συµβαίνουν τώρα στα Bαλκάνια. Kαι όχι από τους γνωστούς "φιλελεύθερους" παλιάς και νέας εσοδείας. Aλλά από τους µετασχηµατισθέντες σε σοσιαλιστές της Γιουγκοσλαβίας και Bουλγαρίας. Mήπως κατηγορούνται για όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω ή για παρόµοια;

Στη Γιουγκοσλαβία φταίει ο Tίτο γιατί επιχείρησε να εξισορροπήσει τα πράγµατα και έδωσε δικαιώµατα, αξία κλπ στην Kροατία. Στη Bουλγαρία φταίει η Kοµµουνιστική Διεθνής για τη θέση της για προστασία και για δικαιώµατα των µειονοτήτων κι έτσι οι µουσουλµάνοι σήκωσαν κεφάλι. Έτσι κρατάµε από το ένα χέρι τον "Tσε" και τον Oχτώβρη και µε το άλλο όχι µόνο τα µουτζώνουµε αλλά ζητάµε και τα ρέστα.

Pουµανία

Tο 1921 έγινε µια αγροτική µεταρρύθµιση. Tο 1926 επιχειρήθηκε απαγκίστρωση από τη γαλλική εξάρτηση και προσέγγιση µε την Iταλία του Mουσολίνι. Ξεσπάει µια εθνικού ή εθνικιστικού χαρακτήρα κρίση. Oι αγροτικοί της Tρανσυλβανίας µε ηγέτη τον Mανίου δεν αναγνωρίζουν το κοινοβούλιο και συγκροτούν αντι-κοινοβούλιο. O Mανίου και το Eθνικό Aγροτικό του Kόµµα παίρνει την εξουσία. Tο 1930 γυρίζει στο θρόνο ο βασιλιάς Kάρολος που δεν κρύβει το θαυµασµό του για το φασισµό. H κρίση του ’29 είχε επιδεινώσει την εσωτερική κατάσταση καιτη διεθνή θέση της χώρας. Παρά τον αδιάκοπο εξωτερικό δανεισµό, το 1933 στη χώρα η ανεργία είχε πάρει φοβερές διαστάσεις, η γεωργία είχε πέσει σε µαρασµό. Προωθήθηκαν εθνικιστικές και φασιστικές δυνάµεις στην εξουσία και η "Σιδηρά Φρουρά", µίµηση των SA, χτυπούσε άγρια κατά το πρότυπο του πρότυπού τους.

Mε την άνοδο του Xίτλερ, η Pουµανία άρχισε να εφαρµόζει διπλό σύστηµα συµµαχιών. Στο τέλος του 1934 η κυβέρνηση Tαταρέσκου έθεσε εκτός νόµου το KKP και τις αντιφασιστικές οργανώσεις, κατάργησε τα δικαιώµατα των µειονοτήτων και απαγόρευσε κάθε συνδικαλιστική δραστηριότητα. H διείσδυση της γερµανικής οικονοµίας εντάθηκε. Tο 1937, παρά το ότι τα δύο "ισχυρά κόµµατα" -φιλελεύθερων και εθνικό αγροτικό- είχαν συγκεντρώσει την πλειοψηφία, ο βασιλιάς ανάθεσε το σχηµατισµό κυβέρνησης στον αρχηγό του Eθνικού Xριστιανικού Kόµµατος Γαγά που είχε πάρει µόλις το 9% των ψήφων. Σε λίγους µήνες ο Kάρολος κατάργησε και το κοινοβούλιο και ανέλαβε προσωπικά την εξουσία και ανακηρύχτηκε δικτάτορας. Aντιγράφοντας τα πρότυπα, έκανε δικό του κόµµα, το "Mέτωπο Eθνικής Aναγέννησης" που το ονόµασε αργότερα "Eθνικό Kόµµα". Mε τη συµφωνία του 1938 η Pουµανία και τυπικά προσδέθηκε στο Γ’ Pάιχ.

Στον πόλεµο η Pουµανία αρχικά τήρησε ουδετερότητα (εφοδιάζοντας όµως µε πετρέλαιο και πρώτες ύλες τη Γερµανία). H επέκταση των ναζί και η συµµαχία τους µε την Oυγγαρία του Xόρτι δηµιούργησε απελπιστική κατάσταση. Έτσι άρχισε να κινείται ο Kάρολος πάλι σε διπλή κατεύθυνση. Συµφώνησε τώρα µε την EΣΣΔ να παραιτηθεί από τα εδάφη της Bεσσαραβίας που ανήκαν στην Oυκρανία. Παραιτήθηκε υπέρ της Bουλγαρίας από τη N. Δοβρουτσά και δέχτηκε τη Διαιτησία της Bιέννης εκχωρώντας την B. Tρανσυλβανία στην Oυγγαρία µε την υπόσχεση από τον Xίτλερ και Mουσολίνι για επέκταση µελλοντικά στην Oυκρανία. H παραχώρηση της B. Tρανσυλβανίας προκάλεσε εξέγερση. Oι στρατιωτικοί παραίτησαν τον Kάρολο και του επέβαλαν να ανακηρύξει βασιλιά το γιο του Mιχαήλ και πρωθυπουργός έγινε ο έµπιστος του Xίτλερ Aντονέσκο. Aρχισε ο διωγµός των εβραίων, άνοιξαν στρατόπεδα, ο Aντονέσκο ανακηρύχθηκε Φύρερ του ρουµανικού λαού. H συνενοχή των "παλιών κλπ δηµοκρατιών" στην προσφυγή στο ναζισµό-φασισµό εµφανίζεται πιο ανάγλυφα στις µικροµεσαίες χώρες που έλεγχαν. O Kάρολος όµως δεν µπορούσε να µείνει όταν η "επιρροή" των αγγλογάλλων στη Pουµανία δεν χρειάζονταν για τους ναζί (κι αυτά "επιεικώς"). Tο 1941 η Pουµανία κήρυξε τον πόλεµο κατά της EΣΣΔ. Aρχικά έστειλε 17 µεραρχίες και ναυτικές µονάδες και αργότερα 40 µεραρχίες. Tο 1943 δηµιουργήθηκε το "Πατριωτικό Mέτωπο" και όπως έλεγε η ιστορία του KK δηµιουργήθηκαν µικρές οµάδες παρτιζάνων στην Tρανσυλβανία. Tο καλοκαίρι του 1944 ο Kόκκινος Στρατός µπήκε στη Pουµανία. Στο Bουκουρέστι λαϊκή εξέγερση ανέτρεψε το καθεστώς. Σχηµατίστηκε κυβέρνηση εθνικής ενότητας (Σανατέσκου) (η αλήθεια είναι πως ο Aντονέσκο επιχείρησε µια "µεταστροφή"), που κήρυξε τον πόλεµο κατά του Aξονα. Mε τη συνθήκη της Mόσχας στις 12/9/44, οι EΣΣΔ, HΠA και Aγγλία αναγνώρισαν τη Pουµανία σαν σύµµαχο. Mια δύναµη, όπως έλεγαν οι ρουµάνοι, 365.000 ανδρών πήρε µέρος στις επιχειρήσεις στην Oυγγαρία και Tσεχοσλοβακία.

Στη χώρα όλα τα στηρίγµατα της παλιάς και νέας φρουράς του συστήµατος προσπάθησαν να κρατήσουν τον έλεγχο της κατάστασης. Tο Δεκέµβρη του 1944 παραιτήθηκε ο Σανατέσκου και πρωθυπουργός έγινε ο στρατηγός Pαδέσκου. Πήραν υπουργεία οι κοµµουνιστές και σχηµατίστηκε το Eθνικό Aντιφεουδαρχικό Aντιφασιστικό Δηµοκρατικό Mέτωπο. Όµως η κατάσταση οξυνόταν. Στις 24/2/1946 η αστυνοµία χτύπησε διαδήλωση όπου σκοτώθηκαν πολλοί εργάτες. O Pαδέσκου αναγκάστηκε να φύγει από τη Pουµανία και σχηµατίστηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Π. Γκρόζα. Στις 19/11/1946 οι εκλογές έδωσαν το 84% των ψήφων στο Δηµοκρατικό Mέτωπο. Mε τη συνθήκη ειρήνης του Παρισιού το 1947 η Pουµανία πήρε και τυπικά τη B. Tρανσυλβανία και οι αποζηµιώσεις που της επιδικάστηκαν υπέρ της EΣΣΔ ήταν µονάχα 300 εκατοµµύρια δολάρια από τα οποία η EΣΣΔ παραιτήθηκε.

Στα τέλη του 1947 επιχειρήθηκε ένοπλη αντίδραση στις µεταρρυθµίσεις και το Δεκέµβρη καταργήθηκε και τυπικά η βασιλεία και ο Mιχαήλ έφυγε από τη χώρα. H εθνοσυνέλευση ανακήρυξε τη χώρα σε Λαϊκή Δηµοκρατία.

Aπό το 1951 επιβλήθηκε η σχεδιασµένη οικονοµία. Tο 1955 έληξε το Πρώτο Πεντάχρονο Σχέδιο όπου διακηρύχτηκε πως ρίχτηκαν οι βάσεις της εκβιοµηχάνισης.

Γιουγκοσλαβία

Tο κράτος της Nοτιοσλαβίας συγκροτήθηκε µετά τη διάλυση της Aυστρουγγρικής Aυτοκρατορίας µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο. H Σερβία είχε καταληφθεί από τους γερµανούς και τους άλλους συµµάχους της στη διάρκεια του πολέµου. Στις 27/7/1917 στην Kέρκυρα υπογράφτηκε από τον πρωθυπουργό της Σερβίας Πάσιτς και τον πρόεδρο του Nοτιοσλαβικού Kοµιτάτου Tούµπιτς διακήρυξη για την απόφαση των λαών της Nοτιοσλαβίας να ενωθούν σε ένα κράτος. Eνα Eθνικό Συµβούλιο που συνήλθε πριν την ανακωχή, αξίωσε την ένωση σέρβων, κροατών και σλοβένων σε ένα κράτος. O αντιβασιλιάς της Σερβίας δέχτηκε το ψήφισµα και η κυβέρνηση που σχηµατίστηκε µετά έδωσε την έγκρισή της για την ένωση. O καθορισµός των συνόρων του νέου κράτους στάθηκε δύσκολη και πολύπλοκη υπόθεση. Iδιαίτερα προβλήµατα υπήρξαν µε την Iταλία που είχε πάρει υποσχέσεις από τους άλλους συµµάχους για εδάφη που διεκδικούσαν τώρα οι γιουγκοσλάβοι.

Tελικά το 1920 στο Pαπάλο δόθηκε µε συµφωνία στην Iταλία ολόκληρη η Iστρια, η πόλη του Φιούµε έγινε ανεξάρτητο κράτος και το Σούσακ, προάστειο του Φιούµε, δόθηκε στη Γιουγκοσλαβία. Στις ακτές της Δαλµατίας, η πόλη Zάρα δόθηκε στην Iταλία δίχως την ενδοχώρα και µε βάση αυτή την κτήση η Iταλία παραιτούνταν από τη Δαλµατία. Mε τη συµφωνία αυτή 500.000 γιουγκοσλάβοι υπάγονταν στην ιταλική κυριαρχία. Δεν προβλέπονταν τίποτα γι’ αυτούς, ούτε η αναγνώριση τους σαν µειονότητα. Σιωπηρά η Iταλία αναγνώρισε την προσάρτηση του Mαυροβουνίου στη Γιουγκοσλαβία κι έπαψε να υποστηρίζει τις αξιώσεις της µαυροβουνιώτικης δυναστείας που είχε κηρυχθεί έκπτωτη. Oµως, λίγο µετά το κράτος του Φιούµε καταργήθηκε. Nέα συνθήκη το 1924 που υπογράφηκε στη Pώµη επικύρωνε την προηγούµενη συµφωνία (τώρα στα πράγµατα ήταν ο Nτούτσε) και τα δύο κράτη αναλάµβαναν την υποχρέωση να τηρήσουν ουδετερότητα σε περίπτωση επίθεσης τρίτου, και µε συµπληρωµατική συµφωνία η Γιουγκοσλαβία αναγνώρισε την προσάρτηση του Φιούµε από την Iταλία µε παραχώρηση ελεύθερης ζώνη γι’ αυτήν.

Tα σύνορα µε τη Pουµανία ρυθµίστηκαν το 1919 από τη Διάσκεψη της Eιρήνης. Tο Bανάτο χωριζόταν στα δύο µε εθνολογικά κριτήρια.

H οροθετική γραµµή µε την Aυστρία χαράχτηκε µε τα ίδια κριτήρια. Στις αµφισβητούµενες περιοχές έγινε δηµοψήφισµα που ωφέλησε την Aυστρία.

H συνθήκη του Nεϊγί (1919) καθόρισε τα σύνορα µε τη Bουλγαρία. H Bουλγαρία παραχώρησε την περιοχή της Στρωµνίτσας, δέχτηκε µετατροπή των συνόρων στο Kοτσανά και παραχώρησε το Tσαριµπρούζ. Tα σύνορα µε την Aλβανία ορίστηκαν το 1921 µε απόφαση του Aνώτατου Διασυµµαχικού Συµβουλίου όπως είχαν καθοριστεί το 1913 από τη Διάσκεψη Πρεσβευτών.

Tελευταία κανονίστηκε η συνοριακή γραµµή προς την Oυγγαρία. Mε αυτήν η Γιουγκοσλαβία πήρε στο Bανάτο πληθυσµό 200.000 ούγγρων.

Kι από κει αρχίζουν τα δύσκολα. Eνώθηκαν, αλλά άρχισε η πάλη για την ηγεµονία. Tο Pιζοσπαστικό Kόµµα έκφραζε τις σερβικές αξιώσεις. Tο Kόµµα των Aγροτών τις κροατικές. Tο Δεκέµβρη του 1920 στη Συντακτική Συνέλευση οι αντιθέσεις σέρβων-κροατών εκδηλώθηκαν οξύτατες. O Πάσιτς (ριζοσπάστης) κατόρθωσε να πάρει µε το µέρος του τους µουσουλµάνους βουλευτές και να ψηφιστεί το Σύνταγµα µε αποχή ή µάλλον απουσία των κροατών και σλοβένων βουλευτών. Tην άλλη µέρα που ο αντιβασιλιάς Πέτρος εξ ονόµατος του πατέρα του Πέτρου έδωσε τον όρκο, επιστρέφοντας από την τελετή του έγινε απόπειρα. Aποδόθηκε η απόπειρα σε τρεις κοµµουνιστές βουλευτές. Tον Aύγουστο του 1921 δολοφονήθηκε ο υπουργός εσωτερικών. Aποδόθηκε στους κοµµουνιστές και ύστερα απ’ αυτό ψηφίστηκε νόµος για την κατοχύρωση του πολιτεύµατος που µ’ αυτό διαλυόταν το KK και οι "παραφυάδες" του.

Παρόλα αυτά δεν τα βρήκαν. Σε λίγο πέθανε ο βασιλιάς Πέτρος και αναγορεύτηκε ο αντιβασιλιάς σαν Aλέξανδρος ο A’. Tο κροατικό κόµµα απείχε απ’ το κοινοβούλιο. Ξεσηκώθηκαν αυτονοµιστικά κινήµατα κατά των σέρβων. Tο 1922 ξεσηκώθηκαν οι βόσνιοι µουσουλµάνοι, µετά οι µαυροβούνιοι και σε συνέχεια οι δηµοκρατικοί υπουργοί αποχώρησαν από την κυβέρνηση. Σε αδυναµία σχηµατισµού κυβέρνησης το Mάρτη του 1923 έγιναν εκλογές. Tο αποτέλεσµα δεν ήταν ευνοϊκό για το σερβικό κόµµα. Eγιναν διαπραγµατεύσεις για εξευµενισµό του ηγέτη των κροατών, Pάδιτς. Aπέτυχαν. Oι Pιζοσπαστικοί (σερβικό κόµµα) ζήτησαν την ποινική δίωξη του Pάδιτς για την αρθρογραφία του. O Pάδιτς το έσκασε. Kαι από το Παρίσι προσπαθούσε να πείσει τις µεγάλες δυνάµεις να ταχθούν υπέρ των κροατών. Γύρισε στη Σερβία. O "µετριοπαθής" Nταβίντοβιτς προσπάθησε να συνεννοηθεί µ’ αυτόν. O Pάδιτς ζήτησε να µειωθούν οι στρατιωτικές δαπάνες και ο αριθµός των στρατιωτικών µονάδων. O Nταβίντοβιτς δέχτηκε, αυτό όµως εξαγρίωσε τους αξιωµατικούς της οργάνωσης "Λευκή Xειρ" και ο υπουργός στρατιωτικών, από τους παράγοντες της οργάνωσης, παραιτήθηκε και ο Nταβίντοβιτς διώχτηκε από το βασιλιά. Σχηµάτισε τότε κυβέρνηση ο Πάσιτς (σέρβος) και έθεσε σε εφαρµογή το νόµο για την ασφάλεια του κράτους ("Oβονάνα"). Oλοι οι κροάτες πολιτικοί και ο Pάδιτς φυλακίστηκαν και διαλύθηκε το κροατικό κόµµα. Eγινε εξέγερση στην Kροατία και αιµατηρές συγκρούσεις µε το στρατό και η κυβέρνηση µετρίασε την πίεση. H δίκη του Pάδιτς αναβλήθηκε αλλά έµεινε στη φυλακή. Tο 1925 έγιναν εκλογές. H κυβέρνηση πέτυχε µικρή πλειοψηφία (163-152). Tότε ακύρωσε την εκλογή 58 κροατών βουλευτών (από τους 67 που βγήκαν) και ετοιµάζονταν να πάρει µέτρα. Όµως ο ανηψιός του Pάδιτς, Παύλος Pάδιτς, µε δήλωση που δηµοσίευσε εξ ονόµατος του θείου του, αναγνώριζε το καθεστώς και τη δυναστεία και έτσι έφτασαν σε "συµφιλίωση". Έτσι, στις 17/7/1925 σχηµατίζεται ενωτική κυβέρνηση Pάδιτς-Πάσιτς. H ενότητα όµως κράτησε λίγους µήνες. O Pάδιτς αποσύρει την υποστήριξή του από την κυβέρνηση, και ο Πάσιτς που είχε γίνει ανεπιθύµητος από την Aυλή και τη "Λευκή Xείρα" παραιτήθηκε. Tη θέση του πήρε ο ευνοούµενος Aυλής και στρατιωτικών Oυζούνοβιτς. O Pάδιτς έµεινε στην κυβέρνηση, αλλά σε λίγο υπήρξε ρήξη και αδιέξοδο.

Tο Δεκέµβρη του 1926 η είδηση για τη σύναψη ιταλοαλβανικής συνθήκης προκάλεσε την παραίτηση του υπουργού εξωτερικών και παρεµβαίνει και ο θάνατος του Πάσιτς και η κρίση παρατείνεται. Tο 1927 έγινε κυβέρνηση συνασπισµού. O Pάδιτς συµµαχεί µε τον Πριβίτσεβιτς και συγκροτούν το µέτωπο των Nέων Xωρών για να οργανώσουν τους πρώην αυστριακούς υπηκόους. Aυτό αποτελούσε πρόκληση για τους ιθύνοντες του Bελιγραδίου. H σύγκρουση στο κοινοβούλιο οξύνεται και τον Iούνη του 1928 ο µαυροβούνιος ριζοσπάστης βουλευτής Pάτσιτς άρχισε µέσα στη Bουλή να πιστολίζει τους κροάτες βουλευτές σκοτώνοντας τον Παύλο (ανηψιό) Pάδιτς και τραυµατίζοντας βαριά το θείο. Oι κροάτες βουλευτές και οι των Nέων Xωρών αποχώρησαν από τη Bουλή. Yστερα από σύντοµες κυβερνήσεις, ο βασιλιάς Aλέξανδρος προχωρεί σε πραξικόπηµα το Γενάρη του 1929. Kαταγγέλλεται µε διάγγελµα ο κοινοβουλευτισµός και κηρύσσεται η αναστολή του Συντάγµατος. Συγκροτείται µονάχα Aνώτατο Nοµοθετικό Συµβούλιο (11 σέρβοι, 4 κροάτες, 2 σλοβένοι). Mε διάταγµα, το επίσηµο όνοµα του βασιλείου ονοµάζεται Nοτιοσλαβία κλπ κλπ.

Tο 1931 ο βασιλιάς Aλέξανδρος υπόγραψε ένα Σύνταγµα κατά το οποίο η νοµοθετική εξουσία ανήκει στο βασιλιά. καθιερώνοντας ουσιαστικά βασιλική δικτατορία. Tο 1934 ο Aλέξανδρος δολοφονείται στη Mασσαλία από τους κροάτες Oυστάσι και στο θρόνο ανεβαίνει ο ανήλικος γιος του Πέτρος µε αντιβασιλιά το θείο του Παύλο, και µε πρωθυπουργό τον Στογιαντίνοβιτς "απαλύνει" το γαλλόφιλο παραδοσιακό προσανατολισµό και προσανατολίζεται περισότερο στις φασιστικές και ναζιστικές δυνάµεις. (Kαθυστέρησε µερικά χρόνια αυτός). Tο 1938 ο Στογιαντίνοβιτς επισκέφτηκε τον Xίτλερ, δέχτηκε αδιαµαρτύρητα την προσάρτηση της Aυστρίας, και µε την τσεχοσλοβάκικη κρίση παρόλο που η Γιουγκοσλαβία ήταν µέλος της Mικρής Aντάντ, δηλώνει ουδετερότητα.

Γίνονται παραχωρήσεις στους κροάτες, όπως ήταν επόµενο, αφού οι φίλοι είχαν φίλο πιο ακριβό, την Kροατία. Mε την κήρυξη του πολέµου επαναβεβαιώθηκε η ουδετερότητα.

Στις 13 Φλεβάρη 1941 ο πρωθυπουργός Tσβέτκοβιτς και ο υπουργός εξωτερικών Mάρκοβιτς συναντούν τον Xίτλερ. O Xίτλερ ζητάει την προσχώρηση της Γιουγκοσλαβίας στον Aξονα, τη διέλευση γερµανικού στρατού για να χτυπήσει την Eλλάδα και στενότερη οικονοµική σύνδεση της Γιουγκοσλαβίας µε τη Γερµανία. Στο Bελιγράδι ο γερµανός πρεσβευτής ταυτόχρονα συνεννοούνταν απευθείας µε τους ηγέτες των µειονοτήτων όπου τους υπόσχονταν πλήρη ανεξαρτησία. Στις 20 Mάρτη η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση δέχτηκε τους όρους και στις 25 υπόγραψε τη συµφωνία.

Aυτό προκάλεσε λαϊκή έκρηξη και στις 27 στρατιωτικό πραξικόπηµα µε επικεφαλής το στρατηγό Mίρκοβιτς κατέλυσε την αντιβασιλεία, κήρυξε ενήλικο τον 17χρονο Πέτρο και έφερε στην εξουσία φιλοαγγλική κυβέρνηση µε πρόεδρο τον Σίµοβιτς και αντιπρόεδρο τον κροάτη ηγέτη Mάτσεκ.

Oι χιτλερικοί απάντησαν άµεσα. Στις 6 Aπρίλη έγινε ταυτόχρονη εισβολή από την Oυγγαρία και τη Bουλγαρία. Kαι στις 16 Aπρίλη ο στρατός της Γιουγκοσλαβίας είχε αποσυντεθεί. Tην πρώτη ηµέρα της επίθεσης η γερµανική αεροπορία (τα στούκας) κατέστρεψαν το Bελιγράδι. O βασιλιάς και η κυβέρνησή του έφυγαν στο εξωτερικό.

H N. Σερβία προσαρτήθηκε στη Bουλγαρία, η BA και οι εύφορες πεδιάδες του Bάτακα προσαρτήθηκαν στην Oυγγαρία, ενώ η Σλοβενία µοιράστηκε ανάµεσα στη Γερµανία (το βόρειο τµήµα) και στην Iταλία που προσάρτησε το νότιο τµήµα σαν αυτόνοµη επαρχία της Λουµπλιάνα. Δηµιουργήθηκε ανεξάρτητη Kροατία και στην ακρωτηριασµένη Σερβία διορίστηκε γερµανόδουλη κυβέρνηση, ενώ η εξόριστη κυβέρνηση εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο.

H αντίσταση άρχισε αµέσως. Tµήµατα στρατού µπήκαν κάτω από την καθοδήγηση του KKΓιουγκοσλαβίας και πέρασαν σε παρτιζάνικη δράση. Aργότερα ο Mιχαήλοβιτς οργάνωσε αντίπαλο αντάρτικο. Aπό το τέλος του 1941 ο ρόλος του Mιχαήλοβιτς είχε αποκαλυφθεί. H συνεργασία του µε τους καταχτητές και ο διπλός ρόλος του καταγγέλλονταν από το KK. Tο 1942 σχηµατίστηκε στο Λονδίνο νέα κυβέρνηση µε πρόεδρο τον Γιοβάνοβιτς που διόρισε τον Mιχαήλοβιτς υπουργό στρατιωτικών και επιτελάρχη. Tο 1943 έγινε άλλη κυβέρνηση που µεταφέρθηκε στο Kάιρο. O Πέτρος µε διάγγελµά του κάλεσε τους γιουγκοσλάβους να υποστηρίξουν τον Mιχαήλοβιτς και τους άλλους "εθνικούς ηγέτες".

Tο Δεκέµβρη του 1943, ιδρύθηκε στα βουνά προσωρινή κυβέρνηση. Πρόεδρος εκλέχτηκε ο Iβάν Pιβάρ, πρόεδρος της πρώτης Συντακτικής Συνέλευσης µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο. O Tίτο ονοµάστηκε στρατάρχης και πρόεδρος της Eπιτροπής Eθνικής Aπελευθέρωσης. H κυβέρνηση είχε τρεις αντιπροέδρους, έναν σέρβο, έναν κροάτη κι έναν σλοβένο. Στις 8 Δεκέµβρη η Eπιτροπή αναγνωρίστηκε από την Aγγλία και στις 14 από τη Σοβιετική Eνωση. H Eπιτροπή Eθνικής Aπελευθέρωσης κατάγγειλε σαν ανύπαρκτη την κυβέρνηση του Kαϊρου και κατηγόρησε τον Mιχαήλοβιτς σαν εχθρό της πατρίδας.

H Σοβιετική Eνωση κύρια, αλλά και η Aγγλία, έδιναν βοήθεια στον Tίτο. H Aγγλία πίεζε τον Πέτρο να εγκαταλείψει τον Mιχαήλοβιτς και να συνεννοηθεί µε τον Tίτο. O Mιχαήλοβιτς µε υποκίνηση και των άγγλων αλλά και των γερµανών -για διαφορετικούς λόγους οι µεν και οι δε- προσπάθησε να δηµιουργήσει κυβέρνηση µέσα στη Γιουγκοσλαβία. Aλλά ο ηγέτης του πραξικοπήµατος του 1941 στρατηγός Mίρκοβιτς και ο πρεσβευτής στη Mόσχα της κυβέρνησης του Kαϊρου Σίµιτς, τάχθηκαν υπέρ της εθνικής ενότητας µε τον Tίτο. Tο Mάρτη του 1944 ο Πέτρος έπαψε τον Πούριτς και διόρισε νέο πρωθυπουργό τον κροάτη Σούµπασιτς µε εντολή να συνεννοηθεί µε τον Tίτο. Tον Iούνη του 1944 έγινε συνάντηση Tίτο-Σούµπασιτς. O Kόκκινος Στρατός µπήκε στη χώρακαι µαζί µε τους παρτιζάνους µέχρι τα τέλη του 1944 είχαν απελευθερώσει τη χώρα.

Στις 2/1/1945 ο Πέτρος δέχτηκε τη συγκρότηση αντιβασιλείας και το Mάρτη συγκροτήθηκε νέα κυβέρνηση από 28 µέλη από τα οποία τα έξι αντιπροσώπευαν την κυβέρνηση του Kαϊρου. Aλλά σε λίγο παραιτήθηκαν. Στις 11/4/1945 υπογράφηκε 20χρονη συνθήκη µε την EΣΣΔ. Oνοµάστηκε, πρώτη, Λαϊκή Δηµοκρατία. Tο κράτος οργανώθηκε οµοσπονδιακά µε έξι ισότιµες δηµοκρατίες.

Στις 11/11/1945 έγιναν εκλογές µε υποψήφιους µονάχα εκείνους του Aπελευθερωτικού Mετώπου. H Eθνοσυνέλευση ψήφισε την έκπτωση της µοναρχίας. Στις 22/12/1945 η Aγγλία και οι HΠA αναγνώρισαν την Oµοσπονδιακή Λαϊκή Δηµοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Tο Mάρτη του 1946 η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ο Mιχαήλοβιτς πιάστηκε και θα δικαστεί. Kαταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 17 Mάη. Γεννήθηκε τότε το θέµα της επαρχίας Tζούλια Bενέτσια που είχε καταληφθεί από τους γιουγκοσλάβους.

Tον Aπρίλη του 1947 αναγγέλθηκε το Πρώτο Πεντάχρονο Σχέδιο και τον Iούνη ο Tίτο απέρριψε την πρόσκληση για τη Διάσκεψη για το σχέδιο Mάρσαλ. Tο Σεπτέµβρη του ίδιου χρόνου το Bελιγράδι έγινε η έδρα της Kοµινφόρµ.

Tον Mάρτη-Aπρίλη του 1948 το KKΣE καταδίκασε την εξωτερική και της Γιουγκοσλαβίας. O Tίτο απάντησε µε τη σύλληψη δύο µελών της κυβέρνησης και µε µέτρα κατά των "κοµινφορµικών". H Kοµινφόρµ κάλεσε για συζήτηση ειδική σύσκεψη στο Bουκουρέστι αλλά ο Tίτο αρνήθηκε να πάει.

Tο Mάη του 1950 ο Tίτο διακήρυξε πως η Γιουγκοσλαβία παραµένει ουδέτερη στον "ψυχρό πόλεµο". Tο 1953 υπόγραψε σύµφωνο φιλίας και συνεργασίας µε την Eλλάδα και την Tουρκία. H εκβιοµηχάνιση και η κολλεκτιβοποίηση "αναθεωρήθηκαν" κλπ.

Bουλγαρία

H πραξικοπηµατική ανατροπή της κυβέρνησης Σταµπολίνσκι, η σφαγή που ακολούθησε, το σταµάτηµα των κοινωνικών και αγροτικών µεταρρυθµίσεων, οδήγησαν µετά τη δικτατορική κυβέρνηση Tσαγκόφ και το αδιέξοδο που δηµιουργήθηκε, σε µια απόπειρα εκτόνωσης της κατάστασης. H κυβέρνηση Λιάπτσεφ παραχώρησε κάποιους όρους "ελευθερίας", µε αποκατάσταση συνδικαλιστικών και πολιτικών δικαιωµάτων. H κρίση του 1929 επιδείνωσε την οικονοµική και κοινωνική κατάσταση και βάθυνε τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις. Oι εκλογές του 1931 οδήγησαν σε σχηµατισµό κυβέρνησης συνασπισµού που πάσχισε µε τη συµµετοχή της Eνωσης Aγροτών να δείξει "αριστερό" πρόσωπο. H αύξηση της γερµανικής (χιτλερικής) επιρροής οδήγησε σε εξέγερση αξιωµατικών που απόκρουαν αυτή τη διείσδυση και το 1934 µε επικεφαλής τους Γκεοργκίεφ και Bέλτσεφ ανέτρεψαν αναίµακτα την κυβέρνηση. H νέα κυβέρνηση υπό τον Γκεοργκίεφ παρουσίασε πρόγραµµα ριζοσπαστικών µεταρρυθµίσεων και προχώρησε στην αποκατάσταση καλών σχέσεων µε την EΣΣΔ. Aυτό την έφερε σε σύγκρουση µε το βασιλιά Bόρι και οδήγησε στο σχηµατισµό νέας γερµανόφιλης κυβέρνησης (1935) υπό τον Kισσεϊβάνοφ.

Aπό τότε η Bουλγαρία προσδένεται οριστικά, πολιτικά και οικονοµικά, στη χιτλερική Γερµανία. H Γερµανία είχε εξασφαλίσει κυριαρχική θέση στην οικονοµία της χώρας. Tα 2/5 του εξωτερικού εµπορίου διενεργούνταν µε τη Γερµανία, επενδύονταν κεφάλαια και δινόταν τεχνική και στρατιωτική βοήθεια. H ιδέα της "Mεγάλης Bουλγαρίας" µε την υποστήριξη του Tρίτου Pάιχ προπαγανδίζονταν θορυβώδικα.

Tο 1940 πρωθυπουργός έγινε ο Φίλοφ, πειθήνιο όργανο των ναζί και του βασιλιά. H Bουλγαρία κήρυξε "ουδετερότητα" απέναντι στον πόλεµο και το Γενάρη του 1940 υπόγραψε εµπορική συµφωνία µε την EΣΣΔ, ενέργεια που αποτελούσε ελιγµό για καθησύχαση των φιλοσοβιετικών (ή φιλορωσικών) αισθηµάτων της κοινής γνώµης. Aυτό όµως έκρυβε την επιδίωξη (ίσχυε τότε το γερµανοσοβιετικό σύµφωνο) προώθησης µεγαλοβουλγαρικών επιδιώξεων. Έθεσε επιτακτικά το θέµα της αναθεώρησης των συνόρων προς τη Pουµανία και το Σεπτέµβρη του 1940 κατέλαβε τη Nότια Δοβρουτσά. Tο Mάρτη του 1941 προσχώρησε στον Aξονα Bερολίνου-Pώµης-Tόκιο. Mε βάση τη συνθήκη αυτή ο γερµανικός στρατός πέρασε στη Bουλγαρία. Έτσι έγινε πολεµική βάση. Σ’ ένα µήνα εξαπολύθηκε από τη Bουλγαρία η επίθεση των ναζί κατά της Γιουγκοσλαβίας και της Eλλάδας. Στις 26 Mάρτη 1941 η Bουλγαρία προσχώρησε στο Σύµφωνο Aντικοµιντέρν και στη συνέχεια κατέλαβε ο στρατός της τη Δυτική Θράκη και την Aνατολική Mακεδονία µέχρι το Στρυµώνα, τη γιουγκοσλαβική Mακεδονία και ένα µεγάλο µέρος της Σερβίας και προχώρησε σε απόπειρα εκβουλγαρισµού. Kήρυξε τον πόλεµο κατά της Aγγλίας και των HΠA, αλλά όχι κατά της EΣΣΔ.

Tο 1942 ιδρύθηκε από το KK Bουλγαρίας, από ένα τµήµα της Ένωσης Aγροτών, ένα τµήµα του Σοσιαλιστικού Kόµµατος και της οργάνωσης Zβένο που ήταν οργάνωση αξιωµατικών, το Aντιφασιστικό Mέτωπο. Στο συνέδριο της ειρήνης (1946), η µεταπολεµική κυβέρνηση της Bουλγαρίας ανέφερε πως στη Bουλγαρία στην περίοδο 1941-44 τα στρατοδικεία έβγαλαν 1950 καταδίκες σε θάνατο, 40.000 βούλγαροι είχαν κλειστεί σε στρατόπεδα, πως το 1943-44 έγιναν 2000 πράξεις σαµποτάζ και πως από το καλοκαίρι του 1943 είχαν συγκροτηθεί αντάρτικα τµήµατα.

O Bόρις µετά το Στάλινγκραντ ήρθε σε επαφή µε την Aγγλία και τις HΠA. Aυτό βέβαια το αντιλήφθηκαν οι ναζί και ο Xίτλερ τον κάλεσε στο στρατηγείο του. Γυρίζοντας στη Bουλγαρία πέθανε κάτω από µυστηριόδικες συνθήκες (28/8/1943). Bασιλιάς έγινε ο ανήλικος γιος του, Συµεών, και δηµιουργήθηκε τριµελής αντιβασιλεία.

Πρωθυπουργός έγινε ο Mπαγκριάνοφ που µπροστά στην τροπή που έπαιρνε ο πόλεµος έκανε δηλώσεις στη Σοβράνιε (Bουλή) που προετοίµαζε τη στροφή του. [Bέβαια, στο ίδιο διάστηµα είχε συµφωνηθεί µε τους χιτλερικούς η επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στην Eλλάδα για να αποδεσµευτούν γερµανικές δυνάµεις για το ανατολικό µέτωπο, γεγονός που µαταιώθηκε µε τη µεγάλη διαδήλωση 500.000 στην Aθήνα (µε 22 νεκρούς) και σε άλλα µέρη της Eλλάδας (Iούλης 1943). Kι ούτε βέβαια µειώθηκε η τροµοκρατία στα κατεχόµενα].

Σε έκτακτη συνεδρίαση στη Σοβράνιε στις 17 Aυγούστου του 1944, ο Mπαγκριάνοφ δήλωσε πως η Bουλγαρία παρασύρθηκε σε πόλεµο και ότι θέλει να βγει απ’ αυτόν. Σε νέα του οµιλία στις 22 Aυγούστου δήλωνε πως η Bουλγαρία ποτέ δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τις αξιώσεις της στη Mακεδονία και τη Θράκη, κι έστειλε στην Aγκυρα και στο Kάιρο ειδικό απεσταλµένο, του Mουσάνοφ, για να διαπραγµατευτεί µε τους αγγλοαµερικάνους. Aιφνιδιαστικά, στις 28 Aυγούστου ανακοίνωσε πως η Bουλγαρία αποφάσισε να τηρήσει ουδετερότητα, να αφοπλίσει τα γερµανικά στρατεύµατα που έφταναν τους 25.000 άνδρες στη Bουλγαρία, ενώ βέβαια ο Kόκκινος Στρατός βρισκόταν στη N. Pουµανία και προέλαυνε ραγδαία προς το Nότο. O Mπαγκριάνοφ αναγκάστηκε να παραιτηθεί και ο νέος πρωθυπουργός Mουράβιεφ δήλωσε πως επιµένει στην ουδετερότητα και ανακάλεσε τον Mουσάνοφ από την M. Aνατολή. H δήλωση αυτή απορρίφθηκε επίσηµα από τον Mολότοφ, υπουργό εξωτερικών της EΣΣΔ, και στις 5 Σεπτέµβρη 1944 η EΣΣΔ κήρυξε τον πόλεµο κατά της Bουλγαρίας απορρίπτοντας την πρόταση για ανακωχή. Kι ενώ ο Kόκκινος Στρατός είχε µπει στη Bουλγαρία, το βράδυ της 8ης Σεπτέµβρη 1944 έγινε εξέγερση µε επικεφαλής τον K. Γκεοργκίεφ. Aνατράπηκε η κυβέρνηση Mουράβιεφ και ζητήθηκε από τον σοβιετικό επιτετραµµένο η σύναψη ανακωχής. Στις 8 Σεπτέµβρη κι ενώ ο Kόκκινος Στρατός είχε συλλάβει όλους τους γερµανούς, η Bουλγαρία κήρυξε τον πόλεµο κατά του Άξονα και των συµµάχων του. Kι έγινε αλλαγή πηλικίων και σηµάτων από αξιωµατικούς και στρατιώτες και συγκροτήθηκε εκστρατευτικό σώµα κλπ κλπ.

Στις 9/9/1944 είχε συγκροτηθεί η κυβέρνηση του Πατριωτικού Mετώπου. Aυτή απέδωσε τα εδάφη στην Eλλάδα και Γιουγκοσλαβία, συνέλαβε και εκτέλεσε τους κύριους ενόχους. Tο Mάρτη του 1946 η Λαϊκή Συνέλευση που εκλέχτηκε το Nοέµβρη του 1945 και που σ’ αυτήν µετείχαν όλα τα κόµµατα, ψήφισε νόµο για την αγροτική µεταρρύθµιση. Mε δηµοψήφισµα καταργήθηκε η βασιλεία και στις 15/9/1946 η Bουλγαρία έγινε Λαϊκή Δηµοκρατία. Tον Oχτώβρη του 1946 έγιναν εκλογές Συντακτικής Συνέλευσης. Tην πλειοψηφία πήρε το Πατριωτικό Mέτωπο και έγινε κυβέρνηση µε πρόεδρο τον Γ. Δηµητρόφ. Eθνικοποιήθηκαν τράπεζες, µεταφορές κλπ. H συνθήκη ειρήνης του Παρισιού (1947) αναγνώρισε ελαφρυντικά στη Bουλγαρία, τα σύνορά της αποκαταστάθηκαν σε εκείνα της 1/1/1941, και καθορίστηκαν αποζηµιώσεις στην Eλλάδα και Γιουγκοσλαβία.

Aλβανία

Oι µεγάλες δυνάµεις στις 29/7/1913 υπόγραψαν πρωτόκολλο για την ανεξαρτησία και την οργάνωση της Aλβανίας. Mε αυτό η Aλβανία θα γινόταν αυτόνοµη ηγεµονία, κυρίαρχη και κληρονοµική, µε την εγγύηση των µεγάλων δυνάµεων. Tον ηγεµόνα θα υπόδειχναν οι µεγάλες δυνάµεις. Tον έλεγχο της πολιτικής διοίκησης της Aλβανίας θα τον είχε διεθνής επιτροπή υπό την εγγύηση των µεγάλων δυνάµεων. Στις 8/8/1913 οι δυνάµεις κοινοποίησαν τη συνοριακή γραµµή Eλλάδας-Aλβανίας στην Eλλάδα και την κάλεσαν να αποσύρει το στρατό της από την Aλβανία. H παραχώρηση στην Eλλάδα των νησιών του Aιγαίου εξαρτιόταν από τη συµµόρφωσή της µε τα σύνορα που καθορίστηκαν. H Eλλάδα αποδέχτηκε, αλλά ζήτησε τροποποιήσεις των συνόρων, εγγυήσεις για τους ελληνικούς πληθυσµούς κλπ. Tα ανατολικά και βόρεια σύνορα της Aλβανίας καθορίστηκαν από διεθνή επιτροπή. Aφέθηκαν εκτός Aλβανίας αλβανικά διαµερίσµατα όπως η Διάκοβα, Πρίστινα, Iπέκ κλπ.

Oι µεγάλες δυνάµεις εξέλεξαν ηγεµόνα της Aλβανίας τον πρίγκηπα Γουλιέλµο του Bιντ. Aυτός πήγε στην Aλβανία ενώ διεθνής επιτροπή ελέγχου οργάνωσε την πολιτική και οικονοµική διοίκηση. Oλλανδοί αξιωµατικοί οργάνωσαν τη χωροφυλακή. Διεθνή στρατεύµατα βρίσκονταν στη Σκόδρα.

H Eλλάδα άρχισε να αποσύρει το στρατό αρχίζοντας από την Kορυτσά και από την Eρσέκα που παρέδωσε στους αλβανούς. Aλλά έγινε εξέγερση ηπειρωτών που έκαναν προσωρινή κυβέρνηση στο Aργυρόκαστρο µε τον Γ. Xρηστάκη-Zωγράφο, µε µητροπολίτες (Bέλλα, Kόνιτσας) και µε στρατιωτικούς αρχηγούς κατά περιφέρεια (Σπυρόπουλος στη Xειµάρα, Tσούτος στην Kορυτσά) και συγκρούστηκαν µε τους αλβανούς. Yστερα από συγκρούσεις η διεθνής επιτροπή κάλεσε τον Zωγράφο να βάλει τέλος σ’ αυτές και να πάει στην Kέρκυρα για διαπραγµατεύσεις. H προσωρινή κυβέρνηση αυτή έκανε πίσω, ζητώντας µονάχα εγγυήσεις.

Yπογράφηκε το Πρωτόκολλο της Kέρκυρας (17 Mάρτη 1914). Tα επεισόδια δεν σταµάτησαν και µεταξύ των ηπειρωτών και αλβανών, αλλά και βόρεια. Tον ηγεµόνα υποστήριξε η Aυστροουγγαρία, τους επαναστάτες (Eσάτ Πασάς) η Iταλία. H επανάσταση επεκτάθηκε, ο ολλανδός συνταγµατάρχης Tόµσον σκοτώθηκε από τους εσατικούς, κι ενώ στα νότια συγκρούονταν αλβανοί και ηπειρώτες και βόρεια συγκρούονταν οι νόµιµοι και οι επαναστάτες, ξέσπασε ο Παγκόσµιος Πόλεµος και ο ηγεµόνας (αφού η "συναίνεση" πήγε κατά διαβόλου) αναγκάστηκε να φύγει.

Kι εδώ τα πράγµατα µπερδεύονται ακόµα πιο πολύ. H Διεθνής Eπιτροπή Eλέγχου καλεί την Eλλάδα να καταλάβει τη B. Hπειρο για να επιβάλει την τάξη. H Iταλία να καταλάβει την Aυλώνα. Oι ιταλοί πήγαν αργότερα και στο Δυρράχιο για να υποστηρίξουν τον Eσάτ Πασά που κρατήθηκε µέχρι που οι σέρβοι υποχώρησαν το 1915. Mετά την κατάληψη της Σερβίας και του Mαυροβουνίου, οι αυστριακοί κυρίευσαν το µεγαλύτερο µέρος της Aλβανίας. Oι ιταλοί διατήρησαν την Aυλώνα και αντί να στραφούν στα βόρεια, στράφηκαν στα νότια ζητώντας να φύγει ο ελληνικός στρατός αφού η Eλλάδα αρνιόταν να βοηθήσει τη Σερβία. Kι έφτασαν µέχρι την Kακαβιά. Όταν στη Θεσσαλονίκη έγινε η κυβέρνηση Eθνικής Aµυνας (Bενιζέλος), οι σύµµαχοι έκαναν στην Kορυτσά µια αλβανική δηµοκρατία για να τραβήξουν τους αλβανούς µε το µέρος τους. Eπειδή οι ελπίδες τους δεν δικαιώθηκαν, κατάργησαν τη "Δηµοκρατία", διατήρησαν όµως γαλλική διοίκηση µέχρι το 1920 που η Kορυτσά παραδόθηκε στους αλβανούς µε συµφωνία κατά την οποία τα δύο µέρη θα δέχονταν τις αποφάσεις των δυνάµεων για την τύχη της περιφέρειας.

Σε όλη τη διάρκεια του πολέµου το παζάρι ανάµεσα στους συµµάχους συνεχιζόταν µε προτάσεις ή υποσχέσεις, µε τετελεσµένα από την Iταλία. Όταν το Mαυροβούνιο κατάρρευσε το 1916, η Iταλία προώθησε το στρατό της µέχρι την Πρέβεζα.

Mετά την ανακωχή οι σύµµαχοι δεν άφησαν τον Eσάτ Πασά να γυρίσει στην Aλβανία και παρόλο που είχε αναγνωριστεί απ’ αυτούς σαν νόµιµη εξουσία, τα χάλασε µε την Iταλία που την κατηγορούσε πως τον εχθρεύεται γιατί δεν δέχεται την επικυριαρχία της. Στη Διάσκεψη Eιρήνης στο Παρίσι (1919) έγινε συµφωνία Eλλάδας-Iταλίας (συµφωνία Bενιζέλου-Tιτόνι) που µ’ αυτήν η Iταλία αναλάµβανε να υποστηρίξει την Eλλάδα για προσάρτηση σ’ αυτήν της B. Hπείρου. H Eλλάδα να υποστηρίξει τη χορήγηση "εντολής" στην Iταλία επί της Aλβανίας. H Eλλάδα αναγνώριζε ακόµα ιταλική κυριαρχία στην Aυλώνα. Στις 9/12/1919 η Aγγλία, Γαλλία, HΠA γνωστοποίησαν την απόφασή τους να δοθεί η "εντολή" στην Iταλία. Tα βόρεια και ανατολικά σύνορα θα διατηρούνταν όπως καθορίστηκαν το 1913. Άφηναν τη B. Hπειρο στην Eλλάδα. Aρχίζουν προτάσεις και αντιπροτάσεις ανάµεσα σ’ αυτούς και την Iταλία. Tο 1920 καθορίζεται από τη Γενική Γραµµατεία της Διάσκεψης της Eιρήνης η ανάθεση της εντολής στην Iταλία. H Aυλώνα δίνεται στην Iταλία. Γίνεται συνοριακή διαρρύθµιση σε βάρος της Aλβανίας και υπέρ της Γιουγκοσλαβίας και η B. Hπειρος δίνεται στην Eλλάδα. Όµως εκεί πάνω γίνεται εξέγερση στην Aλβανία και διώχνονται οι ιταλοί και από την Aλβανία και την Aυλώνα.

Tον ίδιο χρόνο δολοφονείται ο Eσάτ Πασάς από αλβανό στο Παρίσι. Συγκαλείται εθνική αλβανική συνέλευση και εκλέγεται αντιβασιλεία. H κυβέρνηση της αντιβασιλείας ζητάει από την Kοινωνία των Eθνών να γίνει η Aλβανία µέλος της. Γίνεται δεκτή η αίτησή της και η Aλβανία ζητάει την παρέµβασή της για να λυθούν τα ζητήµατα µε την Eλλάδα. H KτE δηλώνει αναρµοδιότητα και παραπέµπεται το ζήτηµα σε πρεσβευτική διάσκεψη. Aυτή αποφαίνεται κατά της παραχώρησης της B. Hπείρου στην Eλλάδα.

Για να ικανοποιηθεί η Iταλία, οι σύµµαχοι µε δήλωση στην KτE αναγνωρίζεται το "ιδιάζον" συµφέρον της Iταλίας για την Aλβανία. Kι εδώ η σύγκρουση Iταλίας-Γιουγκοσλαβίας για την κυριαρχία στην Aλβανία οδηγεί σε µόνιµη αστάθεια στην Aλβανία. Oι κυβερνήσεις ανεβοκατεβαίνουν µέχρι που το 1924 ο επίσκοπος Φαν Nολφ, ανατρέπει την αντιβασιλεία και εγκαθιδρύει δηµοκρατία που γίνεται πρόεδρός της. Tο 1925 γίνεται πραξικόπηµα διώχνεται ο Φαν Nολφ και ο Aχµέτ Zώγου γίνεται και πρόεδρος της Δηµοκρατίας και πρωθυπουργός κι έπειτα βασιλιάς. Aυτός αρχικά εµφανίζεται σαν σερβόφιλος. Όµως ουσιαστικά έχει δεθεί µε την Iταλία και το Nοέµβρη του 1926 υπογράφει το αλβανο-ιταλικό σύµφωνο που καθιερώνει την αποφασιστική θέση της Iταλίας στην Aλβανία. Aυτό προκάλεσε οξύτητα στις σχέσεις Γιουγκοσλαβίας-Aλβανίας. H Iταλία κυριαρχεί οικονοµικά και πολιτικά στην Aλβανία. H Aγγλία που κανάκευε τον Mουσολίνι δεν ενοχλείται. O Zώγου θέλει να χαλαρώσει κάπως την "περίπτυξη" της Iταλίας και το 1934 αρχίζει διαπραγµατεύσεις µε τη Γιουγκοσλαβία. H Iταλία αντιδρά και σπρώχνει τους αγάδες – όργανά της µε τον Kρούγια επικεφαλής να κινηθούν. O Zώγου σταµατάει, ξαναγυρίζει στην Iταλία, κάνει νέες παραχωρήσεις στην Iταλία. H σπουδαιότερη είναι η συµφωνία του 1936 που επιτρέπει στην Iταλία να εγκαθιστά στην Aλβανία υπηκόους της χωρίς διατυπώσεις. Tον Aπρίλη του 1939 στέλνει η Iταλία στρατό και θέτει την Aλβανία υπό κατοχή. O Zώγου φεύγει, πέφτουν µερικές ντουφεκιές στα λιµάνια και σε συνέχεια µια ψευτοσυνέλευση προσφέρει το στέµµα στον Bιτόριο Eµµανουέλε.

O άγγλος πρωθυπουργός Tσάµπερλαιν δηλώνει πως η κατάληψη της Aλβανίας από την Iταλία δεν είχε σηµασία για την Aγγλία. H Iταλία προβάλλει τη "Mεγάλη Aλβανία" που σ’ αυτή θα ενταχθούν γιουγκοσλαβικά και ελληνικά εδάφη κλπ.

Aρχίζει η αντίσταση, ιδρύεται κοµµουνιστικό κόµµα. Όταν η Iταλία συνθηκολογεί, οι γερµανοί ανακηρύχνουν ανεξάρτητη την Aλβανία και βάζουν πρωθυπουργό τον Kρούγια που αναφέρθηκε. Kι από κει το Mάη του 1944 γίνεται η Eπιτροπή Aπελευθέρωσης και η ιστορία παίρνει το δρόµο που είναι περισσότερο γνωστός.