ΦΑΚΕΛΟΣ: Οικονομική κρίση

Με ποια γραμμή η Αριστερά απέναντι στην κρίση, του Σπύρου Παναγιώτου

Σε μια περίοδο που οι εργαζόμενοι αναλογίζονται το ύψος του λογαριασμού που έρχεται, σε μια περίοδο που όλα όσα καταδίκασαν τον κόσμο της δουλειάς στη διαρκή λιτότητα και την κατάργηση στοιχειωδών δικαιωμάτων και κατακτήσεων, έχει σημασία να σταθούμε στο τι λέει και κυρίως τι κάνει η ριζοσπαστική σκέψη και η Αριστερά στην Ευρώπη;

Είναι αλήθεια ότι όλες οι πτέρυγές της, ενώ μιλούν για αύξηση των μισθών και καλούν σε κινητοποιήσεις για να μη φορτωθούν τα βάρη της κρίσης στους εργαζόμενους, δίνουν το κύριο βάρος στη διατύπωση "υπεύθυνων προτάσεων" και στην προβολή θεσμικών μέτρων, ώστε μέσα από μεταρρυθμίσεις να αναζητηθεί μια "διέξοδος" κι ένας "έλεγχος" της οικονομικής πολιτικής.

Σε αυτά τα πλαίσια, αν αληθεύουν τα ελληνικά δημοσιεύματα –δεν έχουν, πάντως, διαψευστεί– ο Όσκαρ Λαφοντέν εμφανίσθηκε υπερασπιστής του "σχεδίου Πόλσον" στη Γερμανία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αποτελεί ολίσθημα να εμφανίζεται η Αριστερά να στηρίζει κρατικά μέτρα ενίσχυσης του τραπεζικού τομέα με τα χρήματα των φορολογουμένων, που για χρόνια έχουν καταδικαστεί στη λιτότητα. Το κόμμα της γερμανικής Αριστεράς "Die Linke" πρότεινε ένα άμεσο πρόγραμμα δράσης με στόχο: "να βοηθήσει το χρηματοπιστωτικό τομέα μέσω βραχυπρόθεσμων εφαρμόσιμων μέτρων καθώς και την εξάλειψη των ιδιαίτερα ζημιογόνων πρακτικών". Ακολούθησαν οι ανακοινώσεις του ΚΚ Γαλλίας και της Επανίδρυσης στην Ιταλία, που δίνουν ιδιαίτερο βάρος στον έλεγχο των κρίσιμων οικονομικών αποφάσεων από το ευρωπαϊκό και τα εθνικά κοινοβούλια.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι εισηγήσεις της συνόδου της εκτελεστικής γραμματείας της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, που έγιναν στην Αθήνα στις 11-12/10. Εκεί διατυπώθηκαν ιδέες όπως "χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα επαναρρύθμισης των αγορών", "να επανέλθει η ηθική στην πολιτική και οι μάνατζερ των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων θα πρέπει να πληρώσουν οι ίδιοι γι’ αυτή την κρίση". Ακόμα έγινε λόγος για την "επαναφορά του άμεσου πολιτικού ελέγχου στη νομισματική πολιτική της Ένωσης και τον καθορισμό της από το Συμβούλιο Κορυφής, σε συνεργασία με το ευρωκοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια, και όχι από την Κεντρική Τράπεζα, με κριτήρια την ανάπτυξη, την απασχόληση και όχι τα μονεταριστικά δόγματα" κ.λπ. Κοινός παρονομαστής των τοποθετήσεων των στελεχών και των κομμάτων της Ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι η επιβολή θεσμικών μέτρων για τον έλεγχο της κίνησης των κερδοσκοπικών κεφαλαίων, η ανάγκη κοινωνικού κοινοβουλευτικού ελέγχου στις αποφάσεις του τραπεζικού τομέα και η "διευκόλυνση της ροής χρήματος στη βιομηχανία και το εμπόριο".

Είναι δυνατό οι σκέψεις αυτές να αποτελούν βάση ενός αριστερού σχεδίου για την ερμηνεία της κρίσης και, πολύ περισσότερο, για την αντιμετώπιση των συνεπειών σε βάρος των εργαζομένων; Οι προτάσεις αυτές δημιουργούν τουλάχιστον σύγχυση. Οι εισηγητές τους είναι υποχρεωμένοι να εξηγήσουν σε ποιο πολιτικό πλαίσιο, με ποιους πολιτικούς όρους μπορεί να εφαρμοσθούν οι προτάσεις τους. Να εξηγήσουν αν αντιλαμβάνονται σαν προϋπόθεση εφαρμογής τέτοιων μέτρων την ανάγκη ριζικής ανατροπής των σημερινών συσχετισμών.

Η οικονομία-καζίνο δεν είναι μια "παρέκκλιση" του καπιταλισμού, δεν είναι έκφραση ούτε της αυθαιρεσίας των χρηματιστών ούτε της απώλειας ελέγχου εκ μέρους της πολιτικής. Είναι στοιχειώδες χαρακτηριστικό του σύγχρονου καπιταλισμού. Η οικονομία-καζίνο, ο νεοφιλελευθερισμός, η στροφή στην "οικονομία των χαρτιών", στην "άυλη οικονομία", αποτέλεσε πολιτική επιλογή. Ήταν η επιθετική απάντηση του καπιταλισμού στη μακρόχρονη αξεπέραστη κρίση που τον μαστίζει τις τελευταίες δεκαετίες. Το "λιγότερο ή καθόλου κράτος", οι μεγάλης κλίμακας αναδιαρθρώσεις του κεφαλαίου, η γενίκευση των ιδιωτικοποιήσεων ήταν προϊόντα ακριβώς αυτής της επιθετικής πολιτικής που εφαρμόστηκε σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς αντλούσε δύναμη από την οπισθοχώρηση της Αριστεράς και από αντίστοιχες "υπεύθυνες προτάσεις" εκείνης της περιόδου.

Αλλά μήπως σήμερα δεν εκδηλώνεται η ίδια επιθετική στάση; Το μαρτυρά τα δισεκατομμύρια ευρώ που χαρίζονται σε αυτούς που προκάλεσαν την κρίση. Το μαρτυρά η συγκρότηση και οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Διευθυντηρίου (G4 – Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία), οι πρωτοβουλίες της ΕΕ των 16. Θα το δείξουν ακόμα πιο καθαρά τα μέτρα "που θα εξειδικεύσουν" οι εθνικές κυβερνήσεις –που θα αναλάβουν την "εθνικοποίηση" των ζημιών– όταν αποκαλυφθεί το "βάθος και η έκταση" της κρίσης. Είναι αυτός ο λόγος που η επιθετική αναζήτηση διεξόδων από το κεφάλαιο μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με μια συνολικά ανταγωνιστική στάση από την Αριστερά.

Ακόμα περισσότερες εξηγήσεις χρειάζεται να δοθούν για την ιδέα "ελέγχου του τραπεζικού συστήματος από την κοινωνία και τα κοινοβούλια" και ιδιαίτερα όταν ζητείται η χάραξη της οικονομικής πολιτικής και ο έλεγχός της να γίνεται από το "Συμβούλιο Κορυφής, σε συνεργασία με το ευρωκοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια". Οι "προτάσεις" αυτές θα βρουν την ολοκληρωτική τους έκφραση με αντίστοιχες για "εκδημοκρατισμό" της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της ΕΕ ακόμα και αυτής της Κομισιόν. "Κάποιοι" κακοί στην ΕΕ εμποδίζουν τη "διευκόλυνση της ροής του χρήματος στο βιομηχανικό και εμπορικό κεφάλαιο" και κάποιοι καλοί θα άρουν τα εμπόδια σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και θα προωθήσουν μια ισόμετρη και δημοκρατική κατανομή-ροή του χρήματος. Εδώ πλέον, έχει απωλεσθεί κάθε επιστημονική ανάλυση της φύσης του χρηματιστικού κεφαλαίου, της ίδιας της ΕΕ, του σύγχρονου ιμπεριαλισμού. (Σήμερα όλοι ανακαλύπτουν ή ξανανακαλύπτουν τον Μαρξ, αλλά συνεχίζουν να ξεχνάνε ή να ξορκίζουν τον Λένιν…)

Στην πραγματικότητα, οι "υπεύθυνες προτάσεις" γίνονται "μέσα στο σύστημα", στη λογική μιας δημοκρατικής του μεταρρύθμισης, και θυμίζουν έντονα τις αντίστοιχες προτάσεις για "παραγωγικές επενδύσεις" της δεκαετίας του ’80 (ή ακόμα την περίφημη "κάθαρση" και καταγραφή της οικονομίας το ’89-’90 στην Ελλάδα) που άνοιξαν διάπλατα το δρόμο στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις και, λίγο αργότερα, στις συμμαχικές κυβερνήσεις της κεντροαριστεράς που εφάρμοσαν νεοφιλελεύθερα δόγματα.

Όχι, δύναμη της Αριστεράς δεν είναι αυτό το "εναλλακτικό πακέτο" προτάσεων των ιθυνόντων της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Δύναμη της Αριστεράς είναι οι προτάσεις οργάνωσης της αντίστασης εκείνων που υφίστανται τις συνέπειες των επιλογών του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Είναι ο πρωταγωνιστικός ρόλος που πρέπει να αναλάβει στους δρόμους, στους χώρους δουλειάς, στις ουρές των super market, στα στέκια της ανεργίας. Δύναμή της Αριστεράς είναι η οικοδόμηση ενός μαζικού λαϊκού ρεύματος. Η διατύπωση ενός προγράμματος διεκδικήσεων και αιτημάτων, που θα αποσκοπεί στην ανακούφιση των λαϊκών στρωμάτων και θα πασχίζει για την ανατροπή των σημερινών συσχετισμών. Η δύναμή της βρίσκεται στη διατύπωση ενός πολιτικού σχεδίου που θα καταδεικνύει ότι ο καπιταλισμός αποτελεί αναχρονισμό, που θα ανοίγει το δρόμο να διαβούμε το κατώφλι μιας άλλης κοινωνικής οργάνωσης που θα αναδεικνύουν ότι ο σοσιαλισμός είναι επίκαιρος παρά ποτέ.

Το ’παμε και το ξαναλέμε: Τρεις είναι οι πιθανές στάσεις απέναντι στην κρίση. Η στάση του σχολιασμού και της περιγραφής. Η στάση της "ανακούφισης" από τις ακραίες εκδηλώσεις και οι "υπεύθυνες" προτάσεις. Η στάση της οργάνωσης του λαού και της εξαπόλυσης αγώνων και αντιστάσεων, της αντικαπιταλιστικής πάλης. Η σύγχρονη Αριστερά αυτοαναιρείται πολιτικά-ιδεολογικά-οργανωτικά, αν ακολουθήσει τις δύο πρώτες.

Σπύρος Παναγιώτου