Έκρηξη της λαϊκής οργής στις χώρες της Βαλτικής, του Ερρίκου Φινάλη

Επεισοδιακές κινητοποιήσεις στη Ρίγα και στο Βίλνιους

Οι τίγρεις της Βαλτικής: έτσι αποκαλούσαν έως πρόσφατα τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία οι "διεθνείς αναλυτές" και απολογητές του νεοφιλελευθερισμού. "Κατάφεραν να σημειώσουν πρωτοφανείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης", έλεγαν, "χάρη στον υποδειγματικό εκσυγχρονισμό τους" (δηλαδή το κύμα άγριων ιδιωτικοποιήσεων που, προφανώς, πάει χέρι-χέρι με την ψευτοδημοκρατία βαλτικού τύπου, όπου οι κομμουνιστές βρίσκονται εκτός νόμου και οι μειονότητες είναι υπήκοοι Β’ κατηγορίας). Μέσα σε λίγες μέρες, όμως, η κρίση ξεδόντιασε τις υποτιθέμενες τίγρεις. Σύμφωνα με την Κομισιόν, που για μια ακόμη φορά υποχρεώθηκε να αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις της, το ΑΕΠ της Λετονίας θα σημειώσει το 2009 πτώση 6,9%, της Εσθονίας πτώση 4,7%, και της Λιθουανίας πτώση 4% (ενώ μόλις πρόπερσι οι ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ ξεπερνούσαν το 10%). Η ανεργία αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί, με πρωταθλήτρια τη Λιθουανία, όπου ακόμη και οι επίσημοι δείκτες δείχνουν ήδη εκτίναξη των ανέργων στο 10,2%, από 5,4% τον περασμένο χρόνο. Η άρχουσα τάξη των βαλτικών χωρών αποφάσισε πάντως να "αντιμετωπίσει" την κρίση με τη γνωστή συνταγή: ακόμα περισσότερη λιτότητα (περικοπή των ήδη χαμηλών μισθών και συντάξεων), αύξηση των έμμεσων φόρων και ουσιαστική κατάργηση των επιδομάτων ανεργίας και της όποιας κοινωνικής πρόνοιας είχε γλιτώσει από τις μέχρι τώρα "μεταρρυθμίσεις".

Αλλά αυτή τη φορά η επιβολή ακόμα σκληρότερης αντιλαϊκής πολιτικής συνάντησε την οργή και την αντίσταση πλατιών κοινωνικών στρωμάτων τα οποία, έτσι κι αλλιώς, κάθε άλλο παρά είχαν επωφεληθεί από την όποια "ανάπτυξη" των προηγούμενων χρόνων. Το ξέσπασμα ξεκίνησε από τη Λετονία, όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν την περασμένη εβδομάδα απαιτώντας την παραίτηση της κεντροδεξιάς κυβέρνησης. Όταν η κυβέρνηση παρέταξε απέναντί τους τα ΜΑΤ στην πρωτεύουσα Ρίγα, εξοργισμένοι οι διαδηλωτές επιτέθηκαν και προσπάθησαν να καταλάβουν το Κοινοβούλιο, ενώ προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και στο κτίριο του υπουργείου Οικονομίας. Στις συγκρούσεις τραυματίστηκαν 45 διαδηλωτές και 14 αστυνομικοί, ενώ πραγματοποιήθηκαν 126 συλλήψεις. Τα γεγονότα αυτά κρίνονται πρωτοφανή για μια χώρα άμαθη σε τέτοιες κοινωνικές συγκρούσεις, και στην οποία έννοιες όπως "κοινωνική αδικία" ταυτίζονταν από όλες τις επίσημες πολιτικές πτέρυγες με τη "σοβιετική κομμουνιστική προπαγάνδα".

Τρεις μόλις μέρες αργότερα, στις 16 Ιανουαρίου, το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε και στη γειτονική Λιθουανία, με μαζικές διαμαρτυρίες σε πολλές πόλεις. Στην πρωτεύουσα Βίλνιους πάνω από 15.000 άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στην έκκληση συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων για κινητοποίηση, και αντιμετώπισαν μαχητικά την απόπειρα των δυνάμεων καταστολής να σταματήσουν την πορεία πριν φτάσει στο Κοινοβούλιο. Οι διαδηλωτές αντεπιτέθηκαν αρχικά με… κομμάτια πάγου, ενώ σύντομα άρχισαν να πετούν στην αστυνομία πέτρες, αυγά και μπουκάλια. Η αστυνομία απάντησε με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες. Παρ’ όλα αυτά πολλοί κατάφεραν να φτάσουν ως το κτίριο του Κοινοβουλίου στο οποίο προξένησαν, σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, "σοβαρές φθορές". Συνολικά σημειώθηκαν 151 προσαγωγές και 15 συλλήψεις, ενώ τραυματίστηκαν δεκάδες διαδηλωτές.

Η πολιτική τάξη των κρατών της Βαλτικής έχει ανησυχήσει από αυτές τις εξελίξεις. Χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος της Λετονίας κάλεσε την κυβέρνηση να παραιτηθεί ώστε να κατευναστεί η λαϊκή δυσαρέσκεια, επισημαίνοντας ότι "η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς καταρρέει". Στη Λιθουανία όμως δεν έλειψαν και οι… ελληνικού τύπου συνωμοσιολόγοι: ο δεξιός πρωθυπουργός Άντριους Κουμπίλιους κατάγγειλε "ξένες δυνάμεις που επιθυμούν να προκαλέσουν χάος και αποσταθεροποίηση στη Λιθουανία", σε μια προσπάθεια να εκμεταλλευτεί τα αντιρωσικά αντανακλαστικά των Λιθουανών. Επεισόδια ξέσπασαν την προηγούμενη Πέμπτη και στη Σόφια, όπου χιλιάδες Βούλγαροι πέταξαν πέτρες στο Κοινοβούλιο και φώναζαν συνθήματα καλώντας την κυβέρνηση να παραιτηθεί. Μετά την εξέγερση στην Ελλάδα, που λειτούργησε ως "κακό παράδειγμα", ο φόβος μιας γενικευμένης αντίδρασης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αγγίζει πλέον και τις Βρυξέλλες. Οι ντόπιοι πολιτικοί και οι ευρωπαίοι κομισάριοι ελπίζουν πάντως ότι "οι πολίτες θα κατανοήσουν πως οι περαιτέρω μεταρρυθμίσεις είναι αναπόφευκτες" και ποντάρουν πολλά στην έλλειψη συγκροτημένης αριστερής αντιπολίτευσης, καθώς στις "νέες ευρωπαϊκές δημοκρατίες" της Βαλτικής απαγορεύεται η σύσταση και λειτουργία οποιουδήποτε κόμματος αναφέρεται στον κομμουνισμό…

Ερρίκος Φινάλης