Έφυγε ο Χάρολντ Πίντερ, του Χρήστου Γιοβανόπουλου

Ένας δημιουργός με πολιτική δράση

Ανήμερα Χριστούγεννα ανακοινώθηκε ο θάνατος του σπουδαίου Άγγλου δραματουργού και ακτιβιστή Χάρολντ Πίντερ. Στην κηδεία του, στις 31 Δεκεμβρίου, σε πολύ στενό κύκλο ανθρώπων, διαβάστηκαν, σύμφωνα με δικές του οδηγίες, αποσπάσματα από αγαπημένα έργα, δικά του και άλλων, κλείνοντας την αυλαία για ένα δημιουργό που θεωρήθηκε ένας από τους σπουδαιότερους θεατρανθρώπους του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα – σύμφωνα και με το σκεπτικό της Ακαδημίας που τον βράβευσε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2005.

Ο Πίντερ, που έφυγε σε ηλικία 78 ετών και έχοντας κάποια χρόνια πριν δηλώσει την απόσυρσή του από το θέατρο και την αφοσίωσή του στην πολιτική, άφησε έντονο αποτύπωμα με την ιδιαίτερη χρήση του διαλόγου, την εξαιρετική αίσθηση του ρυθμού, το κωμικό άγγιγμα και τον βαθύ δραματικό παλμό, αλλά και τις ολότελα χαρακτηριστικές του παύσεις, στοιχεία που είχαν ανοίξει μια τελείως διαφορετική, πιντερική θεατρική προσέγγιση (αν και ο ίδιος θεωρούσε τον χαρακτηρισμό αυτό ανόητο). Επιπλέον, έγραψε ποιήματα αλλά και κινηματογραφικά σενάρια, ενώ είχε συμμετάσχει σε παραστάσεις και ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτης.

Αρχικά αντιμετώπισε μεγάλη δυσκολία να γίνει αποδεκτός: το κλασικό πλέον "Πάρτι Γενεθλίων" αντιμετωπίστηκε τελείως αρνητικά με αποτέλεσμα η παράσταση να κατεβεί ελάχιστες μέρες μετά την πρεμιέρα της. Στα επόμενα χρόνια, καταξιωμένος πια, ο Πίντερ θα αντιμετωπίσει μια σειρά από επιθέσεις για την πολιτική του δραστηριότητα και την αποτύπωσή της μέσα στο έργο του? ακόμα και η βράβευσή του με το Νόμπελ θεωρήθηκε αποτέλεσμα πολιτικής σκοπιμότητας και όχι αναγνώριση λογοτεχνικής αξίας.

Η ομιλία του στην απονομή του βραβείου, βιντεοσκοπημένη από το νοσοκομείο καθώς είχε διαγνωστεί με καρκίνο ήδη από το 2002 και η επιβαρυμένη κατάσταση της υγείας του δεν του επέτρεψε να παρευρεθεί στη Στοκχόλμη, έχει περάσει στην ιστορία σαν μια από τις πολιτικότερες αντίστοιχες ομιλίες, καθώς ο Πίντερ επέλεξε να επιτεθεί σε Μπους και Μπλερ για τον πόλεμο στο Ιράκ? κάτι που δεν εξέπληξε κανέναν, αφού ο Πίντερ είχε αναπτύξει ιδιαίτερη πολιτική δράση από πολύ νεαρή ηλικία. Αντιρρησίας συνείδησης όταν κλήθηκε να στρατευθεί κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, χωρίς όμως να είναι πασιφιστής – αφού είχε δηλώσει ότι, αν ήταν σε στρατεύσιμη ηλικία κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα είχε πολεμήσει ενάντια στους Ναζί-, είχε πάρει θέση σε μια σειρά από ζητήματα, υψώνοντας τη φωνή του ενάντια στο μακαρθισμό, το απαρτχάιντ, την προσπάθεια φίμωσης των λογοτεχνών στην Τουρκία, κριτικάροντας τον Ρίγκαν και τη Θάτσερ, υποστηρίζοντας την Κούβα, αντιτιθέμενος στους βομβαρδισμούς της Σερβίας κ.ά. Πολιτικά ενεργός μέχρι το τέλος της ζωής του, είχε υποστηρίξει δημόσια την Παλαιστινιακή υπόθεση και συμμετείχε σε μια επιτροπή καλλιτεχνών και διανοούμενων (όπως ο Έρικ Χομπσμπάουμ, ο Μάικ Λι κ.ά.) που προσπαθούσαν να αρθρώσουν μια εβραϊκή φωνή διαφορετική από την κυρίαρχη του Ισραήλ. Το 2006, μεσούντος του πολέμου στο Λίβανο, είχε μαζί με τους Τσόμσκι και Σαραμάγκου υπογράψει μια ανοιχτή επιστολή ενάντια στην πολιτική του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.

Χρήστος Γιοβανόπουλος

 

---

Έργα στα ελληνικά

Στα ελληνικά θέατρα έχουν ανέβει επανειλημμένα και με μεγάλη επιτυχία έργα του, ενώ έχουν κυκλοφορήσει τα ακόλουθα βιβλία:

Θέατρο

"Ο επιστάτης", εκδόσεις Κακουλίδη, 92 σελ.

"Παλιοί καιροί – Ένα ακόμα και φύγαμε", εκδόσεις Δωδώνη, 84 σελ.

"Πάρτι γενεθλίων", εκδόσεις Δωδώνη, 166 σελ.

"Η συλλογή – Ο εραστής", εκδόσεις Δωδώνη, 116 σελ.

"Προδοσία", εκδόσεις Δωδώνη, 98 σελ.

"Τέφρα και σκιά", εκδόσεις Καστανιώτη, 170 σελ.

Ποίηση

"Ποιήματα 1948-2004", εκδόσεις Κέδρος, 93 σελ.

"Πόλεμος", εκδόσεις Αιώρα, 26 σελ.

Κείμενα

"Τέχνη, αλήθεια και πολιτική – Η ομιλία στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2005", εκδόσεις Αιώρα, 32 σελ.

"Φωνές", εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 197 σελ. (ο τόμος περιλαμβάνει την ομιλία αποδοχής του Νόμπελ)

Κυκλοφορεί ακόμα (από τις εκδόσεις Καστανιώτη) το μοναδικό μυθιστόρημα που έγραψε ο Πίντερ, "Οι Νάνοι".