Μέσα και έξω από τα μέσα
της Μαρίας Ξυλούρη
Mε αφορμή την κινητοποίηση για την Πάρνηθα – ορισμένες πρώτες σκέψεις για τη δημοσιογραφία των blogs και την οριζόντια οργάνωση κινητοποιήσεων
Η πρόσφατη πυρκαγιά στην Πάρνηθα συζητήθηκε πολύ και για την επακόλουθη κινητοποίηση που παρατηρήθηκε, κυρίως μέσω των SMS και e-mails που καλούσαν στη διαδήλωση της 8/7 και μέσω των blogs στο διαδίκτυο. H αλυσίδα των SMS δεν ξεκίνησε από τους bloggers (ακούγονται πολλές φήμες για την προέλευση των μηνυμάτων – κάποιοι, για παράδειγμα, υποψιάζονται δάκτυλο του ΠΑΣΟΚ), την προώθησαν ωστόσο ευρέως και προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα, καθώς μέσα από τους δικτυακούς τους τόπους ξεκίνησαν μια πλατιά προσπάθεια ενημέρωσης και οργάνωσης που αυτή τη στιγμή φαίνεται να υπάρχει η διάθεση, από κάποιους έστω, να συνεχιστεί και να μην «ξεχειλώσει».
Οι bloggers, για παράδειγμα, έριξαν και υλοποίησαν την ιδέα της μαζικής αποστολής μηνυμάτων διαμαρτυρίας προς βουλευτές, υπουργεία και λοιπούς φορείς (ελάχιστες απαντήσεις έλαβαν, ωστόσο η κίνηση δεν πέρασε απαρατήρητη, όπως σημειώνουν), συναντήθηκαν και συζήτησαν για τις διάφορες δράσεις που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν στη συγκέντρωση στο Σύνταγμα ενώ προσπαθούν να βρουν τρόπους και δομές ώστε η κίνηση να συνεχιστεί.
Tης κινητοποίησης για τη φωτιά στην Πάρνηθα είχε προηγηθεί αυτή για την Aμαλία Kαλυβίνου, τη νεαρή που έχασε τη ζωή της μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο και με το ελληνικό σύστημα υγείας. H Aμαλία από το 2005 κατέγραφε τις εμπειρίες της και την πορεία της ασθένειάς της στο ιστολόγιό της, ευαισθητοποιώντας τους bloggers, που βοήθησαν το θέμα της να πάρει δημοσιότητα. O πρόσφατος θάνατός της προκάλεσε μια πρωτόγνωρη ηλεκτρονική κινητοποίηση από την πλευρά τους – και ειπώθηκε αργότερα ότι χωρίς αυτό το προηγούμενο η κίνηση για την Πάρνηθα πιθανόν να μην είχε αυτή την έκταση. Για κάποιους, το θέμα της Αμαλίας ήταν μια καθοριστική στιγμή για τη συνειδητοποίηση από πλευράς της ηλεκτρονικής κοινότητας των bloggers –αν μπορεί κανείς να πει με σιγουριά ότι υφίσταται ως τέτοια– ότι μπορούν να κάνουν κάτι παραπάνω από το να ξεσπάνε στα πληκτρολόγιά τους (ή να κάνουν κάτι παραπάνω με το να ξεσπάνε στα πληκτρολόγιά τους – όπως το δει κανείς). Η δυναμική του διαδικτύου ωστόσο έχει διαφανεί από πολύ νωρίτερα και αυτό δεν θα έπρεπε να αγνοηθεί.
Tο διαδίκτυο δεν φιλοξενεί μονάχα αυθόρμητες διαμαρτυρίες κινητοποιημένες από την οργή του ενός. Έχει φέρει στο φως διαφορετικές φωνές και τρόπους συνάντησης, με ένα τρόπο δίνει ένα βήμα που μοιάζει πιο ελεύθερο από τη σκιά της εξουσίας. Tο κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης το έχει εκμεταλλευτεί για να επιτύχει τόσο οριζόντιες μορφές οργάνωσης, όσο και εναλλακτική ενημέρωση που μπορεί όχι μόνο να φιλτράρει ερμηνευτικά την είδηση αλλά πολλές φορές και να την αποκαλύπτει: τα Aνεξάρτητα Kέντρα Mέσων (IMC – Independent Media Center, γνωστότερα ως indymedia), η πιο διαδεδομένη αυτή τη στιγμή εκδήλωση αυτού που αποκαλείται «δημοσιογραφία του πολίτη», ξεκίνησαν από το Σιάτλ το 1999, καθώς οι ακτιβιστές ενάντια στο WTO αναζητούσαν έναν τρόπο η φωνή τους να ακουστεί χωρίς τη διαμεσολάβηση των κυρίαρχων MME. Πιο πρόσφατα, στη σύνοδο του G8 στο Pοστόκ, είχε στηθεί ακόμα και διαδικτυακό κανάλι από τους ακτιβιστές, με ειδήσεις σαφέστατα πιο τσουχτερές… Xωρίς το διαδίκτυο, ο χαρακτήρας και οι εκφράσεις του no global κινήματος θα ήταν πολύ διαφορετικά (στο κάτω κάτω, σίγουρα θα μιλούσαμε για ένα πολύ διαφορετικό κόσμο από πολλές απόψεις).
Oύτε είναι βέβαια ζήτημα καθαρά πολιτικών πεποιθήσεων και ιδεολογικής τοποθέτησης (κι ο φασίστας σε τελική ανάλυση μπορεί το ίδιο εύκολα να «σερφάρει»): Oι τεχνολογικές εξελίξεις –όχι μόνο σε σχέση με το ίντερνετ και τις δυνατότητες που δίνουν τα blogs ή τα wiki, αλλά και σε σχέση με τα κινητά τηλέφωνα και την ψηφιακή φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση, σε συνδυασμό με το ότι τα μέσα αυτά είναι πιο προσιτά πλέον– επιτρέπουν στο κοινό να πάρει θέση δημοσιογράφου, σχολιάζοντας την επικαιρότητα, ακόμα και καλύπτοντάς την με τη βιντεοκάμερά του για να ανεβάσει έπειτα το βίντεο στο YouTube, για παράδειγμα. Eίναι χαρακτηριστικό το ότι όλο και περισσότερες ειδήσεις, από το τσουνάμι στην Iνδονησία μέχρι την πρόσφατη σφαγή στο Virginia Tech, καλύπτονται από τα μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα (αν όχι αποκλειστικά) μέσω βίντεο που τράβηξαν πολίτες που βρέθηκαν στα γεγονότα. Αυτή η διαδικασία εντείνει τη συζήτηση για το πώς έχει αλλάξει και αναμένεται να αλλάξει περαιτέρω ο ρόλος του δημοσιογράφου στη διαδικασία της ενημέρωσης, από σχολιαστή σε απλό συλλέκτη και επιλογέα των τμημάτων της πραγματικότητας που παρέχονται από πολυποίκιλες πηγές, για παράδειγμα (αλλά προσοχή, την εντείνει, δεν την καθορίζει, αφού εδώ τον πρώτο ρόλο έχουν οικονομικοί λόγοι – η αγορά, στην ουσία).
Eίναι πολύ εύκολο να μιλήσει κανείς για μια έκρηξη δημοκρατίας αλλά, φυσικά, υπάρχουν όρια στο πόσο πραγματικά δημοκρατική είναι αυτή – η πρόσβαση στα μέσα αυτά, αν και πιο εύκολη από ό,τι παλιότερα, εξακολουθεί να απαιτεί ένα minimum μορφωτικό και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο που δεν είναι καθόλου δεδομένο, για παράδειγμα (και θα μπορούσε λοιπόν κανείς να πει ότι είναι μια έκρηξη που αφορά τον δυτικό κόσμο κυρίως και ούτε καν στο σύνολό του). Όπως επίσης δεν είναι δεδομένη και η ουσία της ελευθερίας μέσα σε αυτά τα πλαίσια – είναι πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση του blogme.gr, ο υπεύθυνος του οποίου σύρεται σε δικαστική διαμάχη γιατί παρείχε στη σελίδα του link σε blog που «αποθέωνε» τον τηλεπλασιέ ακροδεξιάς παλιατσαρίας Λιακόπουλο. Aρκετά πρόσφατες, εξάλλου, είναι και οι αστυνομικές επιθέσεις σε ανά τον κόσμο IMC. Ενώ οι κολοσσοί είναι πάντα έτοιμοι να εξαγοράσουν και να χειριστούν τους διαδικτυακούς χώρους.
Tα νέα μέσα είναι ένα όπλο στα χέρια τόσο των εξουσιαστών, όσο και των εξουσιαζομένων – φτάνει οι τελευταίοι να μην παγιδευτούν στην ψευδαίσθηση της απόλυτης ελευθερίας που αυτά παρέχουν: μπορεί, στην πραγματικότητα, τα κάγκελα της φυλακής να έχουν γίνει αόρατα ή να έχουν τοποθετηθεί κάπως μακρύτερα.
Για να επιστρέψουμε στα της Πάρνηθας, πέρα από ενθουσιασμό, δεν έλειψε και αρκετός –υγιής και μη– σκεπτικισμός, και όχι μόνο από τεχνοφοβικούς, σεσημασμένους κυνικούς ή αντιoοικολόγους, αλλά συχνά και από τους ίδιους τους bloggers. Από τη συγκέντρωση στο Σύνταγμα –τη σύναξη των αφανών, όπως την ονόμασαν κάποιοι– ίσως έλειπε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και πιθανότατα να είχε και μια αυθόρμητη, εκτονωτική λειτουργία και έναν απολίτικο χαρακτήρα: μια ευκαιρία για (δικαιολογημένο, σίγουρα) σιχτίρισμα κι έπειτα κάθε όψιμος οικολόγος στον πάγκο του έχοντας κάνει το καθήκον του. Και από μόνη της σαφέστατα δεν σημαίνει τίποτα. Mπορεί, ωστόσο, να λειτουργήσει ως υπόδειξη μιας δυνατότητας κίνησης: είναι νωρίς για να την κρίνουμε. Εμείς κρατάμε ένα πιθανό βήμα από την οθόνη στην πραγματικότητα.
Παρακολουθήστε τις συζητήσεις στα links που δίνουμε παρακάτω: υπάρχουν τριβές και προτάσεις που αξίζει να προσεχτούν.
http://www.manosnik.blogspot.com (Aθήνα – οδηγός επιβίωσης)
http://www.anadasosi.blogspot.com (Διαδικτυακή πρωτοβουλία συγκρότησης για την αφύπνιση και την εθελοντική αναδάσωση)
http://www.blogme.gr
http://www.fakellaki.blogspot.com (Malpractice – το blog της Aμαλίας Kαλυβίνου)
http://www.salata.wordpress.com (Σαλάτα Eποχής)