Το φάντασμα του Έλληνα blogger, της Μαρίας Ξυλούρη

Με αφορμη την ερευνα VPRC – Monthly Review για τα blogs

Αν και ελληνικά blogs (διαδικτυακά ημερολόγια-ιστολόγια) υπήρχαν πολύ πριν από τις κινητοποιήσεις του 2007, άρχισαν να γίνονται αντικείμενο ενδιαφέροντος των παραδοσιακών μέσων ακριβώς τότε. Δύο ήταν οι κύριες αφορμές: η πρώτη, ο θάνατος της Αμαλίας Καλυβίνου, που είχε δημοσιοποιήσει μέσω του blog της το πρόβλημα της υγείας της και την αντιμετώπισή της από το ελληνικό σύστημα υγείας. Ο θάνατός της οδήγησε σε μια πρωτόγνωρη διαδικτυακή κινητοποίηση για την ποιότητα της δημόσιας υγείας στη χώρα. Η δεύτερη ήταν οι πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007, οπότε και είδαμε τη μαζικότερη διαδήλωση για οικολογικά θέματα, μέσω καλεσμάτων από blogs και μιας αλυσίδας από SMS.

Στο διάστημα που ακολούθησε, ο αριθμός των ελληνικών blogs εκτοξεύτηκε, ενώ αρκετοί δημοφιλείς bloggers κινήθηκαν προς την "παραδοσιακή" δημόσια σφαίρα, γράφοντας σε εφημερίδες και περιοδικά, για παράδειγμα. Υπήρξε, παράλληλα, και μία αντίστροφη κίνηση, με πολιτικούς και δημοσιογράφους να γράφουν σε δικά τους blogs κ.ά. Μόδα, έκφραση μιας τάσης μέσα σε ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ένδειξη της κρίσης των παραδοσιακών θεσμών και μιας προσπάθειας εκδημοκρατισμού του δημόσιου διαλόγου αντιθετικά με τα κυρίαρχα ΜΜΕ, ή ίσως κάτι από όλα αυτά μαζί, τα blogs κινούν το ενδιαφέρον καθώς ανοίγουν μια σειρά από δυνατότητες και προβληματισμούς.

Στο πλαίσιο αυτό, ήταν μάλλον αναμενόμενο να αναπτυχθεί και ένα ερευνητικό αλλά και πολιτικό ενδιαφέρον για αυτά. Η έρευνα του Monthly Review που δημοσιεύεται στο τεύχος 47 του περιοδικού για την πολιτική κουλτούρα των ελληνόφωνων bloggers εντάσσεται σε αυτό ακριβώς το κλίμα, μέσα σε μια ευρύτερη προσπάθεια χαρτογράφησης και ανάλυσης των αλλαγών που έχει επιφέρει η ανάπτυξη του διαδικτύου στην πολιτική κουλτούρα και τις εκφράσεις της, αλλά και να αποσαφηνιστεί ο πολιτικός χαρακτήρας των blogs.

Η έρευνα και οι αντιρρήσεις

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το διάστημα Ιούνιος-Αύγουστος 2008 μέσω e-mail. Συμμετείχαν 773 διαχειριστές/υπεύθυνοι blogs. Σύμφωνα με τη VPRC, βάσει της έρευνας το προφίλ του Έλληνα blogger μπορεί να συνοψιστεί στα εξής: Άνδρας, ανώτερης μόρφωσης, μάλλον εξασφαλισμένης κοινωνικής ένταξης, μισθωτός του ιδιωτικού τομέα ή φοιτητής, με ενδιαφέρον για την πολιτική, με υψηλό δείκτη παρακολούθησης της δημόσιας σφαίρας, δυσαρεστημένος από τη λειτουργία της δημοκρατίας και την ποιότητα της πολιτικής ενημέρωσης που παρέχεται σήμερα στην Ελλάδα, ενεργοποιημένος, ωστόσο, κοινωνικά πολίτης.

Αναλυτικότερα μπορείτε να διαβάσετε στο ίδιο το περιοδικό. Εμείς θα περιοριστούμε σε ορισμένες επισημάνσεις, με αφορμή τις αντιρρήσεις κάποιων bloggers για την έρευνα, όπως αυτές διατυπώθηκαν το διάστημα που αποστέλλονταν σε αυτούς τα ερωτηματολόγια (βλέπε, για παράδειγμα, τη σχετική συζήτηση στη σελίδα του δημοφιλούς blogger Αρκούδου, http: //arkoudos.com/blog/?p=1333, με συμμετοχή αρκετών γνωστών bloggers αλλά και του εκδότη του Monthly Review). Αντιρρήσεις για τα κριτήρια επιλογής του δείγματος (αλλά και ευρύτερα για τη μεθοδολογία), φόβος απέναντι στον πολιτικό χαρακτήρα των ερωτήσεων, ευρύτερη δυσπιστία υποκινούμενη τόσο από την πολιτική τοποθέτηση του περιοδικού όσο και από την ανάμιξη στην επεξεργασία των δεδομένων της VPRC – όλα αυτά οδήγησαν κάποιους bloggers σε μια αίσθηση "φακελώματος". Υπάρχει, εξάλλου –και φάνηκε και στις κινητοποιήσεις που πυροδοτήθηκαν από τα blogs– μια γενικότερη άρνηση να συνδεθεί το blogging με πολιτικούς χώρους, αν και αρκετοί bloggers στα κείμενά τους εκφράζουν πολιτική άποψη και θέση: αυτή η άρνηση μοιάζει να σχετίζεται με μια γενικότερη αποστροφή προς την πολιτική, όπως αυτή τουλάχιστον γίνεται αντιληπτή από τους κυρίαρχους φορείς της και τα παραδοσιακά μέσα σήμερα. Αυτές οι αντιρρήσεις πάντως είναι ενδεικτικές και της ανομοιογένειας που επικρατεί στο blogging –που κάνει τις απόπειρες κατηγοριοποίησης επίφοβες, πολλώ δε μάλλον όταν μιλάμε για μια τεράστια ποσότητα υλικού, η πλήρης εποπτεία του οποίου είναι αδύνατη– αλλά και μιας ορισμένης κουλτούρας δυσπιστίας απέναντι στα παραδοσιακά μέσα και την εξουσία και προσπαθεί να αντισταθεί σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως απόπειρα "φακελώματος" και ελέγχου των blogs, ή και καπελώματος και εκμετάλλευσής τους από τα κυρίαρχα ΜΜΕ και τους πολιτικούς.

Κοινότητα ή κοινότητες;

Έτσι, είναι ίσως δύσκολο να συγκροτηθεί ένα προφίλ του Έλληνα blogger που να αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, όπως είναι και δύσκολο να οριστεί με σαφήνεια ο πολιτικός χαρακτήρας του blogging γενικά σε κλίμακες αριστεράς-δεξιάς. Αυτό που σαφέστερα διαφαίνεται στην ελληνική μπλογκόσφαιρα είναι η ανάδυση κάποιων "ομάδων", συγκροτημένων με βάση συγκεκριμένες θεματικές σε διαδικτυακές κοινότητες προβληματισμού ή ακόμα και δράσης (ένα παράδειγμα είναι το Oikologio.gr, που προέκυψε μέσα από τη δραστηριοποίηση για τις πυρκαγιές. Υπάρχουν ακόμα αρκετές αντίστοιχες συλλογικές προσπάθειες για διάφορα θέματα). Είναι λοιπόν ορθότερο να μιλά κανείς για κοινότητες, και όχι κοινότητα, των bloggers. Ωστόσο –και αν και η έρευνα του Monthly Review δείχνει ότι οι bloggers σε μεγάλο βαθμό πιστεύουν ότι στο μέλλον τα blogs θα μπορούν να προκαλούν κινητοποιήσεις– φαίνεται ότι τα διαδικτυακά καλέσματα από μόνα τους δεν αρκούν: στους μήνες που ακολούθησαν την έκρηξη του καλοκαιριού του 2007, καλέσματα για δράση σε άλλα θέματα δεν είχαν επιτυχία. Αρκετοί bloggers κάνουν λόγο για "ακτιβισμό του πληκτρολογίου" που εκτονώνεται με τη δημοσίευση ενός κειμένου χωρίς να αφήνει αποκρυσταλλώματα. Την ίδια ώρα, ενώ τα blogs αποπειρώνται να "παρακάμψουν" την παραδοσιακή δημοσιογραφία, υποχρεωτικά εξακολουθούν να αντλούν από αυτήν, λειτουργώντας σαν μοντέρ/σχολιαστές (στην καλύτερη περίπτωση, τα ελληνικά ειδησεογραφικά blogs αναπαράγουν τις ειδήσεις των παραδοσιακών μέσων, όταν δεν λειτουργούν παραδημοσιογραφικά). Και, αν και αλλάζουν και διευρύνουν τα όρια του διαλόγου, δεν τα καταρρίπτουν.

*Αναλυτικά την έρευνα μπορείτε να τη δείτε στο δικτυακό τόπο www.monthlyreview.gr, αλλά και στην έντυπη έκδοση του περιοδικού, όπου δημοσιεύεται στο πλαίσιο ενός αφιερώματος στο web 2.0. Μπορείτε, επίσης, να διαβάσετε και την πρώτη ευρείας έκτασης έρευνα για τα ελληνικά blogs, που διενεργήθηκε λίγο πριν από τις κινητοποιήσεις του 2007 σε δείγμα 1.367 bloggers, από τον μεταπτυχιακό φοιτητή Ζαφείρη Καραμπάση (http://ereuna.wordpress.com).