Αργεντινή: Μια χώρα σε συνεχή αναταραχή

Στο προηγούμενο φύλλο αναφερθήκαμε στη μεγάλη εκδήλωση για τα 40 χρόνια από την ίδρυση του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCR) Αργεντινής, η οποία ήταν η πρώτη άμεση επαφή της αντιπροσωπείας της ΚΟΕ με την πραγματικότητα αυτής της σημαντικής λατινοαμερικάνικης χώρας και του επαναστατικού της κινήματος. Το κείμενο αυτό εγκαινίασε μια σειρά άρθρων που θα συνεχιστούν και σε επόμενα φύλλα, στην προσπάθειά μας να μεταφέρουμε στους αναγνώστες της "Αριστερά!" τις ζωηρές εντυπώσεις που προκάλεσε αυτή η αποστολή και τις εμπειρίες από τους αγώνες των κομμουνιστών της Αργεντινής.

Η Αργεντινή είναι 21 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα, με πληθυσμό πάνω από 40 εκατομμύρια. Είναι η πιο "λευκή" χώρα της λατινοαμερικάνικης ηπείρου: συναντήσαμε πολλούς ανθρώπους οι παππούδες των οποίων έφτασαν εκεί τον 20ό αιώνα από την Ισπανία, την Ιταλία, τη Χώρα των Βάσκων, ακόμη και την Ελλάδα. Οι ιθαγενείς είναι λίγοι σε σχέση με τις γειτονικές χώρες, αλλά εξίσου καταπιεσμένοι και στη μεγάλη πλειοψηφία τους εκτοπισμένοι από τα πατρογονικά τους εδάφη. Η Αργεντινή είναι πλούσια, με απέραντες εύφορες εκτάσεις και πλούσιο υπέδαφος, με σύγχρονες υποδομές, καθώς και σημαντική βαριά βιομηχανία. Με λίγα λόγια, τόσο από άποψη ανάπτυξης όσο και σαν κοινωνία δίνει την αίσθηση μιας ευρωπαϊκής χώρας.

Κι όμως, ενώ η παραγωγή της αρκεί για να θρέψει 400 εκατομμύρια ανθρώπους, σήμερα το 30% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και οι πεινασμένοι μετριούνται σε εκατομμύρια! Η αιτία πρέπει να αναζητηθεί, πού αλλού; Στο νεοφιλελευθερισμό και τις "οδηγίες" των διεθνών οικονομικών οργανισμών-ληστών, που εφαρμόστηκαν κατά γράμμα, με αποτέλεσμα την πλήρη κατάρρευση της οικονομίας το 2001-2002. Η φτώχεια, η ανεργία, η μαύρη και παιδική εργασία, η πείνα, είναι καταστάσεις ορατές διά γυμνού οφθαλμού, και σοκάρουν ιδιαίτερα ακριβώς επειδή η Αργεντινή δεν είναι η "τυπική" φτωχή λατινοαμερικάνικη χώρα. Πολύ περισσότερο αν σκεφτεί κανείς ότι, πριν πέσει στο δόκανο του νεοφιλελευθερισμού, ήταν μια από τις πιο ισχυρές οικονομίες, με μια μεσαία τάξη σε "ευρωπαϊκά" ποσοστά.

Σήμερα, οι κοινωνικές αντιθέσεις βγάζουν μάτι ακόμα και στον πιο αδιάφορο παρατηρητή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι "κλειστές πόλεις" που μοιάζουν φυτεμένες ανάμεσα σε παραγκογειτονιές κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου που οδηγεί στο Μπουένος Άιρες. Εκεί, δίπλα στην απόλυτη εξαθλίωση, πίσω από τείχη με αγκαθωτό σύρμα στην κορυφή, πίσω από σκοπιές και φρουρούμενες πύλες, κρύβονται συγκροτήματα με βίλες, που το καθένα έχει δικό του κολυμβητήριο, ιππικό όμιλο, κολέγιο… Δηλαδή η "ανάκαμψη" που ακολούθησε μετά την εξέγερση του Αργεντινάτσο και την έλευση στην εξουσία του "φιλολαϊκού και αντιαμερικανού" Κίρχνερ (τον οποίο διαδέχθηκε πέρυσι, τυπικά τουλάχιστον, η… σύζυγός του) λίγο ωφέλησε τη μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία.

Βρεθήκαμε στην Αργεντινή σε μια περίοδο ανάπτυξης ενός νέου γύρου αγώνων, ιδίως στην ύπαιθρο. Πριν φτάσουμε στο Μπουένος Άιρες είχαμε βομβαρδιστεί από άρθρα των μεγάλων ΜΜΕ, που λίγο-πολύ περιέγραφαν την αγροτική διαμαρτυρία ως "αντιδραστικό κίνημα των γαιοκτημόνων που πολεμούν την προοδευτική κυβέρνηση του ζεύγους Κίρχνερ". Εκεί είδαμε ότι πρόκειται για ένα προπαγανδιστικό ψέμα, αφού τα πιο μαχητικά τμήματα αποτελούνται από ακτήμονες εργάτες γης και από φτωχομεσαίους χωρικούς, πολλοί από τους οποίους είναι χρεοκοπημένοι εξαιτίας του τραπεζικού δανεισμού και της βαριάς φορολογίας.

Η κυβέρνηση του ζεύγους Κίρχνερ διαχειρίζεται τη γενικευμένη μιζέρια και την αποπληρωμή του ατελείωτου εξωτερικού χρέους – ήδη η Αργεντινή έχει πληρώσει 90 φορές το αρχικό κεφάλαιο, αλλά το χρέος δεν τελειώνει ποτέ! Τα κρατικά έσοδα έχουν περιοριστεί δραματικά μετά τη λαίλαπα ιδιωτικοποιήσεων της δεκαετίας του ’90, που δεν άφησε σχεδόν τίποτα όρθιο. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση επέβαλε βαριά φορολογία στην αγροτική παραγωγή: 44%, στο οποίο προστίθενται και οι "παραδοσιακοί" εθνικοί και επαρχιακοί φόροι, εκτοξεύοντας το συνολικό χαράτσι πάνω από 60-65%! Αυτοί που πλήττονται θανάσιμα είναι οι φτωχοί και μεσαίοι αγρότες, κι όχι οι μεγαλογαιοκτήμονες, που απλά βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται.

Την ίδια στιγμή το ζεύγος Κίρχνερ, που εμφανίζεται σαν συνεχιστής του πάντα δημοφιλούς περονισμού, επιδίδεται σε μια ασύστολη δημαγωγική εκστρατεία με φιλολαϊκό προσωπείο, ενώ αφήνει ουσιαστικά ανενόχλητη την άρχουσα τάξη και τις πολυεθνικές που λυμαίνονται τη χώρα. Έχει έτσι αναδειχθεί σε πρωταθλητή του "δημιουργικού συνδυασμού" καταστολής (σχεδόν 5.000 αγωνιστές είναι υπόδικοι σήμερα), συκοφαντίας μα και εξαγοράς ηγετικών στελεχών των λαϊκών και αριστερών οργανώσεων, σε βαθμό πρωτοφανή στην ιστορία της χώρας. Υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός επανδρωμένος από κυβερνητικούς υπαλλήλους και "μεσάζοντες" που, σε συνεργασία με τις μυστικές υπηρεσίες, έχει επιφορτιστεί το καθήκον της με οποιοδήποτε τρόπο "εξουδετέρωσης" της αντιπολίτευσης και των μαχητικών συνδικάτων.

Η επιδημία αυτή έχει χτυπήσει ακόμη και ολόκληρα κόμματα, με αποτέλεσμα π.χ. μια σειρά δυνάμεις της Αριστεράς να τηρούν "ουδέτερη" (δηλαδή φιλοκυβερνητική) στάση μπροστά στις αγροτικές κινητοποιήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι φέτος, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, δεν πραγματοποιήθηκε ενωτικός γιορτασμός της Πρωτομαγιάς, ακριβώς επειδή υπάρχει διχασμός της Αριστεράς και των συνδικάτων στο θέμα του ξεσηκωμού στην ύπαιθρο. Μεγάλο τμήμα της ρεφορμιστικής αριστεράς, καθώς και της ηγεσίας της επίσημης συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, υποστηρίζει την κυβέρνηση Κίρχνερ στην κόντρα της με την αγροτιά, και συμμετέχει στο όργιο συκοφαντίας ενάντια στις κινητοποιήσεις…

Αυτές όμως οι δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες δεν κατάφεραν να ανακόψουν την ενίσχυση των δυνάμεων που εκφράζουν και υπηρετούν με συνέπεια τα συμφέροντα της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας, με βασικότερη το PCR. Η αντιπροσωπεία της ΚΟΕ, που επισκέφθηκε μια σειρά περιοχές και πραγματοποίησε συναντήσεις με διάφορες τοπικές και τομεακές οργανώσεις του PCR, μπόρεσε να διαπιστώσει ότι είναι ένα κόμμα ριζωμένο στην κοινωνική πραγματικότητα της Αργεντινής, με επιρροή στα φτωχά λαϊκά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου αλλά και στη νεολαία. Ένα κόμμα που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ικανότητα ανάλυσης και προσανατολισμού σε μια μεγάλη αλλά εξαρτημένη χώρα, όπου δρουν και αντιπαρατίθενται πολλές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κι όπου κανείς συναντά τις πιο διαφορετικές και αντιφατικές καταστάσεις.

Σε επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε πιο συγκεκριμένα σε αυτές τις εμπειρίες, και στις λαϊκές αντιστάσεις, η παρουσία των οποίων γίνεται καθημερινά αισθητή τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην ύπαιθρο. Ήδη την προηγούμενη εβδομάδα στη μάχη μπήκαν ορμητικά οι άνεργοι, οι εργαζόμενοι και η νεολαία των πόλεων, σε πολλές από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις χιλιάδων ανθρώπων ενάντια στην ακρίβεια και την πείνα. Οι δυνάμεις που πρωτοστατούν στο νέο γύρο κινητοποιήσεων είναι το PCR και μια σειρά αγωνιστικές λαϊκές οργανώσεις, όπως το Μαχητικό Ταξικό Ρεύμα, οι αυτοοργανωμένες συνελεύσεις κατοίκων, το Κίνημα Άνεργων Εργατών, φοιτητικές ομοσπονδίες, δάσκαλοι, συνταξιούχοι και άλλοι. Την ίδια στιγμή, οι αγρότες συνεχίζουν τη διαμαρτυρία, μπλοκάροντας δεκάδες αυτοκινητόδρομους σε πολλές επαρχίες.

Αργεντινή

Πληθυσμός: 40,7 εκατ. κάτοικοι (περίπου 90% ευρωπαϊκής καταγωγής)

Έκταση: 2.766.890 τ.χλμ. (χωρίς τις νήσους Μαλβίνες, υπό βρετανική κατοχή)

Πρωτεύουσα: Μπουένος Άιρες (12 εκατ. κάτοικοι μαζί με τα προάστια)

Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 3.498 ευρώ (Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2006)

Η επανάσταση για την ανεξαρτησία της Αργεντινής από το ισπανικό στέμμα ξέσπασε το 1810, αν και επίσημα ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη το 1816. Ο στρατηγός Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν ήταν ο επιφανέστερος ηγέτης του πολέμου της Ανεξαρτησίας. Όπως και ο Σιμόν Μπολίβαρ, πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση και άλλων λατινοαμερικάνικων χωρών από τον ισπανικό ζυγό. Έως το 1853, οπότε υιοθετήθηκε το πρώτο Σύνταγμα, η Αργεντινή γνώρισε πολλές εμφύλιες συγκρούσεις, ενώ το 1865-1870 βρέθηκε σε αιματηρό πόλεμο με τη γειτονική Παραγουάη. Από το 1880 η χώρα γνώρισε αλματώδη οικονομική ανάπτυξη και, ως το 1916, ο πληθυσμός της επταπλασιάστηκε, καθώς έφταναν ατελείωτα κύματα μεταναστών από όλη την Ευρώπη. Την ίδια χρονιά αναδείχθηκε η πρώτη εκλεγμένη κυβέρνηση. Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα αναπτύχθηκε ορμητικά από τις αρχές του αιώνα, αλλά στη δεκαετία του 1930 επιβλήθηκαν δια της βίας μια σειρά συντηρητικές και δικτατορικές κυβερνήσεις. Το 1946 αναδείχθηκε στην εξουσία ο Χουάν Περόν, που σφράγισε τη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Ακολούθησε φιλολαϊκή πολιτική, εθνικοποίησε μια σειρά τομείς της οικονομίας, απαλλοτρίωσε εδάφη γαιοκτημόνων, και εγκαθίδρυσε σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Στα χρόνια του τα συνδικάτα μαζικοποιήθηκαν και ο Περόν απέκτησε τεράστια υποστήριξη ανάμεσα στα φτωχά λαϊκά στρώματα. Το 1955 ανατράπηκε, αφού είχαν αποτύχει πολλές προηγούμενες απόπειρες δολοφονίας του και πραξικοπημάτων. Ακολούθησε περίοδος δικτατοριών, συντηρητικών "δημοκρατικών" κυβερνήσεων και αναταραχών, έως την επιστροφή του Περόν το 1973. Μετά το θάνατό του το 1974 τον διαδέχθηκε η Ιζαμπέλα Περόν. Η κυβέρνησή της ανατράπηκε από το αιματηρό φασιστικό στρατιωτικό πραξικόπημα του 1976, που δολοφόνησε και "εξαφάνισε" 30.000 αγωνιστές. Η χούντα έπεσε το 1983, λίγο μετά την ήττα από τη Βρετανία στον πόλεμο των Μαλβίνων. Η δεκαετία του ’90 σημαδεύτηκε από την ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική του προέδρου Μένεμ, με το ΔΝΤ να εξυμνεί την Αργεντινή ως "χώρα-υπόδειγμα". Τελικά αυτή η πολιτική οδήγησε σε μια τεράστια οικονομική κρίση και, το 2001, σε πλήρη χρεοκοπία. Στα τέλη 2001- αρχές 2002 η χώρα συγκλονίστηκε από το Αργεντινάτσο, μια παλλαϊκή εξέγερση που την ταρακούνησε συθέμελα. Μέσα σε δυο βδομάδες, ανατράπηκαν διαδοχικά πέντε πρόεδροι. Η σταδιακή ανάκαμψη των οικονομικών δεικτών ξεκίνησε το 2003, χρονιά που αναδείχθηκε στην εξουσία ο Κίρχνερ, τον οποίο διαδέχθηκε το 2007 στην προεδρία η σύζυγός του.