Αρχηγοί, μεσσίες, καπετάνιοι, μηχανισμοί και άλλα τινά, του Κώστα Καριδιά

Σε λίγο καιρό, όταν απομακρυνθούμε από το σημείο που σήμερα βρισκόμαστε, θα βλέπουμε πιο καθαρά το τι έγινε και τι έφταιξε. Προς το παρόν, μπορεί να μην είναι καθαρή η εικόνα και να μένουμε στα επιφαινόμενα. Π.χ. όλα όσα συμβαίνουν μοιάζουν με σύγκρουση δύο προσώπων, δύο προέδρων, και όλα εξαρτώνται από προσωπικές ιδιοσυστασίες και εκρήξεις. Η αστική αντίληψη της πολιτικής θέλει να παρουσιάσει όλες τις εξελίξεις -και ιδίως τις καθοριστικές- σαν αποτέλεσμα θέλησης και δράσης ορισμένων «αρχηγών», πρωταγωνιστών της ιστορίας. Αυτή η αντίληψη στη συνέχεια διαχέεται στο κοινωνικό σύνολο και είναι εύπεπτη με το αλατοπίπερο της περιέργειας και του σασπένς. Όμως η ιστορία και η πολιτική είναι περισσότερο αποτέλεσμα συσχετισμών και όχι προσώπων. Ο ρόλος τους είναι σημαντικός αλλά όχι καθοριστικός.

Η πραγματικότητα είναι πιο «πονηρή» από τα σχήματα που κατασκευάζουμε για να την συλλάβουμε. Έτσι έχει παρουσιαστεί η κατάσταση ορισμένοι «αρχηγοί» σε μια στιγμή της διαδρομής τους -εξαιτίας των συσχετισμών- να προωθούν πράγματα που μοιάζουν ή είναι αντίθετα με τα όσα διακηρύττουν ή δημιουργούν μια δυναμική που ξεπερνά την πολιτική τους. Μην πάμε μακριά: η ηγεσία Κωνσταντόπουλου δημιούργησε τον ΣΥΡΙΖΑ του 2004 για να διασωθεί. Ο Κωνσταντόπουλος αποσύρθηκε, ο ΣΥΝ διασώθηκε, ο ΣΥΡΙΖΑ απόκτησε μια δυναμική. Από την άλλη το Αριστερό Ρεύμα και ο Αλέξης Τσίπρας δηλώνουν παντού ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στρατηγική επιλογή αλλά δεν «έχουν σπάσει αυγά» με την Ανανεωτική Πτέρυγα και τώρα αμύνεται με το σύνθημα «Ισχυρός ΣΥΝ για ισχυρό ΣΥΡΙΖΑ» βάζοντας τον τόνο στον ΣΥΝ.

Ο «Μεσσίας» είναι μια βιβλική μορφή που εκφράζει την καρτερικότητα και την ελπίδα ότι ένα πρόσωπο θα σώσει την κατάσταση και πρέπει πάντα να περιμένουμε τον ερχομό του. Η Αριστερά δεν έχει σχέση με τον μεσσιανισμό, ούτε εναποθέτει τις τύχες της σε υποτιθέμενους μεσσίες. Φωνασκούν τώρα για μεσσιανισμό όσοι δεν αντιπαρατίθενται ανοιχτά και καθαρά με όσα είπε ο Αλέκος Αλαβάνος για μια κατάσταση μέσα στον ΣΥΝ και για το εκλογικό αποτέλεσμα. Δηλώνουμε ότι «δεν θα πούμε την δική μας αφήγηση» αλλά ταυτόχρονα θα καταγγέλλουμε το «μεσσιανισμό» και μερικοί θα γράψουν για τον «Αλέκο», χωρίς να απαντάνε στα πολιτικά ζητήματα που έχουν τεθεί. Ο Λ. Αποστόλου, για παράδειγμα, στην «Ελευθεροτυπία» δήλωσε σχεδόν μετανιωμένος που υπέγραψε την έκκληση να μην παραιτηθεί ο Αλαβάνος. Για την ταμπακέρα, ούτε λέξη. Για την πολιτική γραμμή, για τα λάθη στην προεκλογική καμπάνια, λέξη, δεν υπάρχει θέμα.

Για τον Αποστόλου τα θέματα είναι απλά: α) Ο Αλέκος Αλαβάνος είχε «αξίωσή του να καταθέσει ο ίδιος το ευρωψηφοφέλτιο» στον Άρειο Πάγο, β) «Ταυτόσημες σχεδόν είναι και οι θέσεις που γνωστοποίησαν κάποιες από τις συνιστώσες ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίες δεν αποδέχονται σήμερα, όσα χθες αποδέχτηκαν», γ) «Η στοχοποίηση του Αλέξη Τσίπρα έχει μια γενεσιουργό αιτία: έπραξε ό,τι όφειλε, ως πρόεδρος του ΣΥΝ και επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ, να πράξει, δηλαδή να υπερασπιστεί, τουλάχιστον μέχρι να τροποποιηθούν, τα συμφωνηθέντα», δ) όμως «ο ΣΥΝ αποτελεί την ατμομηχανή του ΣΥΡΙΖΑ» και ε) «Ο ηγετικός του ρόλος όχι μόνο αποτέλεσε το “εκ των ων ουκ άνευ” της συμφωνίας, αλλά θεωρείται και ο ακρογωνιαίος λίθος από τον κοινωνικό χώρο του ΣΥΡΙΖΑ».

Μετά από αυτήν την ανάγνωση που κάνει ο Αποστόλου τι μένει για τους υπόλοιπους; Ο ρόλος του κλακαδόρου και του κολαούζου. Εκτός αν δεν το καταλαβαίνει…

Το «πολιτικό» συμπέρασμα-συμβολή του Αποστόλου στην κρίση του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ: «Πιστεύω ακόμη ότι η δική μας Αριστερά εκλέγει ηγετικά όργανα, δεν έχει ανάγκη από σωτήρες και εξακολουθεί να την αφορά η ηθική ως θεμέλιος λίθος της πορείας της. Ο Αλέκος Αλαβάνος, σ’ αυτή την ηθελημένη πορεία του στη ρήξη με τον Αλέξη Τσίπρα, επέλεξε να την τραυματίσει».

Ο τέως πρόεδρος του ΣΥΝ Ν. Κωνσταντόπουλος (την ίδια ιδιότητα έχει και ο Α. Αλαβάνος, να ένα κοινό σημείο) δήλωσε σχεδόν περιχαρής για τις εξελίξεις ότι «η δήλωσή του μετά την ανάκληση της παραίτησής του, με την οποία ανακοινώνει την πραγματοποίηση συνδιάσκεψης(;) για εκλογή ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ(;) από τα μέλη του(;) δηλαδή τη μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ από πολιτική συμμαχία σε ενιαίο κόμμα(!), αποτελεί προσωποπαγή επινόηση, διάλυσης της αυτόνομης υπόστασης του ΣΥΝ».

Σε μια ταινία του Βέγγου, ο Θάνασης είχε καημό να κάνει παιδί και παρόλες τις προσπάθειες δεν μπορούσε. Ο Καλαβρούζος, που υποδυόταν έναν αριστερό τσαγγάρη, γείτονα του Θανάση, του λέει την παροιμιώδη φράση: «Το πρόβλημά σου Θανάση δεν είναι ερωτικό, είναι πολιτικό» και του ανέλυσε όλα τα προβλήματα, τα άγχη, τα στρες κ.λπ. Με μια έννοια και το δικό μας πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα αρχηγών, μεσσιών, καπετανέων που δεν αφήνουν το καράβι και άλλα τέτοια. Ούτε πρόβλημα μηχανισμών. Είναι πρόβλημα πολιτικό και πολιτικής. Είναι πρόβλημα κουλτούρας για την πολιτική και για το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Οι μηχανισμοί είναι επιφυλακτικοί απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ. Τον ανέχονται μόνο σαν όχημα αναπαραγωγής της γραφειοκρατίας τους και των προσωπικών φιλοδοξιών πολλών (και μωροφιλόδοξοι αφθονούν και σήμερα φωνασκούν ενάντια στους μεσσίες και τους σωτήρες). Τον φοβούνται σαν εγχείρημα που μπορεί να τους συμπαρασύρει και να γεννήσει καινούργια και ωφέλιμα πράγματα. Μπροστά σε μια μεγάλη Αριστερά που το μέλλον τους σ’ αυτήν πιθανόν θα είναι αβέβαιο προτιμούν τη σιγουριά (και τη μιζέρια) της σημερινής τους υπόστασης και φιτιλιάζουν, μηχανορραφούν, διαβάλλουν κάθε συνιστώσα ή ανένταχτο που έχει άλλη άποψη και το ψάχνει με αγωνία.

Αφού μιλάμε λοιπόν για μια τέτοια υποβαθμισμένη εκδοχή της πολιτικής, τότε πρέπει να πάρουμε σοβαρά υπόψη τη δύναμη των μηχανισμών και της συνήθειας, τη δύναμη διαχείρισης των κρίσεων που έχουν οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί, το πώς έχουν καταλάβει όλα τα επίκαιρα πόστα και πεισματικά εναντιώνονται στην αλλαγή.

Το πρόβλημά μας είναι κατεξοχήν πολιτικό. Ούτε αρχηγών, ούτε μηχανισμών. Είναι πρόβλημα σχεδίου και πολιτικής πρότασης. Είναι πρόβλημα πράξης και παρέμβασης στην κοινωνία για να αλλάξουν τα πράγματα. Δεν είναι πρόβλημα επικοινωνιακών τρικ, αλλά πρόβλημα δεσμών με τον κόσμο. Δεν είναι πρόβλημα διαδρομισμών και χειρισμών καταστάσεων, είναι πρόβλημα εκπόνησης με συλλογικό τρόπο της πολιτικής γραμμής.

Ο Αλέκος Αλαβάνος στη δήλωση «ασυνέπειας» με την οποία ανακαλούσε την παραίτησή του αναφέρει κάτι που όσο και να σιωπούν οι του ΣΥΝ είναι πραγματικότητα: «Έχουμε προ πολλού φθάσει στο σημείο τομής. Κάθε καθυστέρηση ή αναβολή θα είναι αρνητικά καθοριστική. Συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, όπως το κόμμα μου ο Συνασπισμός, μπορούν πια να κατανοήσουν ότι η πρόκληση δεν είναι να ελέγχουν το σχήμα συνεργασίας, ή να το βλέπουν ως διαπραγμάτευση μηχανισμών, αλλά να το εμπνέουν, να το πυροδοτούν, να γονιμοποιούν την κοινή δράση, να φέρνουν ιδέες, να φιλοξενούν τους ανθρώπους της διανόησης και της τέχνης, χωρίς τους οποίους είμαστε άνυδρο τοπίο».

Περιμένουμε λοιπόν τις προτάσεις του ΣΥΝ, του όλου ΣΥΝ, του ΣΥΝ-ατμομηχανής και ηγετικής δύναμης που θα μας εμπνεύσουν, που θα πυροδοτήσουν, θα γονιμοποιήσουν την κοινή μας δράση. Όχι από μεσσίες και σωτήρες, να δούμε αν το «Κόμμα» μπορεί να μας οδηγήσει.

Μέχρι τότε θα φροντίσουμε να εφαρμόζονται οι αποφάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, θα φροντίσουμε να μην βουλιάξει το καράβι χωρίς να περιμένουμε οδηγίες από τη γέφυρα και τους καπετάνιους…

Κώστας Καριδιάς